Zicht op Media-educatie en mediawijsheid - Cultuurnetwerk.nl
Zicht op Media-educatie en mediawijsheid - Cultuurnetwerk.nl
Zicht op Media-educatie en mediawijsheid - Cultuurnetwerk.nl
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Zicht</strong> <strong>op</strong>... media-<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> <strong>mediawijsheid</strong><br />
Achtergrond<strong>en</strong>, literatuur, project<strong>en</strong> <strong>en</strong> websites<br />
<strong>Cultuurnetwerk</strong> Nederland, Utrecht 2005
Inhoud<br />
Vooraf 5<br />
<strong>Media</strong>wijsheid. De ontwikkeling van nieuw burgerschap 7<br />
Literatuur 39<br />
Tijdschrift<strong>en</strong>, nieuwsbriev<strong>en</strong> <strong>en</strong> e-zines 55<br />
Project<strong>en</strong> 57<br />
Websites 67<br />
Studiec<strong>en</strong>trum <strong>Cultuurnetwerk</strong> Nederland 71
Vooraf<br />
'<strong>Media</strong> zijn alomteg<strong>en</strong>woordig'. 'Ze informer<strong>en</strong> <strong>en</strong> amuser<strong>en</strong>, ze lieg<strong>en</strong>, bedrieg<strong>en</strong> <strong>en</strong> verleid<strong>en</strong>; ze<br />
mak<strong>en</strong> de wereld kleiner én groter, e<strong>en</strong>voudiger <strong>en</strong> moeilijker tegelijk. Ze mak<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> krachtiger<br />
<strong>en</strong> kwetsbaarder' * .<br />
Neg<strong>en</strong> jaar geled<strong>en</strong> bracht de Raad voor Cultuur e<strong>en</strong> ongevraagd advies uit over media-<strong>educatie</strong>.<br />
Naar aa<strong>nl</strong>eiding van voorg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> overheidsbeleid met betrekking tot ict <strong>en</strong> onderwijs pleitte de Raad<br />
voor de introductie van media-<strong>educatie</strong> in het onderwijs. Het advies werd positief ontvang<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
g<strong>en</strong>ereerde veel discussie maar de, voor de Raad, belangrijkste beleidsaanbeveling - de integratie<br />
van media-<strong>educatie</strong> in de kerndoel<strong>en</strong> <strong>en</strong> eindterm<strong>en</strong> van het onderwijs - werd niet overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
O<strong>nl</strong>angs schreef de Raad weer e<strong>en</strong> ongevraagd advies over media–<strong>educatie</strong>, getiteld <strong>Media</strong>wijsheid.<br />
De ontwikkeling van nieuw burgerschap. De Raad spreekt in dit advies met <strong>op</strong>zet van <strong>mediawijsheid</strong><br />
<strong>en</strong> niet langer van media-<strong>educatie</strong>, omdat media-<strong>educatie</strong> in zijn og<strong>en</strong> zowel in de praktijk als in het<br />
overheidsbeleid te exclusief gericht is <strong>op</strong> onderwijs, kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> jonger<strong>en</strong>, aanbod <strong>en</strong> bescherming.<br />
Daarnaast, zo schrijft de Raad in zijn aanbiedingsbrief aan staatssecretaris Van der Laan, legt<br />
<strong>mediawijsheid</strong> meer dan media-<strong>educatie</strong> de nadruk <strong>op</strong> het zelf mak<strong>en</strong> of producer<strong>en</strong> van mediainhoud<strong>en</strong>.<br />
Het voegt 'm<strong>en</strong>taliteit' of houding toe als belangrijk aspect van <strong>mediawijsheid</strong>. 'Burgers<br />
moet<strong>en</strong> zich bewust zijn van de wijze waar<strong>op</strong> zij media gebruik<strong>en</strong> <strong>en</strong> van het effect van dat gebruik<br />
<strong>op</strong> h<strong>en</strong>zelf <strong>en</strong> ander<strong>en</strong>', aldus de Raad.<br />
Aangezi<strong>en</strong> de Raad in zijn advies e<strong>en</strong> overzicht van de ontwikkeling<strong>en</strong> <strong>op</strong> het gebied van media–<br />
<strong>educatie</strong> schetst, is dit advies – met toestemming van de Raad – overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> als i<strong>nl</strong>eid<strong>en</strong>d artikel<br />
van deze <strong>Zicht</strong> <strong>op</strong>…. Het literatuuroverzicht dat volgt na het advies van de Raad bevat e<strong>en</strong> selectie<br />
van tijdschriftartikel<strong>en</strong> <strong>en</strong> boek<strong>en</strong> over media-<strong>educatie</strong> die versch<strong>en</strong><strong>en</strong> vanaf 2003. Naast deze<br />
literatuurselectie behelst deze <strong>Zicht</strong> <strong>op</strong>… ook e<strong>en</strong> selectie van relevante websites <strong>en</strong> project<strong>en</strong>.<br />
<strong>Cultuurnetwerk</strong> Nederland<br />
Utrecht, juli 2005<br />
* Raad voor Cultuur (2005). <strong>Media</strong>wijsheid. De ontwikkeling van nieuw burgerschap. D<strong>en</strong> Haag: Raad voor Cultuur; p. 5.<br />
5 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
6 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
<strong>Media</strong>wijsheid<br />
de ontwikkeling van nieuw burgerschap<br />
Raad voor Cultuur<br />
1. I<strong>nl</strong>eiding<br />
Steeds meer m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> k<strong>op</strong><strong>en</strong> hun medicijn<strong>en</strong> <strong>op</strong> het internet zonder nog e<strong>en</strong> dokter te raadpleg<strong>en</strong>.<br />
Onderzoek wijst uit dat e<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong>lijk deel van de gebruikers van medische websites de betrouwbaarheid<br />
ervan afmeet aan het design van de site, de layout, het lettertype <strong>en</strong> het kleurgebruik. 1 Bij<br />
de ‘gamercial’ is de gr<strong>en</strong>s tuss<strong>en</strong> spel, reclame <strong>en</strong> informatie nauwelijks meer te trekk<strong>en</strong>. Coca Cola<br />
begint zijn eig<strong>en</strong> televisiez<strong>en</strong>der. Consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> wijz<strong>en</strong> elkaar de weg naar product<strong>en</strong> in o<strong>nl</strong>ine gebruikersrec<strong>en</strong>sies.<br />
Niet-gouvernem<strong>en</strong>tele organisaties zi<strong>en</strong> hun fonds<strong>en</strong> slink<strong>en</strong> omdat steeds meer m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
via het internet zelf e<strong>en</strong> humanitaire bestemming voor hun donaties zoek<strong>en</strong>. Kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> jonger<strong>en</strong><br />
bested<strong>en</strong> per dag, buit<strong>en</strong> schooltijd, zes uur aan media. Omdat zij vaak meerdere media naast<br />
elkaar gebruik<strong>en</strong> (de tv staat aan terwijl zij e<strong>en</strong> internetspel spel<strong>en</strong>) kom<strong>en</strong> die zes uur eig<strong>en</strong>lijk neer<br />
<strong>op</strong> neg<strong>en</strong> uur. 2 Vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong>clubs coördiner<strong>en</strong> hun wekelijkse potje voetbal in het park via mobiele telefoons,<br />
e-mail <strong>en</strong> websites. Waag Society ontwikkelt computerapplicaties voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> verstandelijke<br />
handicap.<br />
Langzamerhand krijgt burgerschap e<strong>en</strong> nieuwe invulling. Gedeeltelijk is dit het resultaat van autonome<br />
ontwikkeling<strong>en</strong> die zich onttrekk<strong>en</strong> aan gouvernem<strong>en</strong>tele sturing. Gedeeltelijk wordt deze<br />
nieuwe, anders <strong>op</strong>erer<strong>en</strong>de burger ook <strong>op</strong>geroep<strong>en</strong> door het beleid van de overheid zelf, die <strong>op</strong> tal<br />
van terrein<strong>en</strong> de bal naar de burger terugspeelt. In de visie van het kabinet ‘di<strong>en</strong>t de verzorgingsstaat<br />
te word<strong>en</strong> hervormd tot e<strong>en</strong> participatiestaat die zich k<strong>en</strong>merkt door meer gelijkwaardige verhouding<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> burgers <strong>en</strong> overheid.’ 3 Burgers word<strong>en</strong> steeds meer verantwoordelijk voor zichzelf <strong>en</strong> hun<br />
rol in de sam<strong>en</strong>leving. Soms kiez<strong>en</strong> zij daar zelf voor, soms wordt het h<strong>en</strong> <strong>op</strong>gedrong<strong>en</strong>. In de zorg –<br />
waar de druk <strong>op</strong> het systeem zo groot wordt dat het noodzakelijk wordt veel zorg extramuraal vorm<br />
te gev<strong>en</strong> – zull<strong>en</strong> burgers <strong>op</strong> termijn hun eig<strong>en</strong> medische dossiers moet<strong>en</strong> bijhoud<strong>en</strong>. Nu al word<strong>en</strong> zij<br />
in to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de mate via verzekering<strong>en</strong> verantwoordelijk gehoud<strong>en</strong> voor hun gezondheid <strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
zij <strong>op</strong>geroep<strong>en</strong> hun eig<strong>en</strong> ziek<strong>en</strong>huis te kiez<strong>en</strong>. Bij de ontwikkeling van deze nieuwe burger spel<strong>en</strong><br />
media e<strong>en</strong> cruciale rol.<br />
Zoals de Raad voor Cultuur in zijn Vooradvies Cultuurnota 2005-2008 heeft beschrev<strong>en</strong> <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s<br />
heeft uitgewerkt in zijn advies over eCultuur, rak<strong>en</strong> maatschappij <strong>en</strong> cultuur steeds verder gemedialiseerd.<br />
4 Weinig blijft onberoerd door (het effect van) de media; van elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> omgeving zijn<br />
media de omgeving zelf geword<strong>en</strong>. Deze t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>s houdt nauw verband met technologische<br />
1<br />
Zie Setting the Public Ag<strong>en</strong>da for O<strong>nl</strong>ine Health Search.<br />
2<br />
G<strong>en</strong>eration M: <strong>Media</strong> in the lives of 8-18 year-olds; aangehaald in Naar e<strong>en</strong> volwass<strong>en</strong> beleidsveld voor jeugd <strong>en</strong> media (Boorn, Nikk<strong>en</strong>,<br />
mei 2005).<br />
3<br />
Kabinetsreactie <strong>op</strong> adviez<strong>en</strong> RMO <strong>en</strong> ROB over politiek <strong>en</strong> media; 12 juli 2004 (MLB/M/2004/31.416).<br />
4 Cultuur, meer dan ooit; eCultuur: van i naar e.<br />
7 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
ontwikkeling<strong>en</strong> (digitalisering, connectiviteit, converg<strong>en</strong>tie) <strong>en</strong> met de steeds verdere uitbouw van de<br />
informatie- <strong>en</strong> k<strong>en</strong>nissam<strong>en</strong>leving. Al die aspect<strong>en</strong> tezam<strong>en</strong> spel<strong>en</strong> e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>trale rol bij de verande-<br />
r<strong>en</strong>de positie van de burger. Zonder de mogelijkhed<strong>en</strong> van internet zou de overheid nooit het beroep<br />
<strong>op</strong> de zelfredzaamheid van de burger kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong> dat zij nu doet. Tegelijkertijd gev<strong>en</strong> diezelfde<br />
mogelijkhed<strong>en</strong> burgers de kans zich aan het democratisch proces te onttrekk<strong>en</strong>. M<strong>en</strong> kan zich terug-<br />
trekk<strong>en</strong> in zijn eig<strong>en</strong> digitale wereld, zonder nog per ongeluk of ongewild met andere m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
geconfronteerd te word<strong>en</strong>. 5 Behalve kans<strong>en</strong> biedt de medialisering derhalve ook risico’s.<br />
Het is <strong>op</strong> het kruispunt van burgerschap <strong>en</strong> medialisering dat dit verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>de advies moet word<strong>en</strong><br />
geplaatst. Om immers als burger <strong>op</strong>timaal te kunn<strong>en</strong> deelnem<strong>en</strong> aan die g<strong>en</strong>etwerkte <strong>en</strong> van media<br />
doordr<strong>en</strong>kte maatschappij moet<strong>en</strong> burgers ‘mediawijs’ zijn. Met die term duidt de Raad <strong>op</strong> het geheel<br />
van k<strong>en</strong>nis, vaardighed<strong>en</strong> <strong>en</strong> m<strong>en</strong>taliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch <strong>en</strong> actief kunn<strong>en</strong><br />
beweg<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> complexe, veranderlijke <strong>en</strong> fundam<strong>en</strong>teel gemedialiseerde wereld. Met <strong>op</strong>zet gebruikt<br />
de Raad niet langer de term media-<strong>educatie</strong> die c<strong>en</strong>traal stond in zijn advies uit 1996, dat mede de<br />
aa<strong>nl</strong>eiding vormde voor de analyse die hij hier pres<strong>en</strong>teert. Door niet langer van ‘media-<strong>educatie</strong>’<br />
maar van ‘<strong>mediawijsheid</strong>’ te sprek<strong>en</strong>, bepleit de Raad de noodzaak van e<strong>en</strong> perspectiefverbreding.<br />
Zowel in de praktijk als in het overheidsbeleid is media-<strong>educatie</strong> mom<strong>en</strong>teel te exclusief gericht <strong>op</strong><br />
onderwijs, kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> jonger<strong>en</strong>, aanbod <strong>en</strong> bescherming. De verschuiving die de Raad voorstelt<br />
betreft e<strong>en</strong> verbreding van kader, van bereik (niet alle<strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> maar simpelweg alle burgers, ook<br />
buurtbewoners of s<strong>en</strong>ior<strong>en</strong>) <strong>en</strong> van terrein: mediawijs moet<strong>en</strong> burgers niet alle<strong>en</strong> in het onderwijs<br />
zijn, of gemaakt word<strong>en</strong>, maar overal waar media e<strong>en</strong> rol (kunn<strong>en</strong>) spel<strong>en</strong>, dus ook in sector<strong>en</strong> als<br />
gezondheidszorg, volkshuisvesting, veiligheid of vrijetijdsbesteding. <strong>Media</strong>wijsheid is daarmee e<strong>en</strong><br />
begrip dat niet in alle context<strong>en</strong> <strong>en</strong> voor alle groep<strong>en</strong> hetzelfde betek<strong>en</strong>t. In de context van e<strong>en</strong><br />
patiënt<strong>en</strong>ver<strong>en</strong>iging die e<strong>en</strong> website wil mak<strong>en</strong> word<strong>en</strong> andere compet<strong>en</strong>ties aangesprok<strong>en</strong> dan wanneer<br />
het gaat om e<strong>en</strong> groep jonger<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> docum<strong>en</strong>taire wil mak<strong>en</strong> over hun dagelijks lev<strong>en</strong>. In<br />
vergelijking met de invulling die aan media-<strong>educatie</strong> wordt gegev<strong>en</strong>, verlegt de definitie van <strong>mediawijsheid</strong><br />
daarnaast het acc<strong>en</strong>t van consumptie naar productie van media-inhoud<strong>en</strong> <strong>en</strong> van reflectie<br />
naar expressie. Daarmee wordt ook afstand g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> van het beschermingsidee dat telk<strong>en</strong>s weer de<br />
k<strong>op</strong> <strong>op</strong>steekt, zeker als het gaat om jeugd <strong>en</strong> media. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> voegt de definitie ‘m<strong>en</strong>taliteit’ of<br />
‘houding’ toe als belangrijke eig<strong>en</strong>schap – e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>schap die onder meer betrekking heeft <strong>op</strong> het<br />
besef van mediagebruikers <strong>en</strong> -bespelers over de effect<strong>en</strong> van hun mediagedrag <strong>op</strong> zichzelf <strong>en</strong><br />
ander<strong>en</strong>.<br />
Bij de process<strong>en</strong> die leid<strong>en</strong> tot toerusting van de nieuwe, mediawijze burger spel<strong>en</strong> zeer verschill<strong>en</strong>de<br />
instelling<strong>en</strong> <strong>en</strong> partij<strong>en</strong> e<strong>en</strong> rol. Daaronder vanzelfsprek<strong>en</strong>d alle mediaproduc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> het onderwijs,<br />
maar ook culturele instelling<strong>en</strong> – variër<strong>en</strong>d van <strong>op</strong><strong>en</strong>bare bibliothek<strong>en</strong> tot filmfestivals <strong>en</strong> instelling<strong>en</strong><br />
voor eCultuur – <strong>en</strong> instelling<strong>en</strong> <strong>op</strong> het gr<strong>en</strong>svlak met andere maatschappelijke sector<strong>en</strong>. Die kunn<strong>en</strong><br />
k<strong>en</strong>nis, tools <strong>en</strong> begeleiding ter beschikking stell<strong>en</strong> <strong>op</strong>dat burgers beter vorm kunn<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> aan zichzelf<br />
<strong>en</strong> hun maatschappelijke omgeving.<br />
De overheid heeft in de og<strong>en</strong> van de Raad e<strong>en</strong> duidelijke zorgplicht als het gaat om het bevorder<strong>en</strong><br />
van <strong>mediawijsheid</strong>. Zij di<strong>en</strong>t zich te realiser<strong>en</strong> dat zij niet van burgers kan verwacht<strong>en</strong> dat deze zich<br />
in to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de mate hun eig<strong>en</strong> verantwoordelijkheid realiser<strong>en</strong> <strong>op</strong> tal van lev<strong>en</strong>terrein<strong>en</strong>, zonder dat<br />
zij h<strong>en</strong> de tools <strong>en</strong> de expertise meegeeft om die eig<strong>en</strong> verantwoordelijkheid <strong>op</strong> e<strong>en</strong> voor h<strong>en</strong>zelf <strong>en</strong><br />
voor de maatschappij bevredig<strong>en</strong>de manier vorm te kunn<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>. Dit punt is extra pregnant<br />
vanwege de tweedeling die is geconstateerd in het mediagebruik, waarbij ouder<strong>en</strong>, werkloz<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
5 Elektronische programmagids<strong>en</strong> monitor<strong>en</strong> bijvoorbeeld automatisch de voorkeur<strong>en</strong> van gebruikers <strong>en</strong> gev<strong>en</strong> h<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> overzicht van<br />
de programma’s die bij die voorkeur<strong>en</strong> pass<strong>en</strong>.<br />
8 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
lager <strong>op</strong>geleid<strong>en</strong> minder <strong>en</strong> vooral minder kansrijk gebruik mak<strong>en</strong> van de verschill<strong>en</strong>de media dan<br />
jonger<strong>en</strong>, werk<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoger <strong>op</strong>geleid<strong>en</strong>. 6 Het weifel<strong>en</strong>de beleid dat de overheid tot dusver heeft<br />
gevoerd <strong>op</strong> het gebied van media-<strong>educatie</strong> zou plaats moet<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> beleid dat meer visie<br />
k<strong>en</strong>t, e<strong>en</strong> bredere aanpak heeft <strong>en</strong> gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> doorbreekt tuss<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de beleidsterrein<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
ministeries.<br />
Web in de wijk<br />
Het lev<strong>en</strong> van alledag krijgt vorm in de wijk. Met die gedachte startte in 2001 het project De Naoberschapsbank in de wijk<br />
Bargeres in Emm<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> initiatief van Emm<strong>en</strong> Revisited (e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werkingsverband van de geme<strong>en</strong>te Emm<strong>en</strong>,<br />
welzijnsinstelling<strong>en</strong> <strong>en</strong> woningbouwver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong>), De Informatiewerkplaats <strong>en</strong> stichting Brek<strong>en</strong>d Vaatwerk, twee advies- <strong>en</strong><br />
projectbureaus <strong>op</strong> het terrein van ict <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>leving. Uitgangspunt van het project is dat in e<strong>en</strong> goed functioner<strong>en</strong>de wijk<br />
bewoners elkaar k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, elkaar ontmoet<strong>en</strong> <strong>en</strong> sam<strong>en</strong> activiteit<strong>en</strong> ondernem<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> slim gebruik van internet kan die drie<br />
functies <strong>op</strong>roep<strong>en</strong> <strong>en</strong> ondersteun<strong>en</strong> - informer<strong>en</strong>, communicer<strong>en</strong> <strong>en</strong> organiser<strong>en</strong> zijn immers ook de k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van het<br />
medium internet zelf.<br />
Bargeres was e<strong>en</strong> wijk met verschill<strong>en</strong>de leefstijl<strong>en</strong>, werkloosheid <strong>en</strong> e<strong>en</strong> geringe betrokk<strong>en</strong>heid van bewoners bij de wijk<br />
als geheel. Met de Naoberschapsbank poogd<strong>en</strong> de initiatiefnemers in dat laatste verandering te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. De<br />
Naoberschapsbank verschilt van veel andere wijkwebsites, doordat de bewoners van de wijk in dit geval zelf initiatiev<strong>en</strong><br />
nem<strong>en</strong> <strong>en</strong> daarover met behulp van e<strong>en</strong> speciaal voor het project ontwikkelde bouwdoos ‘in vier klikk<strong>en</strong>’ hun eig<strong>en</strong> website<br />
mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> onderhoud<strong>en</strong>. Via deze websites (met tekst<strong>en</strong>, foto’s, beweg<strong>en</strong>de beeld<strong>en</strong> <strong>en</strong> geluid<strong>en</strong>) informer<strong>en</strong> ze elkaar over<br />
zak<strong>en</strong> die h<strong>en</strong> bezighoud<strong>en</strong>. Via het gast<strong>en</strong>boek of het forum <strong>op</strong> hun site kunn<strong>en</strong> zij daarover ook met ander<strong>en</strong> in gesprek<br />
rak<strong>en</strong>. De websites kunn<strong>en</strong>, als de bewoner dat wil, als link word<strong>en</strong> <strong>op</strong>g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in het ‘wijkverzamelportaal’.<br />
Ook instelling<strong>en</strong> die bij de wijk betrokk<strong>en</strong> zijn (variër<strong>en</strong>d van zorginstelling<strong>en</strong> tot schol<strong>en</strong>, kunst<strong>en</strong>c<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> individuele<br />
kunst<strong>en</strong>aars) kunn<strong>en</strong> het verzamelportaal van informatie voorzi<strong>en</strong>. Zo werkt het portaal als algeme<strong>en</strong> informatiepunt over<br />
<strong>en</strong> voor de wijk, met e<strong>en</strong> wijkag<strong>en</strong>da <strong>en</strong> e<strong>en</strong> prikbord waar<strong>op</strong> bezoekers <strong>op</strong>roep<strong>en</strong> <strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> achterlat<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> van de succesfactor<strong>en</strong> van de Naoberschapsbank, <strong>en</strong> van de Web in de wijk-project<strong>en</strong> in Almere <strong>en</strong> D<strong>en</strong> Haag die later<br />
werd<strong>en</strong> geïnitieerd, is dat voldo<strong>en</strong>de tijd is g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> - tijd om wijkbewoners ervan te overtuig<strong>en</strong> dat ook zij websites<br />
kunn<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> om (soms al bestaande) activiteit<strong>en</strong> met websites te ondersteun<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> werd gekek<strong>en</strong> bij welke<br />
bestaande initiatiev<strong>en</strong> kon word<strong>en</strong> aangeslot<strong>en</strong>. Ook steld<strong>en</strong> de organisator<strong>en</strong> ‘animateurs’ aan, die als katalysator<strong>en</strong> fysiek<br />
in de wijk aanwezig zijn om m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> te <strong>en</strong>thousiasmer<strong>en</strong> <strong>en</strong> te assister<strong>en</strong>, <strong>en</strong> creëerd<strong>en</strong> zij fysieke ontmoetingsplaats<strong>en</strong><br />
(‘digitale huiskamers’) als thuisbasis voor de animateurs <strong>en</strong> als ontmoetingsplaats voor bewoners. Deze kunn<strong>en</strong> hier<br />
binn<strong>en</strong>l<strong>op</strong><strong>en</strong> om bijvoorbeeld met krachtiger computers te werk<strong>en</strong> of met apparatuur k<strong>en</strong>nis te mak<strong>en</strong> die ze thuis niet<br />
hebb<strong>en</strong>.<br />
Vier jaar na de start gebruik<strong>en</strong> de wijkbewoners de Naoberschapsbank in Bargeres nog altijd, <strong>en</strong> naar nog steeds<br />
to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de tevred<strong>en</strong>heid. Bewoners zijn meer betrokk<strong>en</strong> geraakt, ontmoet<strong>en</strong> elkaar voor uite<strong>en</strong>l<strong>op</strong><strong>en</strong>de activiteit<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
zett<strong>en</strong> het webportaal ook in voor lokaalpolitieke kwesties, zoals e<strong>en</strong> discussie over het Oranjekanaal dat de wijk<br />
doorkruist.<br />
www.webindewijk.<strong>nl</strong><br />
De inzet van het hier voorligg<strong>en</strong>de advies is e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>hang<strong>en</strong>de visie te pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> die uitmondt in<br />
verschill<strong>en</strong>de beleidsvoorstell<strong>en</strong>. Daartoe k<strong>en</strong>t het advies de volg<strong>en</strong>de <strong>op</strong>zet: hoofdstuk 2 <strong>en</strong> 3<br />
beschrijv<strong>en</strong> de ontwikkeling<strong>en</strong> in het medialandschap <strong>en</strong> daarbuit<strong>en</strong>, plus de effect<strong>en</strong> daarvan <strong>op</strong> de<br />
verschill<strong>en</strong>de spelers binn<strong>en</strong> dat nieuwe decor. Daarna wordt ingezoomd <strong>op</strong> het eig<strong>en</strong>lijke onderwerp<br />
van het advies: <strong>mediawijsheid</strong>. In hoofdstuk 4 wordt daartoe eerst kort de huidige situatie beschrev<strong>en</strong><br />
<strong>op</strong> het terrein van media-<strong>educatie</strong>, waarna in hoofdstuk 5 de perspectiefverschuiving van<br />
6 Zie SCP, Achter de scherm<strong>en</strong>.<br />
9 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
media-<strong>educatie</strong> naar <strong>mediawijsheid</strong> wordt onderzocht. Hoofdstuk 6 br<strong>en</strong>gt de implicaties van die<br />
verschuiving in kaart voor de praktijk in de verschill<strong>en</strong>de relevante sector<strong>en</strong>. In het laatste hoofdstuk<br />
formuleert de Raad zijn aanbeveling<strong>en</strong> voor beleid. Aan de tekst zijn in losse kaders verschill<strong>en</strong>de<br />
voorbeeld<strong>en</strong> toegevoegd van interessante praktijk<strong>en</strong>.<br />
2. E<strong>en</strong> veranderde context<br />
Neg<strong>en</strong> jaar geled<strong>en</strong> bracht de Raad e<strong>en</strong> ongevraagd advies uit over media-<strong>educatie</strong>. 7 Naar aa<strong>nl</strong>eiding<br />
van voorg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> overheidsbeleid met betrekking tot ict <strong>en</strong> onderwijs vroeg de Raad aandacht voor<br />
de e<strong>en</strong>zijdige nadruk die in deze plann<strong>en</strong> werd gelegd <strong>op</strong> het technisch-instrum<strong>en</strong>teel gebruik van ict<br />
<strong>en</strong> pleitte hij voor de introductie van media-<strong>educatie</strong> in het onderwijs. De Raad zag media-<strong>educatie</strong><br />
als e<strong>en</strong> ess<strong>en</strong>tiële voorwaarde voor de verdere ontwikkeling van de ‘k<strong>en</strong>nis- <strong>en</strong> communicatiemaatschappij’.<br />
De maatschappelijke betek<strong>en</strong>is van media, de wijze waar<strong>op</strong> deze mede vormgev<strong>en</strong> aan<br />
sam<strong>en</strong>leving, cultuur <strong>en</strong> economie, vereist<strong>en</strong>, in de og<strong>en</strong> van de Raad, dat kinder<strong>en</strong> de k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong><br />
vaardighed<strong>en</strong> bezitt<strong>en</strong> om te kunn<strong>en</strong> omgaan met elektronische media waarin tekst, beeld <strong>en</strong> audiovisuele<br />
middel<strong>en</strong> geïntegreerd zijn.<br />
Het landschap dat de Raad destijds schetste, heeft sindsdi<strong>en</strong> veel meer reliëf gekreg<strong>en</strong>. Meer dan in<br />
1996 rak<strong>en</strong> culturele, technologische <strong>en</strong> maatschappelijke ontwikkeling<strong>en</strong> de kern van de democratie<br />
<strong>en</strong> de rol van de moderne burger daarin. E<strong>en</strong> beschouwing van die ontwikkeling<strong>en</strong> leidt dan ook tot<br />
de conclusie dat de burger om <strong>op</strong>timaal te kunn<strong>en</strong> functioner<strong>en</strong> mediawijs di<strong>en</strong>t te zijn. 8<br />
<strong>Media</strong>lisering<br />
E<strong>en</strong> van de process<strong>en</strong> die tot e<strong>en</strong> decorwisseling hebb<strong>en</strong> geleid is de medialisering: het proces waarin<br />
media steeds meer de context, inhoud <strong>en</strong> bemiddelaars word<strong>en</strong> van informatie, k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> ervaring.<br />
Het is e<strong>en</strong> proces dat wordt ondersteund door e<strong>en</strong> fascinatie voor beeld<strong>en</strong> – e<strong>en</strong> fascinatie die zijn<br />
wortels vindt in de behoefte de wereld te begrijp<strong>en</strong> door hem te visualiser<strong>en</strong> <strong>en</strong> die versterkt wordt<br />
door de explosieve to<strong>en</strong>ame van mogelijkhed<strong>en</strong> om beeld<strong>en</strong> te producer<strong>en</strong>. Ook de groei van het internet<br />
<strong>en</strong> de verschill<strong>en</strong>de gebruiksvorm<strong>en</strong> ervan heeft de rol van media in de sam<strong>en</strong>leving ingrijp<strong>en</strong>d<br />
veranderd. Dat er vrijwel ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel cultuur-, k<strong>en</strong>nis- <strong>en</strong> ervaringssegm<strong>en</strong>t is dat niet wez<strong>en</strong>lijk beïnvloed<br />
wordt door media, heeft de Raad ook al in eerdere adviez<strong>en</strong> gesignaleerd. Van hoe m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met<br />
elkaar communicer<strong>en</strong>, via de onderwerp<strong>en</strong> waarover zij het hebb<strong>en</strong>, de ding<strong>en</strong> die zij van waarde<br />
vind<strong>en</strong>, tot hoe zij zich met elkaar verbond<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> dan wel zich juist van elkaar will<strong>en</strong> onderscheid<strong>en</strong>:<br />
<strong>op</strong> al die terrein<strong>en</strong> spel<strong>en</strong> media e<strong>en</strong> rol – oud <strong>en</strong> nieuw, analoog <strong>en</strong> digitaal. Ze informer<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
amuser<strong>en</strong>, ze lieg<strong>en</strong>, bedrieg<strong>en</strong> <strong>en</strong> verleid<strong>en</strong>; ze mak<strong>en</strong> de wereld kleiner én groter, e<strong>en</strong>voudiger <strong>en</strong><br />
moeilijker tegelijk. Ze mak<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> krachtiger <strong>en</strong> kwetsbaarder. Behalve nieuwe communicatievorm<strong>en</strong><br />
ontstaan er ook nieuwe ergerniss<strong>en</strong> <strong>en</strong> afwijking<strong>en</strong>. Werkelijkheid <strong>en</strong> media spiegel<strong>en</strong> zich<br />
steeds meer aan elkaar; ze rak<strong>en</strong> dusdanig verstr<strong>en</strong>geld dat mediale <strong>en</strong> reële ervaring<strong>en</strong> soms<br />
7<br />
Advies <strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong>, december 1996 (f.96.6219/1).<br />
8<br />
De observaties van de Raad in dez<strong>en</strong> heeft hij gedeeltelijk al eerder geformuleerd – onder meer in het Vooradvies Cultuur, meer dan ooit<br />
(2003) <strong>en</strong> de sectoranalyse <strong>Media</strong> daarin, maar ook in het advies eCultuur: van i naar e (2003) <strong>en</strong> zeer rec<strong>en</strong>t in zijn advies De publieke<br />
omroep voorbij. E<strong>en</strong> nieuwe rol voor de overheid in het publieke mediadomein (april 2005). Tev<strong>en</strong>s sluit<strong>en</strong> ze aan bij onderzoek<strong>en</strong> van<br />
het Sociaal Cultureel Planbureau (Van huis uit digitaal, Achter de scherm<strong>en</strong>, In het zicht van de toekomst) <strong>en</strong> de Wet<strong>en</strong>schappelijke<br />
Raad voor het Regeringsbeleid (onder meer De staat van de democratie <strong>en</strong> Focus <strong>op</strong> functies) <strong>en</strong> bij tal van andere binn<strong>en</strong>- <strong>en</strong><br />
buit<strong>en</strong>landse onderzoek<strong>en</strong> <strong>en</strong> publicaties. De ontwikkeling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> hier dan ook niet uit d<strong>en</strong> treure beschrev<strong>en</strong>.<br />
10 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
moeilijk uit elkaar te houd<strong>en</strong> zijn. Zoals ook het Sociaal <strong>en</strong> Cultureel Planbureau (SCP) <strong>en</strong> de<br />
Wet<strong>en</strong>schappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) zegg<strong>en</strong> in hun rec<strong>en</strong>te studies van het<br />
mediabeleid: de media zijn alomteg<strong>en</strong>woordig. 9 Ze word<strong>en</strong> overal ingezet. Van de Tweede Kamer die<br />
zijn debatt<strong>en</strong> via streaming media live <strong>op</strong><strong>en</strong>baar maakt tot p<strong>op</strong>podium Paradiso die hetzelfde doet<br />
met zijn concert<strong>en</strong>, word<strong>en</strong> allerlei maatschappelijke <strong>en</strong> culturele instelling<strong>en</strong> in feite radio- <strong>en</strong><br />
televisiestations. <strong>Media</strong> rak<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> steeds meer met elkaar verkno<strong>op</strong>t. Zozeer dat ze niet langer<br />
elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> omgeving zijn maar die omgeving zelf.<br />
Digitalisering <strong>en</strong> converg<strong>en</strong>tie<br />
De oorzak<strong>en</strong> van de to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de dominantie van de media zijn meervoudig. Zoals de WRR aangeeft<br />
in zijn studie naar het in hoog tempo verander<strong>en</strong>de medialandschap (Focus <strong>op</strong> functies), spel<strong>en</strong><br />
