Gewenste en bereikte leereffecten van ... - Cultuurnetwerk.nl

3. meer kennis van maatschappelijke en culturele kwesties;
4. het ontwikkelen van creatieve en denkvaardigheden;
5. een verrijking van communicatieve en expressieve vaardigheden;
6. vooruitgang in persoonlijke en sociale ontwikkeling en
7. transfereffecten; dat wil zeggen het geleerde kunnen toepassen in een andere context,
zoals in beroep of het bezoek aan culturele activiteiten buiten de school of
daarna.
Achteraf bezien, deels vanwege verder onderzoek, volstond deze indeling in deze categorieën
niet helemaal. Vooral de vijfde categorie, communicatieve en expressieve vaardigheden,
gaf problemen. Hier ging de suggestie vanuit dat expressieve vaardigheden
zelfstandig bestaansrecht hebben, ongeacht wát er wordt uitgedrukt. Dit zou kunnen
leiden tot de opvatting dat de expressieve competenties los kunnen en zouden moeten
worden gezien van de inhoud of betekenis en het gevoel dat daarmee wordt uitgedrukt.
Uit nadere bestudering van de interviews bleek dat dit niet was wat leerlingen en
leraren probeerden duidelijk te maken. Bovendien fungeerde deze algemene categorie
als een soort vergaarbak van uiteenlopende effecten en ontbrak het aan conceptuele
samenhang. Om die reden moet deze categorie worden aangepast.
De vijfde categorie, communicatieve en expressieve vaardigheden, bevatte oorspronkelijk
de volgende subcategorieën (Harland et al. 2000):
i. verrijking van interactieve communicatieve vaardigheden,
ii. taalontwikkeling,
iii. versterken van kritische en actieve luistervaardigheden en waarnemingsvermogens,
iv. een groei van de capaciteiten en vaardigheden die leerlingen nodig hebben om
beweringen te doen over hun wereld en zichzelf, en het ontwikkelen van vertrouwen
om zichzelf te uiten (p. 113).
Zowel leraren als leerlingen vonden de effecten in deze laatste subcategorie erg belangrijk.
Hierbij horen opmerkingen over hoe kunst een instrument kan zijn om zich te uiten
– dus hoe leerlingen kunst kunnen toepassen om beweringen te doen over de wereld,
hun eigen omgeving en zichzelf. Een directeur verwoordde de veel gedeelde opvatting
dat kunst leerlingen in staat stelt om persoonlijke opvattingen te verbeelden en te articuleren
zo: ‘In veel vakken in het curriculum gaat het erom dat leerlingen antwoorden
en reageren op een omgeving waarop hun eigen invloed gering is en waarin ze weinig
persoonlijk en subjectief kunnen registreren. Daarom is kunst zo goed: ze kunnen de
omgeving in zich opnemen en hun reactie verwerken en uiten als antwoord’ (p. 111).
Verschillende leerlingen beschrijven het zo: ‘Ik denk dat ik heb geleerd hoe ik mezelf
16 Cultuur+Educatie 23 2008