Schrijven leren: ambacht, vorming of kunst - Cultuurnetwerk.nl

Schrijfcursussen als ontmoetingsplaats
Jorge Luis Borges zei bij bezoeken aan
writing workshops dat vriendschap en literaire
conversatie het belangrijkste zijn voor
schrijvers. De schrijfwerkgroep biedt die
gelegenheid. Hij merkte verder op dat het
een plicht is jonge schrijvers de mogelijkheid
te bieden samen te komen en te discussiëren
om uiteindelijk de kunst van het schrijven te
leren beheersen. 9 Een schrijfcursus is zo
beschouwd een bescheiden vorm van een
schrijverskolonie zoals in Greenwich Village
in New York, plaatsen in Zuid-Frankrijk of
voorheen Walden in Bussum. In de cursussen
heeft de schrijver zijn lezer bij de hand.
Onmiddellijk kan hij via de reader response
nieuwe besluiten nemen over zijn tekst. In
teksten van een ander zie of hoor je vaak
veel beter en makkelijker wat niet lekker
loopt dan in die van jezelf. Door te leren
hoe je werk van anderen kunt becommentariëren,
wordt het kritisch kijken naar het
eigen werk ook getraind. Daarbij gaat het
niet alleen om hoe geschreven wordt, maar
ook over wat. Door niet alleen steeds met
eigen teksten bezig te zijn maar met elkaar
over verschillen in inhoud en stijl te praten,
verstevigt de schrijver zijn persoonlijke drijfveer.
Want daar zal het uiteindelijk op uit
moeten draaien in schrijfcursussen. Je kunt
veel leren over technieken en mogelijkheden,
maar als er geen innerlijke noodzaak is om te
schrijven, blijft alleen het schrijfplezier over.
Voor de ontmoetingsplaats die een schrijfgroep
kan zijn, is het daarom van belang dat
gelijkgestemden met elkaar kunnen werken.
In de centra zitten echter nog vaak cursisten
met verschillende ambities in één groep,
omdat de differentiatie niet geboden wordt.
Ook hierom wordt het hoog tijd, dat de centra
hun aanbod gaan verbreden. Je zet toch
ook geen beginnende aquarellist bij een
gevorderde olieverfschilder?
Geen onderzoek naar literair schrijven
In Nederland is geen onderzoek uitgevoerd
naar methodiek of didactiek van literair
schrijven. Docenten van schrijfwerkgroepen
bij cursuscentra of opleidingen geven hun
lessen op basis van hun kennis van didactiek
en methodiek van zakelijk schrijven of hun
eigen schrijverschap, of ontwikkelen eigen
methodes. Enkelen maken gebruik van
(meestal) Angelsaksische literatuurmethodes.
Dit katern biedt op basis van de derde
Salondag een overzicht van de huidige kennis
over en ervaring met didactiek van literair
schrijven in Nederland. Ik ga in dit artikel
in op twee visies die ten grondslag liggen
aan het schrijfonderwijs in fictie. Ik
baseer me niet alleen op de praktijk, maar
vooral op de bescheiden voorzet die ik
gemaakt heb voor de Salondagen en toekomstige
projecten van het LOKV.
Het meest frappant waren de reacties van
Neerlandici en wetenschappers. Noch in de
eindtermen voor het basisonderwijs, noch in
de Wet op de basisvorming is aandacht voor
literair schrijven. In het onderwijs wordt wel
geschreven, maar nauwelijks proza of poëzie.
Dat deze kant van de schrijfpraktijk wel
degelijk belangrijk is, heb ik niemand horen
ontkennen. Sterker nog: onderzoek wordt
aangemoedigd. Het is op dit moment nu
eenmaal allemaal zakelijk en cognitief, zei
een vooraanstaand didacticus Nederlands.
‘Vóór het eind van de jaren negentig zijn
jullie weer aan de beurt’, voorspelde hij
opgewekt. ‘Want dan roept iedereen weer
dat het zó niet kan.’
Wel onderzoek naar zakelijk schrijven
Onderzoek naar het schrijfproces voor en de
didactiek van zakelijk schrijven is er veel en
verschillend en van recente datum. Een
enkeling legt van hieruit verbindingen met
literair schrijven. De makers van Tsjip, tijdschrift
voor literaire vorming van de
Nijmeegse Universiteit, hebben een meer
dan ruime aandacht voor de persoonlijke
respons van lezers op literair werk. 10 De artikelen
in dit blad getuigen keer op keer van
15