meerdere ontwikkeling<strong>en</strong> mee. Deze werk<strong>en</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> ingewikkelde manier <strong>op</strong> elkaar in. Digitalisering<br />
(van informatie) <strong>en</strong> converg<strong>en</strong>tie (van elektronische apparatuur) spel<strong>en</strong> in ieder geval e<strong>en</strong> grote rol.<br />
Katholieke schol<strong>en</strong>geme<strong>en</strong>schap Ett<strong>en</strong>-Leur<br />
Het begon twaalf jaar geled<strong>en</strong>, to<strong>en</strong> e<strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t in zijn les tek<strong>en</strong><strong>en</strong> aandacht besteedde aan de wereld van videoclips, die<br />
steeds seksueler <strong>en</strong> gewelddadiger werd<strong>en</strong>. Inmiddels is de Katholieke schol<strong>en</strong>geme<strong>en</strong>schap Ett<strong>en</strong>-Leur e<strong>en</strong><br />
cultuurprofielschool met nieuwe media als specialisme <strong>en</strong> werkt de betreff<strong>en</strong>de doc<strong>en</strong>t als cultuur- of in dit geval<br />
mediacoördinator. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> is de school e<strong>en</strong> van de vijf voorbeeldschol<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> Surfnet, waardoor zij beschikt over e<strong>en</strong><br />
glasvezelverbinding <strong>en</strong> gebruik kan mak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> vide<strong>op</strong>ortal (om materiaal te upload<strong>en</strong>) <strong>en</strong> van mogelijkhed<strong>en</strong> voor<br />
videoconfer<strong>en</strong>cing.<br />
<strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> audiovisuele vorming word<strong>en</strong> in Ett<strong>en</strong>-Leur vakoverstijg<strong>en</strong>d ingezet, waarbij zowel ruimte is voor<br />
reflectie (‘kritisch bekijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> beoordel<strong>en</strong> van bestaande mediaproduct<strong>en</strong>’) als voor productie. In de brugklas mak<strong>en</strong><br />
leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> beeldverhaal dat wordt sam<strong>en</strong>gesteld uit digitale foto’s, <strong>en</strong> e<strong>en</strong> animatiefilmpje. Vierdeklassers mak<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
korte film <strong>en</strong> de eindexam<strong>en</strong>klass<strong>en</strong> havo <strong>en</strong> vwo e<strong>en</strong> schoolsoap.<br />
To<strong>en</strong> de school als cultuurprofielschool van start ging, war<strong>en</strong> behalve de creatieve vakk<strong>en</strong> ook Nederlands,<br />
maatschappijleer, geschied<strong>en</strong>is, lev<strong>en</strong>sbeschouwing, culturele minderhed<strong>en</strong> <strong>en</strong> economie betrokk<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> jaar later got<strong>en</strong><br />
brugklassers bij biologie hun werkstuk over botbreuk<strong>en</strong> in de vorm van e<strong>en</strong> speelfilm <strong>en</strong> ded<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> bij Frans<br />
hetzelfde voor hun spreekvaardigheidstoets. Rapportageteams l<strong>op</strong><strong>en</strong> door de gang<strong>en</strong>, andere groepjes zitt<strong>en</strong> achter e<strong>en</strong><br />
van de ti<strong>en</strong> montagecomputers die de school rijk is, nog weer andere voer<strong>en</strong> (met behulp van videoconfer<strong>en</strong>cing) in het<br />
Engels e<strong>en</strong> gesprek met e<strong>en</strong> aantal dansers van Het Nationale Ballet.<br />
De sam<strong>en</strong>werking met andere instelling<strong>en</strong> strekt zich uit tot project<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> de school. Sam<strong>en</strong> met K<strong>en</strong>nisnet nem<strong>en</strong><br />
leerling<strong>en</strong> in het kader van het vak informatica deel aan de project<strong>en</strong> Game Maker <strong>en</strong> ThinkQuest, waarbij ze <strong>educatie</strong>ve<br />
spelletjes <strong>en</strong> websites ontwikkel<strong>en</strong>. In het kader van Nederlands heeft de school contact met de lokale omroep over de<br />
productie van hoorspel<strong>en</strong>. In sam<strong>en</strong>werking met Brabant P<strong>op</strong> <strong>en</strong> de kunstacademie St. Joost gaan leerling<strong>en</strong> voor<br />
Brabantse p<strong>op</strong>bandjes videoclips mak<strong>en</strong>. Van alle kant<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> de verzoek<strong>en</strong> <strong>op</strong> de school af; de product<strong>en</strong> van de<br />
leerling<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> al m<strong>en</strong>ige prijs gewonn<strong>en</strong>.<br />
www.k-s-e.<strong>nl</strong><br />
Digitalisering heeft zijn stempel gedrukt <strong>op</strong> vrijwel elk facet van media – van de wijze van producer<strong>en</strong><br />
tot de manier waar<strong>op</strong> gebruikers toegang hebb<strong>en</strong> tot cont<strong>en</strong>t – <strong>en</strong> heeft tal van nieuwe mediavorm<strong>en</strong><br />
mogelijk gemaakt. Interactiviteit, zo k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>d voor de hed<strong>en</strong>daagse media-omgeving, zou zonder<br />
digitalisering <strong>op</strong> deze schaal ond<strong>en</strong>kbaar zijn geweest. Daarnaast heeft de converg<strong>en</strong>tie van<br />
9 SCP, Achter de scherm<strong>en</strong>. WRR, Focus <strong>op</strong> Functies.<br />
11 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
media-, telecommunicatie- <strong>en</strong> informatietechnologie ertoe geleid dat er ge<strong>en</strong> principiële verschill<strong>en</strong><br />
meer bestaan tuss<strong>en</strong> televisie, computer <strong>en</strong> telefoon. Op de nieuwste g<strong>en</strong>eratie televisies kan m<strong>en</strong><br />
e-mail<strong>en</strong>, <strong>op</strong> de mobiele telefoon het nieuws zi<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>op</strong> de computer het nieuwe geschied<strong>en</strong>iskanaal<br />
van de publieke omroep bekijk<strong>en</strong>. Uiterlijk mog<strong>en</strong> ze dan nog verschill<strong>en</strong>, in feite kunn<strong>en</strong> <strong>en</strong> do<strong>en</strong> alle<br />
apparat<strong>en</strong> hetzelfde. Omgekeerd zijn <strong>op</strong> het internet nieuws, overheidsinformatie, e<strong>en</strong> virtueel<br />
museum, de <strong>op</strong><strong>en</strong>bare bibliotheek <strong>en</strong> e<strong>en</strong> winkelc<strong>en</strong>trum maar e<strong>en</strong> muisklik van elkaar verwijderd.<br />
Converg<strong>en</strong>tie vergemakkelijkt ook de verkn<strong>op</strong>ing van cont<strong>en</strong>t, mediaformats <strong>en</strong> technologieën. Alles<br />
raakt zo met alles verbond<strong>en</strong> (‘connectiviteit’).<br />
Zowel door de brede verspreiding van afzonderlijke media (in het bijzonder televisie <strong>en</strong> internet) als<br />
door de k<strong>op</strong>peling van al die media is de schaal waar<strong>op</strong> media functioner<strong>en</strong> <strong>en</strong>orm vergroot. Noch in<br />
tijd, noch in ruimte zijn er principieel nog veel begr<strong>en</strong>zing<strong>en</strong> aan het bereik. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, waar ook in de<br />
ontwikkelde wereld – <strong>en</strong> in to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de mate ook daarbuit<strong>en</strong> – kunn<strong>en</strong> zich vier<strong>en</strong>twintig uur per dag<br />
(lat<strong>en</strong>) informer<strong>en</strong> <strong>en</strong> amuser<strong>en</strong>.<br />
Informatiemaatschappij, k<strong>en</strong>nissam<strong>en</strong>leving<br />
Het proces van medialisering is nauw verbond<strong>en</strong> met de informatiemaatschappij <strong>en</strong> de k<strong>en</strong>nissam<strong>en</strong>leving.<br />
Nog altijd nem<strong>en</strong> de informatiestrom<strong>en</strong> toe; mede dankzij de ontwikkeling van digitale technologieën<br />
zijn deze onderdeel geword<strong>en</strong> van praktisch alle m<strong>en</strong>selijke activiteit<strong>en</strong>. Om te kunn<strong>en</strong><br />
functioner<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> steeds meer behoefte aan (onmiddellijke toegang tot) informatie. 10<br />
Digitale media <strong>en</strong> internet mak<strong>en</strong> het mogelijk verschill<strong>en</strong>de informatiebronn<strong>en</strong> met elkaar te<br />
k<strong>op</strong>pel<strong>en</strong> <strong>en</strong> voor verschill<strong>en</strong>de gebruikers beschikbaar te stell<strong>en</strong>. In de k<strong>en</strong>niseconomie is dit van<br />
groot belang voor k<strong>en</strong>nisdeling <strong>en</strong> k<strong>en</strong>nisontwikkeling. Die k<strong>en</strong>nisontwikkeling is niet alle<strong>en</strong> voor het<br />
maatschappelijk verkeer, maar ook voor de economische concurr<strong>en</strong>tiepositie ess<strong>en</strong>tieel; k<strong>en</strong>nis als<br />
productiefactor. 11 Niet toevallig zet de Lissabonag<strong>en</strong>da van de Eur<strong>op</strong>ese Unie (2000) in <strong>op</strong> e<strong>en</strong> vlotte<br />
overgang naar de informatiemaatschappij t<strong>en</strong> einde Eur<strong>op</strong>a’s concurr<strong>en</strong>tiepositie te versterk<strong>en</strong>.<br />
Opvatting<strong>en</strong> over wat k<strong>en</strong>nis is, <strong>en</strong> de process<strong>en</strong> die tot nieuwe k<strong>en</strong>nis leid<strong>en</strong>, zijn daarbij sterk aan<br />
verandering onderhevig. 12 Dat geldt, mede dankzij de vere<strong>en</strong>voudiging van de digitale techniek, ook<br />
voor de visie <strong>op</strong> de verhouding tuss<strong>en</strong> professional <strong>en</strong> leek waar het gaat om het proces van<br />
k<strong>en</strong>nisvorming. Informatieoverdracht, meest via nieuwe media, wordt steeds meer e<strong>en</strong><br />
wisselwerking, waarbij steeds vaker van de k<strong>en</strong>nis van de leek gebruik wordt gemaakt. De gratis<br />
internet-<strong>en</strong>cycl<strong>op</strong>edie Wikipedia is hiervan e<strong>en</strong> uitgesprok<strong>en</strong> voorbeeld: iedere<strong>en</strong> die dat wil kan<br />
onderwerp<strong>en</strong> toevoeg<strong>en</strong> aan de <strong>en</strong>cycl<strong>op</strong>edie of correcties aanbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> in bestaande lemma’s.<br />
I<strong>nl</strong>ogg<strong>en</strong> is niet nodig, zelfs e<strong>en</strong> gebruikersnaam hoeft niet te word<strong>en</strong> <strong>op</strong>gegev<strong>en</strong>. In de vier jaar van<br />
zijn bestaan k<strong>en</strong>t de Engelse versie van Wikipedia inmiddels vier maal zo veel artikel<strong>en</strong> als de<br />
Encycl<strong>op</strong>edia Brittanica <strong>en</strong> e<strong>en</strong> veelvoud daarvan aan gebruikers.<br />
Nieuwe sociale structur<strong>en</strong> <strong>en</strong> de civil society<br />
De ‘informatierevolutie’ <strong>en</strong> de sam<strong>en</strong>hang<strong>en</strong>de culturele <strong>en</strong> technologische verandering<strong>en</strong> die zich<br />
voltrekk<strong>en</strong>, zett<strong>en</strong> bestaande sociale structur<strong>en</strong> onder druk. Oude structur<strong>en</strong> word<strong>en</strong> aangevuld met,<br />
of vervang<strong>en</strong> door nieuwe structur<strong>en</strong>, die anders van karakter zijn <strong>en</strong> e<strong>en</strong> andere impact hebb<strong>en</strong>.<br />
10<br />
Zie ook Infodrome, Controle gev<strong>en</strong> of nem<strong>en</strong>.<br />
11<br />
Zie ook Onderwijsraad Ler<strong>en</strong> in de k<strong>en</strong>nissam<strong>en</strong>leving (2003). In zijn zeer rec<strong>en</strong>t versch<strong>en</strong><strong>en</strong> advies Educatie <strong>en</strong> <strong>Media</strong> (juni 2005) sluit<br />
de Onderwijsraad hier<strong>op</strong> aan.<br />
12<br />
Idem.<br />
12 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Infodrome, in 1999 door de to<strong>en</strong>malige regering ingesteld als d<strong>en</strong>ktank <strong>op</strong> het gebied van de infor-<br />
matiesam<strong>en</strong>leving, ziet in zijn eindrapport Controle gev<strong>en</strong> of nem<strong>en</strong> drie maatschappelijke kracht<strong>en</strong><br />
die bestaande instituties onder druk zett<strong>en</strong>: deterritorialisering (globalisering, waardoor onder meer<br />
nationale wetgeving onder druk komt te staan), vernetwerking (vervanging van gescheid<strong>en</strong> organisa-<br />
tiepatron<strong>en</strong> door netwerk<strong>en</strong> van onderling afhankelijke actor<strong>en</strong>) <strong>en</strong> vervlechting (vervag<strong>en</strong> van<br />
scheidslijn<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> bijvoorbeeld publiek <strong>en</strong> privaat, werk <strong>en</strong> privé). Het SCP-rapport Achter de<br />
scherm<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oemt deze twee laatste (onder het k<strong>op</strong>je informalisering) als ‘onthiërarchisering van de<br />
sam<strong>en</strong>leving’ <strong>en</strong> ‘desinstitutionalisering van organisaties <strong>en</strong> organisatievorm<strong>en</strong>’. 13 Traditionele<br />
gezagsverhouding<strong>en</strong> boet<strong>en</strong> aan belang in – m<strong>en</strong>selijke verhouding<strong>en</strong> word<strong>en</strong> steeds gelijkwaardiger<br />
– <strong>en</strong> traditionele bemiddelaars tuss<strong>en</strong> individu <strong>en</strong> staat verliez<strong>en</strong> aan invloed. 14 Het aldoor<br />
voortschrijd<strong>en</strong>d proces van individualisering maakt dat steeds minder m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zich gerepres<strong>en</strong>teerd<br />
voel<strong>en</strong> door het voorhe<strong>en</strong> geaccepteerde, ooit langs zuil<strong>en</strong> georganiseerde maatschappelijke<br />
midd<strong>en</strong>veld (van gezin, klasse, kerk, vakbond<strong>en</strong>, politieke partij<strong>en</strong>). Ook de traditionele<br />
vertrouw<strong>en</strong>srelaties zijn in diskrediet geraakt; mondige burgers vertrouw<strong>en</strong> eerder zichzelf <strong>en</strong> elkaar<br />
dan zog<strong>en</strong>oemde experts. Tot voor kort onbetwistbare bronn<strong>en</strong> van informatie word<strong>en</strong> gewantrouwd<br />
of omzeild. Formele spelers hebb<strong>en</strong> niet langer <strong>op</strong> voorhand het laatste woord. M<strong>en</strong> haalt zijn k<strong>en</strong>nis<br />
zelf van het internet, ko<strong>op</strong>t zijn aandel<strong>en</strong> zonder bemiddeling door e<strong>en</strong> bank of zoekt zijn eig<strong>en</strong>,<br />
nieuwe, bemiddelaars. Ook politiek <strong>en</strong> overheid ontmoet<strong>en</strong> steeds meer scepsis.<br />
Verhal<strong>en</strong>tafel / Register van de dag van gister<br />
Kunst<strong>en</strong>aar Hans Muller komt met e<strong>en</strong> idee voor kunst <strong>en</strong> ouder<strong>en</strong> bij Waag Society, onderzoeksc<strong>en</strong>trum voor oude <strong>en</strong><br />
nieuwe media. Tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> brainstormsessie wordt bedacht dat ouder<strong>en</strong> misschi<strong>en</strong> wel hun kleinkinder<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> will<strong>en</strong> zi<strong>en</strong><br />
met één druk <strong>op</strong> de kn<strong>op</strong>. Navraag in e<strong>en</strong> bejaard<strong>en</strong>huis leert echter dat de bewoners hun kleinkinder<strong>en</strong> helemaal niet<br />
vaker will<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dan noodzakelijk. Waar zij wel behoefte aan hebb<strong>en</strong>? Aan liedjes, aan beeld<strong>en</strong>, aan de journaals uit hun<br />
tijd – de jar<strong>en</strong> twintig, dertig, veertig. Muller <strong>en</strong> Waag Society bouw<strong>en</strong> e<strong>en</strong> Verhal<strong>en</strong>tafel, e<strong>en</strong> meubel met ingebouwde<br />
beeldscherm<strong>en</strong>. De computer wordt verst<strong>op</strong>t, de interface krijgt één kn<strong>op</strong> met twee functies: vooruit <strong>en</strong> achteruit blader<strong>en</strong>.<br />
Ook kunn<strong>en</strong> bewoners hun eig<strong>en</strong> herinnering<strong>en</strong> insprek<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> van de grootste hits is e<strong>en</strong> Polygoonjournaal met beeld<strong>en</strong><br />
van e<strong>en</strong> lokale overstroming uit 1928. Toepassing<strong>en</strong> uit de digitale cultuur mak<strong>en</strong> zo oude media <strong>op</strong>nieuw zichtbaar <strong>en</strong><br />
zinvol.<br />
De eerste Verhal<strong>en</strong>tafel dateert uit 2002; inmiddels zijn elf tafels geplaatst. Geblek<strong>en</strong> is dat de tafels bijdrag<strong>en</strong> aan de<br />
training van het geheug<strong>en</strong> <strong>en</strong> de sociale isolatie van bewoners verminder<strong>en</strong>.<br />
Het pilotproject Register van de dag van gister bouwt voort <strong>op</strong> de ervaring<strong>en</strong> met de Verhal<strong>en</strong>tafel. Ditmaal gaat het om<br />
e<strong>en</strong> eik<strong>en</strong>hout<strong>en</strong> zuil in e<strong>en</strong> art-deco-jasje die het resultaat is van sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> Waag Society, Kunstgebouw,<br />
Probiblio <strong>en</strong> mediakunst<strong>en</strong>ares Rosanne van Klaver<strong>en</strong>. De installatie reist langs <strong>op</strong><strong>en</strong>bare bibliothek<strong>en</strong> in Zuid-Holland.<br />
S<strong>en</strong>ior<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> ter plaatse verhal<strong>en</strong> <strong>en</strong> beeld<strong>en</strong> <strong>op</strong>vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> afluister<strong>en</strong>, maar ook comm<strong>en</strong>taar lever<strong>en</strong> of <strong>op</strong> hun eig<strong>en</strong><br />
verhal<strong>en</strong> ‘in de zuil’ plaats<strong>en</strong> door deze in te typ<strong>en</strong> of in te sprek<strong>en</strong>. Ook foto’s <strong>en</strong> voorwerp<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ingescand.<br />
Desgew<strong>en</strong>st word<strong>en</strong> gebruikers daarbij geholp<strong>en</strong> door de kunst<strong>en</strong>ares, die bij deze pilot meereist met de zuil, of door het<br />
redactieteam dat per bibliotheek uit geïnteresseerde s<strong>en</strong>ior<strong>en</strong> wordt sam<strong>en</strong>gesteld. Net als bij de Verhal<strong>en</strong>tafel is de<br />
techniek van het Register afgestemd <strong>op</strong> de gebruiker <strong>en</strong> word<strong>en</strong> gebruikers mede-ontwerpers van de inhoud. Zo ontstaat<br />
e<strong>en</strong> groei<strong>en</strong>de verzameling verhal<strong>en</strong> die het collectief geheug<strong>en</strong> van de provincie aanvult, sam<strong>en</strong>gesteld door m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die<br />
niet altijd in de geleg<strong>en</strong>heid zijn hun herinnering<strong>en</strong> <strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong> vast te legg<strong>en</strong>.<br />
www.verhal<strong>en</strong>tafel.<strong>nl</strong>; www.registervandedagvangister.<strong>nl</strong><br />
13 Achter de scherm<strong>en</strong>, p. 15. Het SCP bespreekt de maatschappelijke verandering<strong>en</strong> aan de hand van de zogehet<strong>en</strong> ‘vijf i’s’:<br />
individualisering, informalisering, informatisering, internationalisering <strong>en</strong> int<strong>en</strong>sivering.<br />
14<br />
Shapiro, The Control Revolution, spreekt in dat kader van ‘disintermediation’.<br />
13 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Met de afbreuk of fragm<strong>en</strong>tatie van bestaande verband<strong>en</strong> ontstaan echter ook nieuwe sociale struc-<br />
tur<strong>en</strong>. Het proces van individualisering is ge<strong>en</strong> rechtlijnige ontwikkeling. Paradoxaal g<strong>en</strong>oeg wordt<br />
niet alle<strong>en</strong> de individuele id<strong>en</strong>titeit steeds belangrijker maar ook de afhankelijkheid van ander<strong>en</strong>.<br />
Teg<strong>en</strong>over de individualisering staan derhalve nieuwe vorm<strong>en</strong> van collectiviteit, zoals het proces ook<br />
andere schijnbare teg<strong>en</strong>stelling<strong>en</strong> k<strong>en</strong>t: pluriformiteit naast e<strong>en</strong>vormigheid, techniek naast m<strong>en</strong>selijkheid,<br />
schaalvergroting naast schaalverkleining. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> zijn de nieuwe sociale verband<strong>en</strong> in de<br />
netwerksam<strong>en</strong>leving meer fluïde dan de traditionele organisatievorm<strong>en</strong> <strong>en</strong> is de deelname eraan<br />
vaker e<strong>en</strong>malig.<br />
Ook de achterdocht jeg<strong>en</strong>s de politieke macht betek<strong>en</strong>t niet dat burgerlijke betrokk<strong>en</strong>heid volledig<br />
verdw<strong>en</strong><strong>en</strong> is – integ<strong>en</strong>deel. De civil society, omschrev<strong>en</strong> in het SCP-rapport In het zicht van de<br />
toekomst als ‘de sfeer waarin burgers bij uitstek gebruik mak<strong>en</strong> van democratische vrijhed<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
waarin maatschappelijke organisaties in relaties met elkaar <strong>en</strong> met overhed<strong>en</strong> democratische verhouding<strong>en</strong><br />
realiser<strong>en</strong>’ 15 , wint aan kracht. Steeds vaker mak<strong>en</strong> burgers deel uit van autonome<br />
maatschappelijke verband<strong>en</strong> die de basis vorm<strong>en</strong> van die civil society <strong>en</strong> los staan van wat Infodrome<br />
noemt ‘statelijke dwang’ <strong>en</strong> economisch gewin. Burgers zoek<strong>en</strong> aansluiting bij functionele activiteit<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> organisaties in plaats van bij bijvoorbeeld politieke partij<strong>en</strong> die het geheel van algem<strong>en</strong>e belang<strong>en</strong><br />
tracht<strong>en</strong> te dekk<strong>en</strong>. 16 Volg<strong>en</strong>s het SCP is het perc<strong>en</strong>tage Nederlanders dat langs buit<strong>en</strong>parlem<strong>en</strong>taire<br />
kanal<strong>en</strong> of via 'onconv<strong>en</strong>tionele participatiewijze' positie kiest t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van ontwikkeling<strong>en</strong> in de<br />
sam<strong>en</strong>leving in de afgel<strong>op</strong><strong>en</strong> jar<strong>en</strong> voortdur<strong>en</strong>d gesteg<strong>en</strong>. ‘Aldus ontwikkelt de Nederlandse civil<br />
society zich van e<strong>en</strong> conglomeraat van logge mammoetorganisaties tot e<strong>en</strong> participatoire proeftuin.’ 17<br />
Onderdeel daarvan is ook het ontstaan van e<strong>en</strong> nieuw maatschappelijk midd<strong>en</strong>veld van informele,<br />
vaak tijdelijke, organisaties, die flexibel zijn <strong>en</strong> daardoor effectiever dan de oude organisaties die<br />
voorhe<strong>en</strong> dat midd<strong>en</strong>veld bezett<strong>en</strong>. Doordat zij vaak dichter bij de burger staan <strong>en</strong> minder gehinderd<br />
word<strong>en</strong> door institutionele bureaucratie, winn<strong>en</strong> zij gemakkelijker zijn vertrouw<strong>en</strong>.<br />
Dergelijke ontwikkeling<strong>en</strong> – die het zwaartepunt van de politiek gedeeltelijk kunn<strong>en</strong> verlegg<strong>en</strong> van<br />
het landelijke naar het lokale niveau - mak<strong>en</strong> e<strong>en</strong> herijking van de rol van de rijksoverheid noodzakelijk.<br />
Infodrome onderscheidt daarbij twee strategieën: de eerste (‘moderne sturing’) zet radicaal in <strong>op</strong><br />
het versterk<strong>en</strong> van de sturings- <strong>en</strong> controlemogelijkhed<strong>en</strong> van de rijksoverheid, terwijl in de tweede<br />
strategie (‘empowerm<strong>en</strong>t van de sam<strong>en</strong>leving’) de rijksoverheid kaders ontwikkelt ‘waarin burgers,<br />
private organisaties <strong>en</strong> uitvoerders van beleid, hun eig<strong>en</strong> w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> poging<strong>en</strong> gaan omzett<strong>en</strong> in<br />
versterking van collectieve waard<strong>en</strong>.’ 18<br />
3. Veranderde context, veranderde actor<strong>en</strong><br />
De hierbov<strong>en</strong> beschrev<strong>en</strong> ontwikkeling<strong>en</strong> <strong>op</strong> cultureel, technologisch <strong>en</strong> maatschappelijk gebied,<br />
oef<strong>en</strong><strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> hun invloed uit <strong>op</strong> het decor maar ook <strong>op</strong> de spelers in die setting. Zowel de<br />
(massa)media, als het onderwijs, de cultuursector <strong>en</strong> de burgers word<strong>en</strong> er fundam<strong>en</strong>teel door<br />
veranderd. De belangrijkste consequ<strong>en</strong>ties hiervan word<strong>en</strong> hieronder geschetst.<br />
15 In het zicht van de toekomst, p. 181.<br />
16 Zie ook Infodrome, Controle gev<strong>en</strong> of nem<strong>en</strong>.<br />
17 In het zicht van de toekomst, p. 197.<br />
18 Controle gev<strong>en</strong> of nem<strong>en</strong>, p. 17.<br />
14 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
De (massa)media<br />
De eerder beschrev<strong>en</strong> medialisering betreft niet alle<strong>en</strong> het veranderd belang van media in het alge-<br />
me<strong>en</strong> maar ook de aard <strong>en</strong> werking van de afzonderlijke media. <strong>Media</strong>-organisaties zoek<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
andere rol, zoek<strong>en</strong> andere allianties <strong>en</strong> beweg<strong>en</strong> zich over traditionele scheidslijn<strong>en</strong> van functies<br />
he<strong>en</strong>. 19 Converg<strong>en</strong>tie van mediatyp<strong>en</strong> maakt zo dat media behalve produc<strong>en</strong>t ook steeds meer plat-<br />
form word<strong>en</strong>. M<strong>en</strong> zoekt bij de inhoud, of cont<strong>en</strong>t, het meest geschikte mediatype; soms zijn dat er<br />
meerdere tegelijk. De combinatie van technische mogelijkhed<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> veranderde <strong>op</strong>stelling (t<strong>en</strong><br />
aanzi<strong>en</strong>) van het publiek, maakt participatie van of interactie met dat publiek steeds e<strong>en</strong>voudiger <strong>en</strong><br />
steeds gebruikelijker (of het daarbij nu gaat om televisie, radio of de geschrev<strong>en</strong> pers). Omdat zeker<br />
<strong>op</strong> het internet de scheidslijn<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> produc<strong>en</strong>t <strong>en</strong> consum<strong>en</strong>t, of beter tuss<strong>en</strong> productie, distributie<br />
<strong>en</strong> vertoning uiterst smal zijn, staat individu<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> weinig in de weg om hun eig<strong>en</strong> verhal<strong>en</strong><br />
aan de wereld voor te legg<strong>en</strong> – zonder tuss<strong>en</strong>komst van omroep<strong>en</strong> of uitgevers.<br />
Van de functies die media vervull<strong>en</strong> is informatievoorzi<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> <strong>op</strong>inievorming e<strong>en</strong> van de belangrijkste.<br />
20 Het functioner<strong>en</strong> van de democratie wordt er mede door bepaald. De uitoef<strong>en</strong>ing van die<br />
(publieke) functie staat ev<strong>en</strong>wel onder druk. Dat heeft onder meer te mak<strong>en</strong> met de verdergaande<br />
commercialisering van de markt, <strong>en</strong> met verschuiving<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> het journalistieke métier van de grote<br />
naar de kleine verhal<strong>en</strong> <strong>en</strong> van de analyse <strong>en</strong> de afstand naar de emotie <strong>en</strong> de m<strong>en</strong>selijke maat. 21<br />
Door de informalisering of onthiërarchisering van maatschappelijke verhouding<strong>en</strong> zijn de media<br />
bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> e<strong>en</strong> grotere machtsfactor dan voorhe<strong>en</strong>. Dit is t<strong>en</strong> dele e<strong>en</strong> autonoom <strong>en</strong> onomkeerbaar<br />
proces waarin alle betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> e<strong>en</strong> nieuwe rol moet<strong>en</strong> vind<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> <strong>op</strong>l<strong>op</strong><strong>en</strong>de concurr<strong>en</strong>tiestrijd<br />
tuss<strong>en</strong> politiek <strong>en</strong> media is er echter het gevolg van. 22 Door niet langer louter als gids te will<strong>en</strong> <strong>op</strong>tred<strong>en</strong><br />
maar zelf te will<strong>en</strong> deelnem<strong>en</strong> aan het maatschappelijk debat, zett<strong>en</strong> de journalistieke media ook<br />
hun eig<strong>en</strong> geloofwaardigheid <strong>op</strong> scherp. De achterdocht <strong>en</strong> scepsis waarmee de journalistiek de<br />
politiek ondervraagt, wordt nu ook <strong>op</strong> haarzelf toegepast.<br />
Onderwijs<br />
K<strong>en</strong>nissam<strong>en</strong>leving <strong>en</strong> k<strong>en</strong>niseconomie vrag<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> nieuw begrip van wat k<strong>en</strong>nis is <strong>en</strong> ler<strong>en</strong>. 23<br />
Veel k<strong>en</strong>nis veroudert snel. Om als burger <strong>en</strong> werknemer bij te blijv<strong>en</strong> is ‘e<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> lang ler<strong>en</strong>’ dan<br />
ook ge<strong>en</strong> luxe maar e<strong>en</strong> vereiste. 24 Dat ‘lev<strong>en</strong> lang ler<strong>en</strong>’ valt niet (louter) sam<strong>en</strong> met formeel<br />
onderwijs. Schol<strong>en</strong> zijn in e<strong>en</strong> vernieuwd concept van ler<strong>en</strong> onderdeel van e<strong>en</strong> ket<strong>en</strong>; ler<strong>en</strong> gebeurt<br />
19 Dit geldt niet alle<strong>en</strong> voor cont<strong>en</strong>tproducer<strong>en</strong>de media, maar ook voor faciliter<strong>en</strong>de media-organisaties zoals hardwarebedrijv<strong>en</strong><br />
waaronder kabelaars, die behalve andere di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> – internet, telefonie- ook inhoud gaan aanbied<strong>en</strong>.<br />
20<br />
Zie Focus <strong>op</strong> functies (WRR) <strong>en</strong> De publieke omroep voorbij van de Raad voor Cultuur.<br />
21 Vergelijk ‘<strong>Media</strong>logica: Over het kracht<strong>en</strong>veld tuss<strong>en</strong> burgers, media <strong>en</strong> politiek’ (Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling), ‘Macht of<br />
onmacht van de media? Enkele kanttek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong> actueel debat’, in ‘De staat van de democratie. Democratie voorbij de staat’<br />
(WRR), <strong>en</strong> Politiek <strong>en</strong> media, pleidooi voor e<strong>en</strong> LAT-relatie (Raad voor Op<strong>en</strong>baar Bestuur).<br />
22<br />
Deze concurr<strong>en</strong>tiestrijd wordt overig<strong>en</strong>s ook door de politiek <strong>en</strong> de overheid gevoed, die zich steeds meer terugtrekk<strong>en</strong> achter e<strong>en</strong><br />
‘vestingmuur van voorlichters <strong>en</strong> communicatieadviseurs’ <strong>en</strong> zo het werk van journalist<strong>en</strong> bemoeilijk<strong>en</strong>. Zie ook Claude-Jean Bertrand <strong>en</strong><br />
Thijs Jans<strong>en</strong>, Volkskrant, 26 april 2005.<br />
23<br />
Zie de adviez<strong>en</strong> van de Onderwijsraad Webler<strong>en</strong>, Ler<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nissam<strong>en</strong>leving <strong>en</strong> Ler<strong>en</strong> in sam<strong>en</strong>spel. Zie ook K<strong>en</strong>nis als water.<br />
4 vrag<strong>en</strong> over lev<strong>en</strong> lang ler<strong>en</strong> <strong>en</strong> wat huiswerk (Stichting Nederland K<strong>en</strong>nisland).<br />
24<br />
K<strong>en</strong>nis als water haalt de definitie aan van de Eur<strong>op</strong>ese Commissie van e<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> lang ler<strong>en</strong>: ‘alle leeractiviteit<strong>en</strong> die gedur<strong>en</strong>de het hele<br />
lev<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ontplooid om k<strong>en</strong>nis, vaardighed<strong>en</strong> <strong>en</strong> compet<strong>en</strong>ties vanuit e<strong>en</strong> persoo<strong>nl</strong>ijk, burgerlijk, sociaal <strong>en</strong>/of<br />
werkgeleg<strong>en</strong>heidsperspectief te verbeter<strong>en</strong>.’ (p. 8) E<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> lang ler<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> van de pijlers van de ‘Lissabon-ag<strong>en</strong>da’.<br />
15 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
niet alle<strong>en</strong> <strong>op</strong> school <strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> dankzij lerar<strong>en</strong>. Vandaar dat van verschill<strong>en</strong>de zijd<strong>en</strong> wordt bepleit<br />
dat behalve formeel ler<strong>en</strong> ook niet-formeel, of niet-schoolgebond<strong>en</strong> ler<strong>en</strong>, <strong>en</strong> informeel ler<strong>en</strong> wordt<br />
meegewog<strong>en</strong> <strong>en</strong> gestimuleerd. 25 Erg snel voltrekk<strong>en</strong> de voorgestelde vernieuwing<strong>en</strong> zich nog niet, al<br />
wordt in het formele onderwijs wel geëxperim<strong>en</strong>teerd met andere, vaak digitale leeromgeving<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
komt in de relatie leraar-leerling de nadruk steeds vaker <strong>op</strong> de ler<strong>en</strong>de te ligg<strong>en</strong> (die meebepaalt wat<br />
het leerpad, het leertempo <strong>en</strong> de k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van de leeromgeving zijn). 26<br />
Culturele instelling<strong>en</strong><br />
