De Wow-factor van goede kunsteducatie - Cultuurnetwerk.nl

het werkveld. Er is volgens mij echter meer aan de hand. De lacune bestaat namelijk niet
alleen tussen onderzoek en praktijk. Ze bestaat, voorzover ik dat kan overzien, ook in de
theorie zelf. Er is dus werkelijk sprake van een theory gap – van een gemis aan theorie.
En het lijkt mij niet onwaarschijnlijk dat deze laatste lacune in ieder geval mede debet is
aan de eerste: dat het werkveld een kloof ervaart tussen de eigen praktijk en de theorie
is ook het gevolg van de afwezigheid van theorie – men kijkt niet alleen over een kloof,
men staart ook in een gat. Misschien dat dit ook de reden is waarom de animo voor de
conferentie juist onder wetenschappers betrekkelijk gering was.
HUMPTY DUMPTY
_
Wetenschappers zijn de afgelopen decennia steeds minder in staat gebleken een theoretisch
kader voor onderzoek naar kunst en cultuur te ontwikkelen. Het is alsof de kunst
de theorie ontglipt is. Het veld van de kunsteducatie kon daardoor geleidelijk verbreed
worden tot cultuureducatie, echter zonder dat voor de ontbrekende theorie van kunst
een gedegen theorie van cultuur in de plaats kwam. Bij gebrek aan een duidelijk afgebakend
object is het onderzoek zijn zwaartepunt kwijtgeraakt en in allerlei richtingen
uitgewaaierd. De vraag naar het precieze object wordt nauwelijks meer gesteld, want
ach, kunst, ‘dat is uiteindelijk wat je zelf kunst vindt’ en cultuur, ‘ja, wat is er eigenlijk
geen cultuur?’. Deze theorie-armoede heeft in de dagelijkse praktijk van kunst- en cultuureducatie
geleid tot onzekerheid over inhoud, doelstellingen, effecten en status
Het lijkt onmogelijk te bepalen of er zoiets als kunst is, laat staan wat het is. In de filosofie
is de kunst al geruime tijd dood verklaard – we leven inmiddels in het tijdperk ‘na de
kunstgeschiedenis’. Er lijkt geen algemene eigenschap te vinden die alle afzonderlijke
objecten die we kunst noemen of hebben genoemd met elkaar delen. Zo’n eigenschap is
er niet, want we kunnen die, ook na eeuwenlang zoeken, niet vinden. Dit is een inductief
argument. Het lastige is dat dit soort argumenten nooit helemaal waterdicht is. Het kan
immers altijd zijn dat we toch niet goed of niet op de goede manier gekeken hebben en
dat zo’n gemeenschappelijke eigenschap wel bestaat.
Het inductieve argument heeft in de afgelopen jaren steun gekregen van een
omgekeerde redenering ofwel van een deductief argument: omdat kunst een vorm van
cultuur is en cultuur nu eenmaal een kwestie is van gewoontes en van sociale conventies,
is kunst dat ook. Dit deductieve argument is moeilijker te weerleggen dan het
inductieve. Als de premissen kloppen, is de conclusie onontkoombaar. De theorie lijkt
in ieder geval te verklaren waarom we dat specifieke ‘kunstachtige’ maar niet konden
Cultuur+Educatie 22 2008 7