De Wow-factor van goede kunsteducatie - Cultuurnetwerk.nl

Deze visie biedt echter geen verklaring voor de leeftijdsgerelateerde opeenvolgingen
die in veel onderzoeken naar deze fasemodellen gevonden zijn. Van Meel-Jansen (1998)
stelt een alternatief pentagrammodel voor waarin zij de fasemodellen en de componentenvisie
verbindt. Zij gaat ervan uit dat iemands kunstwaardering niet in een bepaalde
fase verkeert, maar een samenspel is van vijf factoren. Deze componenten komen één
voor één tot ontwikkeling en blijven daarna allemaal een rol spelen bij de kunstwaardering.
Wel onderscheidt zij één faseovergang, in de vroege adolescentie:
It seems justified to describe one stage-like transition in early adolescence, between
the ages of 12 to 14. This transition is seen as a shift between a chiefly semantic
(content-related: what is it?) orientation versus a mainly aesthetic (style, emotion,
and interpretation-related: how is it?) orientation. (Van Meel-Jansen 2006, p. 114)
Zowel de verschillende fasemodellen als het pentagrammodel van Van Meel-Jansen
onderscheiden dus een overgang van een focus op het onderwerp van de afbeelding
(de transparante blik) naar een bredere oriëntatie waarbij ook aandacht is voor de eigen
kenmerken van de afbeelding (de duale blik).
Ook bij onderzoek naar kinderen en fotografie is de overgang van een transparante naar
een duale blik een belangrijk thema. (Jonge) kinderen blijken foto’s vooral te waarderen
wanneer zij het afgebeelde onderwerp appreciëren (Liben & Szechter 2002, 2006;
Sharples et al. 2003; Thomas, Davison & Sharples 2001). Pas op latere leeftijd leren kinderen
dat een lelijk onderwerp een mooie afbeelding op kan leveren (Sharples et al.
2003). Voorafgaand aan dit onderscheid bleken kinderen in dit laatste onderzoek al wel
vanaf 11 jaar onderscheid te maken tussen de kenmerken van de fotografische afbeelding
en de referent, en commentaar te leveren op de compositie, kleur en technische
kwaliteit van de foto. Zij keken met andere woorden met een duale blik naar de foto’s.
WAARNEMING EN INTERPRETATIE
Uit het voorgaande is gebleken dat kinderen pas tegen hun tienertijd de afbeeldingspecifieke
aspecten van een foto in hun waardering betrekken. Zijn daarmee alle tentoonstellingen,
lesmaterialen en fotografieworkshops voor jongere kinderen dan verspilde
moeite? Niet per se. Waarneming en interpretatie gaan zoals gezegd in het kijkproces
vooraf aan waardering. Eerst neem je iets waar, dan interpreteer je wat je waarneemt
en daar verbindt je vervolgens een bepaalde waardering aan. In deze paragraaf kijk ik of
deze sequentie ook in de esthetische ontwikkeling te onderscheiden is, of dat de waarneming
en interpretatie zich gelijktijdig met de waardering ontwikkelen.
16 Cultuur+Educatie 22 2008