Gezi<strong>en</strong> de overdaad aan informatie <strong>en</strong> keuzemogelijkhed<strong>en</strong> wordt de behoefte aan betek<strong>en</strong>isgeving<br />
steeds groter. Cultuur voorziet in die betek<strong>en</strong>isproductie - dat is haar ess<strong>en</strong>tie - <strong>en</strong> wordt daarmee tot<br />
e<strong>en</strong> belangrijke spil in alle sector<strong>en</strong> van de maatschappij waar informatie e<strong>en</strong> grote rol speelt – niet<br />
alle<strong>en</strong> in de cultuursector zelf, maar ev<strong>en</strong>zeer, om <strong>en</strong>kele voorbeeld<strong>en</strong> te noem<strong>en</strong>, in de economie, de<br />
politiek of de zorgsector.<br />
In zijn advies eCultuur: van i naar e uit 2003 heeft de Raad de invloed van de verschill<strong>en</strong>de ontwikkeling<strong>en</strong>,<br />
in het bijzonder de digitalisering, <strong>op</strong> de cultuursector meer specifiek beschrev<strong>en</strong>. Digitalisering<br />
drukt <strong>op</strong> verschill<strong>en</strong>de wijz<strong>en</strong> haar stempel <strong>op</strong> het culturele veld: ze maakt het culturele instelling<strong>en</strong><br />
of makers mogelijk dezelfde ding<strong>en</strong> te do<strong>en</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> andere <strong>en</strong> meer efficiënte wijze (‘informatisering’),<br />
ze maakt nieuwe cultuurvorm<strong>en</strong> mogelijk (‘culturele innovatie’) <strong>en</strong> ze geeft aa<strong>nl</strong>eiding tot e<strong>en</strong><br />
rolverandering van die instelling<strong>en</strong> of makers. Deze gedaantewisseling van culturele actor<strong>en</strong> hangt<br />
sam<strong>en</strong> met het feit dat in de informatiesam<strong>en</strong>leving process<strong>en</strong> belangrijker zijn dan instituties. War<strong>en</strong><br />
culturele instelling<strong>en</strong> tot voor kort in de eerste plaats begin- of eindstation van culturele product<strong>en</strong><br />
(makers, eig<strong>en</strong>aars, uitgevers of vertoners van afgeronde product<strong>en</strong>), als gevolg van de digitalisering<br />
komt hun (pot<strong>en</strong>tiële) betek<strong>en</strong>is meer <strong>en</strong> meer te ligg<strong>en</strong> in hun functie als ‘tuss<strong>en</strong>station’, als bemiddelaar<br />
of intermediair. Instelling<strong>en</strong> lever<strong>en</strong> halffabrikat<strong>en</strong>, del<strong>en</strong> hun k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> cont<strong>en</strong>t met ander<strong>en</strong>,<br />
zowel binn<strong>en</strong> als buit<strong>en</strong> de culturele setting, <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> zich <strong>op</strong> andere podia.<br />
Burgers<br />
Zoals in de i<strong>nl</strong>eiding aangegev<strong>en</strong>, vraagt de to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de complexiteit van de hed<strong>en</strong>daagse maatschappij<br />
om zelforganisatie van de burger; ook het overheidsbeleid dat de nadruk legt <strong>op</strong> de eig<strong>en</strong><br />
verantwoordelijkheid van de burger, dwingt hem daartoe. <strong>Media</strong> mak<strong>en</strong> het mogelijk die zelforganisatie<br />
e<strong>en</strong> vorm te gev<strong>en</strong>; dankzij media kunn<strong>en</strong> burgers, t<strong>en</strong>minste in principe, de greep <strong>op</strong> hun<br />
eig<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> omgeving vergrot<strong>en</strong>. Om geïnformeerd te zijn, zijn ze niet langer (louter) afhankelijk<br />
van gevestigde instituties <strong>en</strong> traditionele autoriteit<strong>en</strong> – ze kunn<strong>en</strong> hun eig<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis bij elkaar zoek<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> daar hun handelswijze <strong>op</strong> afstemm<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> ze die k<strong>en</strong>nis gemakkelijker dan ooit met<br />
ander<strong>en</strong> del<strong>en</strong>. Dankzij de media kunn<strong>en</strong> burgers zo ook in politiek <strong>op</strong>zicht sneller <strong>en</strong> effectiever hun<br />
stem lat<strong>en</strong> hor<strong>en</strong> dan voorhe<strong>en</strong>; media faciliter<strong>en</strong> <strong>op</strong> die manier de bloei van de civil society. Daarbij<br />
gaat het minder, t<strong>en</strong>minste in eerste instantie, om de grote beleidsdossiers dan om dat wat burgers<br />
25 Zie daarvoor g<strong>en</strong>oemde adviez<strong>en</strong> van de Onderwijsraad. Hoe <strong>educatie</strong>ve instelling<strong>en</strong> zich moet<strong>en</strong> verhoud<strong>en</strong> tot k<strong>en</strong>nis die m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met<br />
elkaar <strong>op</strong>do<strong>en</strong> in o<strong>nl</strong>ine forums, is nog onduidelijk.<br />
26<br />
De door de overheid beoogde verandering van de besturingsrelatie van het rijk met het onderwijsveld, waarbij de branche tak<strong>en</strong> van het<br />
ministerie moet overnem<strong>en</strong>, maakt ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s deel uit van de vernieuwing van het onderwijs.<br />
16 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
in hun omgeving aantreff<strong>en</strong> <strong>en</strong> waar<strong>op</strong> ze will<strong>en</strong> reager<strong>en</strong>. Ook de wijze waar<strong>op</strong> ze dat do<strong>en</strong> past<br />
daarbij: meer inductief dan deductief. 27<br />
Wikipedia<br />
De gratis internet<strong>en</strong>cycl<strong>op</strong>edie Wikipedia is e<strong>en</strong> goed voorbeeld van de wijze waar<strong>op</strong> nieuwe media het mogelijk mak<strong>en</strong> dat<br />
gebruikers, burgers of bezoekers zich organiser<strong>en</strong> in informatiegeme<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong>. ‘Wiki’ is de aanduiding voor e<strong>en</strong><br />
websitevorm die gebruikers in staat stelt e<strong>en</strong>voudig inhoud aan te pass<strong>en</strong>. ‘Klik <strong>op</strong> e<strong>en</strong> onderwerp dat je interesseert, waar<br />
je iets van afweet, <strong>en</strong> voeg er iets aan toe, verbeter e<strong>en</strong> spelfout, of schrijf e<strong>en</strong> mooi artikel.’ Iedere bezoeker kan, zonder<br />
dat hij hoeft in te logg<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> gebruikersnaam <strong>op</strong> te gev<strong>en</strong>, onderwerp<strong>en</strong> of informatie aan de <strong>en</strong>cycl<strong>op</strong>edie toevoeg<strong>en</strong>,<br />
verander<strong>en</strong> of weghal<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> geautoriseerde toets <strong>op</strong> de betrouwbaarheid is er niet; deze toets wordt overgelat<strong>en</strong> aan de<br />
geme<strong>en</strong>schap van gebruikers zelf, die <strong>op</strong> de site ook met elkaar in discussie kunn<strong>en</strong> gaan over de kwaliteit van het<br />
gebod<strong>en</strong>e. Walter Vermeir, betrokk<strong>en</strong> bij het Nederlandstalige Wikipediaproject, omschrijft de houding van<br />
Wikipediagebruikers als volgt: ‘De gebruikers nem<strong>en</strong> artikel<strong>en</strong> die niet aan de grondregels voldo<strong>en</strong> snel onder hand<strong>en</strong>. In<br />
sam<strong>en</strong>werking zorg<strong>en</strong> toevallige bezoekers <strong>en</strong> steeds terugker<strong>en</strong>de vrijwilligers ervoor dat aarzel<strong>en</strong>de beginnetjes of<br />
stellige m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> word<strong>en</strong> bewerkt tot neutrale, informatieve tekst<strong>en</strong>.' De t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>s is dat artikel<strong>en</strong> steeds vollediger <strong>en</strong><br />
juister word<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat fout<strong>en</strong> snel <strong>op</strong>vall<strong>en</strong> <strong>en</strong> word<strong>en</strong> gecorrigeerd. Onder het k<strong>op</strong>je ‘rec<strong>en</strong>te verandering<strong>en</strong>’ wordt<br />
bijgehoud<strong>en</strong> wanneer wat is gewijzigd, <strong>en</strong> hoe. De <strong>en</strong>cycl<strong>op</strong>edie pres<strong>en</strong>teert zo k<strong>en</strong>nis als e<strong>en</strong> perman<strong>en</strong>t <strong>en</strong> collectief ‘werk<br />
in uitvoering’, waarvan ook de wordingsgeschied<strong>en</strong>is te tracer<strong>en</strong> is. Neem de gebruiker serieus <strong>en</strong> hij zal het systeem<br />
verbeter<strong>en</strong>, lijkt de les van Wikipedia.<br />
Ofschoon het iedere<strong>en</strong> vrij staat <strong>op</strong> welke manier dan ook te participer<strong>en</strong> in het ‘geme<strong>en</strong>schapsproject van geïnformeerde<br />
gebruikers’, hebb<strong>en</strong> de Wikipedian<strong>en</strong>, zoals ze zichzelf noem<strong>en</strong> <strong>op</strong> de Nederlandse site, onderling wel norm<strong>en</strong> afgesprok<strong>en</strong>.<br />
Deze hebb<strong>en</strong> onder meer betrekking <strong>op</strong> de neutraliteit van de informatie (ge<strong>en</strong> reclame, ge<strong>en</strong> ideologische statem<strong>en</strong>ts), <strong>op</strong><br />
het respecter<strong>en</strong> van het auteursrecht <strong>en</strong> <strong>op</strong> het voorkom<strong>en</strong> van vandalisme. Daar<strong>op</strong> lett<strong>en</strong> ook de ‘moderator<strong>en</strong>’ die de site<br />
k<strong>en</strong>t, vrijwilligers die in de geleg<strong>en</strong>heid zijn ongew<strong>en</strong>ste pagina’s te verwijder<strong>en</strong>. Zij bemiddel<strong>en</strong> ook bij discussies tuss<strong>en</strong><br />
gebruikers.<br />
Na e<strong>en</strong> moeizame start in 2001 k<strong>en</strong>t de Nederlandse <strong>en</strong>cycl<strong>op</strong>edie inmiddels zo’n 78.000 artikel<strong>en</strong>. De Engelse site,<br />
verreweg de grootste <strong>en</strong> meest gebruikte, telt nu rond de 600.000 lemma’s. De Limburgse variant 824, de Friese 1769 <strong>en</strong><br />
de Platduitse of Oostnedderduutsche 1646.<br />
www.wikipedia.<strong>nl</strong><br />
Als zo vaak staan ook hier risico’s teg<strong>en</strong>over kans<strong>en</strong>. Dankzij de digitale media kunn<strong>en</strong> burgers zich<br />
gemakkelijker dan ooit informer<strong>en</strong> over wat voor h<strong>en</strong> van belang is, maar tegelijkertijd bied<strong>en</strong> die-<br />
zelfde media h<strong>en</strong> de mogelijkheid zich te onttrekk<strong>en</strong> aan informatie die h<strong>en</strong> niet welgevallig is. Op<br />
dezelfde wijze kan de desinstitutionalisering, gecombineerd met de nadruk <strong>op</strong> de eig<strong>en</strong> verantwoor-<br />
delijkheid van de burger, de vanzelfsprek<strong>en</strong>dheid ondermijn<strong>en</strong> van democratische beginsel<strong>en</strong> die te<br />
mak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> met solidariteit <strong>en</strong> het voorkom<strong>en</strong> van maatschappelijke uitsluiting. 28 E<strong>en</strong> door vrijwel<br />
iedere<strong>en</strong> gedeeld historisch <strong>en</strong> sociaal domein is niet langer vanzelfsprek<strong>en</strong>d.<br />
27 In In het licht van de toekomst (SCP) wordt in dat kader gesprok<strong>en</strong> over de ‘politieke knutselaar’, de ‘ondernem<strong>en</strong>de doe-het-zelver’<br />
(p. 197).<br />
28 In Achter de scherm<strong>en</strong> (SCP) wordt dat k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>d weergegev<strong>en</strong> in het credo van veel jonger<strong>en</strong>: ‘met mij gaat het goed, met de<br />
wereld gaat het slecht’. Het verschil in perceptie dat de uitspraak aangeeft, laat zi<strong>en</strong> dat de waarde van solidariteit <strong>op</strong>nieuw uitgevond<strong>en</strong><br />
moet word<strong>en</strong>.<br />
17 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Conclusie<br />
De veranderingsprocess<strong>en</strong> die hiervoor zijn beschrev<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> de wereld e<strong>en</strong> ander aanzi<strong>en</strong>. Ze rak<strong>en</strong><br />
alle terrein<strong>en</strong> van het maatschappelijke <strong>en</strong> persoo<strong>nl</strong>ijke lev<strong>en</strong>, beïnvloed<strong>en</strong> de democratie <strong>en</strong> gev<strong>en</strong><br />
de burger e<strong>en</strong> andere plaats. <strong>Media</strong> spel<strong>en</strong> daarbij e<strong>en</strong> cruciale rol. Als gezegd zou de overheid zonder<br />
internet nooit e<strong>en</strong> beroep <strong>op</strong> de zelfredzaamheid van burgers kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong>, althans niet <strong>op</strong> de manier<br />
waar<strong>op</strong> zij dat nu doet. Dat beroep kan echter alle<strong>en</strong> effect sorter<strong>en</strong> als diezelfde burgers, in de<br />
woord<strong>en</strong> van de Raad, 'mediawijs' zijn. Met het SCP in Achter de scherm<strong>en</strong> acht de Raad het van zeer<br />
groot belang dat ingezet wordt <strong>op</strong> het vergrot<strong>en</strong> van de mediacompet<strong>en</strong>tie, of liever: de <strong>mediawijsheid</strong><br />
van burgers.<br />
Alvor<strong>en</strong>s daar<strong>op</strong> verder in te gaan, eerst e<strong>en</strong> korte beschrijving van hetge<strong>en</strong> er nu gebeurt <strong>op</strong> het<br />
gebied van media-<strong>educatie</strong>.<br />
4. <strong>Media</strong>–<strong>educatie</strong> in de praktijk<br />
Het advies van de Raad uit 1996 mondde uit in e<strong>en</strong> pleidooi voor integratie van media-<strong>educatie</strong> in het<br />
onderwijs met e<strong>en</strong> brede, integrale <strong>en</strong> vakoverschrijd<strong>en</strong>de b<strong>en</strong>adering. In de og<strong>en</strong> van de Raad was<br />
media-<strong>educatie</strong> ge<strong>en</strong> <strong>op</strong> zichzelf staand schoolvak, maar ‘e<strong>en</strong> verzamelnaam van k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong><br />
die betrekking hebb<strong>en</strong> <strong>op</strong> de perceptie <strong>en</strong> selectie van media-informatie, process<strong>en</strong> van betek<strong>en</strong>isgeving,<br />
toetsing aan de persoo<strong>nl</strong>ijke ervaring, reflectie <strong>en</strong> als resultaat daarvan het handelingsbekwaam<br />
<strong>en</strong> kritisch omgaan met media.’ Het advies onderscheidde e<strong>en</strong> ti<strong>en</strong>tal sleutelbegripp<strong>en</strong> die<br />
de Raad k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>d achtte voor elektronische media <strong>en</strong> onze omgang daarmee, <strong>en</strong> onderzocht in<br />
hoeverre deze begripp<strong>en</strong>, <strong>en</strong> de bijbehor<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>ties, geïntegreerd zoud<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in<br />
de kerndoel<strong>en</strong> <strong>en</strong> eindterm<strong>en</strong> van het onderwijs.<br />
Ofschoon het advies positief ontvang<strong>en</strong> werd, ook van de zijde van het ministerie 29 , <strong>en</strong> <strong>op</strong> verschill<strong>en</strong>de<br />
plaats<strong>en</strong> discussie g<strong>en</strong>ereerde, is de belangrijkste aanbeveling – de integratie van media<strong>educatie</strong><br />
in het curriculum – nooit <strong>op</strong>gevolgd. Het verschil in visie tuss<strong>en</strong> de beleidsterrein<strong>en</strong> onderwijs<br />
<strong>en</strong> cultuur bleek daarvoor te groot. Van het eerste <strong>en</strong>thousiasme van het ministerie bleef daardoor<br />
in de praktijk weinig over. Wel <strong>en</strong>tameerde <strong>en</strong> financierde de overheid de <strong>op</strong>richting in 2000 van<br />
de Stuurgroep <strong>en</strong> het Platform <strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong>. Waar de Stuurgroep vooral e<strong>en</strong> ‘aanjaag- <strong>en</strong> breekijzerfunctie’<br />
had richting het onderwijs <strong>en</strong> daartoe strategische aanbeveling<strong>en</strong> deed aan de overheid,<br />
wilde het Platform met onder meer e<strong>en</strong> website bestaande initiatiev<strong>en</strong> <strong>op</strong> het gebied van media<strong>educatie</strong><br />
bundel<strong>en</strong> <strong>en</strong> ondersteun<strong>en</strong>. 30 In 2001 nam de overheid e<strong>en</strong> aanbeveling over van de Stuurgroep<br />
om e<strong>en</strong> aantal voorbeeldproject<strong>en</strong> te financier<strong>en</strong>. Zesti<strong>en</strong> experim<strong>en</strong>t<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> als gevolg<br />
daarvan uitgevoerd in 2001 <strong>en</strong> 2002. Eind 2002 liep de formele werkingsperiode af voor de Stuurgroep<br />
<strong>en</strong> het Platform. 31 De experim<strong>en</strong>t<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> in 2004 geëvalueerd. 32<br />
29 Brief staatssecretaris Nuis aan de Tweede Kamer, dd. 5 februari 1998 (MLN/LB/1997/37.828).<br />
30 In de Stuurgroep war<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de sector<strong>en</strong> ver<strong>en</strong>igd, van de omroep tot <strong>educatie</strong>ve uitgeverij<strong>en</strong> <strong>en</strong> de bibliotheeksector. Van het<br />
Platform kon iedere instelling of persoon lid word<strong>en</strong> die zich bezighield met media-<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> onderwijs. Het secretariaat voor zowel<br />
Stuurgroep als Platform werd gehuisvest bij de KPC-groep, e<strong>en</strong> ‘innovatie-instituut’ voor het onderwijs.<br />
31<br />
De Stuurgroep publiceerde in 2003 e<strong>en</strong> laatste notitie, Advies <strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong> 2003. De aanbeveling<strong>en</strong> in dat advies werd<strong>en</strong> niet<br />
overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Wel kreeg het Platform de financiële mogelijkheid de website te continuer<strong>en</strong>.<br />
32<br />
Rapportage <strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong> 2004, uitgevoerd door de KPC-groep.<br />
18 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Goede wil<br />
Ondanks het feit dat media-<strong>educatie</strong>, als gezegd, niet werd geïntegreerd in de formele doelstelling<strong>en</strong><br />
van het onderwijs, maakt <strong>op</strong> e<strong>en</strong> aantal schol<strong>en</strong> media-<strong>educatie</strong> wel deel uit van het less<strong>en</strong>pakket.<br />
Meer dan van (overheids)beleid is dat echter het resultaat van jar<strong>en</strong>lange inzet <strong>en</strong> passie van individuele<br />
doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> van e<strong>en</strong> bredere blik van individuele schooldirecties.<br />
Op e<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele school na, zijn het vooral instelling<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de cultuursector die het onderwerp hebb<strong>en</strong><br />
<strong>op</strong>gepakt. Zo war<strong>en</strong> het vrijwel uitsluit<strong>en</strong>d culturele instelling<strong>en</strong> die reageerd<strong>en</strong> <strong>op</strong> de uitnodiging<br />
van de Stuurgroep <strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong> om pilotproject<strong>en</strong> te ontwikkel<strong>en</strong> voor media-<strong>educatie</strong> in het<br />
onderwijs. 33<br />
Kijkradio<br />
‘Welkom bij Iris Radio. Vandaag hebb<strong>en</strong> we de volg<strong>en</strong>de onderwerp<strong>en</strong> voor je: ge<strong>en</strong> zin in school, gezond snoep, <strong>en</strong> kat<br />
ontsnapt uit caravan.’ Met e<strong>en</strong> vrolijke jingle gaat de nieuwsuitz<strong>en</strong>ding van Iris Radio van start. Pres<strong>en</strong>tator Freddy, e<strong>en</strong><br />
geanimeerde felgro<strong>en</strong>e kikker, kondigt nieuwsitems <strong>en</strong> reclameboodschapp<strong>en</strong> aan of stelt vrag<strong>en</strong> aan de verslaggever.<br />
Radio Iris is e<strong>en</strong> van de honderd<strong>en</strong> uitz<strong>en</strong>ding<strong>en</strong> <strong>op</strong> Kijkradio, e<strong>en</strong> internetapplicatie waarmee kinder<strong>en</strong> e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong><br />
radi<strong>op</strong>rogramma met beeld <strong>en</strong> geluid kunn<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>. Voork<strong>en</strong>nis is niet vereist. Het <strong>en</strong>ige wat je nodig hebt is e<strong>en</strong> pc, e<strong>en</strong><br />
internetverbinding <strong>en</strong> e<strong>en</strong> microfoon.<br />
Kijkradio, e<strong>en</strong> ontwerp van Marjolijn Ruyg, won in 2003 de Cinekid Prijsvraag Kids & Tools. Met deze wedstrijd probeert<br />
Cinekid het creër<strong>en</strong> van digitaal gereedschap voor kinder<strong>en</strong> te stimuler<strong>en</strong>. Kijkradio is e<strong>en</strong> geslaagd voorbeeld van e<strong>en</strong><br />
laagdrempelige internetapplicatie, waarmee kinder<strong>en</strong> spel<strong>en</strong>derwijs mediaproducties ler<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>. De achterligg<strong>en</strong>de<br />
gedachte is dat kinder<strong>en</strong> door zelf nieuwsitems <strong>en</strong> reclameboodschapp<strong>en</strong> te fabricer<strong>en</strong>, inzicht krijg<strong>en</strong> in de manier waar<strong>op</strong><br />
media werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> beter in staat zijn professionele producties te beoordel<strong>en</strong>.<br />
Meedo<strong>en</strong> met Kijkradio is e<strong>en</strong>voudig. Je logt in <strong>op</strong> de Cinekid-website <strong>en</strong> volgt de aanwijzing<strong>en</strong> <strong>op</strong> het scherm. Met e<strong>en</strong><br />
paar muisklikk<strong>en</strong> kies je e<strong>en</strong> pres<strong>en</strong>tator, verzin je e<strong>en</strong> naam voor je radiostation, selecteer je e<strong>en</strong> jingle <strong>en</strong> creëer je e<strong>en</strong><br />
beeldmerk (de naam van je station in e<strong>en</strong> lettertype <strong>en</strong> kleur naar keuze). Na e<strong>en</strong> geluidstest kun je van start. Je bepaalt<br />
uit welke programmaonderdel<strong>en</strong> je uitz<strong>en</strong>ding bestaat, klikt vrag<strong>en</strong> aan <strong>en</strong> spreekt tekstjes in. Er zijn verschill<strong>en</strong>de<br />
rubriek<strong>en</strong> (wereldnieuws, sterke verhal<strong>en</strong>, vieze verhal<strong>en</strong>, reclameboodschap) die je zelf invult door uit e<strong>en</strong> verzameling<br />
beschikbare tekst<strong>en</strong> <strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> je eig<strong>en</strong> keuze te mak<strong>en</strong>. Voor bijvoorbeeld e<strong>en</strong> ‘diepte-interview’ kun je kiez<strong>en</strong> uit diverse<br />
kandidat<strong>en</strong>, zoals presid<strong>en</strong>t Bush, koningin Beatrix of Frans Bauer, die je de door jou geschrev<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitgesprok<strong>en</strong> tekst<strong>en</strong><br />
in de mond kunt legg<strong>en</strong>. Wie dat wil kan zijn programma lat<strong>en</strong> bewar<strong>en</strong> <strong>op</strong> de website, zodat iedere<strong>en</strong> de uitz<strong>en</strong>ding kan<br />
<strong>op</strong>vrag<strong>en</strong>.<br />
Sinds Kijkradio o<strong>nl</strong>ine beschikbaar is via de website van Cinekid hebb<strong>en</strong> honderd<strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> radio-uitz<strong>en</strong>ding<br />
sam<strong>en</strong>gesteld. Het aantal te bekijk<strong>en</strong> items bedraagt inmiddels meer dan zesti<strong>en</strong>duiz<strong>en</strong>d. E<strong>en</strong> voice traveler, waarmee<br />
kinder<strong>en</strong> elkaar realtime kunn<strong>en</strong> interview<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>en</strong> passant ler<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong> bij het mak<strong>en</strong> van mediaproducties, is<br />
in ontwikkeling.<br />
www.kijkradio.<strong>nl</strong> of www.cinekid.<strong>nl</strong>/kijkradio<br />
Tot de grote instelling<strong>en</strong> die zich richt<strong>en</strong> <strong>op</strong> media-<strong>educatie</strong> behor<strong>en</strong> onder meer de <strong>op</strong><strong>en</strong>bare bibliothek<strong>en</strong>.<br />
Deze hebb<strong>en</strong> in hun ‘Virtuele <strong>Media</strong>theek’, die toegankelijk is voor leerling<strong>en</strong>, doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
biblio- of mediathecariss<strong>en</strong>, onder meer e<strong>en</strong> doorl<strong>op</strong><strong>en</strong>de leerlijn media-<strong>educatie</strong> <strong>op</strong>g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Deze is<br />
sam<strong>en</strong>gesteld uit alle in het veld beschikbare project<strong>en</strong>, gerangschikt <strong>op</strong> schooltype <strong>en</strong> leerjaar.<br />
33 Daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> kwam er ge<strong>en</strong> reactie van <strong>educatie</strong>ve uitgeverij<strong>en</strong>, red<strong>en</strong> voor de Stuurgroep om in zijn Advies <strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong> 2003 te<br />
concluder<strong>en</strong> dat <strong>educatie</strong>ve uitgeverij<strong>en</strong> klaarblijkelijk pas geïnteresseerd zijn in e<strong>en</strong> onderwerp als het thema vervat is in kerndoel<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
eindterm<strong>en</strong>.<br />
19 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Daarnaast is er Waag Society, van overheidswege het ‘expertisec<strong>en</strong>trum ict <strong>en</strong> culturele vakk<strong>en</strong>’, dat<br />
zelf of in sam<strong>en</strong>werking met ander<strong>en</strong>, project<strong>en</strong> heeft ontwikkeld als de Goud<strong>en</strong> @p<strong>en</strong>staart (e<strong>en</strong><br />
competitie voor de beste website <strong>en</strong> cd-rom), Monstermedia (over de geschied<strong>en</strong>is <strong>en</strong> rol van media<br />
in de maatschappij) <strong>en</strong> Scratchworx (e<strong>en</strong> onderwijsproject waarin leerling<strong>en</strong> performances voorbereid<strong>en</strong><br />
met beeld <strong>en</strong> geluid). Ook is er Cinekid, het multimediafestival voor kinder<strong>en</strong> dat onder meer<br />
tools laat ontwerp<strong>en</strong> voor kindermediaproject<strong>en</strong>. De Kijkradio, waarmee kinder<strong>en</strong> zelf <strong>op</strong> het internet<br />
radio kunn<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>, is daarvan e<strong>en</strong> voorbeeld. Het Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong> heeft cdroms<br />
als Kijk<strong>en</strong> is Kunst <strong>en</strong> Mov(i)e Up uitgebracht, <strong>en</strong> Digital Playground laat jonger<strong>en</strong> <strong>op</strong> locatie<br />
korte filmpjes mak<strong>en</strong> van culturele ev<strong>en</strong>em<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die daar plaatsvind<strong>en</strong>. G<strong>en</strong>oemde instelling<strong>en</strong><br />
ontvang<strong>en</strong> hiervoor rijkssubsidie uit de Cultuurnota.<br />
Buit<strong>en</strong> het financieringskader van de Cultuurnota zijn er nog verschill<strong>en</strong>de andere initiatiev<strong>en</strong> <strong>op</strong> het<br />
terrein van media-<strong>educatie</strong>. Daaronder bijvoorbeeld De Kinderconsum<strong>en</strong>t, Reclame Rakkers (dat<br />
probeert kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> jonger<strong>en</strong> bewust te mak<strong>en</strong> van de werking van reclame), Surf <strong>op</strong> Safe (e<strong>en</strong><br />
informatieve site van de overheid over veilig internetgebruik) <strong>en</strong> ThinkQuest (e<strong>en</strong> jaarlijkse wedstrijd<br />
voor de beste scholier<strong>en</strong>website). Ook de webkrant<strong>en</strong> Kidstoday <strong>en</strong> Rebeltoday, voor basis- <strong>en</strong> voortgezet<br />
onderwijs, vall<strong>en</strong> hieronder.<br />
In de sfeer van de omroep is er <strong>Media</strong>Mind, dat de Dag van de <strong>Media</strong> organiseert voor scholier<strong>en</strong><br />
waar de winnaars van e<strong>en</strong> televisierec<strong>en</strong>siewedstrijd e<strong>en</strong> dag lang tijd<strong>en</strong>s worksh<strong>op</strong>s e<strong>en</strong> kijkje<br />
kunn<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> in de keuk<strong>en</strong> van het omroepbedrijf, <strong>en</strong> Mira <strong>Media</strong>, dat tot zeer rec<strong>en</strong>t activiteit<strong>en</strong><br />
ontplooide <strong>op</strong> het gebied van multiculturele media-<strong>educatie</strong>. 34 Het Nederlands Instituut voor Beeld <strong>en</strong><br />
Geluid heeft uit al het audiovisueel materiaal dat het beheert, tot nu toe 10.000 uur geselecteerd<br />
voor ontsluiting via het (toekomstige) museum <strong>en</strong> internet. In het kader van het project Teleblik<br />
krijgt het onderwijs, in e<strong>en</strong> geslot<strong>en</strong> digitale omgeving, vrij toegang tot die audiovisuele bronn<strong>en</strong>bank.<br />
In sam<strong>en</strong>werking met Teleac/NOT ontwikkelt Beeld <strong>en</strong> Geluid e<strong>en</strong> aantal g<strong>en</strong>erieke modules<br />
media-<strong>educatie</strong>. 35<br />
Geringe effectiviteit<br />
Zoals de Raad al concludeerde in het <strong>Media</strong>deel van het Cultuurnota-advies 2005-2008 k<strong>en</strong>t het veld<br />
van media-<strong>educatie</strong>project<strong>en</strong> heel veel verschill<strong>en</strong>de spelers. Rijp <strong>en</strong> gro<strong>en</strong>, groot <strong>en</strong> klein: de initiatiev<strong>en</strong><br />
bestaan naast elkaar, word<strong>en</strong> gefinancierd uit verschill<strong>en</strong>de bronn<strong>en</strong> <strong>en</strong> vind<strong>en</strong> elke keer het<br />
wiel <strong>op</strong>nieuw uit. 36 Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> laat hun effectiviteit te w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> over. Zowel uit de publicatie van<br />
Martine Brinkhuis, Beeldhonger. Opvoeding <strong>en</strong> onderwijs in het mediatijdperk 37 als uit de rapportage<br />
die de KPC-groep in 2004 heeft gemaakt van de zesti<strong>en</strong> experim<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die door de Stuurgroep <strong>Media</strong><strong>educatie</strong><br />
in 2001 <strong>en</strong> 2002 zijn gehonoreerd, blijkt dat media-<strong>educatie</strong>project<strong>en</strong> e<strong>en</strong> zeer beperkt<br />
bereik hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> ge<strong>en</strong> continuïteit k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Zo varieerde het aantal gebruikers van de via de Stuurgroep<br />
ontwikkelde programma’s van één tot honderd schol<strong>en</strong> <strong>en</strong> kreg<strong>en</strong> de project<strong>en</strong> zeld<strong>en</strong> of nooit<br />
e<strong>en</strong> vervolg na aflo<strong>op</strong> van de periode waarvoor subsidie beschikbaar was. 38<br />
34 Rec<strong>en</strong>t is <strong>Media</strong>Mind begonn<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> driedaagse cursus <strong>op</strong> schol<strong>en</strong> waarbij kinder<strong>en</strong> e<strong>en</strong> radio-uitz<strong>en</strong>ding mak<strong>en</strong>.<br />
35 Met de <strong>op</strong><strong>en</strong>ing van het museum, najaar 2006, start<strong>en</strong> daar ook drie <strong>educatie</strong>ve worksh<strong>op</strong>s voor het onderwijs: 'Nieuws mak<strong>en</strong>', ‘Soap’<br />
<strong>en</strong> ‘TV-taal’, e<strong>en</strong> interactieve beeldquiz over codes in de media.<br />
36<br />
Uit Naar e<strong>en</strong> volwass<strong>en</strong> beleidsveld voor jeugd <strong>en</strong> media (Nikk<strong>en</strong>, Boorn, mei 2005) blijkt dat behalve uit de Cultuurnota <strong>en</strong> de<br />
<strong>Media</strong>begroting project<strong>en</strong> ook gefinancierd word<strong>en</strong> uit de begroting van Volksgezondheid, Welzijn <strong>en</strong> Sport (onder meer het <strong>Media</strong><br />
Expertise C<strong>en</strong>trum) <strong>en</strong> Economische Zak<strong>en</strong> (onder meer De Kinderconsum<strong>en</strong>t <strong>en</strong> Surf <strong>op</strong> Safe).<br />
37<br />
Uitgeverij De Balie, 2005.<br />
38<br />
De red<strong>en</strong> die de respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> aangav<strong>en</strong> voor de kleinschaligheid is dat projectleiders vaak de weg niet wet<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> uitgebreidere<br />
20 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Behalve door gebrekkige k<strong>en</strong>nisoverdracht, geringe continuïteit <strong>en</strong> effectiviteit, k<strong>en</strong>merkt de praktijk<br />
zich ook door het ontbrek<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> duidelijke visie <strong>op</strong> hetge<strong>en</strong> wordt ondernom<strong>en</strong>. Dat geldt ev<strong>en</strong>-<br />
e<strong>en</strong>s voor de rijksoverheid. Deze heeft e<strong>en</strong> weifel<strong>en</strong>d beleid gevoerd met betrekking tot media-<br />
<strong>educatie</strong>. Gegev<strong>en</strong> de terughoud<strong>en</strong>dheid van de zijde van de Onderwijsdirecties van het ministerie om<br />
media-<strong>educatie</strong> e<strong>en</strong> formele plaats in het curriculum te gev<strong>en</strong>, was de <strong>op</strong>dracht van het ministerie<br />
aan de Stuurgroep <strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong> – om als breekijzer te funger<strong>en</strong> richting het onderwijs - in zekere<br />
zin dan ook van meet af aan onmogelijk. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> kreg<strong>en</strong> behalve de Stuurgroep <strong>en</strong> het Platform<br />
ook verschill<strong>en</strong>de andere initiatiev<strong>en</strong> geld uit de <strong>Media</strong>begroting. E<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>hang<strong>en</strong>de visie lag<br />
