Gewenste en bereikte leereffecten van ... - Cultuurnetwerk.nl

We schilderen portretten, en er zijn plaatsen in Amerika en in Afrika en schilderijen van
het landschap daar en zo, en ik zat daarnaar te kijken en zag dat de wereld echt zo was.’
Andere leerlingen beamen dit, bijvoorbeeld met de opmerking dat kunst helpt om ‘te
begrijpen hoe de wereld in elkaar zit’.
De tweede subcategorie, sterker bewustzijn van de eigen omgeving, werd weinig
genoemd en ook hierbij waren beeldende vakken dominant. Sommige opmerkingen
gingen over scherpere visuele gewaarwording, maar de meeste waren algemene noties
over bewustzijn van de omgeving – architectuur, milieuverontreiniging, gebouwen en
industrie – en ‘meer dingen opmerken’: ‘... het lijkt net of je zo’n beetje loopt te slapen
en dan denk je ineens: hé, ik heb nooit gezien dat dat er stond.’ Een van de jongere leerlingen
koppelde dit effect (dus betekenis geven aan kunst door een verhoogde gewaarwording
van de omgeving) impliciet aan creativiteit en kennis van de kunstdiscipline,
technieken en vaardigheden: ‘De kunstles heeft me geholpen om de echte wereld te
aanvaarden ... Net als bij muziek en beeldend kun je, zeg maar, naar de wereld kijken en
die weergeven op een manier zoals je normaal niet naar de dingen kijkt. Je kunt hem
als het ware oppakken, hem een beetje verkreukelen, hem verscheuren, weer een beetje
vastplakken en dan weer terugzetten. Hij blijft hetzelfde, maar je kijkt er anders naar.’
De beeldende vakken waren relatief sterk vertegenwoordigd in de eerste twee subcategorieën
(ook al was op basis van de opmerkingen van de docenten nog meer te verwachten),
maar zeer zwak in de derde categorie, grotere bewustwording en onderzoeken van
maatschappelijke en morele kwesties ‘in het echt’ (zoals de leerlingen het vaak noemden).
Slechts eenmaal (van de 47) werd dit effect aan beeldende vakken toegeschreven.
Onder groei in vermogen om betekenis uit te drukken door middel van beeldende kunst
vallen opmerkingen over ontwikkelingen in kunstzinnige expressie waardoor jongeren
hun gevoelens, ideeën en meningen kunnen uiten. Deze subcategorie kreeg in totaal
223 vermeldingen, waarmee deze effecten op de vijfde plaats komen. Beeldende vakken
stonden aan kop bij de genoemde effecten; veel leerlingen, vooral oudere, schreven dat
juist deze vakken hen hielpen om zich te uiten: ‘Je kunnen uiten op zo veel mogelijk verschillende
manieren. Het gaat erom dat je laat zien wat je denkt als je iets tekent. Je probeert
te zeggen wat je denkt en dat doe je dan op allemaal verschillende manieren.’
‘… Met graffiti laten ze iets zien van hun cultuur en waar ze in geloven – dat wil ik graag
weten. Met hun kunst, die heel expressief is, laten ze hun cultuur zien en waarin ze
geloven. Je kunt eraan zien wat ze tegen elkaar willen zeggen.’
Het werd vaak genoemd als een alternatief voor verbale expressie: ‘Zo kan ik zeggen wat
ik voel, maar ik hoef dat niet met woorden te doen, waar je soms niet uitkomt – dat je
iets wilt zeggen maar dat wil je niet. En dan word je zenuwachtig.’
32 Cultuur+Educatie 23 2008