De Wow-factor van goede kunsteducatie - Cultuurnetwerk.nl

Uit diverse onderzoeken naar de sensitiviteit van kinderen voor de afbeeldingspecifieke
eigenschappen van tekeningen en schilderijen komt naar voren dat hierin al goed
gescoord wordt door kinderen tussen de zes en acht jaar (Callaghan & MacFarlane 1998;
O'Hare & Cook 1983; O'Hare & Westwood 1984; Steinberg & DeLoache 1986). Deze leeftijden
liggen veel lager dan de leeftijden uit het waarderingsonderzoek. Daar zijn verschillende
verklaringen voor. Ten eerste gaat in elk leerproces passieve kennis vooraf aan
actieve kennis. Wanneer we bijvoorbeeld een nieuwe taal leren, kunnen we deze eerder
en beter verstaan dan spreken. Cox (2005) merkt dan ook op dat het feit dat jonge kinderen
(onder bepaalde omstandigheden) sensitief blijken te zijn voor afbeeldingspecifieke
kenmerken, niet betekent dat zij dit al uiten wanneer naar hun mening over een
afbeelding wordt gevraagd. Dat zal pas in een latere fase gebeuren. Dit geldt niet alleen
voor de waardering voor stijlkenmerken, maar ook voor de waarneming en interpretatie
van stijlverschillen. Dit blijkt bijvoorbeeld uit een onderzoek van O’Hare en Westwood
(1984), waarin kleuters gevraagd werden schilderijen te sorteren naar het lijngebruik
van de schilder. Ze herkenden de verschillen, maar konden die nog niet benoemen.
De vraag is of dit ook geldt voor het waarnemen, interpreteren en waarderen van foto’s.
Bij foto’s is het onderwerp immers nog nadrukkelijker aanwezig dan bij schilderijen.
Liben (2003) noemt foto’s in dit opzicht een bijzonder lastig type afbeeldingen, omdat
ze zoveel op hun referent lijken. Sharples en anderen (2003) wijzen op diverse studies
waaruit naar voren komt dat kinderen foto’s anders begrijpen dan volwassenen (Beilin
1982, 1991; Klapper & Birch 1969; Kose 1985; Kose, Beilin & O’Connor 1983). Hieruit blijkt
onder meer dat kinderen moeite hebben met het denken over een foto als een type
afbeelding, een object met eigen kenmerken zoals compositie en focus. Zij hebben vooral
aandacht voor de afgebeelde onderwerpen. Ook in recenter onderzoek komt deze
transparante manier van kijken naar voren (o.a. Liben & Szechter 2002, 2006). In mijn
empirisch onderzoek ben ik, in navolging van Liben en Szechter, nagegaan hoe kinderen
kijken naar foto’s.
METHODE EN OPZET VAN HET EMPIRISCH ONDERZOEK
_
Liben en Szechter gaven de proefpersonen in hun onderzoeken diverse productie- en
waarnemingstaken. Bij beide soorten taken verschillen kinderen opvallend van volwassenen.
Zo hadden jonge kinderen onder meer moeite met namaken en interpreteren
van foto’s met opvallende waarnemingspunten.
In een ander onderzoek gebruikten Liben en Szechter (2006) de fotopaarmethode. Ze
Cultuur+Educatie 22 2008 17