De Wow-factor van goede kunsteducatie - Cultuurnetwerk.nl

eoordelen, maar ook de stroming waartoe het werk behoort en de waarden die daarbij
horen. Slechts een minderheid die veel ervaring opdoet met het beoordelen van kunst,
zal volgens Parsons tot deze laatste fases komen in zijn kunstwaardering (Cox 2005;
Parsons 1987).
Naast het model van Parsons zijn er nog verscheidene andere fasemodellen ontworpen.
Twee bekende theorieën, die eveneens vijf stadia onderscheiden, zijn die van Gardner
en Housen. In het stadiamodel van Gardner (1981) ontstaat de esthetische gevoeligheid
in de derde fase, die rond het negende jaar begint (volgens Haanstra 1995). Bij Housen
(2001) gebeurt dit eveneens in de derde fase, maar zij geeft geen leeftijden aan bij haar
fases. Het stadium waarin iemand verkeert, is volgens haar vooral afhankelijk van de
hoeveelheid tijd die is besteed aan het bekijken van en reflecteren over kunst. Een onervaren
volwassene en een jong kind kunnen volgens haar dan ook beiden in de eerste
fase worden ingedeeld. Vanwege hun geringe ervaring zullen jonge kinderen echter
zelden in een van de laatste fases verkeren.
Ondanks de brede aanhang is er ook kritiek op deze fasemodellen. Breeuwsma (2005)
wijst erop dat Parsons (1987) vijf stadia onderscheidt, maar er ook vanuit gaat dat de
meeste volwassenen blijven steken in het derde stadium. ‘De ontwikkelingsmodellen
lijken dus slechts op te gaan voor een selecte groep mensen en beschrijven niet een min
of meer algemeen ontwikkelingstraject’ (Breeuwsma 2005, p. 48).
Daarnaast zijn de diverse stadiamodellen niet eenduidig. Zo onderscheiden Parsons
(1987) en Housen (2001) beiden vijf stadia, maar zijn de fases 3 en 4 bij hen omgedraaid.
Daarnaast laat Gardner zijn eerste fase in de babytijd beginnen, Parsons in de kleutertijd
en geeft Housen geen leeftijden (Van Meel-Jansen 1998).
Kritiek is er ten slotte ook op de strakke opeenvolging van ontwikkelingsstadia, maar
hier denken de genoemde auteurs nu ook genuanceerder over. Gardner en Parsons hebben
claims van eenduidige en strikt leeftijdsgebonden stadia in de esthetische ontwikkeling
inmiddels zelf gerelativeerd (Haanstra 2005). Ook Cox waarschuwt dat we fases
niet moeten zien op de manier zoals Piaget die uitwerkte voor de cognitieve ontwikkeling,
namelijk als een rigide opeenvolging waarin iedere fase kwalitatief anders is dan
die ervoor. Zij concludeert echter dat er wel steun is voor de notie van een opeenvolging
van fases in ons denken over kunst en dat die fases ruwweg leeftijdsgerelateerd zijn
(Cox 2005).
Naast de fasemodellen is er ook een andere benadering: de componentenvisie. In die
visie wordt kunstwaardering bepaald door diverse componenten die min of meer gelijktijdig
tot ontwikkeling komen (Haanstra 1998).
Cultuur+Educatie 22 2008 15