Schrijven leren: ambacht, vorming of kunst - Cultuurnetwerk.nl

22 t/m 25) Waarom vertelt ze dat ze de beer
laat liggen? Omdat ze denkt: wat moet hij
in godsnaam met een beer, dat haalt hij
gewoon niet. Hij kan zo’n beest niet zo lang
meeslepen. De beer is te zwaar en zal
bederven. Dat zoeken naar details die in
zichzelf het verhaal dragen, dat doet het
werk. De woorden doen er haast niet toe. Je
hebt ze nodig om je verhaal op papier te
krijgen, maar het is geen kwestie van stijl.
26 en 27) In de rebus is die verbinding er
helemaal niet. Je kunt makkelijk zeggen: hij
komt weer langs een tentenkamp, dit keer
zijn er geen mensen in. Natuurlijk laat geen
schrijver zich deze koppeling ontgaan.
Waarom is het tentenkamp stil? Hij durft er
niet aan te denken. Maar op het moment
dat je er niet aan durft te denken, geef je er
ook geen woorden voor. Je zegt niet: ze zijn
intussen kapot gegaan. Het afwezige is soms
sterker dan het aanwezige.
28 en 29) Het geluk zit hem weer mee. Dit
keer een hert. Hij schiet meteen weer raak
en slaat de berehuid om het dier heen. Hij
heeft dus wel degelijk iets van de beer
gebruikt. Ja, je moet toch laten zien dat je
onderweg ook een beer geschoten hebt, al
kon je hem niet meenemen. De berehuid
wordt gebruikt om het hert mee te slepen.
Anders kom je thuis met een kapot hert en
daar heb je niks aan. Dan zie je dus hoe die
verhaalelementen vooruitwijzen en terugwijzen;
steeds een zet in een vermakelijk en
zeer leerzaam spel.
30 t/m 32) We zijn er: gelukt! Maar een
echte verteller heeft nog iets extra’s. Of het
nou Hermans is met een domper, of deze
vertelster met een verrassing: een pas geboren
zoon erbij. Dat betekent, - en dat klopt
natuurlijk niet, daarom is het ook fictie - dat
die man waarschijnlijk wel negen maanden
onderweg is geweest. Iedereen is blij, het
dorp heeft weer voedsel. De man wordt
natuurlijk koning.
Een andere jeugdige verteller zorgt eveneens
voor zo’n verrassend slot: de Indiaan
vreet alles onderweg op, komt thuis en zegt:
‘Niks gevangen vandaag.’
In een kwartier geschreven! Nogmaals, de
taal is niet volmaakt al mag zij er best
wezen, en het verhaal rammelt hier en daar.
Maar de formule van de queeste: de hindernisbaan,
de beloning en de verrassing aan
het slot, kom je al tegen bij Homerus. Of
neem Hermans waar elk verhaal natuurlijk
slecht afloopt: het is nog altijd dezelfde
manier van vertellen.
Het Wachterlied-model Er is een tweede
grondslag waarover we het moeten hebben:
niet iedereen kan erop uit, niet iedereen wil
erop uit. Er zijn schrijvers mèt hun personages
die als een soort kamergeleerden nauwelijks
naar buiten komen. Ze willen zich
niet oriënteren op de werkelijkheid en proberen
alles van binnenuit op te schrijven. Er
zijn ook schrijvers die wel degelijk een vooraanstaande
plaats in de samenleving innemen.
Bij allemaal is er het gevoel van ‘laat
mij maar zitten waar ik zit’.
Dat is een basis die heel oud is. Je kunt het
zo in jezelf terugvinden, het idee van ‘voor
mij hoeft het even niet meer, voor mij hoeft
het eigenlijk nooit meer, alleen al de gang
naar dit prachtige kasteel had ik ook kunnen
laten, was ik maar thuis gebleven, had ik
maar weer geprobeerd een versje te maken
of een vertaling of wat dan ook’. Je hebt
een soort verantwoordelijkheidsgevoel, iets
wat je noopt in de samenleving op te treden,
maar die drang om niet mee te doen is
in iedereen aanwezig. Voor de meesten van
ons is die drang iets extra’s, een spanningsveld
tussen binnen en buiten.
In de 12e eeuw zijn door troubadours zogenaamde
Wachterliederen ontworpen. Het
Wachterlied-model is te vinden in literatuur
37