Schrijven leren: ambacht, vorming of kunst - Cultuurnetwerk.nl

62
verrast. Tot nu toe heeft hij trouw meegeschreven,
maar hij koos telkens onderwerpen
waar hij zelf niet echt tevreden over
was en nu wel. Hoe hij erop gekomen is,
vraag ik hem. Hij had een foto mee moeten
nemen voor een feestje op zijn werk, een
foto van vroeger voor het spelletje ‘wie is
wie’. Hij zag zichzelf weer als klein kind.
Beelden van de tijd waaruit de foto stamde
waren in zijn hoofd opgekomen. Hij was
gaan schrijven met als resultaat: Elvis Presley
en andere dromen over Amerika.
In dit verhaal schetst Mark een beeld van de
werkelijkheid. Hij toont ons hoe de werkelijkheid
van toen er uitzag in plaats van die
te benoemen. Daar zijn we in de curus van
meet af mee bezig geweest. We gebruikten
onder andere foto’s als inspiratiebron en
oefenden met flashbacks. Al dat oefenen
blijkt effect te hebben gehad, maar het
meest blij ben ik met het feit dat hij nu
schrijft over wat hem bezighoudt, dat de
opdrachten die ik gaf ertoe hebben bijgedragen
dat hij erachter is gekomen waarover
hij wil schrijven en daar op eigen wijze vorm
aan geeft.
De les als een belevenis Bij het begin van
mijn cursussen vraag ik altijd wat iemand
hoopt en verwacht te vinden in mijn lessen.
De antwoorden zijn uiteenlopend: ‘Dat mijn
tegenzin in schrijven verandert in plezier’ of
‘Ik wil al zo lang iets met schrijven doen,
maar het is er nooit van gekomen’, maar
ook: ‘Ik schrijf altijd op een bepaalde manier,
ik wil kijken of er nog meer mogelijkheden
zijn’. Sommigen hebben een idee
over wat schrijven is en wat ze er al of niet
mee kunnen. Anderen staan, zoals ze zelf
zeggen, blanco tegenover de cursus. Ze hopen
op een avond leuke dingen te doen met
anderen. Mensen komen elke week weer bij
elkaar om te schrijven, voor de gezelligheid
of om te leren, meestal voor beide.
In de cursus Letters op papier komen ze in
zeventien lessen van alles tegen op het
gebied van bronnen (waar haal ik het vandaan,
waarover wil ik schrijven) en elementen
die een verhaal tot een verhaal maken:
decor, personages, handeling, dialoog, tijdsverloop,
kenmerken van stijl en zo meer. Het
is iedere keer weer een uitdaging om van
een les een belevenis te maken, waar je
tegelijkertijd veel van leert over hoe je kan
schrijven, zodat iedereen er iets in kan vinden
van wat hij zoekt.
Betrokkenheid stimuleren Om van een
avond een belevenis te maken, is het nodig
te schrijven vanuit betrokkenheid.
Betrokkenheid ontstaat wanneer iemand
schrijft over iets dat hem aangaat. Eén van
de lessen heeft als titel Gesprekken. Eerst
maakt ieder voor zich een lijstje van
gesprekken die hem zijn bijgebleven van
gisteren, van de afgelopen week of van langer
geleden. Gesprekken waaraan hij zelf
deelnam of die hij beluisterde, gesprekken
die zijn blijven hangen. Op een strookje
schrijven we van een paar gesprekken twee
of drie zinnen op, zoals die gezegd zijn. Zo
letterlijk mogelijk. Het voorlezen van die
flarden van gesprekken maakt nieuwsgierig
naar het geheel, zoals deze zin van Jannie:
‘Al geven ze mij een gouden dak, ze komme
d’r bij mij niet meer in, nee hoor dat heb ik
gehad’, gevolgd door: ‘Dat belooft wat, bij
mij zijn ze nog maar net begonnen.’
En die van Ans:
- ‘Toen ik twee kinderen had, toen kon ik
niet meer zonder.’
- ‘Oh.’
Het blijkt niet eenvoudig om terug te halen
welke woorden er gebruikt werden. Je moet
reconstrueren wat er gezegd had kunnen
zijn.
Nu kiest ieder voor een gesprek wat op de
een of andere manier betekenis voor hem of
haar heeft. Alvorens daarvan een beeld te
geven, doe ik een korte begeleide associatie,
om het tafereel weer voor de geest te
halen. Ik stel in een hoog tempo een aantal