daaraan niet t<strong>en</strong> grondslag. E<strong>en</strong> dergelijke visie is ev<strong>en</strong>wel noodzakelijk wil de pot<strong>en</strong>tie van media<strong>educatie</strong><br />
gerealiseerd word<strong>en</strong>.<br />
5. Van media-<strong>educatie</strong> naar <strong>mediawijsheid</strong><br />
In e<strong>en</strong> gemedialiseerde wereld waarin e<strong>en</strong> ‘nieuwe burger’ zich niet alle<strong>en</strong> staande moet zi<strong>en</strong> te<br />
houd<strong>en</strong>, maar idealiter ook in staat moet zijn die wereld mede vorm te gev<strong>en</strong>, is het nodig media<strong>educatie</strong><br />
<strong>op</strong>nieuw aan de orde te stell<strong>en</strong>. Het SCP is die m<strong>en</strong>ing ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s toegedaan: ‘Het systematisch<br />
ontwikkel<strong>en</strong> van compet<strong>en</strong>ties in het omgaan met media in d<strong>en</strong> brede is waar het overheidsbeleid<br />
nu voor staat.’ 39 Het SCP komt tot deze conclusie nadat het heeft geconstateerd dat er qua<br />
media- <strong>en</strong> ict-gebruik scheidslijn<strong>en</strong> ontstaan tuss<strong>en</strong> ‘jong <strong>en</strong> oud (commerciële versus publieke<br />
omroep; nieuwe versus oude media) <strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> sociaal-economisch geïntegreerd<strong>en</strong> (hoog <strong>op</strong>geleid,<br />
werk<strong>en</strong>d, goed inkom<strong>en</strong>) <strong>en</strong> minder goed geïntegreerd<strong>en</strong> (laag <strong>op</strong>geleid, werkloos, laag inkom<strong>en</strong>).’ 40<br />
Deze observatie maakt duidelijk dat de zogehet<strong>en</strong> ‘digitale kloof’, die eind jar<strong>en</strong> neg<strong>en</strong>tig werd gesignaleerd<br />
<strong>en</strong> aa<strong>nl</strong>eiding was voor minister van Boxtel van Grotested<strong>en</strong>beleid om het project Digitale<br />
Trapveld<strong>en</strong> te initiër<strong>en</strong>, inmiddels e<strong>en</strong> ander gezicht heeft gekreg<strong>en</strong>. 41 Het gaat niet langer om bezit<br />
van of toegang tot moderne media – dat ligt nu voor vrijwel iedere<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> bereik – maar om het<br />
grote verschil in de wijze waar<strong>op</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> daar gebruik van mak<strong>en</strong>. Zoals het SCP signaleert, mak<strong>en</strong><br />
kansarme burgers <strong>op</strong> e<strong>en</strong> beperkte manier gebruik van (digitale) media, terwijl de kansrijk<strong>en</strong> ook de<br />
media kansrijk b<strong>en</strong>utt<strong>en</strong>. Waar de eerste groep media vooral inzet om zich te vermak<strong>en</strong>, gebruikt de<br />
tweede groep diezelfde media om k<strong>en</strong>nis <strong>op</strong> te do<strong>en</strong>. 42 Het verschil in mediagebruik zet zo de al<br />
bestaande sociale scheidslijn<strong>en</strong> nog scherper aan. De nadruk van de overheid <strong>op</strong> ‘de eig<strong>en</strong> verantwoordelijkheid<br />
van de burger’ die bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> zelf zijn weg moet vind<strong>en</strong> door het informatieaanbod,<br />
verkleint die kloof of tweedeling niet. Hij lijkt hem eerder te vergrot<strong>en</strong>. 43 Het grootste risico dat de<br />
medialisering met zich meebr<strong>en</strong>gt, is dan ook dat wie niet mediawijs is, sneller maatschappelijk buit<strong>en</strong>geslot<strong>en</strong><br />
raakt.<br />
landelijke verspreiding, terwijl daarnaast ook gebrek aan tijd, geld, begeleiding <strong>en</strong> vraag uit het onderwijsveld e<strong>en</strong> rol speelt.<br />
39<br />
Achter de scherm<strong>en</strong>, p. 259; cursivering SCP.<br />
40<br />
Idem, p. 260 / 261.<br />
41<br />
Digitale Trapveld<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> in 2000 gelanceerd om bewoners van ‘aandachtswijk<strong>en</strong>’ in grote sted<strong>en</strong> <strong>op</strong> laagdrempelige locaties in contact<br />
te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> met ict. Eind 2004 werd het project afgerond.<br />
42<br />
Jan Streyaert in e<strong>en</strong> interview in .<strong>nl</strong>.Ti<strong>en</strong> jaar ict <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>leving, omschrijft die tweede reactie als ‘strategisch informatiegedrag’.<br />
Daarnaast onderscheidt hij nog ‘<strong>op</strong>erationeel’ <strong>en</strong> ‘tactisch’ informatiegedrag.<br />
43<br />
In Achter de scherm<strong>en</strong> wordt met cijfers duidelijk gemaakt dat het gebruik van informatiemogelijkhed<strong>en</strong> van nieuwe media sterk<br />
polariseert.<br />
21 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
<strong>Media</strong>wijsheid: verbreding van kader, terrein <strong>en</strong> bereik<br />
Het is met <strong>op</strong>zet dat de Raad niet langer de term media-<strong>educatie</strong> bezigt. Ook internationaal is media-<br />
<strong>educatie</strong> e<strong>en</strong> begrip dat <strong>op</strong> zijn retour is, omdat het in de praktijk zowel te passief is (gericht <strong>op</strong><br />
begrip <strong>en</strong> inzicht, meer dan <strong>op</strong> productie) als te def<strong>en</strong>sief (media-<strong>educatie</strong> als bescherming teg<strong>en</strong><br />
negatieve invloed<strong>en</strong> van de media). 44 Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> heeft het e<strong>en</strong> te sterke focus <strong>op</strong> formeel onderwijs<br />
<strong>en</strong> is het (daarmee) meer aanbod- dan vraaggericht. Het steeds meer gebezigde ‘mediageletterdheid’<br />
voldoet beter, maar heeft vanwege zijn talige associaties niet de voorkeur van de Raad. Vandaar dat<br />
de Raad spreekt van '<strong>mediawijsheid</strong>', hetge<strong>en</strong> hij, als ideaalbeeld, als volgt definieert:<br />
<strong>Media</strong>wijsheid duidt <strong>op</strong> het geheel van k<strong>en</strong>nis, vaardighed<strong>en</strong> <strong>en</strong> m<strong>en</strong>taliteit waarmee burgers zich<br />
bewust, kritisch <strong>en</strong> actief kunn<strong>en</strong> beweg<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> complexe, veranderlijke <strong>en</strong> fundam<strong>en</strong>teel<br />
gemedialiseerde wereld.<br />
Deze definitie legt de noodzaak <strong>en</strong> het doel van <strong>mediawijsheid</strong> niet in de omgang met de media zelf,<br />
maar in het kunn<strong>en</strong> participer<strong>en</strong> in het maatschappelijk proces. Bij media-<strong>educatie</strong> zoals dat tot dusver<br />
heeft vorm gekreg<strong>en</strong> in beleid, onderwijs <strong>en</strong> culturele praktijk<strong>en</strong> gaat het om het aa<strong>nl</strong>er<strong>en</strong> van<br />
vaardighed<strong>en</strong> t<strong>en</strong> einde afzonderlijke media(product<strong>en</strong>) te kunn<strong>en</strong> begrijp<strong>en</strong> <strong>en</strong> b<strong>en</strong>utt<strong>en</strong>. Bij <strong>mediawijsheid</strong><br />
gaat het echter om begrip van het gemedialiseerde karakter van de sam<strong>en</strong>leving als zodanig<br />
– <strong>op</strong>dat m<strong>en</strong> in die wereld actief kan <strong>op</strong>erer<strong>en</strong>. De term<strong>en</strong> <strong>mediawijsheid</strong> <strong>en</strong> media-<strong>educatie</strong> sluit<strong>en</strong><br />
elkaar daarbij niet uit, integ<strong>en</strong>deel: door zijn ruimere sc<strong>op</strong>e sluit <strong>mediawijsheid</strong> media-<strong>educatie</strong> in:<br />
media-<strong>educatie</strong> als proces van k<strong>en</strong>nisoverdracht dat leidt tot compet<strong>en</strong>ties die gezam<strong>en</strong>lijk tot wijsheid<br />
kunn<strong>en</strong> leid<strong>en</strong>. Ook de uitgebreide definitie die Unesco in 1999 gaf van media-<strong>educatie</strong> is in het<br />
begrip <strong>mediawijsheid</strong> terug te vind<strong>en</strong>. 45<br />
De verbreding van het perspectief leidt tev<strong>en</strong>s tot e<strong>en</strong> verbreding van het terrein waar<strong>op</strong> <strong>mediawijsheid</strong><br />
aan de orde is. Als het gaat om het versterk<strong>en</strong> van de actieve participatie van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> – van<br />
onder<strong>op</strong> – is <strong>mediawijsheid</strong> e<strong>en</strong> voorwaarde <strong>op</strong> willekeurig welk terrein waar media word<strong>en</strong> ingezet,<br />
ook <strong>op</strong> terrein<strong>en</strong> als zorg, politiek of zelfs veiligheid <strong>en</strong> huisvesting. Steeds vaker word<strong>en</strong> hed<strong>en</strong>daagse<br />
media gebruikt om de sam<strong>en</strong>werking te faciliter<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> woningbouwver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> <strong>en</strong> buurtbewoners,<br />
ter verbetering van de directe leefomgeving.<br />
Daarnaast betreft het ruimere perspectief ook het bereik: het omsluit meer groep<strong>en</strong> in de sam<strong>en</strong>leving<br />
dan de kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> de jeugd waar<strong>op</strong> het mer<strong>en</strong>deel van de huidige initiatiev<strong>en</strong> zijn gericht<br />
(meestal via het onderwijs). Ook buurtbewoners die alternatiev<strong>en</strong> will<strong>en</strong> aandrag<strong>en</strong> voor de sted<strong>en</strong>bouwkundige<br />
plann<strong>en</strong> van de geme<strong>en</strong>te of muziekliefhebbers die e<strong>en</strong> lokaal internetp<strong>op</strong>station will<strong>en</strong><br />
beginn<strong>en</strong>, zoud<strong>en</strong> daartoe toegerust moet<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Als m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> wijzer met media om kunn<strong>en</strong><br />
gaan, media beter kunn<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong> om greep te krijg<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>en</strong> vorm te gev<strong>en</strong> aan hun lev<strong>en</strong>,<br />
nem<strong>en</strong> zij ook meer deel aan het maatschappelijk proces.<br />
44 Zie onder andere Report on <strong>Media</strong> Literacy and Image Education in Ireland, Netherlands, UK.<br />
45 Voluit luidt die definitie: <strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong> 1. heeft betrekking <strong>op</strong> alle communicatiemedia <strong>en</strong> omvat tekst, grafische elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, geluid,<br />
stilstaand <strong>en</strong> beweg<strong>en</strong>d beeld,, die via technologische middel<strong>en</strong> wordt overgedrag<strong>en</strong>; 2. stelt m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in staat de communicatiemiddel<strong>en</strong><br />
die in hun sam<strong>en</strong>leving gebruikt word<strong>en</strong> <strong>en</strong> de werking daarvan te ler<strong>en</strong> begrijp<strong>en</strong> <strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong> te verwerv<strong>en</strong> in het gebruik van deze<br />
media om met ander<strong>en</strong> te communicer<strong>en</strong>; 3. zorgt ervoor dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> hoe zij media 'tekst<strong>en</strong>' kunn<strong>en</strong> analyser<strong>en</strong>, kritisch kunn<strong>en</strong><br />
reflecter<strong>en</strong> <strong>en</strong> creër<strong>en</strong>; 4. de bronn<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong>, ev<strong>en</strong>als hun politiek, sociale, commerciële <strong>en</strong>/of culturele belang, <strong>en</strong> hun<br />
context; 5. de boodschapp<strong>en</strong> <strong>en</strong> waard<strong>en</strong> die media overdrag<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> interpreter<strong>en</strong>; 6. de geschikte media selecter<strong>en</strong> om hun eig<strong>en</strong><br />
boodschapp<strong>en</strong> of verhal<strong>en</strong> te communicer<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun doelgroep te bereik<strong>en</strong>; 7. toegang krijg<strong>en</strong> of vrag<strong>en</strong> tot media voor zowel receptie<br />
als productie. (Unesco, Education for the <strong>Media</strong> and the Digital Age, 1999)<br />
22 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
K<strong>en</strong>nis, vaardighed<strong>en</strong>, m<strong>en</strong>taliteit<br />
Ofschoon het gezegde anders luidt, heeft niemand de wijsheid in pacht. Wijsheid is ge<strong>en</strong> bezit maar<br />
e<strong>en</strong> doel waarnaar gestreefd kan word<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> proces dat nooit is afgerond. Datzelfde geldt voor<br />
<strong>mediawijsheid</strong>. Het is bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> e<strong>en</strong> begrip dat niet in alle context<strong>en</strong> <strong>en</strong> voor alle groep<strong>en</strong> hetzelfde<br />
betek<strong>en</strong>t. Verschill<strong>en</strong> in mediagebruik zull<strong>en</strong> dan ook blijv<strong>en</strong> bestaan; niet iedere<strong>en</strong> zal <strong>en</strong> hoeft ev<strong>en</strong><br />
mediawijs te zijn.<br />
Villa Bredero<br />
In Amsterdam-Noord ligt het Shell-terrein. E<strong>en</strong> groot gedeelte van het gebied aan het IJ is door Shell aan de geme<strong>en</strong>te<br />
Amsterdam verkocht die er e<strong>en</strong> ‘compacte stadswijk’ wil ontwikkel<strong>en</strong>. Het Bredero College ligt er vlak naast <strong>en</strong> krijgt <strong>op</strong><br />
termijn wellicht nieuwbouw <strong>op</strong> het terrein. Via het project Villa Bredero, dat in september 2005 voor drie jaar van start<br />
gaat, is de school nauw betrokk<strong>en</strong> bij de ontwikkeling van het voormalige Shell-terrein.<br />
Villa Bredero is e<strong>en</strong> onderzoeks- <strong>en</strong> k<strong>en</strong>nisc<strong>en</strong>trum dat wordt gerund door leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat gevraagd <strong>en</strong> ongevraagd advies<br />
geeft over maatschappelijke vraagstukk<strong>en</strong> met betrekking tot de ontwikkeling van het terrein. Daarnaast wordt e<strong>en</strong><br />
spreekuur ingesteld voor buurtbewoners <strong>en</strong> k<strong>en</strong>t het e<strong>en</strong> docum<strong>en</strong>tatiec<strong>en</strong>trum <strong>en</strong> e<strong>en</strong> archief.<br />
Leerling<strong>en</strong> do<strong>en</strong> onderzoek, schrijv<strong>en</strong> rapport<strong>en</strong> <strong>en</strong> mak<strong>en</strong> buurtjournaals, die via internet <strong>en</strong> dvd verspreid word<strong>en</strong> <strong>en</strong> ook<br />
te zi<strong>en</strong> zijn in buurthuiz<strong>en</strong> <strong>en</strong> het stadsdeelkantoor. Zij kunn<strong>en</strong> in <strong>op</strong>dracht van de projectontwikkelaars <strong>en</strong> het stadsdeel<br />
e<strong>en</strong> inv<strong>en</strong>tarisatie mak<strong>en</strong> van de w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> griev<strong>en</strong> van de bewoners van de achterstandswijk die vlak achter het Shellterrein<br />
ligt, om te zi<strong>en</strong> of ook zij baat kunn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> bij de herinrichting van het terrein. Maar zij kunn<strong>en</strong> ook<br />
milieuvraagstukk<strong>en</strong> aansnijd<strong>en</strong> <strong>en</strong> bijvoorbeeld onderzoek<strong>en</strong> hoe wordt omgegaan met de vervuilde grond <strong>en</strong> wat de<br />
hoogbouw betek<strong>en</strong>t voor de windturbul<strong>en</strong>tie. Ook vrag<strong>en</strong> over winkelvoorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> voor gezondheidszorg<br />
kunn<strong>en</strong> aan de orde kom<strong>en</strong>.<br />
Het is aan de leerling<strong>en</strong> om <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong> te bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, te werv<strong>en</strong> <strong>en</strong> uit te voer<strong>en</strong>, om contact te onderhoud<strong>en</strong> met<br />
betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> om zorg te drag<strong>en</strong> voor publiciteit - onder meer via de website van Villa Bredero waar zij verantwoordelijk<br />
voor zijn. De leerling<strong>en</strong> uit 4 vwo die Villa Bredero als keuzevak hebb<strong>en</strong> gekoz<strong>en</strong> <strong>en</strong> er, dankzij e<strong>en</strong> vrijstelling van het<br />
ministerie van Onderwijs, ook eindexam<strong>en</strong> in mog<strong>en</strong> do<strong>en</strong>, stur<strong>en</strong> daarbij ook andere leerling<strong>en</strong> van de school aan. Zo<br />
nem<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> uit 3 vmbo-t de buurtjournaals <strong>op</strong>, maar zijn het de keuzevakleerling<strong>en</strong> die de redactie vorm<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun<br />
medescholier<strong>en</strong> technisch <strong>en</strong> inhoudelijk aanstur<strong>en</strong>.<br />
Met ondersteuning door e<strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t-begeleider werk<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> in groepjes aan hun <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong>. Waar mogelijk<br />
stemm<strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van het Bredero College de inhoud van de verschill<strong>en</strong>de schoolvakk<strong>en</strong> af <strong>op</strong> het project: voor het vak<br />
aardrijkskunde br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> het terrein in kaart, bij hand<strong>en</strong>arbeid werk<strong>en</strong> zij aan maquettes <strong>en</strong> bij Nederlands<br />
schrijv<strong>en</strong> ze publiciteitsmateriaal.<br />
Zowel fysiek als virtueel heeft Villa Bredero e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> gebouw. Virtueel bestaat dat uit e<strong>en</strong> digitale omgeving waarin elke<br />
leerling zijn eig<strong>en</strong> kamer heeft (om zijn eig<strong>en</strong> docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> portfolio te beher<strong>en</strong>), maar waar ook werkgroepruimtes zijn<br />
waar de leerling<strong>en</strong> in groepjes sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> aan hun onderzoeksvrag<strong>en</strong>. Leerling<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> de directie van Villa Bredero,<br />
<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met de projectleider <strong>en</strong> de directeur van de school vorm<strong>en</strong> zij ook het bestuur ervan.<br />
www.villabredero.<strong>nl</strong> (vanaf september 2005)<br />
Onderverdeeld in k<strong>en</strong>nis, vaardighed<strong>en</strong> <strong>en</strong> m<strong>en</strong>taliteit valt <strong>mediawijsheid</strong> uite<strong>en</strong> in verschill<strong>en</strong>de compet<strong>en</strong>ties.<br />
Bij k<strong>en</strong>nis gaat het in de eerste plaats om de k<strong>en</strong>nis die nodig is om mediaboodschapp<strong>en</strong> te<br />
kunn<strong>en</strong> interpreter<strong>en</strong>, het besef dat media-inhoud<strong>en</strong> (retorisch) geconstrueerd zijn <strong>en</strong> het vermog<strong>en</strong><br />
te achterhal<strong>en</strong> door welke belang<strong>en</strong> of waardesystem<strong>en</strong> deze word<strong>en</strong> gestuurd (‘wie is de afz<strong>en</strong>der’,<br />
‘wat zijn di<strong>en</strong>s belang<strong>en</strong>’). Behalve om het analyser<strong>en</strong> <strong>en</strong> contextualiser<strong>en</strong> van mediaboodschapp<strong>en</strong><br />
(‘hoe verhoudt deze boodschap zich tot andere <strong>op</strong>vatting<strong>en</strong>’), gaat het er vervolg<strong>en</strong>s ook om er <strong>op</strong> te<br />
23 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
kunn<strong>en</strong> reflecter<strong>en</strong> <strong>en</strong> er conclusies aan te kunn<strong>en</strong> verbind<strong>en</strong>. Tot slot gaat het bij k<strong>en</strong>nis ook om het<br />
bewustzijn van de plaats <strong>en</strong> rol van de media in het persoo<strong>nl</strong>ijke <strong>en</strong> maatschappelijke lev<strong>en</strong>. Idealiter<br />
hoort daar ook inzicht bij in het historisch kader waarbinn<strong>en</strong> de ontwikkeling van de verschill<strong>en</strong>de<br />
vorm<strong>en</strong> van communicatie heeft plaatsgevond<strong>en</strong>.<br />
Om actief deel te kunn<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> aan de maatschappelijke communicatie, moet<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> (technische)<br />
vaardighed<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>: m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong><br />
kiez<strong>en</strong> <strong>en</strong> kn<strong>op</strong>p<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> bedi<strong>en</strong><strong>en</strong>. Zo moet m<strong>en</strong> van informatie niet alle<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> waar deze te<br />
vind<strong>en</strong> is, maar tev<strong>en</strong>s hoe m<strong>en</strong> de mate van betrouwbaarheid ervan bepaalt <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s hoe m<strong>en</strong><br />
de informatie gebruikt. Van groot belang is ook dat m<strong>en</strong> media waar mogelijk niet alle<strong>en</strong> passief maar<br />
ook actief gebruikt; dat m<strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> consumeert maar ook produceert. Door zelf media-inhoud<strong>en</strong><br />
te mak<strong>en</strong>, heeft m<strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> meer deel aan het maatschappelijk proces maar begrijpt m<strong>en</strong> ook de<br />
werking van media beter.<br />
Naast k<strong>en</strong>nis (inhoud) <strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong> (techniek) is ook m<strong>en</strong>taliteit e<strong>en</strong> wez<strong>en</strong>lijk onderdeel van<br />
<strong>mediawijsheid</strong>: het besef van de houding waarmee m<strong>en</strong> gebruik maakt van media. Welke houding dat<br />
is, kan per gebruiker verschill<strong>en</strong> - actief, passief, kritisch, goedgelovig, <strong>en</strong>thousiast of cynisch - zoals<br />
ook de waard<strong>en</strong>system<strong>en</strong> van gebruikers verschill<strong>en</strong>. Als m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> behalve passief ook actief participer<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> zelf media producer<strong>en</strong>, zoud<strong>en</strong> ze zich daarnaast bewust moet<strong>en</strong> zijn van de effect<strong>en</strong> van<br />
hun handel<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> het domein van de media, <strong>en</strong> moet<strong>en</strong> ze daarvoor hun verantwoordelijkheid<br />
nem<strong>en</strong>. Participatie in communicatievorm<strong>en</strong>, van welke aard deze ook zijn, is niet vrijblijv<strong>en</strong>d maar<br />
schept verplichting<strong>en</strong>. M<strong>en</strong> moet met andere woord<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> wat m<strong>en</strong> doet als m<strong>en</strong> adress<strong>en</strong> van<br />
pedofiel<strong>en</strong> <strong>op</strong> het internet plaatst of vanuit zijn huiskamer e<strong>en</strong> webcam <strong>op</strong> de straat richt.<br />
Bov<strong>en</strong>staande onderverdeling bestaat uiteraard alle<strong>en</strong> <strong>op</strong> papier. Het gaat immers altijd om de<br />
sam<strong>en</strong>hang van de drie aspect<strong>en</strong>. Zelfs <strong>op</strong> het niveau waar<strong>op</strong> mediagebruikers het onderscheid<br />
moet<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> welke media-informatie voor h<strong>en</strong> meer <strong>en</strong> welke voor h<strong>en</strong> minder waardevol is,<br />
spel<strong>en</strong> die drie elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> e<strong>en</strong> rol: het veronderstelt e<strong>en</strong> kritische houding (m<strong>en</strong>taliteit), al dan niet<br />
aanwezige voork<strong>en</strong>nis van de onderhavige materie (k<strong>en</strong>nis) <strong>en</strong> het controler<strong>en</strong> of verifiër<strong>en</strong> van de<br />
aangebod<strong>en</strong> informatie (vaardighed<strong>en</strong>). De drie aspect<strong>en</strong> zijn complem<strong>en</strong>tair. Zonder vaardighed<strong>en</strong><br />
blijft k<strong>en</strong>nis abstract, zonder m<strong>en</strong>taliteit kunn<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong> in maatschappelijke <strong>op</strong>zicht<br />
ongew<strong>en</strong>ste effect<strong>en</strong> sorter<strong>en</strong>. De drie aspect<strong>en</strong> roep<strong>en</strong> elkaar ook <strong>op</strong>. Zo leert de ervaring dat als<br />
wijkbewoners zelf websites bouw<strong>en</strong> (vaardighed<strong>en</strong>), zij veel meer inzicht krijg<strong>en</strong> in de problematiek<br />
rond digitale veiligheid, betrouwbaarheid of privacy (k<strong>en</strong>nis) <strong>en</strong> ontdekk<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> constructieve<br />
bijdrage aan e<strong>en</strong> discussie ook daadwerkelijk effect kan hebb<strong>en</strong> (m<strong>en</strong>taliteit).<br />
Als gezegd betek<strong>en</strong>t <strong>mediawijsheid</strong> niet voor iedere<strong>en</strong> <strong>en</strong> in alle context<strong>en</strong> hetzelfde. Het is van groot<br />
belang te differ<strong>en</strong>tiër<strong>en</strong>. Zo zijn in de zorgsector burgers mediawijs wanneer ze de herkomst <strong>en</strong><br />
betrouwbaarheid van informatie <strong>op</strong> het internet kunn<strong>en</strong> achterhal<strong>en</strong> <strong>en</strong> deze k<strong>en</strong>nis vervolg<strong>en</strong>s <strong>op</strong><br />
e<strong>en</strong> verantwoorde manier kunn<strong>en</strong> inzett<strong>en</strong> t<strong>en</strong> bate van hun eig<strong>en</strong> gezondheid of kunn<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong> in<br />
hun contact<strong>en</strong> met medische instanties. Ook moet<strong>en</strong> zij mediawijs zijn als zij e<strong>en</strong> website mak<strong>en</strong> voor<br />
hun patiënt<strong>en</strong>ver<strong>en</strong>iging. Niet alle<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> ze dan de beschikking hebb<strong>en</strong> over relevante software<br />
<strong>en</strong> de vaardighed<strong>en</strong> om ermee om te gaan, maar ze zoud<strong>en</strong> zich ook de journalistieke mores eig<strong>en</strong><br />
moet<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> van hoor <strong>en</strong> wederhoor, <strong>en</strong> zich moet<strong>en</strong> realiser<strong>en</strong> wat de effect<strong>en</strong> zijn van de woord<strong>en</strong><br />
beeldkeuzes die ze mak<strong>en</strong> in het ontwerp van de site.<br />
Gaat het echter om jonger<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> docum<strong>en</strong>taire over hun eig<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> will<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>, dan zijn<br />
gedeeltelijk andere mediacompet<strong>en</strong>ties in het geding: wet<strong>en</strong> hoe verhal<strong>en</strong> gemaakt kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>,<br />
kunn<strong>en</strong> onderscheid<strong>en</strong> van feit, fictie <strong>en</strong> m<strong>en</strong>ing, begrijp<strong>en</strong> waar de suggestieve kracht van beeld<strong>en</strong> in<br />
schuilt. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> de jonger<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> omgaan met camera’s, geluidsrecorders <strong>en</strong> montageprogramma’s,<br />
bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> waar ze hun film will<strong>en</strong> verton<strong>en</strong> <strong>en</strong> inschatt<strong>en</strong> welke invloed de context van<br />
de vertoning heeft <strong>op</strong> (het effect van) de inhoud.<br />
24 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
6. Implicaties voor de praktijk<br />
De ontwikkeling<strong>en</strong> rond medialisering <strong>en</strong> het verander<strong>en</strong>d burgerschap gav<strong>en</strong> aa<strong>nl</strong>eiding tot e<strong>en</strong> ver-<br />
breding van het perspectief <strong>op</strong> wat voorhe<strong>en</strong> media-<strong>educatie</strong> werd g<strong>en</strong>oemd. De geschetste perspectiefverruiming<br />
moet vervolg<strong>en</strong>s zijn weerslag krijg<strong>en</strong> in de praktijk. Niet dat wat nu in de praktijk<br />
gebeurt ge<strong>en</strong> waarde heeft. Maar binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> nieuw kader kunn<strong>en</strong> andere acc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gelegd <strong>en</strong><br />
nieuwe initiatiev<strong>en</strong> ontplooid, <strong>en</strong> kan ook meer sam<strong>en</strong>hang ontstaan. De verschuiving van <strong>educatie</strong><br />
naar wijsheid, van jonger<strong>en</strong> naar burgers <strong>en</strong> van het onderwijs naar tal van andere veld<strong>en</strong> van het<br />
maatschappelijke lev<strong>en</strong>, br<strong>en</strong>gt bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> project<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> het blikveld die zich voorhe<strong>en</strong> ver buit<strong>en</strong><br />
het terrein van media-<strong>educatie</strong> bevond<strong>en</strong>. Dit betreft vooral project<strong>en</strong> <strong>op</strong> het terrein van ict <strong>en</strong><br />
sam<strong>en</strong>leving die in de lo<strong>op</strong> der jar<strong>en</strong> vanuit de rijksoverheid zijn geïnitieerd of, in het kader van die<br />
maatregel<strong>en</strong> <strong>en</strong> regeling<strong>en</strong>, door het veld zijn gerealiseerd. Daarbij gaat het onder meer om de al<br />
eerder g<strong>en</strong>oemde Digitale Trapveld<strong>en</strong>, maar ook vall<strong>en</strong> er verschill<strong>en</strong>de project<strong>en</strong> onder die subsidie<br />
kreg<strong>en</strong> in het kader van de regeling<strong>en</strong> Digitale Broedplaats<strong>en</strong> (ontwikkeling van innovatieve icttoepassing<strong>en</strong><br />
voor het sociale domein) <strong>en</strong> Digitale Pioniers (stimulering vernieuw<strong>en</strong>de publieke<br />
cont<strong>en</strong>t). 46<br />
Bij het zoek<strong>en</strong> naar nieuwe acc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> dat verbrede kader di<strong>en</strong>t meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> te word<strong>en</strong> dat<br />
principes van connectiviteit <strong>en</strong> converg<strong>en</strong>tie niet beperkt blijv<strong>en</strong> tot de techniek. Deze tek<strong>en</strong><strong>en</strong> ook de<br />
ontwikkeling van bredere maatschappelijke process<strong>en</strong> <strong>en</strong> organisatievorm<strong>en</strong>. Ook de Raad heeft in<br />
zijn advies eCultuur al gewez<strong>en</strong> <strong>op</strong> het belang van crossovers, onder meer tuss<strong>en</strong> kunst <strong>en</strong> maatschappij,<br />
<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> school, vrije tijd <strong>en</strong> de culturele sector. De netwerkgedachte, die in feite de kern<br />
of grondstructuur uitmaakt van de informatiesam<strong>en</strong>leving, komt steeds c<strong>en</strong>traler te staan. Ook voor<br />
de uitwerking van beleid <strong>en</strong> praktijk<strong>en</strong> <strong>op</strong> het terrein van <strong>mediawijsheid</strong> zou daarom de netwerkgedachte<br />
als uitgangspunt g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Die netwerkgedachte kan <strong>op</strong> verschill<strong>en</strong>de manier<strong>en</strong> vorm krijg<strong>en</strong>, afhankelijk van het project in<br />
kwestie. Wat van belang is, is dat de verschill<strong>en</strong>de expertises van betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> goed <strong>op</strong> elkaar word<strong>en</strong><br />
afgestemd. Welke betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> dat zijn verschilt van project tot project. Er kunn<strong>en</strong> landelijke<br />
(publieke) organisaties betrokk<strong>en</strong> zijn, die hun k<strong>en</strong>nis, ervaring, financiële middel<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun naam<br />
inzett<strong>en</strong>, maar ook instelling<strong>en</strong> werkzaam <strong>op</strong> lokaal niveau, zoals musea, archiev<strong>en</strong>, lokale omroep<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> bibliothek<strong>en</strong>. Het belang van lokale verbinding<strong>en</strong> – waarvan ook schol<strong>en</strong> deel uitmak<strong>en</strong> - wordt<br />
steeds groter. Door per project relevante partij<strong>en</strong> aan elkaar te k<strong>op</strong>pel<strong>en</strong>, kan beter <strong>en</strong> effectiever<br />
aan de vraag word<strong>en</strong> voldaan <strong>en</strong> word<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> meerdere doel<strong>en</strong> tegelijk gedi<strong>en</strong>d. Behalve e<strong>en</strong><br />
inhoudelijke verdieping kan het immers ook e<strong>en</strong> versterking betek<strong>en</strong><strong>en</strong> van de sociale cohesie.<br />
Tot slot is ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s ess<strong>en</strong>tieel dat er meer ‘van onder<strong>op</strong>’ dan ‘van bov<strong>en</strong>af’ wordt gewerkt. Het doel<br />
is immers actieve participatie van burgers in e<strong>en</strong> gemedialiseerde wereld. Dit betek<strong>en</strong>t dan ook dat<br />
activiteit<strong>en</strong> idealiter meer vraag- dan aanbodgestuurd zijn <strong>en</strong> bij voorkeur niet zozeer voor als mét de<br />
beoogde (doel)groep<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gerealiseerd. 47<br />
<strong>Media</strong>wijsheid is e<strong>en</strong> zaak voor iedere<strong>en</strong>. Overal waar media gemaakt of gebruikt word<strong>en</strong>, zou aandacht<br />
moet<strong>en</strong> zijn voor <strong>mediawijsheid</strong>. De implicaties van de hier gepres<strong>en</strong>teerde visie betreff<strong>en</strong> dan<br />
ook meerdere maatschappelijke <strong>en</strong> beleidsmatige sector<strong>en</strong>. Bij wijze van voorbeeld wordt hier echter<br />
46<br />
Eind 2004 liep<strong>en</strong> alle g<strong>en</strong>oemde regeling<strong>en</strong> <strong>en</strong> project<strong>en</strong> af. In .<strong>nl</strong>. Ti<strong>en</strong> jaar ict <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>leving wordt de geschied<strong>en</strong>is van de<br />
overheidsbemoei<strong>en</strong>is met ict <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>leving beschrev<strong>en</strong> <strong>en</strong> word<strong>en</strong> de verschill<strong>en</strong>de project<strong>en</strong> geëvalueerd.<br />
47<br />
Overig<strong>en</strong>s kan aanbod ook vraag g<strong>en</strong>erer<strong>en</strong>. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> vaak niet welke vrag<strong>en</strong> ze hebb<strong>en</strong>; aanbod kan m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> help<strong>en</strong> hun vrag<strong>en</strong><br />
te ontdekk<strong>en</strong>. Voorwaarde is wel dat project<strong>en</strong> zo zijn ingericht dat inbr<strong>en</strong>g van gebruikers er o<strong>nl</strong>osmakelijk deel van uitmaakt.<br />
25 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
ingezoomd <strong>op</strong> de terrein<strong>en</strong> die nadrukkelijk tot het aandachtsgebied van de Raad voor Cultuur<br />
behor<strong>en</strong>. Daarbij wordt ook kort aandacht besteed aan de implicaties voor het onderwijs.<br />
De mediasector<br />
In zijn rec<strong>en</strong>te advies over het toekomstig mediabeleid (De publieke omroep voorbij) houdt de Raad<br />
e<strong>en</strong> pleidooi voor e<strong>en</strong> heldere afbak<strong>en</strong>ing van de publieke taak in het mediadomein. Van de verschil-<br />
l<strong>en</strong>de functies die media vervull<strong>en</strong>, ligt er e<strong>en</strong> publieke verantwoordelijkheid voor nieuwsvoorzi<strong>en</strong>ing,<br />
<strong>op</strong>inievorming, kunst <strong>en</strong> cultuur. Via welke media deze publieke functies vorm krijg<strong>en</strong> (tv, radio,<br />
internet, telefonie) is, aldus de Raad, aan e<strong>en</strong> nieuw in het lev<strong>en</strong> te roep<strong>en</strong> ‘publieke media-organisatie’.<br />
Ook de versterking van <strong>mediawijsheid</strong> is e<strong>en</strong> taak van deze organisatie. Dit kan onder meer<br />
gerealiseerd word<strong>en</strong> doordat de publieke media ‘voorbeeldig gedrag’ (moet<strong>en</strong>) verton<strong>en</strong>. Dat betek<strong>en</strong>t<br />
dat programma’s (of cont<strong>en</strong>t) van de publieke media-organisatie ijkpunt<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> zijn t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong><br />
van betrouwbaarheid, pluriformiteit, toegankelijkheid, kwaliteit <strong>en</strong> transparantie. 48 Publieke<br />
mediaproduct<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> hun gebruikers, kijkers <strong>en</strong> lezers de mogelijkheid bied<strong>en</strong> of zelfs uitdag<strong>en</strong><br />
om de gepres<strong>en</strong>teerde informatie in haar context te plaats<strong>en</strong> <strong>en</strong> te verbind<strong>en</strong> of te confronter<strong>en</strong> met<br />
andere informatie <strong>en</strong> media-uiting<strong>en</strong>; daarnaast moet<strong>en</strong> de product<strong>en</strong> tot reflectie uitnodig<strong>en</strong> of het<br />
reflectief vermog<strong>en</strong> van zijn publiek ondersteun<strong>en</strong>. Dé waarheid bestaat niet meer, maar m<strong>en</strong> kan<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> wel zo mediawijs mak<strong>en</strong> dat ze beter overweg kunn<strong>en</strong> met die inher<strong>en</strong>te onzekerheid.<br />
Behalve dat zij voorbeeldige cont<strong>en</strong>t levert, kan de publieke media-organisatie (of, <strong>op</strong> kortere<br />
termijn, de Publieke Omroep) het nieuwe maatschappelijk midd<strong>en</strong>veld ook tools aanreik<strong>en</strong> waarmee<br />
burgers actiever kunn<strong>en</strong> deelnem<strong>en</strong> aan de sam<strong>en</strong>leving. Naast ‘verhal<strong>en</strong>vertellers’ zoud<strong>en</strong> publieke<br />
media-organisaties dan ook steeds meer ‘doc<strong>en</strong>t’ of ‘begeleider’ moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Gegev<strong>en</strong> de to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de<br />
nadruk <strong>op</strong> interactiviteit <strong>en</strong> communicatie met het publiek, is de stap naar het t<strong>en</strong> di<strong>en</strong>ste<br />
stell<strong>en</strong> van de k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong> van professionele mediabeoef<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> kleiner dan wellicht lijkt.<br />
Als voorbeeld in kwestie kan het internetp<strong>op</strong>station 3voor12 van de VPRO di<strong>en</strong><strong>en</strong>, dat zijn naam <strong>en</strong><br />
zijn technische k<strong>en</strong>nis levert aan lokale p<strong>op</strong>initiatiev<strong>en</strong> die nieuwe manier<strong>en</strong> zoek<strong>en</strong> om hun publiek<br />
te bereik<strong>en</strong>. Zo reflecteert 3voor12 niet alle<strong>en</strong> zelf <strong>op</strong> de hed<strong>en</strong>daagse p<strong>op</strong>cultuur, maar faciliteert het<br />
ook ander<strong>en</strong> dat te do<strong>en</strong>.<br />
Zoals eerder gezegd is het Nederlands Instituut voor Beeld <strong>en</strong> Geluid omwille van het audiovisuele<br />
archief dat het beheert <strong>en</strong> de k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> missie die het heeft, van groot belang voor project<strong>en</strong> <strong>op</strong> het<br />
gebied van <strong>mediawijsheid</strong>. Het is goed dat de instelling haar eerdere ambitie heeft <strong>op</strong>gegev<strong>en</strong> om het<br />
c<strong>en</strong>trale instituut voor media-<strong>educatie</strong> te word<strong>en</strong>. Zij conc<strong>en</strong>treert zich nu nadrukkelijk <strong>op</strong> het<br />
ontsluit<strong>en</strong> van audiovisueel materiaal (<strong>en</strong> het toevoeg<strong>en</strong> van metadata), <strong>en</strong> laat het vervolg ervan<br />
voornamelijk aan ander<strong>en</strong> over. Ook Beeld <strong>en</strong> Geluid heeft zijn plaats in e<strong>en</strong> netwerk. Door bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong><br />
ruimte te bied<strong>en</strong> aan de input van de gebruiker - die zijn eig<strong>en</strong> beeld<strong>en</strong> <strong>en</strong> geluid<strong>en</strong> aan de databank<br />
van het museum kan toevoeg<strong>en</strong> - tracht het museum de balans te verschuiv<strong>en</strong> van aanbod naar<br />
vraag. Helaas kunn<strong>en</strong> diezelfde gebruikers nog ge<strong>en</strong> materiaal dow<strong>nl</strong>oad<strong>en</strong> uit de Bronn<strong>en</strong>bank in<br />
verband met gecompliceerde c<strong>op</strong>yright-afsprak<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> buurtver<strong>en</strong>iging heeft daarmee niet de mogelijkheid<br />
iets te do<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> televisieprogramma dat gemaakt is over het to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de geweld in haar<br />
wijk. In het kader van <strong>mediawijsheid</strong> is dat e<strong>en</strong> grote beperking <strong>en</strong> e<strong>en</strong> die vraagt om nader onderzoek.<br />
48 Vergelijk Focus <strong>op</strong> functies van de WRR.<br />
26 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Het Geheug<strong>en</strong> van Oost<br />
‘De wijk in’ luidde de <strong>op</strong>dracht die het Amsterdams Historisch Museum zich e<strong>en</strong> paar jaar geled<strong>en</strong> stelde. De instelling<br />
voelde de noodzaak Amsterdammers meer te betrekk<strong>en</strong> bij het museum <strong>en</strong> wilde meer aandacht sch<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan de rec<strong>en</strong>te<br />
geschied<strong>en</strong>is van de stad. Als eerste project koos zij voor e<strong>en</strong> grondige verk<strong>en</strong>ning van Oost-Watergraafsmeer. Met de<br />
t<strong>en</strong>toonstelling Oost, Amsterdamse buurt wilde het museum e<strong>en</strong> beeld schets<strong>en</strong> van de geschied<strong>en</strong>is van dit stadsdeel, dat<br />
zich ontwikkelde van e<strong>en</strong> neg<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>de-eeuwse arbeidersbuurt tot e<strong>en</strong> hed<strong>en</strong>daagse multiculturele stadsvernieuwingswijk.<br />
Ter voorbereiding ging<strong>en</strong> museummedewerkers <strong>op</strong> pad om herinnering<strong>en</strong> <strong>en</strong> verhal<strong>en</strong> van bewoners <strong>op</strong> te tek<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
object<strong>en</strong> te verzamel<strong>en</strong> voor de collectie. E<strong>en</strong> beperkt aantal verhal<strong>en</strong> kreeg e<strong>en</strong> plaats in de t<strong>en</strong>toonstelling. Om ook alle<br />
andere verhal<strong>en</strong> te kunn<strong>en</strong> bewar<strong>en</strong> ontwikkelde het museum in sam<strong>en</strong>werking met het digitale trapveldje Buurto<strong>nl</strong>ine Het<br />
Geheug<strong>en</strong> van Oost, e<strong>en</strong> website met persoo<strong>nl</strong>ijke verhal<strong>en</strong> <strong>en</strong> foto’s over het alledaagse lev<strong>en</strong> in de verschill<strong>en</strong>de buurt<strong>en</strong><br />
van Amsterdam-Oost. De website was zo’n succes dat hij na aflo<strong>op</strong> van de t<strong>en</strong>toonstelling is blijv<strong>en</strong> bestaan.<br />
Iedere<strong>en</strong> kan meedo<strong>en</strong> met Het Geheug<strong>en</strong> van Oost, door herinnering<strong>en</strong> aan te drag<strong>en</strong> <strong>en</strong> foto’s in te lever<strong>en</strong>. Speciaal<br />
<strong>op</strong>geleide vrijwilligers schrijv<strong>en</strong> de verhal<strong>en</strong> <strong>op</strong> <strong>en</strong> voeg<strong>en</strong> deze toe aan de website. Wie i<strong>nl</strong>ogt <strong>op</strong> de site kan <strong>op</strong> goed geluk<br />
verhal<strong>en</strong> aanklikk<strong>en</strong>, maar ook doelgericht zoek<strong>en</strong> naar tekst<strong>en</strong> die te mak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> bepaalde buurt of straat.<br />
Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> staan bij elke bijdrage verwijzing<strong>en</strong> naar soortgelijke herinnering<strong>en</strong> <strong>en</strong> verhal<strong>en</strong> over hetzelfde onderwerp. Welk<br />
trefwoord je ook intypt, de zoekmachine diept bijna altijd iets aardigs <strong>op</strong>. ‘Patat’ bijvoorbeeld levert twee treffers <strong>op</strong>.<br />
Iemand uit de Indische Buurt memoreert hoe hij in de jar<strong>en</strong> zestig voor 75 c<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> zak patat kon k<strong>op</strong><strong>en</strong> voor het hele<br />
gezin. ‘Lucks de beste kroket van Oost’ luidde de reclamekreet van de winkel die hij zich herinnert. Veel tekst<strong>en</strong> lever<strong>en</strong><br />
reacties <strong>op</strong> van ander<strong>en</strong>, die het oorspronkelijke verhaal aanvull<strong>en</strong>, corriger<strong>en</strong> of actualiser<strong>en</strong>. Zo blijft de collectie groei<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> werkt de website als e<strong>en</strong> virtueel buurtcafé waar bezoekers nieuwtjes <strong>en</strong> tips uitwissel<strong>en</strong> over vroeger <strong>en</strong> nu.<br />
In 2003 werd de website van Het Geheug<strong>en</strong> van Oost uitgeroep<strong>en</strong> tot Beste project van e<strong>en</strong> Trapveld, omdat het project<br />
erin slaagt de sociale cohesie in de wijk te verbeter<strong>en</strong>. De jury waardeerde het project als ‘geslaagde sam<strong>en</strong>komst van de<br />
m<strong>en</strong>selijke herinnering <strong>en</strong> het gebruik van nieuwe media om deze ervaring<strong>en</strong> <strong>op</strong> te tek<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> te verspreid<strong>en</strong>.’ De website<br />
geldt bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> goed voorbeeld van de manier waar<strong>op</strong> e<strong>en</strong> professionele culturele instelling haar bereik <strong>en</strong> haar<br />
draagvlak kan uitbreid<strong>en</strong>. Sinds de beleidsomslag heeft het museum e<strong>en</strong> meer divers aanbod <strong>en</strong> spreekt het ook e<strong>en</strong><br />
gevarieerder publiek aan.<br />
Het succes van Het Geheug<strong>en</strong> van Oost heeft ertoe geleid dat het initiatief inmiddels navolging heeft gekreg<strong>en</strong>. Naast Het<br />
Geheug<strong>en</strong> van West is ook e<strong>en</strong> start gemaakt met Het Geheug<strong>en</strong> van Almere.<br />
www.geheug<strong>en</strong>vanoost.<strong>nl</strong><br />
E<strong>en</strong> belangrijke taak is ook weggelegd voor de regionale, <strong>en</strong> in het bijzonder de (grotere) lokale om-<br />
roep<strong>en</strong>. Meer nog dan de landelijke media-organisaties staan zij dicht bij de alledaagse praktijk<br />
waarin m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> mediawijs moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Weinig ligt dan ook meer voor de hand dan dat zij in<br />
sam<strong>en</strong>spraak met lokale partners als culturele instelling<strong>en</strong>, bibliothek<strong>en</strong>, c<strong>en</strong>tra voor de kunst<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
schol<strong>en</strong>, hun kwaliteit<strong>en</strong> t<strong>en</strong> nutte mak<strong>en</strong> door m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> of groep<strong>en</strong> te begeleid<strong>en</strong>, of te faciliter<strong>en</strong>, die<br />
hun eig<strong>en</strong> media(cont<strong>en</strong>t) will<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> – <strong>en</strong> dat niet alle<strong>en</strong> met betrekking tot techniek, maar ook<br />
met betrekking tot inhoud <strong>en</strong> m<strong>en</strong>taliteit..T<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van hun eig<strong>en</strong> werk geld<strong>en</strong> uiteraard dezelfde<br />
verwachting<strong>en</strong> als de verwachting<strong>en</strong> die t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van de product<strong>en</strong> van de landelijke media zijn<br />
geformuleerd: het versterk<strong>en</strong> van de <strong>mediawijsheid</strong> van hun afnemers.<br />
Op grond van de hierbov<strong>en</strong> uite<strong>en</strong>gezette visie zet de Raad vraagtek<strong>en</strong>s bij e<strong>en</strong> plan dat <strong>op</strong> instigatie<br />
van het Nederlands Instituut voor Zorg <strong>en</strong> Welzijn wordt ontwikkeld <strong>en</strong> dat de <strong>op</strong>richting beoogt van<br />
e<strong>en</strong> apart instituut voor jeugd <strong>en</strong> media (het Jeugd <strong>en</strong> <strong>Media</strong> Instituut, JMI). In het plan, ‘Naar e<strong>en</strong><br />
volwass<strong>en</strong> beleidsveld voor jeugd <strong>en</strong> media’, schrijv<strong>en</strong> de initiatiefnemers dat het veld van jeugd <strong>en</strong><br />
media zowel beleidsmatig als in de uitvoering versnipperd is <strong>en</strong> daardoor weinig effectief. Daarom<br />
wordt de <strong>op</strong>richting voorgesteld van e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>traal k<strong>en</strong>nis- <strong>en</strong> expertise-instituut dat borg staat voor<br />
27 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
etrouwbaarheid <strong>en</strong> kwaliteit <strong>en</strong> dat de versnippering teg<strong>en</strong>gaat door alle project<strong>en</strong> <strong>en</strong> instelling<strong>en</strong> <strong>op</strong><br />
het terrein van jeugd <strong>en</strong> media aan zich te bind<strong>en</strong> <strong>en</strong> mogelijk zelfs te lat<strong>en</strong> fuser<strong>en</strong>. Het instituut<br />
richt zich in de visie van de <strong>op</strong>stellers van het plan <strong>op</strong> drie doelgroep<strong>en</strong>: <strong>op</strong>voeders, die ondersteu-<br />
ning, informatie <strong>en</strong> overzicht behoev<strong>en</strong>, media-aanbieders, die gebaat zijn bij e<strong>en</strong> 'gids' die h<strong>en</strong><br />
steunt in het verbeter<strong>en</strong> van hun aanbod <strong>en</strong> hun imago, <strong>en</strong> de overheid, die actuele <strong>en</strong> gestructureerde<br />
informatie nodig heeft over jeugd <strong>en</strong> mediagebruik om haar beleid te kunn<strong>en</strong> bepal<strong>en</strong>. Wil het<br />
JMI organisatorisch <strong>en</strong> bestuurlijk gerealiseerd kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, is het, aldus het plan, e<strong>en</strong> voorwaarde<br />
dat de overheid haar geldstrom<strong>en</strong> rationaliseert <strong>en</strong> kanaliseert naar het instituut.<br />
Ofschoon het plan niet in alle <strong>op</strong>zicht<strong>en</strong> ev<strong>en</strong> duidelijk is, acht de Raad het voorstel om te kom<strong>en</strong> tot<br />
e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>traal instituut voor jeugd <strong>en</strong> media onhaalbaar <strong>en</strong> onw<strong>en</strong>selijk. Onhaalbaar omdat uit het<br />
overzicht van betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong>, dat aan het plan is toegevoegd, duidelijk wordt dat de betrokk<strong>en</strong>heid van<br />
de verschill<strong>en</strong>de partij<strong>en</strong> sterk uite<strong>en</strong>lo<strong>op</strong>t <strong>en</strong> over het algeme<strong>en</strong> weinig verregaand is. Onw<strong>en</strong>selijk<br />
onder meer omdat het voorstel sterk leunt <strong>op</strong> het perspectief van bezorgde ouders <strong>en</strong> <strong>op</strong>voeders <strong>en</strong><br />
kinder<strong>en</strong> eerder ziet als betrekkelijk weerloze consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> dan als actieve of pot<strong>en</strong>tiële produc<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
van media-inhoud<strong>en</strong>. Vanzelfsprek<strong>en</strong>d begrijpt de Raad de zorg die ook door de politiek is geuit over<br />
mogelijke ongew<strong>en</strong>ste of zelfs schadelijke aspect<strong>en</strong> van media voor jonge kinder<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> speciaal<br />
beleidsterrein <strong>en</strong> e<strong>en</strong> apart expertisec<strong>en</strong>trum voor jeugd <strong>en</strong> media is daar<strong>op</strong> volg<strong>en</strong>s de Raad echter<br />
niet het juiste antwoord. De functie om kinder<strong>en</strong> te bescherm<strong>en</strong> <strong>en</strong> h<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun <strong>op</strong>voeders te informer<strong>en</strong><br />
over gew<strong>en</strong>ste <strong>en</strong> ongew<strong>en</strong>ste media-invloed<strong>en</strong> wordt in de og<strong>en</strong> van de Raad al redelijk vervuld<br />
door verschill<strong>en</strong>de bestaande initiatiev<strong>en</strong> <strong>en</strong> instelling<strong>en</strong> – onder meer door De Kinderconsum<strong>en</strong>t<br />
<strong>en</strong> Reclame Rakkers, <strong>en</strong> met name door het NICAM (Nederlands Instituut voor de Classificatie van<br />
Audiovisuele <strong>Media</strong>), dat e<strong>en</strong> taak vervult waarvoor de rijksoverheid terecht verantwoordelijkheid<br />
draagt. Meer t<strong>en</strong> principale me<strong>en</strong>t de Raad echter dat het er minder om gaat kinder<strong>en</strong> te bescherm<strong>en</strong><br />
teg<strong>en</strong> kwalijke media-invloed<strong>en</strong> dan om h<strong>en</strong> (<strong>en</strong> hun ouders) sterker te mak<strong>en</strong> in hun gebruik van die<br />
media. Mede daarom verwacht de Raad meer effect van zijn aanbeveling met betrekking tot mediacoaches<br />
(zie hieronder) <strong>en</strong> van de aanbeveling, gedaan in zijn advies De publieke omroep voorbij, dat<br />
er vanuit de publieke media-organisatie speciale aandacht moet zijn voor kinder<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> tweede principieel argum<strong>en</strong>t teg<strong>en</strong> de vorming van het g<strong>en</strong>oemde instituut is dat het met de rug<br />
naar de toekomst lijkt te word<strong>en</strong> gepositioneerd. Als gevolg van zijn c<strong>en</strong>tralistische uitgangspunt - het<br />
JMI als e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>trale bundeling van k<strong>en</strong>nis, functies <strong>en</strong> praktijk<strong>en</strong> - druist het voorstel namelijk in<br />
teg<strong>en</strong> de huidige technologische <strong>en</strong> maatschappelijke ontwikkeling<strong>en</strong>. Die b<strong>en</strong>adrukk<strong>en</strong> immers juist<br />
het belang van de dec<strong>en</strong>tralisatie van k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> verantwoordelijkhed<strong>en</strong>, de noodzaak van het ontwikkel<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> versterk<strong>en</strong> van netwerk<strong>en</strong> van steeds wissel<strong>en</strong>de sam<strong>en</strong>stelling, de kracht van diversiteit <strong>en</strong><br />
het belang van onderlinge uitwisseling van autonome spelers in het veld. Het is om deze red<strong>en</strong><strong>en</strong> dat<br />
de Raad ge<strong>en</strong> voorstander is van e<strong>en</strong> Jeugd <strong>en</strong> <strong>Media</strong> Instituut.<br />
Onderwijs<br />
Het onderwijs mag dan in het verruimde perspectief van de Raad niet langer de <strong>en</strong>ige speler <strong>op</strong> het<br />
veld van de <strong>mediawijsheid</strong> zijn, e<strong>en</strong> belangrijke speler blijft het wel. Alle<strong>en</strong> is het niet langer in de<br />
eerste plaats de verantwoordelijkheid van het onderwijs om de maatschappij mediawijs te mak<strong>en</strong>.<br />
Zoals al eerder geconstateerd, heeft de praktijk van de afgel<strong>op</strong><strong>en</strong> dec<strong>en</strong>nia lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dat met hoeveel<br />
zorg <strong>en</strong> passie individuele doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zich ook met het onderwerp i<strong>nl</strong>iet<strong>en</strong>, media-<strong>educatie</strong> in het<br />
onderwijs weinig vaste grond onder de voet<strong>en</strong> heeft gekreg<strong>en</strong>. Het feit dat het onderwerp <strong>op</strong> zijn best<br />
versleuteld in de eindterm<strong>en</strong> <strong>en</strong> kerndoel<strong>en</strong> is <strong>op</strong>g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, is daar in belangrijke mate debet aan.<br />
Alsnog e<strong>en</strong> pleidooi houd<strong>en</strong> voor de introductie van e<strong>en</strong> vak <strong>mediawijsheid</strong> in het curriculum van de<br />
verschill<strong>en</strong>de onderwijslag<strong>en</strong>, acht de Raad ev<strong>en</strong>wel weinig zinvol. Noch de introductie van e<strong>en</strong> nieuw<br />
28 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
vak noch het in detail beschrijv<strong>en</strong> van kerndoel<strong>en</strong> <strong>en</strong> eindterm<strong>en</strong> past in de huidige tr<strong>en</strong>d waarin der-<br />
gelijke doel<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> in zeer brede term<strong>en</strong> word<strong>en</strong> omschrev<strong>en</strong> <strong>op</strong>dat schol<strong>en</strong> meer ruimte krijg<strong>en</strong> om<br />
er hun eig<strong>en</strong> invulling aan te gev<strong>en</strong>. Niets do<strong>en</strong> is echter ev<strong>en</strong>min e<strong>en</strong> <strong>op</strong>tie, aangezi<strong>en</strong> de kinder<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> jonger<strong>en</strong> van nu de gemedialiseerde wereld van morg<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> vormgev<strong>en</strong>. Technische vaardighed<strong>en</strong><br />
zijn daarbij minder van belang – t<strong>en</strong>slotte zijn scholier<strong>en</strong> <strong>op</strong> dat vlak hun doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> vaak ver<br />
vooruit – maar met name <strong>op</strong> het gebied van (historische <strong>en</strong> esthetische) k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> m<strong>en</strong>taliteit (hoe<br />
<strong>en</strong> waartoe gebruikt m<strong>en</strong> media) valt er voor h<strong>en</strong> nog wel het e<strong>en</strong> <strong>en</strong> ander <strong>op</strong> te stek<strong>en</strong>. 49 Daarvoor<br />
geldt echter niet één manier of methode – al was het maar omdat daarvoor de verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong><br />
schoolniveaus, typ<strong>en</strong> <strong>en</strong> zelfs individuele schol<strong>en</strong> te groot zijn.<br />
Gegev<strong>en</strong> het belang van <strong>mediawijsheid</strong> voor de invulling van modern burgerschap, ligt het voor de<br />
hand aspect<strong>en</strong> van <strong>mediawijsheid</strong> in te pass<strong>en</strong> in (de uitvoering van) de algem<strong>en</strong>e doel<strong>en</strong> voor het<br />
burgerschapsonderwijs, t<strong>en</strong> behoeve waarvan de Tweede Kamer rec<strong>en</strong>telijk wetswijziging<strong>en</strong> heeft<br />
goedgekeurd die het onderwijs verplicht<strong>en</strong> actief burgerschap <strong>en</strong> sociale integratie te bevorder<strong>en</strong>.<br />
In zoverre schol<strong>en</strong> deel uitmak<strong>en</strong> van lokale netwerk<strong>en</strong> <strong>en</strong> in de wet<strong>en</strong>schap dat kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> jonger<strong>en</strong><br />
niet alle<strong>en</strong> <strong>op</strong> school <strong>en</strong> van lerar<strong>en</strong> ler<strong>en</strong>, is het cruciaal om gebruik te mak<strong>en</strong> van bestaande <strong>en</strong><br />
nieuwe sam<strong>en</strong>werkingsverband<strong>en</strong>. Schol<strong>en</strong> hoev<strong>en</strong> niet alle k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong> in huis te hebb<strong>en</strong>;<br />
ze kunn<strong>en</strong> die ook tijdelijk in huis hal<strong>en</strong> of er de deur voor uitgaan. Gedeeltelijk gebeurt dit al,<br />
onder meer in de sam<strong>en</strong>werking van schol<strong>en</strong> met bibliothek<strong>en</strong> (via de schoolmediatheek <strong>en</strong> de<br />
Virtuele <strong>Media</strong>theek) <strong>en</strong> in het kader van cultuur<strong>educatie</strong>, maar uitgangspunt van het dominante leerconcept<br />
is het nog niet.<br />
Het belang van verbinding<strong>en</strong> met buit<strong>en</strong>schoolse organisaties laat overig<strong>en</strong>s onverlet dat de school <strong>en</strong><br />
de doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zelf goed onderlegd moet<strong>en</strong> zijn. De beschrev<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis-, vaardighed<strong>en</strong>- <strong>en</strong> m<strong>en</strong>taliteitscriteria<br />
met het oog <strong>op</strong> de ontwikkeling van <strong>mediawijsheid</strong> vrag<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> verdieping die niet alle<strong>en</strong><br />
van buit<strong>en</strong> de school kan kom<strong>en</strong>. Het belang van bijvoorbeeld ckv-onderwijs, Nederlands <strong>en</strong> maatschappijleer<br />
is in dez<strong>en</strong> dan ook zeer groot.<br />
Daarnaast me<strong>en</strong>t de Raad, mede <strong>op</strong> grond van ervaring<strong>en</strong> die in het onderwijs zijn <strong>op</strong>gedaan met de<br />
implem<strong>en</strong>tatie van ict, dat schol<strong>en</strong> gestimuleerd zoud<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ‘mediacoaches’ aan te<br />
stell<strong>en</strong>. Net als in de beste gevall<strong>en</strong> de ict-coördinator dat deed, of nu de coördinator<strong>en</strong> van de<br />
cultuurprofielschol<strong>en</strong>, draagt de mediacoach zorg voor continuïteit, ontwikkelt hij project<strong>en</strong> met<br />
buit<strong>en</strong>schoolse partners <strong>en</strong> biedt hij begeleiding <strong>en</strong> inspiratie bij het mediaonderwijs <strong>op</strong> de eig<strong>en</strong><br />
school. In principe heeft e<strong>en</strong> dergelijke mediacoach e<strong>en</strong> eerstegraads hbo of universitaire <strong>op</strong>leiding<br />
(vergelijkbaar bijvoorbeeld met de <strong>op</strong>leiding voor kunstcoördinator), al hoeft niet uitgeslot<strong>en</strong> te word<strong>en</strong><br />
dat bijvoorbeeld de mediathecaris van de school de functie van mediacoach <strong>op</strong> zich neemt. Ook<br />
zoud<strong>en</strong> mediacoaches vanuit g<strong>en</strong>oemde netwerkverband<strong>en</strong> waar schol<strong>en</strong> in participer<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
aangezocht.<br />
Op schol<strong>en</strong> hoeft de bevordering van <strong>mediawijsheid</strong> ge<strong>en</strong> apart vak te zijn. Bij de pabo’s <strong>en</strong> andere<br />
lerar<strong>en</strong><strong>op</strong>leiding<strong>en</strong> ligt dat anders. Juist daar zou <strong>mediawijsheid</strong> e<strong>en</strong> ess<strong>en</strong>tieel onderdeel moet<strong>en</strong> zijn<br />
van het curriculum – hoe kunn<strong>en</strong> de toekomstige doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> anders hun toekomstige leerling<strong>en</strong><br />
begeleid<strong>en</strong>?<br />
49 De Raad vindt het in dat kader vreemd dat de overheid inzet <strong>op</strong> het ‘computerrijbewijs’, dat door de Eur<strong>op</strong>ese commissie is aanbevol<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
vormt krijgt in e<strong>en</strong> doorl<strong>op</strong><strong>en</strong>de leerlijn die onder de naam ‘Toets-it’ lo<strong>op</strong>t van groep 5 van het basisonderwijs tot leerjaar 5 van het<br />
voortgezet onderwijs. Zoals uit e<strong>en</strong> onderzoek van het SCP <strong>en</strong>ige jar<strong>en</strong> geled<strong>en</strong> al bleek (Van huis uit digitaal), voegt het formele onderwijs<br />
weinig toe aan de technische vaardighed<strong>en</strong> die kinder<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> met internet <strong>en</strong> andere media. Het SCP werkt in sam<strong>en</strong>werking met het<br />
Rath<strong>en</strong>au-instituut <strong>op</strong> dit mom<strong>en</strong>t aan e<strong>en</strong> vervolg <strong>op</strong> g<strong>en</strong>oemde studie. E<strong>en</strong> verslag van e<strong>en</strong> eerste bije<strong>en</strong>komst is gepubliceerd onder de<br />
titel De digitale g<strong>en</strong>eratie. E<strong>en</strong> blik <strong>op</strong> de toekomst van de informatiesam<strong>en</strong>leving via de eerste g<strong>en</strong>eratie die is <strong>op</strong>gegroeid met ICT (mei<br />
2005).<br />
29 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Culturele instelling<strong>en</strong><br />
Zoals in hoofdstuk 4 duidelijk werd, hebb<strong>en</strong> vooral culturele instelling<strong>en</strong> zich actief betoond in het<br />
ontwikkel<strong>en</strong> van media-<strong>educatie</strong>ve activiteit<strong>en</strong>. Deze war<strong>en</strong> in hoofdzaak gericht <strong>op</strong> kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
jonger<strong>en</strong>, binn<strong>en</strong> <strong>en</strong> buit<strong>en</strong> school. De goede initiatiev<strong>en</strong> niet te na gesprok<strong>en</strong>, wordt dat aanbod als<br />
geheel bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> gek<strong>en</strong>merkt door gebrekkige k<strong>en</strong>nisoverdracht, geringe continuïteit <strong>en</strong> effectiviteit<br />
<strong>en</strong> het ontbrek<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> visie.<br />
3voor12 Lokaal<br />
3voor12 is e<strong>en</strong> multimediaal project van de VPRO over alternatieve p<strong>op</strong>muziek: e<strong>en</strong> o<strong>nl</strong>ine p<strong>op</strong>magazine vol p<strong>op</strong>nieuws,<br />
concertverslag<strong>en</strong>, rec<strong>en</strong>sies, columns <strong>en</strong> natuurlijk veel muziek. Begonn<strong>en</strong> als klein journalistiek initiatief in 1998, is<br />
3voor12 inmiddels de<br />
merknaam voor alle producties van de VPRO over alternatieve p<strong>op</strong>muziek – of het nu <strong>op</strong> radio, internet, of digitale televisie<br />
is.<br />
Sinds oktober 2003 k<strong>en</strong>t 3voor12 ook lokale edities. Vanuit de gedachte dat de VPRO als landelijke omroep niet alle<strong>en</strong> moet<br />
reflecter<strong>en</strong> <strong>op</strong> de sam<strong>en</strong>leving, maar die sam<strong>en</strong>leving ook kan help<strong>en</strong> om dat zelf do<strong>en</strong>, bood 3vooor12 zijn di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> aan in<br />
D<strong>en</strong> Haag, waar lokale p<strong>op</strong>podia nieuwe manier<strong>en</strong> zocht<strong>en</strong> om in aanraking te kom<strong>en</strong> met hun publiek. De VPRO bouwde<br />
e<strong>en</strong> lege (!) site, leverde de tools <strong>en</strong> zorgde voor technische ondersteuning. Voor de redactionele invulling zorgd<strong>en</strong> de<br />
Hag<strong>en</strong>aars. Pas na stevig intern beraad besloot de VPRO om naast k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> inspiratie ook de eig<strong>en</strong> merknaam uit te l<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
aan de lokale initiatiev<strong>en</strong>: 3voor12 Lokaal. Inmiddels staan er neg<strong>en</strong> versies van 3voor12 Lokaal o<strong>nl</strong>ine; er wordt nog<br />
gewerkt aan onder meer Friesland <strong>en</strong> Dordrecht.<br />
Via het netwerk van lokale 3voor12-sites, verspreid over het land, br<strong>en</strong>gt het Nederlandse alternatieve p<strong>op</strong>circuit zichzelf in<br />
beeld. Dat kan met weinig middel<strong>en</strong>. In principe is e<strong>en</strong> club van <strong>en</strong>thousiaste vrijwilligers met e<strong>en</strong> computer <strong>en</strong> e<strong>en</strong> goede<br />
internetaansluiting voldo<strong>en</strong>de, al zijn e<strong>en</strong> digitale fotocamera <strong>en</strong> e<strong>en</strong> zekere mate van organisatie ‘e<strong>en</strong> pré’, aldus de VPRO.<br />
Wel zijn er spelregels: er moet<strong>en</strong> afsprak<strong>en</strong> gemaakt word<strong>en</strong> over wat wel <strong>en</strong> niet kan <strong>en</strong> mag <strong>op</strong> de site. Deze afsprak<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> vooral met c<strong>op</strong>yrightkwesties te mak<strong>en</strong>, maar ook met afstemming, zodat dezelfde artiest niet door meerdere<br />
3voor12-redacties wordt b<strong>en</strong>aderd.<br />
Ook na de initiële fase blijft de VPRO actief betrokk<strong>en</strong>. Niet alle<strong>en</strong> biedt de omroep waar nodig technische <strong>en</strong>, indi<strong>en</strong><br />
gew<strong>en</strong>st, inhoudelijke ondersteuning, ook word<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> zekere regelmaat bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> belegd voor alle lokale<br />
3voor12-makers <strong>en</strong> hun Hilversumse collega’s. Het is in dat familiegevoel dat het succes van de formule schuilt.<br />
3voor12.vpro.<strong>nl</strong> <strong>en</strong> 3voor12.vpro.<strong>nl</strong>/lokaal/<br />
In de verbrede visie van de Raad do<strong>en</strong> meer culturele instelling<strong>en</strong> aan de bevordering van <strong>mediawijsheid</strong><br />
dan alle<strong>en</strong> de organisaties die nadrukkelijk media-<strong>educatie</strong> als kerntaak <strong>op</strong>voer<strong>en</strong>. Zo zijn er<br />
instelling<strong>en</strong> als Waag Society die met project<strong>en</strong> als De Verhal<strong>en</strong>tafel of het Register van de Dag van<br />
Gister (e<strong>en</strong> verhal<strong>en</strong>zuil die e<strong>en</strong> rondreis maakt langs <strong>op</strong><strong>en</strong>bare bibliothek<strong>en</strong> in Zuid-Holland) experim<strong>en</strong>teert<br />
met vorm<strong>en</strong> om ook ouder<strong>en</strong> mediawijs te mak<strong>en</strong>. Ook instelling<strong>en</strong> voor cultuur<strong>educatie</strong>,<br />
film<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> leesbevordering lever<strong>en</strong> bouwst<strong>en</strong><strong>en</strong> voor het kundig, actief <strong>en</strong> verantwoord omgaan<br />
met media, al is de overlap met <strong>mediawijsheid</strong> niet volledig omdat dát deel van cultuur- <strong>en</strong> film<strong>educatie</strong><br />
bijvoorbeeld dat zich met artistieke verdieping bezighoudt, niet onder <strong>mediawijsheid</strong> te<br />
rangschikk<strong>en</strong> is. In meer algem<strong>en</strong>e zin geldt de hier gepres<strong>en</strong>teerde visie voor elke instelling die van<br />
media gebruik maakt om haar taak uit te voer<strong>en</strong> (door middel van onder meer websites, databank<strong>en</strong><br />
of speciaal ontworp<strong>en</strong> games). Zoals de Raad al schreef in zijn advies eCultuur nader<strong>en</strong> de cultuur<strong>en</strong><br />
mediasector<strong>en</strong> elkaar steeds meer.<br />
30 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Specifiek voor instelling<strong>en</strong> <strong>op</strong> het terrein van media-<strong>educatie</strong> impliceert de voorgestelde verbreding<br />
naar <strong>mediawijsheid</strong> dat zij zich meer dan nu zoud<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> <strong>op</strong> productie <strong>en</strong> m<strong>en</strong>taliteit. Of zij<br />
hun focus <strong>op</strong> kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> jonger<strong>en</strong> ook naar andere groep<strong>en</strong> will<strong>en</strong> verbred<strong>en</strong>, is aan h<strong>en</strong>. Wel<br />
zoud<strong>en</strong> zij veel meer oog moet<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> voor k<strong>en</strong>nisdeling. Dat kan voorkom<strong>en</strong> dat iedere<strong>en</strong> steeds<br />
<strong>op</strong>nieuw het wiel uitvindt <strong>en</strong> dat de inhoudelijke ontwikkeling stokt. Dit laatste geldt overig<strong>en</strong>s niet<br />
alle<strong>en</strong> voor g<strong>en</strong>oemde instelling<strong>en</strong>, maar ook voor instelling<strong>en</strong> die zich al wel <strong>op</strong> het bredere terrein<br />
van <strong>mediawijsheid</strong> begev<strong>en</strong>. Op dezelfde manier geldt in d<strong>en</strong> brede dat betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong>, om de continuïteit<br />
van e<strong>en</strong> geslaagd project te bevorder<strong>en</strong>, al in e<strong>en</strong> veel vroeger stadium zoud<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong><br />
over de vraag hoe het e<strong>en</strong> succesvol project of projectresultaat e<strong>en</strong> langer lev<strong>en</strong> beschor<strong>en</strong> kan<br />
zijn. In zoverre instelling<strong>en</strong> voor deze project<strong>en</strong> subsidie krijg<strong>en</strong> zou e<strong>en</strong> aansporing daartoe in de<br />
subsidievoorwaard<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>op</strong>g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Tev<strong>en</strong>s zou via subsidie e<strong>en</strong> premie kunn<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> gezet <strong>op</strong> k<strong>en</strong>nisdeling <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werking.<br />
Dit vraagt van instelling<strong>en</strong> wel e<strong>en</strong> andere houding. Zoals ook al in het Raadsadvies over eCultuur<br />
naar vor<strong>en</strong> is gebracht, zoud<strong>en</strong> instelling<strong>en</strong> in plaats van naar binn<strong>en</strong> meer naar buit<strong>en</strong> gericht<br />
moet<strong>en</strong> zijn – zowel naar collega-instelling<strong>en</strong> (om k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong> te kunn<strong>en</strong> del<strong>en</strong>) als naar hun<br />
gebruikers <strong>en</strong> de lokale netwerk<strong>en</strong> waarvan ze deel (kunn<strong>en</strong>) uitmak<strong>en</strong>. Dat vergt e<strong>en</strong> meer vraaggestuurde<br />
aanpak. Door van buit<strong>en</strong>af naar de eig<strong>en</strong> expertise, collectie of product<strong>en</strong> te kijk<strong>en</strong>, kan<br />
m<strong>en</strong> beter aansluit<strong>en</strong> bij wat leeft. Actieve betrokk<strong>en</strong>heid van gebruikers bij de <strong>op</strong>zet <strong>en</strong> uitvoering<br />
van activiteit<strong>en</strong> moet word<strong>en</strong> versterkt, terwijl tegelijkertijd gestimuleerd zou moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> dat<br />
gebruikers onderling k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> ervaring uitwissel<strong>en</strong>. Zo kan m<strong>en</strong> bij het ontwerp van e<strong>en</strong> o<strong>nl</strong>ine<br />
kinderkrant, zoals de bed<strong>en</strong>kers van Kidstoday <strong>en</strong> Rebeltoday dat ded<strong>en</strong>, beter uitgaan van e<strong>en</strong><br />
communitymodel waarin de kinder<strong>en</strong> zelf de di<strong>en</strong>st uitmak<strong>en</strong>, dan van e<strong>en</strong> t<strong>op</strong>-downmodel waarin<br />
volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> bepal<strong>en</strong> wat wel <strong>en</strong> niet mag, wat wel of niet werkt of wat zinvol is. Versterk<strong>en</strong> in plaats<br />
van bescherm<strong>en</strong> of beler<strong>en</strong>.<br />
Op<strong>en</strong>bare bibliothek<strong>en</strong><br />
Voor <strong>op</strong><strong>en</strong>bare bibliothek<strong>en</strong> geldt hetzelfde. Ook voor h<strong>en</strong> bestaat de noodzaak zich meer naar buit<strong>en</strong><br />
te richt<strong>en</strong>, int<strong>en</strong>siever sam<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong> met andere (lokale) partij<strong>en</strong> <strong>en</strong> meer oog te hebb<strong>en</strong> voor de<br />
kracht van communities. Juist vanuit hun kerntaak burgers te ondersteun<strong>en</strong> bij het verwerv<strong>en</strong> van <strong>en</strong><br />
omgaan met informatie, vervull<strong>en</strong> bibliothek<strong>en</strong> pot<strong>en</strong>tieel e<strong>en</strong> zeer belangrijke functie bij het mediawijs<br />
mak<strong>en</strong> van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. Door hun lage drempel <strong>en</strong> hun grote <strong>en</strong> diverse bereik, kunn<strong>en</strong> bibliothek<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> cruciale rol spel<strong>en</strong> bij het dicht<strong>en</strong> van de (nieuwe) digitale kloof. Bibliothek<strong>en</strong> beperk<strong>en</strong> zich<br />
allang niet meer tot het uitl<strong>en</strong><strong>en</strong> van boek<strong>en</strong>. Behalve cd’s, cd-roms, dvd’s <strong>en</strong> e-books bied<strong>en</strong> bibliothek<strong>en</strong><br />
ook digitale databank<strong>en</strong> <strong>en</strong> websites aan, gecombineerd met de technologie om deze te raadpleg<strong>en</strong><br />
(pc’s met internet, de bibliotheek <strong>op</strong> internet: bibliotheek.<strong>nl</strong>). Daarnaast bied<strong>en</strong> ze, als ‘<strong>op</strong><strong>en</strong><br />
leerc<strong>en</strong>trum’, doelgroepgerichte cursuss<strong>en</strong>, trainingsmodules <strong>en</strong> faciliteit<strong>en</strong> aan om gebruikers te<br />
ler<strong>en</strong> hun weg te vind<strong>en</strong> in het brede aanbod van informatiekanal<strong>en</strong>. Niet toevallig war<strong>en</strong> veel <strong>op</strong><strong>en</strong>bare<br />
bibliothek<strong>en</strong> de thuisbasis van Digitale Trapveld<strong>en</strong>. 50<br />
Naarmate informatiestrom<strong>en</strong> complexer word<strong>en</strong>, wordt de rol van bibliothek<strong>en</strong> als betrouwbare<br />
bemiddelaar groter. 51 Deze rol zou echter wel aangescherpt <strong>en</strong> uitgebouwd moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, zowel<br />
fysiek als virtueel. Veel van de activiteit<strong>en</strong> die bibliothek<strong>en</strong> nu ondernem<strong>en</strong> om gebruikers te ondersteun<strong>en</strong><br />
zijn namelijk gericht <strong>op</strong> het bijbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van vaardighed<strong>en</strong>, zoals de omgang met computers<br />
50 Naast de Digitale Trapveld<strong>en</strong> zijn met S<strong>en</strong>iorweb cursusprogramma’s voor ouder<strong>en</strong> ontwikkeld rond onderwerp<strong>en</strong> als dow<strong>nl</strong>oad<strong>en</strong>,<br />
e-mail<strong>en</strong> <strong>en</strong> internetbankier<strong>en</strong>. Voor ouders van jonge kinder<strong>en</strong> zijn sam<strong>en</strong> met Surf <strong>op</strong> Safe modules ontwikkeld rond het<br />
internetgedrag van kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> jonger<strong>en</strong>.<br />
51<br />
Dit was ook al de inzet van het Raadsadvies Cyberpolis: de elektronische toegang tot overheidsinformatie uit 2001.<br />
31 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
of het zoek<strong>en</strong> <strong>op</strong> internet. Het is echter ook van belang dat bibliothek<strong>en</strong> bemiddel<strong>en</strong> in betek<strong>en</strong>is-<br />
geving <strong>en</strong> contextualisering van informatie <strong>en</strong>, misschi<strong>en</strong> nog wel belangrijker, dat ze m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> ler<strong>en</strong><br />
hoe ze dat zelf kunn<strong>en</strong> do<strong>en</strong>. Bibliothek<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> zich meer dan nu moet<strong>en</strong> richt<strong>en</strong> <strong>op</strong> begeleiding <strong>en</strong><br />
ondersteuning, <strong>en</strong> zo burgers help<strong>en</strong> zich te ontwikkel<strong>en</strong> tot compet<strong>en</strong>te <strong>en</strong> kritische mediagebruikers<br />
<strong>en</strong> -bespelers. Sam<strong>en</strong>werking met andere (lokale) partij<strong>en</strong> – het onderwijs, de cultuur- of erfgoedsector,<br />
het welzijnswez<strong>en</strong> of de media - is daarin e<strong>en</strong> belangrijk elem<strong>en</strong>t. Zo kunn<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de<br />
expertises elkaar aanvull<strong>en</strong> <strong>en</strong> versterk<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> dergelijke sam<strong>en</strong>werking kan virtueel vorm krijg<strong>en</strong>,<br />
zoals in Gouda waar bibliothek<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met lokale musea <strong>en</strong> archiev<strong>en</strong> hun informatie digitaal <strong>en</strong><br />
sam<strong>en</strong>hang<strong>en</strong>d aanbied<strong>en</strong>, maar ook fysiek, zoals in Stein waar bibliotheek, geme<strong>en</strong>te <strong>en</strong> GGD e<strong>en</strong><br />
gezondheidstrefpunt hebb<strong>en</strong> <strong>op</strong>gezet in de bibliotheek. 52 Dat laatste voorbeeld onderstreept nog e<strong>en</strong>s<br />
het belang van <strong>op</strong><strong>en</strong>bare bibliothek<strong>en</strong> als fysieke ontmoetingsplekk<strong>en</strong>. Daarbij zou de fysieke bibliotheek<br />
niet alle<strong>en</strong> de plaats moet<strong>en</strong> zijn waar m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> media <strong>en</strong> informatie tot zich nem<strong>en</strong>, maar ook<br />
de plek waar zij deze zelf kunn<strong>en</strong> producer<strong>en</strong>, digitaal of anderszins: bibliothek<strong>en</strong> als community<br />
media c<strong>en</strong>ters <strong>en</strong> bibliothecariss<strong>en</strong> als mediacoaches.<br />
In het kader van het participer<strong>en</strong>d burgerschap is het tev<strong>en</strong>s van belang dat burgers in de geleg<strong>en</strong>heid<br />
word<strong>en</strong> gesteld met elkaar aan de slag te gaan, elkaar te schol<strong>en</strong>, te informer<strong>en</strong> <strong>en</strong> te inspirer<strong>en</strong>.<br />
Als betrouwbare hoeders van informatie (wat iets anders is dan hoeders van betrouwbare informatie,<br />
want het is niet de taak van bibliothek<strong>en</strong> informatie te filter<strong>en</strong>), zoud<strong>en</strong> bibliothek<strong>en</strong> bijvoorbeeld<br />
vanuit de chatomgeving<strong>en</strong> van hun bezoekers makkelijk bereikbaar moet<strong>en</strong> zijn als hulp<br />
gew<strong>en</strong>st is bij het zoek<strong>en</strong> van informatie.<br />
Het proces van bibliotheekvernieuwing waarin de bibliotheeksector zich mom<strong>en</strong>teel bevindt biedt e<strong>en</strong><br />
goede kans om de aangescherpte rol van bibliothek<strong>en</strong> nader vorm te gev<strong>en</strong>. 53 Dit zou zijn weerslag<br />
moet<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> in de afsprak<strong>en</strong> die gemaakt word<strong>en</strong> met betrekking tot de te vorm<strong>en</strong> basisbibliothek<strong>en</strong>.<br />
Daarin zou <strong>mediawijsheid</strong> e<strong>en</strong> volwaardige plaats moet<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> naast leesbevordering. Het<br />
is vervolg<strong>en</strong>s aan de koepelorganisatie, de Ver<strong>en</strong>iging van Op<strong>en</strong>bare Bibliothek<strong>en</strong> (VOB), om de<br />
aangescherpte rol van bibliothek<strong>en</strong> in te bedd<strong>en</strong> in de meerjar<strong>en</strong>beleidsplann<strong>en</strong> <strong>en</strong> verder te vertal<strong>en</strong><br />
in concrete activiteit<strong>en</strong>. De VOB kan daarbij funger<strong>en</strong> als aanjager van experim<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Tev<strong>en</strong>s zou zij<br />
e<strong>en</strong> goed k<strong>en</strong>nisnetwerk moet<strong>en</strong> <strong>op</strong>bouw<strong>en</strong> waarin bibliothek<strong>en</strong> onderling k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> ervaring kunn<strong>en</strong><br />
del<strong>en</strong>. De nieuwe invulling van deze taak zou idealiter ook meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> bij het <strong>op</strong><br />
hand<strong>en</strong> zijnde evaluatieve onderzoek naar de invulling die de VOB geeft aan de besteltak<strong>en</strong> die bij<br />
haar zijn neergelegd.<br />
7. Conclusies <strong>en</strong> aanbeveling<strong>en</strong> voor beleid<br />
De sam<strong>en</strong>leving heeft behoefte aan mediawijze burgers. In e<strong>en</strong> wereld waarin media ieders dagelijkse<br />
leefomgeving uitmak<strong>en</strong>, is het zaak dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> de k<strong>en</strong>nis, vaardighed<strong>en</strong> <strong>en</strong> m<strong>en</strong>taliteit hebb<strong>en</strong> om<br />
zich gemakkelijk <strong>en</strong> betek<strong>en</strong>isvol in die omgeving te kunn<strong>en</strong> beweg<strong>en</strong>. De verantwoordelijkheid daarvoor<br />
ligt onder meer bij de overheid, zeker als deze zwaar inzet <strong>op</strong> de zelforganisatie van burgers. De<br />
overheid di<strong>en</strong>t burgers de instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> te gev<strong>en</strong>, of te lat<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>, waarmee zij zich ook daadwerkelijk<br />
zelf kunn<strong>en</strong> (ler<strong>en</strong>) organiser<strong>en</strong>. Als e<strong>en</strong> overheid steeds meer medische zorg over wil <strong>en</strong> moet<br />
52 Ook in het virtuele k<strong>en</strong>nisdomein werk<strong>en</strong> bibliothek<strong>en</strong> nauw sam<strong>en</strong> met ander<strong>en</strong>. Zo beantwoord<strong>en</strong> bibliothecariss<strong>en</strong> in de digitale<br />
vraagbaak Al@din vrag<strong>en</strong> over alle d<strong>en</strong>kbare onderwerp<strong>en</strong>. Bij de beantwoording kan Al@din e<strong>en</strong> beroep do<strong>en</strong> <strong>op</strong><br />
sam<strong>en</strong>werkingspartners zoals musea <strong>en</strong> universiteit<strong>en</strong>.<br />
53<br />
Het proces van bibliotheekvernieuwing is in 2001 in gang gezet door rijk, provincies <strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> om de di<strong>en</strong>stverl<strong>en</strong>ing van de<br />
<strong>op</strong><strong>en</strong>bare bibliothek<strong>en</strong> beter af te stemm<strong>en</strong> <strong>op</strong> de snel verander<strong>en</strong>de omgeving <strong>en</strong> behoeft<strong>en</strong> van bibliotheekgebruikers.<br />
32 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
lat<strong>en</strong> aan mantelzorgers, die via media onderling k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> ervaring uitwissel<strong>en</strong>, dan veronderstelt<br />
dat ook e<strong>en</strong> visie <strong>op</strong> hoe de kwaliteit van die k<strong>en</strong>nisoverdracht gegarandeerd kan word<strong>en</strong>.<br />
Het SCP, dat ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s me<strong>en</strong>t dat de overheid e<strong>en</strong> zorgplicht heeft om m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> mediawijzer te<br />
mak<strong>en</strong>, verwijst daarvoor onder andere naar de tweedeling in het mediagebruik. 54 De cijfers roep<strong>en</strong><br />
het schrikbeeld <strong>op</strong> van ouder<strong>en</strong>, lager <strong>op</strong>geleid<strong>en</strong> <strong>en</strong> werkloz<strong>en</strong> als tweederangs burgers – burgers die<br />
het in e<strong>en</strong> maatschappelijke <strong>en</strong> politieke omgeving waarin zelfredzaamheid (met behulp van met<br />
name digitale media) voor<strong>op</strong> staat, steeds moeilijker krijg<strong>en</strong>. Niet zozeer omdat ze ge<strong>en</strong> bezit of toegang<br />
tot de media zoud<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>, maar wel omdat ze er slechts zeer beperkt gebruik van mak<strong>en</strong>:<br />
e<strong>en</strong>zijdig, passief <strong>en</strong> weinig reflectief. Van de mogelijkhed<strong>en</strong> die media bied<strong>en</strong> <strong>op</strong> het terrein van<br />
informatie, communicatie <strong>en</strong> organisatie wordt niet of nauwelijks gebruik gemaakt. De kloof met h<strong>en</strong><br />
die dat wel do<strong>en</strong>, wordt daardoor steeds groter. In e<strong>en</strong> wereld waar k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> informatie van wez<strong>en</strong>lijk<br />
belang zijn – om zichzelf te kunn<strong>en</strong> redd<strong>en</strong> <strong>en</strong> maatschappelijk te kunn<strong>en</strong> participer<strong>en</strong> – is zorg<br />
om de wijze waar<strong>op</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met media omgaan <strong>op</strong> zijn plaats. De WRR verwijst in dat verband naar<br />
het ‘risico van onvoldo<strong>en</strong>de keuzevaardigheid van de burger’ die zich e<strong>en</strong> weg moet ban<strong>en</strong> in e<strong>en</strong><br />
‘chaotisch aanbod dat weinig inzichtelijk is <strong>en</strong> veel kwaliteitsonzekerheid geeft’. 55<br />
De zorgplicht betreft echter niet alle<strong>en</strong> de risicogroep<strong>en</strong>. Met het wegvall<strong>en</strong> van de scheiding tuss<strong>en</strong><br />
produc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> wordt elke burger e<strong>en</strong> pot<strong>en</strong>tiële produc<strong>en</strong>t. Dit br<strong>en</strong>gt de burger niet<br />
alle<strong>en</strong> vrijheid <strong>en</strong> de mogelijkheid om meer maatschappelijke invloed te do<strong>en</strong> geld<strong>en</strong>, maar het legt<br />
hem ook verplichting<strong>en</strong> <strong>op</strong>. Zoals dat geldt voor de professionele mediamakers, kan ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s van de<br />
'amateurmaker' gevraagd word<strong>en</strong> dat hij besef heeft van de rol <strong>en</strong> het effect van media <strong>en</strong> dat hij<br />
zorgvuldigheid betracht bij het actief gebruik ervan. De Raad vatte dat sam<strong>en</strong> onder het k<strong>op</strong>je<br />
m<strong>en</strong>taliteit. Ook de zog<strong>en</strong>oemde kansrijke mediagebruikers, waaronder kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> jonger<strong>en</strong>, ontbreekt<br />
het daaraan nog maar al te vaak.<br />
Beleidsaanbeveling<strong>en</strong><br />
Op grond van het voorgaande komt de Raad tot verschill<strong>en</strong>de aanbeveling<strong>en</strong>. Deze zijn gedeeltelijk<br />
van algem<strong>en</strong>e aard. Concrete aanbeveling<strong>en</strong> doet de Raad alle<strong>en</strong> in het kader van de sector<strong>en</strong> die tot<br />
zijn directe aandachtsterrein behor<strong>en</strong>: media <strong>en</strong> cultuur, met e<strong>en</strong> kleine uitstap naar onderwijs.<br />
Sam<strong>en</strong>hang<strong>en</strong>de visie<br />
De Raad adviseert dat de rijksoverheid zich over de gehele breedte van haar beleid rek<strong>en</strong>schap geeft<br />
van het perspectief met betrekking tot <strong>mediawijsheid</strong> zoals dat in dit advies naar vor<strong>en</strong> is gebracht.<br />
Het belang dat de overheid hecht aan het versterk<strong>en</strong> van de <strong>mediawijsheid</strong> van haar burgers zou tot<br />
uitdrukking di<strong>en</strong><strong>en</strong> te kom<strong>en</strong> in beleid dat, hoe divers in zijn uitwerking<strong>en</strong> ook, vanuit e<strong>en</strong> gedeelde<br />
visie vorm krijgt. Ter realisering van dat beleid moet adequate financiering word<strong>en</strong> vrijgemaakt uit de<br />
middel<strong>en</strong> voor innovatiebeleid.<br />
Regeringsverantwoordelijkheid belegd bij OCW<br />
Het te ontwikkel<strong>en</strong> beleidsprogramma <strong>mediawijsheid</strong> heeft e<strong>en</strong> nadrukkelijk interdepartem<strong>en</strong>tale<br />
inzet. De directe verantwoordelijkheid ervoor kan naar de m<strong>en</strong>ing van de Raad echter het beste<br />
word<strong>en</strong> belegd bij de minister van OCW. Verantwoordelijk voor cultuur, media <strong>en</strong> onderwijs zull<strong>en</strong> ook<br />
in de toekomst vanuit dit ministerie belangrijke beleidsimpuls<strong>en</strong> uitgaan <strong>op</strong> het terrein van <strong>mediawijsheid</strong>,<br />
terwijl het ministerie tev<strong>en</strong>s, via onder meer het ‘ict-regieorgaan’, betrokk<strong>en</strong> is bij<br />
54 Zie Achter de scherm<strong>en</strong>.<br />
55 Focus <strong>op</strong> functies, p. 97.<br />
33 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
innovatiebeleid. Behalve afstemming tuss<strong>en</strong> de verschill<strong>en</strong>de directies binn<strong>en</strong> OCW, is ook<br />
afstemming noodzakelijk met de departem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van onder meer Algem<strong>en</strong>e Zak<strong>en</strong>, Binn<strong>en</strong>landse<br />
Zak<strong>en</strong>, Economische Zak<strong>en</strong>, Volksgezondheid, Welzijn <strong>en</strong> Sport, <strong>op</strong>dat ook hun beleid inzake ict,<br />
democratie <strong>en</strong> burgerschap vanuit dezelfde visie <strong>op</strong> <strong>mediawijsheid</strong> wordt gevoed.<br />
Innovatiebeleid<br />
De Raad dringt er<strong>op</strong> aan dat het bevorder<strong>en</strong> van <strong>mediawijsheid</strong> e<strong>en</strong> promin<strong>en</strong>te plaats krijgt <strong>op</strong> de<br />
(ict)innovatie-ag<strong>en</strong>da van de rijksoverheid. Het maatschappelijke belang van het onderwerp vraagt<br />
daarom. Innovatie gaat immers niet alle<strong>en</strong> om technisch-instrum<strong>en</strong>tele vernieuwing maar ook, <strong>en</strong><br />
steeds meer, om inhoud, maatschappelijke betek<strong>en</strong>is <strong>en</strong> maatschappelijke verankering.<br />
K<strong>en</strong>nisdeling <strong>en</strong> netwerk<strong>en</strong><br />
Het is zaak om k<strong>en</strong>nisdeling <strong>op</strong> het brede terrein van <strong>mediawijsheid</strong> te stimuler<strong>en</strong>, het ontstaan te<br />
ondersteun<strong>en</strong> van sector- <strong>en</strong> beleidsveldoverschrijd<strong>en</strong>de sam<strong>en</strong>werkingsverband<strong>en</strong> <strong>en</strong> de vertaalslag<br />
mogelijk te mak<strong>en</strong> van de in dit advies voorgestelde visie naar concrete activiteit<strong>en</strong>. De overheid kan<br />
dit mogelijk te mak<strong>en</strong> door bijvoorbeeld e<strong>en</strong> stimuleringsfonds in te stell<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> regeling te ontwerp<strong>en</strong>,<br />
vergelijkbaar met de succesvol geblek<strong>en</strong> regeling<strong>en</strong> voor Digitale Broedplaats<strong>en</strong> <strong>en</strong> Digitale<br />
Pioniers. Deze combineerd<strong>en</strong> diversiteit, kleinschaligheid <strong>en</strong> geringe bureaucratie met inhoudelijke<br />
begeleiding, onderlinge k<strong>en</strong>nisoverdracht <strong>en</strong> heldere doelstelling<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> apart instituut voor <strong>mediawijsheid</strong><br />
acht de Raad niet het juiste antwoord <strong>op</strong> de uitdaging van de voortschrijd<strong>en</strong>de medialisering.<br />
Onderwijs<br />
De Raad bepleit de inpassing van de notie van <strong>mediawijsheid</strong> in de uitwerking van de verplichting<br />
voor schol<strong>en</strong> om actief burgerschap <strong>en</strong> sociale integratie te bevorder<strong>en</strong>. Daarnaast is de Raad voorstander<br />
van mediacoaches <strong>op</strong> schol<strong>en</strong>, waardoor schol<strong>en</strong> in de geleg<strong>en</strong>heid zijn aandacht te gev<strong>en</strong><br />
aan <strong>mediawijsheid</strong> zonder dat het hoeft te leid<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> nieuw vak of tot gedetailleerde uitwerking in<br />
kerndoel<strong>en</strong> <strong>en</strong> eindterm<strong>en</strong>. <strong>Media</strong>coaches funger<strong>en</strong> als spreekwoordelijke spin in het web: zij inspirer<strong>en</strong>,<br />
faciliter<strong>en</strong> <strong>en</strong> begeleid<strong>en</strong> vakdoc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, <strong>en</strong> initiër<strong>en</strong> mediaproject<strong>en</strong> in sam<strong>en</strong>werking met buit<strong>en</strong>schoolse<br />
partij<strong>en</strong>. In het kader van het dec<strong>en</strong>traliseringsproces dat de overheid t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van het<br />
onderwijs doorvoert, voert e<strong>en</strong> verplichting mediacoaches aan te stell<strong>en</strong> te ver. Wel zou e<strong>en</strong> premie<br />
kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gezet <strong>op</strong> schol<strong>en</strong> die zich in dit <strong>op</strong>zicht actief ton<strong>en</strong>. Overig<strong>en</strong>s zoud<strong>en</strong> mediacoaches<br />
ook elders dan in het onderwijs kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ingezet, bijvoorbeeld in de zorgsector, bij <strong>op</strong><strong>en</strong>bare<br />
bibliothek<strong>en</strong> of ter ondersteuning van lokale netwerk<strong>en</strong> (waartoe ook schol<strong>en</strong> weer behor<strong>en</strong>).<br />
Om in de behoefte aan mediacoaches te voorzi<strong>en</strong>, kan het hbo <strong>op</strong> korte termijn specifieke applicatiecursuss<strong>en</strong><br />
ontwikkel<strong>en</strong>. Tev<strong>en</strong>s verdi<strong>en</strong>t aanbeveling dat universiteit<strong>en</strong> e<strong>en</strong> onderwijsaantek<strong>en</strong>ing<br />
media introducer<strong>en</strong> voor stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van relevante studierichting<strong>en</strong>.<br />
Cultuurbeleid<br />
Instelling<strong>en</strong> in het culturele veld die zich <strong>op</strong> het terrein van media begev<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> zich rek<strong>en</strong>schap te<br />
gev<strong>en</strong> van het brede perspectief <strong>op</strong> <strong>mediawijsheid</strong> zoals dat hier is gepres<strong>en</strong>teerd. Dit geldt niet<br />
alle<strong>en</strong> voor instelling<strong>en</strong> die media-<strong>educatie</strong> of <strong>mediawijsheid</strong> als kerntaak zi<strong>en</strong> maar ook voor instelling<strong>en</strong><br />
die (steeds vaker) media inzett<strong>en</strong> om hun activiteit<strong>en</strong> vorm te gev<strong>en</strong>. Via subsidievoorwaard<strong>en</strong><br />
voor projectfinanciering zou scherper moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ingezet <strong>op</strong> visie, k<strong>en</strong>nisdeling <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werking,<br />
<strong>en</strong> <strong>op</strong> perspectief <strong>op</strong> continuïteit.<br />
Op<strong>en</strong>bare bibliothek<strong>en</strong> vervull<strong>en</strong> e<strong>en</strong> belangrijke rol waar het de <strong>mediawijsheid</strong> van burgers betreft.<br />
Deze rol verdi<strong>en</strong>t echter aanscherping, in het licht van de hier gepres<strong>en</strong>teerde visie. Deze aangescherpte<br />
rol zou zijn neerslag moet<strong>en</strong> vind<strong>en</strong> in de afsprak<strong>en</strong> die gemaakt word<strong>en</strong> met betrekking tot<br />
34 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
de vorming van basisbibliothek<strong>en</strong>. Tev<strong>en</strong>s bepleit de Raad dat de invulling van deze taak wordt mee-<br />
g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> bij het evaluatief onderzoek naar de invulling die de VOB geeft aan de bij haar neergelegde<br />
stelseltak<strong>en</strong>.<br />
<strong>Media</strong>beleid<br />
De Raad is van m<strong>en</strong>ing dat het bevorder<strong>en</strong> van <strong>mediawijsheid</strong> e<strong>en</strong> structureel onderdeel di<strong>en</strong>t te zijn<br />
van mediabeleid. Het moet als taak geformuleerd te word<strong>en</strong> voor publieke media-organisaties, in<br />
casu de publieke omroep, <strong>en</strong> <strong>op</strong>g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> te word<strong>en</strong> in de prestatiecontract<strong>en</strong> die de overheid met<br />
h<strong>en</strong> afsluit. Van onafhankelijke <strong>en</strong> publieke media mag word<strong>en</strong> verwacht dat deze voorbeeldige<br />
cont<strong>en</strong>t lever<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun product<strong>en</strong> zodanig inricht<strong>en</strong> dat zij de <strong>mediawijsheid</strong> versterk<strong>en</strong> van hun<br />
gebruikers, kijkers of afnemers. T<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van de media- <strong>en</strong> journalistiek<strong>op</strong>leiding<strong>en</strong> bepleit de<br />
Raad dat deze het perspectief van <strong>mediawijsheid</strong> integrer<strong>en</strong> in hun curricula.<br />
Auteursrecht<strong>en</strong><br />
Tot slot vraagt de Raad hier aandacht voor het probleem van de auteursrecht<strong>en</strong> dat voor de stimulering<br />
van <strong>mediawijsheid</strong> e<strong>en</strong> obstakel kan zijn. Ofschoon de Raad in principe de visie huldigt dat met<br />
publiek geld gemaakte cont<strong>en</strong>t binn<strong>en</strong> redelijke gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> vrij beschikbaar zou moet<strong>en</strong> zijn voor nietcommercieel<br />
gebruik, mag dit principe uiteraard niet het auteursrecht van makers sch<strong>en</strong>d<strong>en</strong>. Onderzocht<br />
moet word<strong>en</strong> of dit auteursrecht, zeker in de context van de to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de digitale distributie van<br />
cultuuruiting<strong>en</strong>, ge<strong>en</strong> andere vorm zou moet<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>. De Raad neemt zich voor hier <strong>op</strong> korte termijn<br />
nader aandacht aan te bested<strong>en</strong>.<br />
35 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Bijlage 1 – Selectie uit geraadpleegde literatuur<br />
Boogers, M.M. Lips, ‘De wijk <strong>op</strong> het web: ontwikkeling van wijkwebsites in Nederlandse sted<strong>en</strong>’ in<br />
Jaarboek ICT <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>leving 2004 (Boom 2004)<br />
Brinkhuis, M., Beeldhonger. Opvoeding <strong>en</strong> onderwijs in het mediatijdperk (De Balie, 2005)<br />
Bron, J., P. Frank<strong>en</strong>, J. van Hoeij, B. de Weme, Schol<strong>en</strong> voor actief burgerschap (KPC Groep / SLO,<br />
2003)<br />
Citogroep, ECDL Nederland, Wegwijzer Toets-it. De invoering van e<strong>en</strong> leerlijn ICT primair <strong>en</strong><br />
voortgezet onderwijs (2004)<br />
Driel, H. van (red.), Beeldcultuur (Boom, 2004)<br />
Gre<strong>en</strong>berg, L., G. D’andrea, D. Lor<strong>en</strong>ce, Setting the Public Ag<strong>en</strong>da for O<strong>nl</strong>ine Health Search (URAC /<br />
Consumer Web Watch; dec. 2003; www.urac.org)<br />
Goedebuer, Audiovisuele vorming in het Vlaamse onderwijs (IAK vwz, G<strong>en</strong>t, 2004)<br />
Infodrome, Controle gev<strong>en</strong> of nem<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> politieke ag<strong>en</strong>da voor de informatiesam<strong>en</strong>leving.<br />
Eindrapport (november 2001)<br />
Kabineto<strong>nl</strong>ine, Eerste nota virtuele ord<strong>en</strong>ing. Blauwdruk voor e<strong>en</strong> <strong>op</strong><strong>en</strong> sam<strong>en</strong>leving (2002)<br />
Merry, P. Report on <strong>Media</strong> Literacy and Image Education in Ireland, Netherlands, UK (deel 4 in e<strong>en</strong><br />
reeks 'Small Scale Studies to map the implem<strong>en</strong>tation of <strong>Media</strong> Literacy and Image Education in<br />
Eur<strong>op</strong>e' in <strong>op</strong>dracht van het Directoraat G<strong>en</strong>eraal Educatie <strong>en</strong> Cultuur van de Eur<strong>op</strong>ese Unie, 2001)<br />
Mirzoeff, N., An Introduction to Visual Culture (Routledge, London <strong>en</strong> New York, 1999)<br />
Nikk<strong>en</strong>, P., G. van d<strong>en</strong> Boorn, Naar e<strong>en</strong> volwass<strong>en</strong> beleidsveld voor jeugd <strong>en</strong> media, NIZW, Utrecht,<br />
2005<br />
Onderwijsraad, Webler<strong>en</strong>: noodzakelijke ondersteuning voor het ler<strong>en</strong> in de k<strong>en</strong>nissam<strong>en</strong>leving’<br />
(januari 2003)<br />
Onderwijsraad, Ler<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nissam<strong>en</strong>leving’ (februari 2003)<br />
Onderwijsraad, Ler<strong>en</strong> in sam<strong>en</strong>spel (februari 2003)<br />
Onderwijsraad, Educatie <strong>en</strong> media (juni 2005)<br />
Raad voor Cultuur, Advies <strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong>, december 1996 (f.96.6219/1)<br />
Raad voor Cultuur, Cyberpolis: de elektronische toegang tot overheidsinformatie (mei 2001)<br />
Raad voor Cultuur, Cultuur, meer dan ooit. Vooradvies Cultuurnota 2005-2008 (april 2003)<br />
Raad voor Cultuur, eCultuur: van i naar e. Advies over de digitalisering van cultuur <strong>en</strong> de implicaties<br />
voor cultuurbeleid (juni 2003)<br />
Raad voor Cultuur, Spiegel van de cultuur. Advies Cultuurnota 2005-2008 (april 2004)<br />
Raad voor Cultuur, De publieke omroep voorbij – e<strong>en</strong> nieuwe rol voor de overheid in het publieke<br />
mediadomein (april 2005)<br />
Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO), <strong>Media</strong>logica: Over het kracht<strong>en</strong>veld tuss<strong>en</strong> burgers,<br />
media <strong>en</strong> politiek (2003)<br />
Raad voor Op<strong>en</strong>baar Bestuur (ROB), Politiek <strong>en</strong> media, pleidooi voor e<strong>en</strong> LAT-relatie (augustus 2003)<br />
SCP, Sociaal <strong>en</strong> Cultureel Planbureau, Van huis uit digitaal. Verwerving van digitale vaardighed<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> thuismilieu <strong>en</strong> school (april 2002)<br />
SCP, Sociaal <strong>en</strong> Cultureel Planbureau, Achter de scherm<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> kwart eeuw lez<strong>en</strong>, luister<strong>en</strong>, kijk<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
internett<strong>en</strong> (sept. 2004)<br />
SCP, Sociaal <strong>en</strong> Cultureel Planbureau, In het zicht van de toekomst. Sociaal <strong>en</strong> cultureel rapport 2004<br />
(oct. 2004)<br />
Shapiro, A.L., The Control Revolution – How the Internet is Putting Individuals in Charge and<br />
Changing the World We Know (PublicAffairs, New York, 1999)<br />
36 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Ste<strong>en</strong>hov<strong>en</strong>, J. vd. (red), .<strong>nl</strong>. Ti<strong>en</strong> jaar ICT <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>leving (Amsterdam, 2004)<br />
Stichting K<strong>en</strong>nisland Nederland, K<strong>en</strong>nis als water. 4 vrag<strong>en</strong> over lev<strong>en</strong> lang ler<strong>en</strong> <strong>en</strong> wat huiswerk<br />
(2004)<br />
Stuurgroep <strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong>, Advies <strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong> in 2003 (februari 2003)<br />
Wet<strong>en</strong>schappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), De staat van de democratie. Democratie<br />
voorbij de staat (2004)<br />
Wet<strong>en</strong>schappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), Focus <strong>op</strong> functies. Uitdaging<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong><br />
toekomstbest<strong>en</strong>dig mediabeleid (AUP, 2005)<br />
37 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Bijlage 2 – Refer<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
De Raad heeft ter voorbereiding van dit advies met verschill<strong>en</strong>de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> organisaties gesprok<strong>en</strong>.<br />
Deze zijn hieronder alfabetisch weergegev<strong>en</strong>. Vanzelfsprek<strong>en</strong>d is alle<strong>en</strong> de Raad verantwoordelijk<br />
voor de inhoud van het advies.<br />
Krijn ter Beek algeme<strong>en</strong> secretaris Raad voor Maatschappelijke<br />
Ontwikkeling<br />
Martine Brinkhuis onafhankelijk adviseur cultuur <strong>en</strong> media<br />
Ad van Dam voorzitter Ver<strong>en</strong>iging Kontaktgroep Audiovisuele Vorming;<br />
werkzaam bij Mira <strong>Media</strong><br />
Antoine Gerrits adviseur bij de KPC-groep, innovatie-instituut voor het<br />
onderwijs<br />
Franciska de Jong hoogleraar Taaltechnologie, Universiteit Tw<strong>en</strong>te<br />
Else Rose Kuiper directeur Brek<strong>en</strong>d Vaatwerk, advies- <strong>en</strong> projectbureau ict<br />
<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>leving<br />
John Leek manager <strong>educatie</strong> Nederlands Instituut voor Beeld <strong>en</strong> Geluid<br />
Sonja de Leeuw hoogleraar Theater-, film- <strong>en</strong> televisiewet<strong>en</strong>schap, Utrecht<br />
Gabriël Maass<strong>en</strong> directeur Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong><br />
Kitty Mart<strong>en</strong>s doc<strong>en</strong>t HBO-V, Haagse Hogeschool<br />
Bert Mulder directeur adviesbureau De InformatieWerkPlaats <strong>en</strong> lector<br />
Informatietechnologie <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>leving aan de Haagse<br />
Hogeschool<br />
Peter Nikk<strong>en</strong>, Guido van d<strong>en</strong> Boorn initiatiefnemers Jeugd <strong>en</strong> <strong>Media</strong> Instituut<br />
Marion Oskamp directeur <strong>Media</strong>-Mind<br />
Adrie van der Rest algeme<strong>en</strong> secretaris Onderwijsraad<br />
Anneke Smelik hoogleraar Visuele Cultuur, Nijmeg<strong>en</strong><br />
Norma Verheij<strong>en</strong> voorzitter van de voormalige Stuurgroep <strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong> <strong>en</strong><br />
werkzaam bij de Ver<strong>en</strong>iging Op<strong>en</strong>bare Bibliothek<strong>en</strong><br />
Sonja Vetter-Samuels onafhankelijk adviseur onderwijsvernieuwing<br />
H<strong>en</strong>k van Zeijts hoofd creative learning bij Waag Society<br />
38 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Literatuur<br />
Algeme<strong>en</strong><br />
Ästhetische Konstellation<strong>en</strong> : Neue Medi<strong>en</strong>, Kunst<br />
und Bildung / A. Seelinger. – Münch<strong>en</strong> : K<strong>op</strong>aed,<br />
2003. - 447 p. - Met lit.<strong>op</strong>g. <strong>en</strong> bijl. –<br />
ISBN 3-935686-53-6<br />
In dieser Veröff<strong>en</strong>tlichung geht es um die ästhetisch<strong>en</strong>,<br />
medial<strong>en</strong> und bildungsphilos<strong>op</strong>hisch<strong>en</strong> Herausforderung<strong>en</strong><br />
der Gestaltung neuer Medi<strong>en</strong>technologi<strong>en</strong>.<br />
Die derzeitig<strong>en</strong> medi<strong>en</strong>-technologisch<strong>en</strong><br />
Umbrüche sind Ausgangspunkt, um der<strong>en</strong> Bedeutung<br />
für ästhetische Bildungs- und Vermittlungsprozesse<br />
kritisch zu untersuch<strong>en</strong>.<br />
Beeldcultuur / H. van Driel (redacteur). –<br />
Amsterdam : Boom, 2004. - 216 p. : ill. - Met<br />
lit.<strong>op</strong>g. <strong>en</strong> reg. - ISBN 90-8506-004-4<br />
De auteurs gaan in <strong>op</strong> de verander<strong>en</strong>de mediagebruiker,<br />
de eig<strong>en</strong>heid van computergames, beeld<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> kijkers, geschiedschrijving <strong>en</strong> archivering, het<br />
verhaal achter de scherm<strong>en</strong> van de beeldcultuur <strong>en</strong><br />
<strong>op</strong> media-ethiek.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Het collectieve geheug<strong>en</strong> als informatiefilter : hoe<br />
we kinder<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> omgaan met de<br />
mediacratie / J. Snoijink<br />
In: Boekman. – Vol. 15(2003)56(jun.24-26)<br />
Kinder<strong>en</strong> word<strong>en</strong> door diverse media overspoeld met<br />
data. Hoe kunn<strong>en</strong> we ze ler<strong>en</strong> daarmee om te gaan?<br />
Confer<strong>en</strong>tiemap Kijk<strong>en</strong> Verplicht! 4 juni 2004 / Mira<br />
<strong>Media</strong>. - Utrecht : Mira <strong>Media</strong>, 2004. - Versch. pag. :<br />
ill., tab., fig., graf.<br />
Reader behor<strong>en</strong>de bij de confer<strong>en</strong>tie 'Kijk<strong>en</strong> verplicht!',<br />
gehoud<strong>en</strong> <strong>op</strong> 4 juni 2004 te Utrecht. Op de<br />
confer<strong>en</strong>tie stond de toekomst van (multiculturele)<br />
media-<strong>educatie</strong> c<strong>en</strong>traal. De reader bevat met name<br />
achtergrondartikel<strong>en</strong> over media-<strong>educatie</strong>.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Het dictaat van e<strong>en</strong> staatssecretaris / D. Linss<strong>en</strong><br />
In: Boekman. - Vol. 15(2003)56(jun.19-23)<br />
39 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID<br />
Film<strong>educatie</strong> heeft alle<strong>en</strong> maar geleid tot e<strong>en</strong> bredere<br />
kloof tuss<strong>en</strong> verantwoorde films <strong>en</strong> films voor<br />
vermaak. E<strong>en</strong> pleidooi voor meer praktijkervaring <strong>en</strong><br />
minder directieve lesur<strong>en</strong>.<br />
Expertmeeting Goud<strong>en</strong> @p<strong>en</strong>staart : wo<strong>en</strong>sdag 26<br />
maart 2003 / M. de Waal (verslaglegger). -<br />
Amsterdam : Waag Society, 2003. - 15 p. - De<br />
Goud<strong>en</strong> @p<strong>en</strong>staart is e<strong>en</strong> initiatief van Waag<br />
Society <strong>en</strong> Stichting Lez<strong>en</strong> <strong>en</strong> wordt sinds 1999 jaarlijks<br />
uitgereikt aan kindermultimedia<br />
Verslag van e<strong>en</strong> expertmeeting over kwaliteitsverbetering<br />
van nieuwe media met als doel k<strong>en</strong>nisuitwisseling<br />
tuss<strong>en</strong> onderzoekers, ontwikkelaars,<br />
produc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>op</strong>drachtgevers van <strong>educatie</strong>ve<br />
media stimuler<strong>en</strong>. Twee vrag<strong>en</strong> stond<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de<br />
bije<strong>en</strong>komst c<strong>en</strong>traal. Wat zijn de succesfactor<strong>en</strong> van<br />
nieuwe mediaproduct<strong>en</strong> voor kinder<strong>en</strong>? En hoe<br />
gebruik<strong>en</strong> we deze succesfactor<strong>en</strong> bij het ontwerp<strong>en</strong><br />
van <strong>educatie</strong>f verantwoorde nieuwe media voor kinder<strong>en</strong>?<br />
De expertmeeting werd georganiseerd door<br />
Waag Society (Expertisec<strong>en</strong>trum voor Culturele vakk<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> ICT) <strong>en</strong> werd gehoud<strong>en</strong> in het Theatrum<br />
Anatomicum in Amsterdam.<br />
Grundbegriffe Medi<strong>en</strong>pädagogik : Wörterbuch für<br />
Studium und Praxis / J. Hüther (redacteur),<br />
B. Schorb (redacteur). - Münch<strong>en</strong> : K<strong>op</strong>aed, 2005. -<br />
4. vollständig konzipierte Aufl. - 480 p. : fig. - Met<br />
bijl., lit.<strong>op</strong>g. <strong>en</strong> reg. - ISBN 3-938028-07-6<br />
Ziel des Wörterbuchs: ein<strong>en</strong> Beitrag zur begrifflich<strong>en</strong><br />
und inhaltlich<strong>en</strong> Klärung medi<strong>en</strong>pädagogischer<br />
Problemfelder zu leist<strong>en</strong>. Es handelt sich um ein<br />
Nachschlagewerk auf dem neuest<strong>en</strong> medi<strong>en</strong>pädagogisch<strong>en</strong><br />
und medi<strong>en</strong>technisch<strong>en</strong> Stand, das mehr<br />
als eine lexikalische Kurzinformation bietet.<br />
ICT-special / met bijdr. van H. Bagg<strong>en</strong> … [et al.]<br />
In: Kunstzone. - Vol. 2(2003)10(okt.1-32). -<br />
Themanummer<br />
Themanummer over ICT in het kunstonderwijs. Artikel<strong>en</strong><br />
onder andere: k<strong>en</strong>nisnet <strong>en</strong> de kunstvakk<strong>en</strong><br />
door H. Bagg<strong>en</strong>; Itsmylife door J. de Laat <strong>en</strong> F. van<br />
Lokv<strong>en</strong> (project over het bouw<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>
website <strong>en</strong> k<strong>en</strong>nismaking met toepassing<strong>en</strong> van<br />
nieuwe media in de kunst); Beeld<strong>en</strong>de vorming in<br />
zelfstudie door H. van Bleek; Bergbeklimm<strong>en</strong> leer je<br />
in de berg<strong>en</strong>: de computer als beeld<strong>en</strong>d gereedschap<br />
door E. Heijn<strong>en</strong>; Kunst of technologie? door<br />
P. Hermans; De computer in de kunstvakk<strong>en</strong>: van<br />
beeldmachine naar 'verbeeldings'machine door<br />
A. Rass <strong>en</strong> E. Wervers; Exam<strong>en</strong>s dans <strong>en</strong> drama<br />
vmbo: voor het eerst e<strong>en</strong> exam<strong>en</strong> met de computer<br />
door H. D<strong>en</strong>iss<strong>en</strong>; Wat is waar <strong>en</strong> waar kan ik mijn<br />
voordeel mee do<strong>en</strong>? door S. van der Lind<strong>en</strong>.<br />
Kleur<strong>en</strong>kitsch : witte media in de multiculturele<br />
sam<strong>en</strong>leving / H. Theuniss<strong>en</strong> (sam<strong>en</strong>steller),<br />
N. Özütok ... [et al.]. - Hilversum : NPS, 2003. –<br />
127 p. : ill.<br />
In deze congresbundel staat de vraag c<strong>en</strong>traal: kunn<strong>en</strong><br />
of moet<strong>en</strong> radio <strong>en</strong> televisie e<strong>en</strong> rol spel<strong>en</strong> bij<br />
integratie? Politici, journalist<strong>en</strong>, programmamakers,<br />
wet<strong>en</strong>schappers, cartoonist<strong>en</strong> <strong>en</strong> schrijvers gev<strong>en</strong><br />
hun visie <strong>op</strong> het onderwerp.<br />
Kunst of amusem<strong>en</strong>t? : kunst<strong>op</strong>leiding<strong>en</strong> in het<br />
mbo / H. van Schaik ... [et al.]<br />
In: Theater & <strong>educatie</strong>. - Vol. 10(2004)1(1-92). –<br />
Themanummer. - Voorpublicatie bij het<br />
theaterfestivalcongres 'Kunst of Amusem<strong>en</strong>t' van<br />
2 september 2004<br />
Dit themanummer bestaat uit twee del<strong>en</strong>. In deel 1<br />
'Achtergrond<strong>en</strong>' schetst de auteur via e<strong>en</strong> interview<br />
met de Projectmanager mbo-kunstonderwijs de ontstaansgeschied<strong>en</strong>is<br />
<strong>en</strong> de inbedding van deze <strong>op</strong>leiding<strong>en</strong><br />
in de ROC's. In e<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>d artikel beschrijft<br />
hij de beleidsbeslissing<strong>en</strong> over deze <strong>op</strong>leiding<strong>en</strong> die<br />
door de politiek zijn g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. In deel 2 'Ontwikkeling<strong>en</strong><br />
in de praktijk' gaat e<strong>en</strong> aantal auteurs in <strong>op</strong><br />
de dwarsverband<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> het mbo-kunstonderwijs<br />
<strong>en</strong> de beroepspraktijk. Mede dankzij de informatie<br />
van het Platform mbo-kunstonderwijs zijn <strong>en</strong>kele<br />
ROC's geïd<strong>en</strong>tificeerd die al ver gevorderd war<strong>en</strong> in<br />
de sam<strong>en</strong>werking met de sector<strong>en</strong> theater, media,<br />
<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> toerisme.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
<strong>Media</strong> education in Eur<strong>op</strong>e / R. Lemm<strong>en</strong> ... [et al.]<br />
MEJ, media education journal. - Vol.(2005)<br />
37(Spring.13-27)<br />
40 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID<br />
This article describes media education in Eur<strong>op</strong>ean<br />
schools (Belgium, Czech Republic, D<strong>en</strong>mark, France,<br />
Hungary, Northern Ireland, Austria, Russia, Spain,<br />
Swed<strong>en</strong>, Switzerland and Poland).<br />
<strong>Media</strong> <strong>en</strong> cultuur : tweelingbroers / M. van de<br />
Voorde (redacteur). - Leuv<strong>en</strong> : Davidsfonds, 2004. -<br />
154 p. : tab. - Met lit.<strong>op</strong>g. - ISBN 90-5826-258-8<br />
<strong>Media</strong> <strong>en</strong> cultuur: water <strong>en</strong> vuur? Ze kiez<strong>en</strong> niet voor<br />
elkaar <strong>en</strong> toch zijn ze gedoemd om sam<strong>en</strong> '<strong>op</strong> te<br />
groei<strong>en</strong>'. Als tweelingbroers. Want cultuur kan niet<br />
lev<strong>en</strong> zonder de ondersteun<strong>en</strong>de rol van de media.<br />
En media zijn niet alle<strong>en</strong> cultuurverspreiders, maar<br />
zijn zelf het product van onze cultuur. Maar vind<strong>en</strong><br />
media nog van zichzelf dat ze e<strong>en</strong> 'culturele <strong>op</strong>dracht'<br />
hebb<strong>en</strong>? Standpunt<strong>en</strong> <strong>en</strong> reflecties.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
<strong>Media</strong> in de klas : media<strong>op</strong>voeding / P. Nikk<strong>en</strong><br />
In: De wereld van het jonge kind. - Vol. 30(2003)<br />
8(apr.244-247). – Met lit.<strong>op</strong>g.<br />
<strong>Media</strong> zijn gewild of ongewild naast ouders <strong>en</strong> school<br />
mede-<strong>op</strong>voeders van kinder<strong>en</strong>. Leerkracht<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
ouders help<strong>en</strong> goede mediaproducties te kiez<strong>en</strong> door<br />
kwaliteitscriteria <strong>op</strong> te stell<strong>en</strong> <strong>en</strong> door bijvoorbeeld<br />
het organiser<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> ouderavond over media<strong>op</strong>voeding.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
<strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong> / S. van der Lind<strong>en</strong><br />
In: Kunstzone. - Vol. 3(2004)10(okt.10-13)<br />
<strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong> is ge<strong>en</strong> apart vak in het onderwijs<br />
maar is terug te vind<strong>en</strong> in verschill<strong>en</strong>de vakk<strong>en</strong> zoals<br />
Nederlands, maatschappijleer, beeld<strong>en</strong>de vorming,<br />
CKV <strong>en</strong> audiovisuele vorming. Mira <strong>Media</strong>, e<strong>en</strong><br />
landelijke organisatie <strong>op</strong> het gebied van media <strong>en</strong><br />
minderhed<strong>en</strong>, pleit voor e<strong>en</strong> verankering van media<strong>educatie</strong><br />
binn<strong>en</strong> cultuur<strong>educatie</strong>. Op e<strong>en</strong> confer<strong>en</strong>tie<br />
'Kijk<strong>en</strong> Verplicht' gehoud<strong>en</strong> <strong>op</strong> 4 juni 2004, georganiseerd<br />
door Mira <strong>Media</strong>, stond de toekomst van<br />
media-<strong>educatie</strong> c<strong>en</strong>traal.<br />
<strong>Media</strong>psychologie / A. Heuvelman, B. F<strong>en</strong>nis. -<br />
Amsterdam : Boom, 2004. - 154 p. : ill., fig. tab. -<br />
Met lit.<strong>op</strong>g. <strong>en</strong> reg. - ISBN 90-8506-033-8<br />
<strong>Media</strong>spychologie is de wet<strong>en</strong>schap die zich bezighoudt<br />
met de invloed van media <strong>op</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. In ti<strong>en</strong>
hoofdstukk<strong>en</strong> word<strong>en</strong> het domein van de mediapsychologie,<br />
de wet<strong>en</strong>schappelijke methode <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
aantal psychologische process<strong>en</strong> behandeld die e<strong>en</strong><br />
belangrijke rol spel<strong>en</strong> bij de invloed van media <strong>op</strong><br />
ons d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, onze gevoel<strong>en</strong>s <strong>en</strong> ons handel<strong>en</strong>. Het<br />
boek besluit met e<strong>en</strong> blik <strong>op</strong> de toekomst van<br />
mediapsychologie.<br />
Medi<strong>en</strong>didaktik: Medi<strong>en</strong> in Lehr- und Lernprozess<strong>en</strong> /<br />
G. Tulodziecki (redacteur), B. Herzig (redacteur),<br />
S. Grafe (medewerker), M. Herrlich (medewerker). -<br />
Stuttgart : Klett-Cotta, 2004. - 279 p. : fig., ill. - Met<br />
lit.<strong>op</strong>g. <strong>en</strong> reg. - ISBN 3-608-94231-9<br />
Das Handbuch beschreibt umfass<strong>en</strong>d und wiss<strong>en</strong>schaftlich<br />
fundiert die Erk<strong>en</strong>ntnisse für eine Medi<strong>en</strong>didaktik:<br />
lernrelevante Eig<strong>en</strong>schaft<strong>en</strong> von Medi<strong>en</strong>,<br />
wichtige Forschungergebnisse zur Medi<strong>en</strong>verw<strong>en</strong>dung,<br />
didaktische und lerntheoretische Voraussetzung<strong>en</strong><br />
sowie Merkmale und Bedingung<strong>en</strong> handlungsori<strong>en</strong>tierter<br />
Lehr- und Lernprozesse. Das Handbuch<br />
ist für die Ausbildung konzipiert und für d<strong>en</strong><br />
Einsatz an Universität<strong>en</strong>, in Studi<strong>en</strong>seminar<strong>en</strong>, bei<br />
der Fortbildung und zum Selbststudium geeignet.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong> : film<strong>educatie</strong><br />
als ontdekkingsreis van de smaak / G. Heyweg<strong>en</strong><br />
In: Kunstzone. - Vol. 2(2003)9(sept.21-23)<br />
Naar aa<strong>nl</strong>eiding van het tweejarige bestaan van het<br />
Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong> (NIF) e<strong>en</strong><br />
verslag over het NIF <strong>en</strong> zijn CKV-product<strong>en</strong>.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Het netwerk filmorganisaties : NIF als de spin in het<br />
web van film<strong>educatie</strong>-instelling<strong>en</strong> / G. Heyweg<strong>en</strong><br />
In: Kunstzone. - Vol. 2(2003)12(dec.6-7)<br />
Het netwerk filmorganisaties bestaat uit vijfti<strong>en</strong><br />
instelling<strong>en</strong> waaronder het NIF (Nederlands Instituut<br />
voor Film<strong>educatie</strong>). Alle Nederlandse filmfestivals,<br />
grote <strong>en</strong> kleinere stichting<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> er deel van uit.<br />
E<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nismaking met e<strong>en</strong> aantal filmorganisaties.<br />
A new place for the arts in the tw<strong>en</strong>ty-first c<strong>en</strong>tury /<br />
A.R. Morató (redacteur), V.L. Zolberg (redacteur)<br />
In: Journal of arts managem<strong>en</strong>t, law and society. -<br />
Vol. 32(2003)4(Winter.243-312). – Themanummer<br />
41 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID<br />
Includes the following articles: Social configurations<br />
of the arts in contemporary society by A.R. Morató<br />
and V.L. Zolberg; The culture society: A new place<br />
for the arts in the tw<strong>en</strong>ty-first c<strong>en</strong>tury by A.R.<br />
Morató; From urban culture to media culture: a case<br />
study of Ferrara by M.A. Trasforini; The audi<strong>en</strong>ce<br />
and its leg<strong>en</strong>d: a sociological analysis of the Avignon<br />
Festival by J.L. Fabiana; Arts, culture, and media in<br />
the United States by M. Janeway and A. Szántó;<br />
Curr<strong>en</strong>t chall<strong>en</strong>ges for cultural policy: new meanings<br />
of community by V.L. Zolberg.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Nieuwe kans<strong>en</strong> voor media-<strong>educatie</strong> / S. van Acht<br />
In: Dossier k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> media. - Vol. 3(2004)6(168-<br />
171)<br />
E<strong>en</strong> schets van de huidige stand van zak<strong>en</strong> omtr<strong>en</strong>t<br />
media-<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> aandacht voor (de toekomst) het<br />
vak media-<strong>educatie</strong> binn<strong>en</strong> het voortgezet onderwijs.<br />
Onderwijsdocum<strong>en</strong>t Teleblik / Nederlands Instituut<br />
voor Beeld <strong>en</strong> Geluid, Teleac/NOT. - [Hilversum] :<br />
Teleac/NOT, 2005. - ongepag. - Met bijl.<br />
Teleblik is e<strong>en</strong> nationale audiovisuele bronn<strong>en</strong>bank.<br />
Dit docum<strong>en</strong>t geeft de onderwijsvisie <strong>en</strong> de<br />
gebruiksmogelijkhed<strong>en</strong> van deze bronn<strong>en</strong>bank. Er<br />
wordt ingegaan of de meerwaarde van audiovisuele<br />
bronn<strong>en</strong> vanuit verschill<strong>en</strong>de invalshoek<strong>en</strong>: gebruik<br />
rond de vakk<strong>en</strong> <strong>en</strong> leergebied<strong>en</strong>, gebruik in het kader<br />
van onderwijsvernieuwing (nieuwe ler<strong>en</strong>) <strong>en</strong> het<br />
gebruik vanuit het perspectief van media-<strong>educatie</strong>.<br />
Play, de studiedag : ICT als expressievak : verslag. -<br />
Amsterdam : Waag Society, [2003]. - 21 p.<br />
Verslag van de studiedag 'Play: ICT als expressievak'<br />
gehoud<strong>en</strong> <strong>op</strong> 15 mei 2002 te Rotterdam. Doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>,<br />
schoolmanagers <strong>en</strong> beleidsmakers kreg<strong>en</strong> de geleg<strong>en</strong>heid<br />
om k<strong>en</strong>nis te mak<strong>en</strong> met diverse innovatieve<br />
<strong>en</strong> creatieve <strong>educatie</strong>ve project<strong>en</strong>, die in het<br />
veld ontwikkeld war<strong>en</strong>. Twee kernthema's, die<br />
gericht war<strong>en</strong> <strong>op</strong> de meerwaarde van ICT bij de<br />
beeld<strong>en</strong>de vakk<strong>en</strong> in het onderwijs, stond<strong>en</strong> c<strong>en</strong>traal:<br />
'Digital literacy - hoe kan digital literacy, als<br />
eig<strong>en</strong>tijdse variant <strong>op</strong> visual literacy het best word<strong>en</strong><br />
ontwikkeld? - Welke rol kunn<strong>en</strong> de creatieve vakk<strong>en</strong><br />
hierbij vervull<strong>en</strong>?' <strong>en</strong> '<strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong> - wat is het<br />
belang van zelf media mak<strong>en</strong> in het leerproces?'
Het project 'boek <strong>en</strong> film' van het Nederlands<br />
Instituut voor Film<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> Stichting Lez<strong>en</strong> :<br />
confer<strong>en</strong>tie Het Schoolvak Nederlands /<br />
M. Nicolaas. - D<strong>en</strong> Haag : Taalunieversum, 2003. –<br />
3 p.<br />
Lezing gehoud<strong>en</strong> <strong>op</strong> de confer<strong>en</strong>tie 'Het Schoolvak<br />
Nederlands' <strong>op</strong> 14 <strong>en</strong> 15 november 2003 te Utrecht<br />
over het project 'boek <strong>en</strong> film' van het Nederlands<br />
Instituut voor Film<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> Stichting Lez<strong>en</strong>.<br />
Achtergrondinformatie, uitleg <strong>en</strong> voorbeeld<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
gegev<strong>en</strong> over hoe je met de combinatie film <strong>en</strong><br />
literatuur in het onderwijs kunt omgaan.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Teaching (p<strong>op</strong>ular) visual culture: deconstructing<br />
Disney in the elem<strong>en</strong>tary art classroom / K.M. Tavin,<br />
D. Anderson<br />
In: Art education. - Vol. 56(2003)3(May.21-24,<br />
33-35)<br />
This article discusses the effects Disney has on us. It<br />
refers to Disney as a cultural pedagogy because of<br />
the <strong>en</strong>ormous influ<strong>en</strong>ce it has on the vision childr<strong>en</strong><br />
get of the world through their films and video's etc.<br />
They explore certain elem<strong>en</strong>ts such as racial, ethnic<br />
and g<strong>en</strong>dered stereotypes in Disney films with a<br />
class of fifth grade stud<strong>en</strong>ts. The authors call on<br />
critical art teachers to investigate how corporations<br />
produce knowledge about the world, distribute and<br />
regulate information, help construct id<strong>en</strong>tity, and<br />
promote consumption in visual culture.<br />
Verslag confer<strong>en</strong>tie Kijk<strong>en</strong> Verplicht! / Mira <strong>Media</strong>. -<br />
Utrecht : Mira <strong>Media</strong>, 2004. - 12 p.<br />
Verslag van de confer<strong>en</strong>tie 'Kijk<strong>en</strong> verplicht!' over<br />
interculturele media-<strong>educatie</strong>. De confer<strong>en</strong>tie is gehoud<strong>en</strong><br />
<strong>op</strong> 4 juni 2004 in Utrecht <strong>en</strong> was de afsluiting<br />
van het project 'Reality@school', e<strong>en</strong> tweejarig<br />
vakoverstijg<strong>en</strong>d media-<strong>educatie</strong>project <strong>op</strong> zesti<strong>en</strong><br />
schol<strong>en</strong> voor het voortgezet onderwijs. C<strong>en</strong>traal <strong>op</strong><br />
de confer<strong>en</strong>tie stond de toekomst van media<strong>educatie</strong><br />
met vrag<strong>en</strong> als: Hoe kunn<strong>en</strong> we de implem<strong>en</strong>tatie<br />
van (interculturele) media-<strong>educatie</strong> <strong>op</strong> de<br />
ag<strong>en</strong>da houd<strong>en</strong>? In worksh<strong>op</strong>s, pres<strong>en</strong>taties <strong>en</strong><br />
forumdiscussies hebb<strong>en</strong> deelnemers zich over deze<br />
vraag gebog<strong>en</strong>.<br />
42 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Visual culture studies versus art education / P.J.<br />
Smith<br />
In: Arts education policy review. - Vol. 104(2003)<br />
4(March/Apr.3-8)<br />
This article explores the pros and cons of including<br />
visual culture in art education. The author believes a<br />
good teacher will incorporate some 'mass-ori<strong>en</strong>tated<br />
objects and images' but that they should be treated<br />
in pr<strong>op</strong>ortion to their educational worth.<br />
Advies <strong>en</strong> beleid<br />
Advies <strong>educatie</strong> <strong>en</strong> media / Onderwijsraad. - D<strong>en</strong><br />
Haag : Onderwijsraad, 2005. - 10 p.<br />
De Onderwijsraad spreekt zich in deze adviesbrief<br />
aan minister van der Hoev<strong>en</strong> <strong>en</strong> staatssecretaris van<br />
der Laan uit voor meer aandacht voor de <strong>educatie</strong>ve<br />
rol van zowel de private als de publieke omroep. E<strong>en</strong><br />
van de aanbeveling<strong>en</strong> die de Raad doet is het<br />
creër<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> institutionele verbinding tuss<strong>en</strong><br />
<strong>educatie</strong>ve vraag <strong>en</strong> programma-aanbod, e<strong>en</strong> zogehet<strong>en</strong><br />
C<strong>en</strong>trum Educatie <strong>en</strong> <strong>Media</strong>.<br />
Advies media-<strong>educatie</strong> in 2003 / Stuurgroep <strong>Media</strong><strong>educatie</strong>.<br />
– [S.l. : s.n.], 2003. - 23 p. : tab., fig. -<br />
Met bijl. <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>v. - In <strong>op</strong>dr. van het ministerie<br />
van OC<strong>en</strong>W<br />
Rapportage over de huidige stand van zak<strong>en</strong> rond<br />
media-<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> advies over toekomstige<br />
acties die nodig zijn om media-<strong>educatie</strong> zowel binn<strong>en</strong><br />
als buit<strong>en</strong> het onderwijs verder te waarborg<strong>en</strong>.<br />
AV bronn<strong>en</strong>materiaal CKV1, 2 <strong>en</strong> 3 : veldadvisering /<br />
L. Corbeij-Bergman (adviseur), T. Beker<br />
(coördinator). - Enschede : SLO, 2003. - 22 p. - Met<br />
bijl. - In <strong>op</strong>dr. van het SBKV<br />
Veldadvies over de conceptversie van 'AV bronn<strong>en</strong>materiaal<br />
CKV1, 2 <strong>en</strong> 3'. De bedoeling is om te<br />
inv<strong>en</strong>tariser<strong>en</strong> hoe doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> audiovisuele (AV) material<strong>en</strong><br />
verkrijg<strong>en</strong>, welke ze gebruik<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoe ze de<br />
AV-material<strong>en</strong> didactisch toepass<strong>en</strong> in de less<strong>en</strong><br />
CKV1, CKV2 <strong>en</strong> CKV3.
Focus <strong>op</strong> functies : uitdaging<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong><br />
toekomstbest<strong>en</strong>dig mediabeleid / W.B.H.J. Donk<br />
(voorzitter), WRR (Wet<strong>en</strong>schappelijke Raad voor het<br />
Regeringsbeleid). - Amsterdam : AUP, 2005. –<br />
196 p. : tab. - ISBN 90-5356-733-X. - (Rapport<strong>en</strong><br />
aan de regering; 71)<br />
E<strong>en</strong> advies van de Wet<strong>en</strong>schappelijke Raad voor het<br />
Regeringsbeleid (WRR) over het mediabeleid. Het<br />
rapport geeft e<strong>en</strong> diagnose van de ontwikkeling<strong>en</strong><br />
die de kom<strong>en</strong>de vijf á ti<strong>en</strong> jaar het medialandschap<br />
zull<strong>en</strong> beïnvloed<strong>en</strong> <strong>en</strong> formuleert e<strong>en</strong> beleidsvisie. De<br />
huidige zi<strong>en</strong>swijze, waarin beleid per medium <strong>en</strong> per<br />
infrastructuur wordt bered<strong>en</strong>eerd, zou vervang<strong>en</strong><br />
moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> visie waarin de functies<br />
van het medialandschap c<strong>en</strong>traal staan vindt de<br />
raad. De raad heeft voor de publieke omroep concrete<br />
aanbeveling<strong>en</strong> geformuleerd.<br />
Onderzoek <strong>en</strong> studie<br />
Achter de scherm<strong>en</strong> : e<strong>en</strong> kwart eeuw lez<strong>en</strong>,<br />
luister<strong>en</strong>, kijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> internett<strong>en</strong> / F. Huysmans, J. de<br />
Haan, A. van d<strong>en</strong> Broek. - D<strong>en</strong> Haag: SCP, 2004. -<br />
297 p. : fig., tab., graf. - Met lit.<strong>op</strong>g. <strong>en</strong> bijl. - ISBN<br />
90-377-0129-9<br />
Studie naar tr<strong>en</strong>ds in het media- <strong>en</strong> ICT-gebruik<br />
sinds 1975. Het lez<strong>en</strong> van boek<strong>en</strong>, krant<strong>en</strong> <strong>en</strong> tijdschrift<strong>en</strong>,<br />
het gebruik van radio <strong>en</strong> televisie <strong>en</strong> dat<br />
van de computer <strong>en</strong> het internet krijg<strong>en</strong> afzonderlijk<br />
aandacht. Ingegaan wordt <strong>op</strong> de betek<strong>en</strong>is van de<br />
media voor cultuurspreiding <strong>en</strong> <strong>op</strong> de internationale<br />
positie van het Nederlandse mediabestel. Daarna<br />
wordt onderzocht of het mediagebruik net als het<br />
aanbod gevarieerder is geword<strong>en</strong> <strong>en</strong> in welke mate<br />
het gebruik van het <strong>en</strong>e medium t<strong>en</strong> koste gaat van<br />
het andere. De uitkomst<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> tot slot e<strong>en</strong> vertaling<br />
naar e<strong>en</strong> mogelijke herstructurering van het<br />
media- <strong>en</strong> informatiebeleid.<br />
Audiovisuele vorming in het Vlaamse onderwijs /<br />
A. Goegebuer. – G<strong>en</strong>t/Brussel : IAK/CANON, 2004. -<br />
218 p. : graf. - Met lit.<strong>op</strong>g.<br />
Dit onderzoeksproject gaat <strong>en</strong>erzijds na in welke<br />
mate het audiovisuele beeld <strong>en</strong> audiovisuele mediageïntegreerd<br />
word<strong>en</strong> in de klaspraktijk van het<br />
kleuteronderwijs, het lager onderwijs, het secundair<br />
43 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID<br />
onderwijs <strong>en</strong> in de lerar<strong>en</strong><strong>op</strong>leiding<strong>en</strong> in Vlaander<strong>en</strong>.<br />
Anderzijds wordt het <strong>educatie</strong>ve aanbod van de<br />
Vlaamse audiovisuele organisaties in kaart gebracht<br />
<strong>en</strong> geëvalueerd.<br />
Global tr<strong>en</strong>ds in media education : policies and<br />
practices / T. Lav<strong>en</strong>der (redacteur) … [et al.]. -<br />
Cresskill : Hampton Press, 2003. - 200 p. : tab.,<br />
fig. - Met lit.<strong>op</strong>g. <strong>en</strong> reg. - ISBN 1-57273-490-6<br />
An accumulation of papers pres<strong>en</strong>ted during four<br />
rec<strong>en</strong>t confer<strong>en</strong>ces of the <strong>Media</strong> Education Research<br />
Section of the International Association for <strong>Media</strong><br />
and Communication Research. Some contributions:<br />
Considerations of differ<strong>en</strong>ce: South African media<br />
education initiatives and the politics of id<strong>en</strong>tity by<br />
J. Prinsloo; The plot thick<strong>en</strong>s: A cultural studies<br />
approach to media education in India by K.P.<br />
Jayasankar and A. Monteiro; Critical media and<br />
cultural studies in new times by C. Luke; A media<br />
education for the 21st c<strong>en</strong>tury by M Alvarado; The<br />
active approach in media education by J. Martinezde-Toda.<br />
<strong>Media</strong> fascinations : perspectives on young pe<strong>op</strong>le's<br />
meaning making / I. Rydin (redacteur). - Göteborg :<br />
Nordicom, 2003. - 167 p. - Met lit.<strong>op</strong>g. –<br />
ISBN 91-89471-20-2<br />
A collection of articles pres<strong>en</strong>ting rec<strong>en</strong>t Scandinavian<br />
studies and case studies on how childr<strong>en</strong> use,<br />
interpret and negotiate the meaning of p<strong>op</strong>ular television<br />
programs, computer games and internet.<br />
Some of the subjects covered are: media literacy,<br />
the g<strong>en</strong>dered nature of the media, the role of childr<strong>en</strong>'s<br />
socio-cultural background, how programming<br />
cont<strong>en</strong>t influ<strong>en</strong>ces childr<strong>en</strong>'s meaning, childr<strong>en</strong>'s<br />
interpretations of irony and parody and commercial<br />
versus public service programming.<br />
<strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> het 'Nieuwe Ler<strong>en</strong>' : e<strong>en</strong><br />
onderzoek naar de inhoud van media-<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> de<br />
inpassing van media-<strong>educatie</strong> in het 'Nieuwe Ler<strong>en</strong>' /<br />
A. van Acht. - Utrecht : [s.n.], 2003. - 106 p. : fig. -<br />
Afstudeerscriptie in het kader van de <strong>op</strong>leiding Taal-<br />
& Cultuurstudies te Utrecht. - Met lit.<strong>op</strong>g. <strong>en</strong> bijl.<br />
De c<strong>en</strong>trale vraag luidt: Wat is media-<strong>educatie</strong>, wat<br />
is het belang van media-<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> in welke vorm<br />
kan media-<strong>educatie</strong> ingepast word<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> het
'Nieuwe Ler<strong>en</strong>' in het Nederlandse voortgezet<br />
onderwijs? In het 'Nieuwe Ler<strong>en</strong>' wordt de klassieke<br />
driehoek leraar, leerling<strong>en</strong>, leerstof vervang<strong>en</strong> door<br />
de nieuwe didactische driehoek leerling<strong>en</strong>, leerbronn<strong>en</strong>,<br />
leerorganisatie. De leerling wordt hierbij c<strong>en</strong>traal<br />
gesteld. In deze scriptie word<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de<br />
visies van auteurs <strong>en</strong> instelling<strong>en</strong> die zich met<br />
media-<strong>educatie</strong> bezighoud<strong>en</strong> beschrev<strong>en</strong>. Ook word<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> derti<strong>en</strong>tal lespakkett<strong>en</strong> <strong>en</strong> project<strong>en</strong> voor<br />
media-<strong>educatie</strong> nader bekek<strong>en</strong>.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Moviegoing frequ<strong>en</strong>cy among Dutch consumers :<br />
interaction betwe<strong>en</strong> audi<strong>en</strong>ces and market factors /<br />
D. Verdaasdonk<br />
In: International journal of arts managem<strong>en</strong>t. –<br />
Vol. 7(2005)2(Winter.55-65 )<br />
This paper reports on a survey of Dutch moviegoers.<br />
Since the early 1990's Dutch movie distributors and<br />
theatre owners have succeeded in reversing the<br />
tr<strong>en</strong>d of a decline in cinema att<strong>en</strong>dance. The author<br />
claims that flexible scheduling and promotion based<br />
on the size of the film's target audi<strong>en</strong>ce is the cause<br />
of this tr<strong>en</strong>d reversal. The rise in the level of education<br />
of the Dutch p<strong>op</strong>ulation has served to increase<br />
audi<strong>en</strong>ces in differ<strong>en</strong>t cultural sectors. This broad<strong>en</strong>ing<br />
of audi<strong>en</strong>ce's interests has also influ<strong>en</strong>ced<br />
moviegoing frequ<strong>en</strong>cy.<br />
MovieZone <strong>op</strong>nieuw bekek<strong>en</strong> : e<strong>en</strong> onderzoek naar<br />
de pot<strong>en</strong>tiële interesse van CKV1-leerling<strong>en</strong> naar<br />
andersoortige films / J. Hsu, F. P<strong>en</strong>ning de Vries. -<br />
Utrecht, 2004. - 54 p. : tab., graf. - Met bijl. <strong>en</strong><br />
lit.<strong>op</strong>g. - Stageonderzoek Universiteit Utrecht,<br />
Theater-, film <strong>en</strong> televisiewet<strong>en</strong>schap. - In <strong>op</strong>dr. van<br />
het Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong> (NIF)<br />
Onderzoek naar de pot<strong>en</strong>tiële interesse onder CKV1leerling<strong>en</strong><br />
voor andersoortige films. Daarnaast is<br />
gekek<strong>en</strong> of het Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong><br />
door middel van MovieZone <strong>op</strong> de juiste manier<br />
<strong>op</strong> deze pot<strong>en</strong>tiële interesse inspeelt.<br />
Rapportage evaluatie project Boek <strong>en</strong> Film / J. Krom,<br />
V. van Grinsv<strong>en</strong>. - Utrecht : Duo Market Research,<br />
2004. - 28 p. : graf., tab. - In <strong>op</strong>dr. van NIF<br />
De c<strong>en</strong>trale onderzoeksvraag van dit rapport luidt:<br />
hoe beoordel<strong>en</strong> gebruikers het <strong>educatie</strong>ve materiaal<br />
44 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID<br />
behor<strong>en</strong>de bij het project Boek <strong>en</strong> Film. Dit project is<br />
bestemd voor de tweede fase van het voortgezet<br />
onderwijs <strong>en</strong> is <strong>op</strong>gezet door Stichting Lez<strong>en</strong> <strong>en</strong> het<br />
Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong> (NIF).<br />
Ondervraagde doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> aan dat het project<br />
waardevol is voor het literatuuronderwijs <strong>en</strong> de invulling<br />
van CKV1. Verder is m<strong>en</strong> zeer positief (19%)<br />
of positief (72%) over de manier waar<strong>op</strong> de combinatie<br />
film <strong>en</strong> literatuur in Boek <strong>en</strong> Film is uitgewerkt.<br />
Ook over de inhoud <strong>en</strong> de didactiek van het lesmateriaal<br />
zijn doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zeer te sprek<strong>en</strong>. Verbeterpunt is<br />
de mogelijkheid om meer te differ<strong>en</strong>tiër<strong>en</strong> per<br />
onderwijsniveau.<br />
Tr<strong>en</strong>ds in het medialandschap : vier verk<strong>en</strong>ning<strong>en</strong> /<br />
W.B.H.J. Donk (redacteur), WRR (Wet<strong>en</strong>schappelijke<br />
Raad voor het Regeringsbeleid) ... [et al.]. -<br />
Amsterdam : AUP, 2005. - 226 p. : tab., graf. - Met<br />
lit.<strong>op</strong>g. <strong>en</strong> reg. - ISBN 90-5356-734-8. -<br />
(Verk<strong>en</strong>ning<strong>en</strong>; 7)<br />
In deze verk<strong>en</strong>ning word<strong>en</strong> de dominante economische,<br />
sociaal-culturele, technologische <strong>en</strong> juridische<br />
ontwikkeling<strong>en</strong> geanalyseerd die voor de toekomst<br />
van het medialandschap van belang zijn. Het<br />
betreft e<strong>en</strong> aantal voorstudies die verricht zijn naar<br />
aa<strong>nl</strong>eiding van het WRR-rapport nr. 71 'Focus <strong>op</strong><br />
functies : uitdaging<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> toekomstbest<strong>en</strong>dig<br />
mediabeleid'.<br />
Visual culture / G. Sullivan (redacteur), K.M.<br />
Tavin ... [et al.]<br />
In: Studies in art education. - Vol. 44(2003)<br />
3(Spring.195-296). - Themanummer. – Zie ook:<br />
Vol. 45(2004)3(Spring.234-273)<br />
This issue explores the theme 'visual culture'.<br />
Cont<strong>en</strong>t: Wrestling with angels, searching for<br />
ghosts: toward a critical pedagogy of visual culture<br />
by K.M. Tavin; Of diagrams and rhizomes: visual<br />
culture, contemporary art, and the impossibility of<br />
mapping the cont<strong>en</strong>t of art education by B. Wilson;<br />
Studies of the mass arts by L.H. Chapman; Beyond<br />
visual culture; sev<strong>en</strong> statem<strong>en</strong>ts of support for<br />
material culture studies in art education by P.E. Bolin<br />
and D. Blandy; Interpreting visual culture as cultural<br />
narratives in teacher education by N. Pauly.
Visual culture / A.D. Efland ... [et al.]<br />
In: Studies in art education. - Vol. 45(2004)<br />
3(Spring.234-273 p.). – Themanummer. – Zie ook:<br />
Vol. 44(2003)3(Spring.195-296)<br />
This issue continues the exploration of the theme<br />
'visual culture'. Cont<strong>en</strong>t: The <strong>en</strong>twined nature of the<br />
aesthetic: a discourse on visual culture by A.D.<br />
Efland; Visual culture isn't just visual: multi-literacy,<br />
multimodality and meaning by P. Duncum and comm<strong>en</strong>taries<br />
by D. Boughton and W.B. Knight and<br />
others.<br />
Young pe<strong>op</strong>le, soap <strong>op</strong>eras and reality tv : Yearbook<br />
2004 / C. von Feilitz<strong>en</strong> (redacteur). - Göteborg :<br />
Nordicom, Göteborg University, 2004. - 255 p. :<br />
tab. - Met lit.<strong>op</strong>g. - ISBN 91-89471-28-8<br />
A collection of articles based on rec<strong>en</strong>t research<br />
findings from around the world on the influ<strong>en</strong>ce of<br />
soap <strong>op</strong>eras and reality TV on young pe<strong>op</strong>le. What<br />
do childr<strong>en</strong> and young pe<strong>op</strong>le learn from these<br />
series? Is it too early for childr<strong>en</strong> to gain such a direct,<br />
yet false, insight into adult life? Are young<br />
pe<strong>op</strong>le's conceptions of the human body and<br />
appearances and their own self-image and behaviour<br />
influ<strong>en</strong>ced by the ideals of these series? These are<br />
some of the questions addressed in this book.<br />
Praktijk - algeme<strong>en</strong><br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Boek <strong>en</strong> film<br />
In: Lez<strong>en</strong>. – Vol.(2003)3(6-7)<br />
Stichting Lez<strong>en</strong> <strong>en</strong> het Nederlands Instituut voor<br />
Film<strong>educatie</strong> (NIF) werk<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> aan het project<br />
Boek <strong>en</strong> Film om via film <strong>en</strong> lez<strong>en</strong> cultuur<strong>educatie</strong> in<br />
het onderwijs aantrekkelijk te mak<strong>en</strong>.<br />
Film<strong>en</strong> / S. Blum-Pfingstl ... [et al.]<br />
In: Kunst + Unterricht. – Vol.(2003)276(Okt.3-<br />
42). – Met lit.<strong>op</strong>g. - Themanummer<br />
Das Them<strong>en</strong>heft Film<strong>en</strong> legt sein<strong>en</strong> Schwerpunkt auf<br />
die narrativ<strong>en</strong> Aspekte des Mediums. Mit Beispiel<strong>en</strong><br />
aus der Unterrichtspraxis unterschiedlichster Altersstuf<strong>en</strong><br />
und Schulart<strong>en</strong>.<br />
45 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID<br />
Film<strong>en</strong> / A. Weimer ... [et al.]<br />
In: Kunst + Unterricht. – Vol.(2003)277(Nov.4-<br />
42). - Met cd-rom. – Met lit.<strong>op</strong>g. – Themanummer<br />
Themaheft über Film<strong>en</strong>. Inhalt: Film in der Praxis;<br />
Wer hält die Fäd<strong>en</strong> in der Hand?; Vom Buch zum<br />
Film; Schribble- und Flimmerbilder; Kameraarbeit als<br />
bildnerisches Schaff<strong>en</strong>; Beispiele aus der Schul-Film-<br />
Sz<strong>en</strong>e; Filmkuliss<strong>en</strong> und Kunst; Mal<strong>en</strong> mit Licht;<br />
Animationsfilm; Montage.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
FilmSet / C. Gunnink<br />
In: Kunstzone. - Vol. 2(2003)6(jun.2-3)<br />
Door met professionele filmmakers schol<strong>en</strong> te<br />
bezoek<strong>en</strong> maakt het toekomstige kijkerspubliek k<strong>en</strong>nis<br />
met de wereld achter de film. Stichting FilmSet<br />
functioneert als landelijk intermediair tuss<strong>en</strong> filmmakers<br />
<strong>en</strong> schol<strong>en</strong>. Zij adviseert in de keuze van<br />
filmvertoning<strong>en</strong>, coördineert gastless<strong>en</strong>, levert lesmateriaal<br />
<strong>en</strong> organiseert project<strong>en</strong>.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Jeugdige journalist<strong>en</strong> trekk<strong>en</strong> de wijk in :<br />
KinderPersBuro leert jonger<strong>en</strong> kritisch met media om<br />
te gaan / B. Speleers<br />
In: Bulletin Cultuur & School. - Vol. 6(2003)<br />
27(apr.18-20)<br />
Kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> jonger<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> <strong>op</strong> schol<strong>en</strong> wel lez<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
schrijv<strong>en</strong>, maar vaak niet om <strong>op</strong> e<strong>en</strong> journalistieke<br />
manier deel te nem<strong>en</strong> aan de maatschappij. Het<br />
Projectburo Jonger<strong>en</strong> Onderwijs <strong>Media</strong> organiseert<br />
daarom KinderPersBuro's om kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> jonger<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> journalistieke houding <strong>en</strong> e<strong>en</strong> kritisch bewustzijn<br />
t<strong>en</strong> <strong>op</strong>zichte van de media aan te ler<strong>en</strong>. De beste<br />
manier om dat te bereik<strong>en</strong>, is door de jonge redacteur<strong>en</strong><br />
in hun eig<strong>en</strong> buurt nieuws te lat<strong>en</strong> verzamel<strong>en</strong><br />
om daarmee e<strong>en</strong> krant, website of tv- of radi<strong>op</strong>rogramma<br />
te vull<strong>en</strong>.<br />
<strong>Media</strong>-maniak / M. Boer ... [et al.]<br />
In: Ruif. – Vol.(2003)158(1-32). – Met lit.<strong>op</strong>g. -<br />
Themanummer<br />
Themanummer over media voor kinder<strong>en</strong> in de<br />
leeftijd van 4 tot 16 jaar met spelvorm<strong>en</strong> die direct<br />
in de praktijk toepasbaar zijn. Bevat artikel<strong>en</strong> over
eeldtaal, de invloed van de media, internet, e<strong>en</strong><br />
eig<strong>en</strong> radi<strong>op</strong>rogramma mak<strong>en</strong>, spel<strong>en</strong> met beeld, <strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> nieuwsuitz<strong>en</strong>ding mak<strong>en</strong>.<br />
Speelfilms mak<strong>en</strong> : e<strong>en</strong> handboek voor theorie <strong>en</strong><br />
praktijk van sc<strong>en</strong>ario tot montage / R.B. Lievaart. -<br />
Amsterdam : QQleQ Dramaprodukties, 2003. –<br />
271 p. : ill. - Met bijl., begripp<strong>en</strong>- <strong>en</strong> filmlijst, lit.<strong>op</strong>g.<br />
<strong>en</strong> reg. - ISBN 90-805551-3-4<br />
Dit cursusboek over films mak<strong>en</strong> is gebaseerd <strong>op</strong><br />
e<strong>en</strong> praktische videocursus. In ti<strong>en</strong> less<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> de<br />
volg<strong>en</strong>de onderwerp<strong>en</strong> aan bod: camera, het shot,<br />
découpage, geluid, licht, sc<strong>en</strong>ario, regie, productie,<br />
<strong>op</strong>nameleiding, montage. Bedoeld voor zowel amateurcineast<strong>en</strong><br />
als start<strong>en</strong>de professionals. Op de<br />
bijbehor<strong>en</strong>de website zijn links <strong>en</strong> leestips te vind<strong>en</strong><br />
voor verdere studie <strong>en</strong> voor hulp bij het <strong>op</strong>zett<strong>en</strong><br />
van e<strong>en</strong> productie.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Teaching Harry Potter and the Philos<strong>op</strong>her's Stone /<br />
M. Hubbard<br />
In: MEJ, media education journal. – Vol.(2004)<br />
35(Spring.49-51)<br />
An outline on how to use the film Harry Potter and<br />
the Philos<strong>op</strong>her's Stone in a lesson on media studies.<br />
Points of discussion are among others: language,<br />
sound, camera angle and lighting.<br />
Teaching visual culture : curriculum, aesthetics and<br />
the social life of art / K. Freedman. - New York<br />
[etc.] : Teachers College Press [etc.], 2003. - XIV,<br />
189 p. : ill. - Met lit.<strong>op</strong>g. <strong>en</strong> reg. - ISBN 0-8077-<br />
4371-2<br />
Visual culture is everywhere: on television, in<br />
museums, in magazines, in movie theatres and on<br />
the internet. Learning about visual culture is therefore<br />
becoming necessary. This book focuses on<br />
teaching visual culture. The author provides the<br />
theoretical basis on which to devel<strong>op</strong> a curriculum<br />
that lays the groundwork for postmodern art education.<br />
She draws on social, cognitive, and curricular<br />
theory foundations and offers a framework for<br />
teaching visual culture from a cultural standpoint.<br />
46 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID<br />
Typisch Zuid-Holland : amateurfotograf<strong>en</strong> br<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />
het actuele verled<strong>en</strong> in beeld / E. van Heijning<strong>en</strong><br />
(auteur van voorwoord), W. Hilverda (auteur van<br />
i<strong>nl</strong>eiding). - Rijswijk : Kunstgebouw, 2004. - 104 p. :<br />
ill.<br />
Kunstgebouw organiseerde in 2004 het project<br />
Typisch Zuid-Holland. Aan de Zuid-Hollandse fotoclubs<br />
werd gevraagd e<strong>en</strong> serie van ti<strong>en</strong> foto's te<br />
mak<strong>en</strong> over e<strong>en</strong> actueel onderwerp dat e<strong>en</strong> duidelijke<br />
band heeft met het verled<strong>en</strong>. Binn<strong>en</strong> dit thema<br />
werd aan de led<strong>en</strong> van de fotoclubs gevraagd hun<br />
eig<strong>en</strong> verled<strong>en</strong> te fotografer<strong>en</strong>. Acht fotoclubs hebb<strong>en</strong>,<br />
onder begeleiding van professionele fotograf<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> schrijfdoc<strong>en</strong>t, deelg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> aan het project.<br />
Het project resulteerde in acht series van ti<strong>en</strong> foto's<br />
die sam<strong>en</strong> e<strong>en</strong> zeer divers beeld lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> van het<br />
typisch Zuid-Hollandse.<br />
De verborg<strong>en</strong> schrijver : schrijv<strong>en</strong> voor toneel, film<br />
<strong>en</strong> televisie / G. Beuk<strong>en</strong>kamp. - Amsterdam : ITFB,<br />
2003. - 252 p. : ill. - ISBN 90-6403-629-2<br />
Handboek over schrijv<strong>en</strong> van onder andere dialog<strong>en</strong>,<br />
de strijd tuss<strong>en</strong> vorm <strong>en</strong> inhoud, stijl, structuur <strong>en</strong><br />
g<strong>en</strong>re. Met behulp van voorbeeld<strong>en</strong> <strong>en</strong> anekdotes uit<br />
de praktijk word<strong>en</strong> de techniek<strong>en</strong> behandeld die t<strong>en</strong><br />
grondslag ligg<strong>en</strong> aan het dramaschrijv<strong>en</strong>.<br />
Praktijk – primair onderwijs<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Alle kinder<strong>en</strong> e<strong>en</strong> filmstek / P. Thomas<br />
In: JSW, jeugd in school <strong>en</strong> wereld. –<br />
Vol. 88(2004)9(mei.27-29)<br />
Beschrijving van e<strong>en</strong> filmproject uitgevoerd met<br />
kinder<strong>en</strong> uit groep 1 <strong>en</strong> 2. Behalve dat spel e<strong>en</strong> belangrijk<br />
elem<strong>en</strong>t vormde, werd<strong>en</strong> elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zoals<br />
lez<strong>en</strong>, schrijv<strong>en</strong>, rek<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> het voer<strong>en</strong> van e<strong>en</strong><br />
gesprek geoef<strong>en</strong>d.<br />
Boek <strong>en</strong> film : primair onderwijs / NIF, Nederlands<br />
Instituut voor Film<strong>educatie</strong>, Stichting Lez<strong>en</strong>. -<br />
Utrecht [etc.] : NIF [etc.], 2003-2004<br />
Aanwezig: Polleke (videoband + lesmateriaal),<br />
Sproet (lesmateriaal)<br />
Het lesmateriaal biedt doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in het primair<br />
onderwijs materiaal om door middel van e<strong>en</strong>
oekverfilming aandacht te bested<strong>en</strong> aan taal,<br />
literatuur- <strong>en</strong> film<strong>educatie</strong>. De leerling<strong>en</strong> gaan aan<br />
de slag met (praktische) <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong>. 'Sproet' is<br />
bedoeld voor groep 5 <strong>en</strong> 6, Polleke voor groep 7<br />
<strong>en</strong> 8.<br />
Klassefilm / NIF, Nederlands Instituut voor<br />
Film<strong>educatie</strong>. - Klassefilm is de <strong>op</strong>volger van FEN<br />
schoolvoorstelling<strong>en</strong><br />
Aanwezige lesmapp<strong>en</strong>: Hodder; Ikingut; Kraak; Het<br />
Lev<strong>en</strong>de Bos; Lilo & Stitch; Lo<strong>en</strong>atik, de Moevie;<br />
Minoes; Tom & Thomas; Tsatsiki, vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> voor<br />
altijd; Wallah be; De IJzer<strong>en</strong> reus; Zulaika<br />
Het film<strong>educatie</strong>project Klassefilm bevat lesmateriaal<br />
over diverse films voor leerling<strong>en</strong> uit het basisonderwijs.<br />
De lesmap, bestaande uit e<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong>vouwblad<br />
(A3 in kleur) <strong>en</strong> e<strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding,<br />
geeft achtergrondinformatie over de film, thema's <strong>en</strong><br />
suggesties om de film in te leid<strong>en</strong> <strong>en</strong> na te besprek<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong> film<strong>educatie</strong>ve <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong>.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Mag ik van jou e<strong>en</strong> foto mak<strong>en</strong>? / B. Ros<strong>en</strong>daal<br />
In: Praxisbulletin. - Vol. 22(2004)4(dec.26-30)<br />
E<strong>en</strong> fot<strong>op</strong>roject voor kinder<strong>en</strong> van de onderbouw.<br />
Aan de orde komt: de werking van e<strong>en</strong> camera <strong>en</strong><br />
het mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> het ontwikkel<strong>en</strong> van foto's.<br />
<strong>Media</strong> in beeld [videoband]: hoe maak je e<strong>en</strong><br />
fotoreportage / F. Gerrits<strong>en</strong> (regisseur), P. Maas<br />
(regisseur). - Leid<strong>en</strong> : Zorn, 2003. - 24 min +<br />
doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding (4 p.). - I.s.m. de<br />
Wereldomroep<br />
Sv<strong>en</strong> heeft e<strong>en</strong> <strong>op</strong>dracht voor school: hij gaat e<strong>en</strong><br />
fotoreportage mak<strong>en</strong> over de Wereldomroep. Tijd<strong>en</strong>s<br />
zijn bezoek aan de Wereldomroep ziet hij hoe daar<br />
radio- <strong>en</strong> televisieprogramma's geproduceerd <strong>en</strong><br />
uitgezond<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Bestemd voor leerling<strong>en</strong> van<br />
groep 7 <strong>en</strong> 8 van het basisonderwijs. Het totale<br />
lespakket bestaat uit: e<strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding, e<strong>en</strong><br />
videoband <strong>en</strong> e<strong>en</strong> wegwerpfototoestel.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
PAF! laat kinder<strong>en</strong> de wereld van de animatiefilm<br />
belev<strong>en</strong> / I. Bijnagte<br />
In: Bulletin Cultuur & School. – Vol. 7(2004)<br />
32(apr.9-11)<br />
47 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID<br />
Met PAF! (Project Animatiefilm) mak<strong>en</strong> basisschoolleerling<strong>en</strong><br />
niet alle<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis met de verschill<strong>en</strong>de<br />
soort<strong>en</strong> animatiefilms, maar ze mog<strong>en</strong> er ook e<strong>en</strong><br />
zelf bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> <strong>en</strong> als het idee goed is: ook nog zelf<br />
uitvoer<strong>en</strong>.<br />
Reklame Rakkers [DVD] : mediavaardig <strong>en</strong> commercieel<br />
bewust met Reklame Rakkers / Stichting<br />
Reklame Rakkers. - Amsterdam : Stichting Reklame<br />
Rakkers, 2005. - tab., ill + doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding<br />
(16 p.) <strong>en</strong> leerling<strong>en</strong>werkblad<strong>en</strong> (19 st.). - Gemaakt<br />
in navolging <strong>op</strong> het advies van de staatssecretaris<br />
van het ministerie van OCW<br />
Lespakket bedoeld om de mediavaardigheid <strong>en</strong> het<br />
commerciële bewustzijn van kinder<strong>en</strong> te vergrot<strong>en</strong>,<br />
waardoor zij in staat zijn zich te ontwikkel<strong>en</strong> tot<br />
kritische <strong>en</strong> bewuste kinderconsum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Doelgroep:<br />
groep 4, 5 <strong>en</strong> 6 van het basisonderwijs. Ook bruikbaar<br />
geblek<strong>en</strong> voor de groep<strong>en</strong> 7 <strong>en</strong> 8 van het<br />
basisonderwijs.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Het waarom van mooi of stom : deel 2 : prat<strong>en</strong> over<br />
videoclips / M. van Rossum, R. Eikel<strong>en</strong>boom<br />
In: De pyramide. - Vol. 58(2004)3(mei.30-33)<br />
Waarom kijk<strong>en</strong> jonger<strong>en</strong> graag naar clips? Wat zijn<br />
clips eig<strong>en</strong>lijk? Hoe zitt<strong>en</strong> ze in elkaar? Wat is de<br />
bijdrage van clips aan onze cultuur? In hoeverre<br />
drag<strong>en</strong> de beeld<strong>en</strong> bij aan de zeggingskracht van de<br />
muziek <strong>en</strong> andersom? Draagt de videoclip iets bij<br />
aan de muziekbeleving? Ondersteunt de clip de<br />
kracht van muziek? Deze vrag<strong>en</strong> rond het f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong><br />
clips kunn<strong>en</strong> onderwerp zijn van e<strong>en</strong> gesprek over<br />
door kinder<strong>en</strong> zelf meegebrachte clips. Lesvoorbeeld<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> tips.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Watch that sound : vervolgreeks Rotterdams project<br />
Film <strong>en</strong> Muziek 1 / M. de Boer<br />
In: Kunstzone. - Vol. 2(2003)7/8(jul/aug.13-15)<br />
Eerste aflevering van e<strong>en</strong> reeks artikel<strong>en</strong> over het<br />
Rotterdams project Film <strong>en</strong> Muziek 'Watch that<br />
sound'. In dit artikel komt de bed<strong>en</strong>ker van het project,<br />
muzikant <strong>en</strong> muziekdoc<strong>en</strong>t Jacques van de<br />
Veerdonk, aan het woord. Het project is e<strong>en</strong> vervolg<br />
<strong>op</strong> e<strong>en</strong> worksh<strong>op</strong>, die Van de Veerdonk heeft gegev<strong>en</strong>,<br />
tijd<strong>en</strong>s het Internationale Filmfestival in
Rotterdam. Het project gaat uit van e<strong>en</strong> andere<br />
b<strong>en</strong>adering van het begrip schoolconcert. De<br />
bedoeling is kinder<strong>en</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> actieve <strong>en</strong> creatieve<br />
manier om lat<strong>en</strong> gaan met muziek.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Watch that sound : vervolgreeks Rotterdams project<br />
Film <strong>en</strong> Muziek 2 / M. de Boer<br />
In: Kunstzone. - Vol. 3(2004)7/8(jul/aug.24-25)<br />
Tweede aflevering van e<strong>en</strong> reeks artikel<strong>en</strong> over het<br />
Rotterdams project Film <strong>en</strong> Muziek. Het eerste artikel<br />
ging over de bed<strong>en</strong>ker van het project 'Watch<br />
that sound' Jacques van de Veerdonk <strong>en</strong> het basisidee<br />
van zijn project. Dit tweede artikel gaat over de<br />
actuele stand van zak<strong>en</strong>.<br />
Zó gaat het bij Het Klokhuis : <strong>en</strong> zo maak je je eig<strong>en</strong><br />
videofilm / P. Geelhoed (eindredacteur), Y. Smits<br />
(sam<strong>en</strong>steller). - Rotterdam : Lemniscaat, 2003. -<br />
159 p. : ill., tab. - ISBN 90-5637-559-8<br />
Regisseurs, acteurs, pres<strong>en</strong>tator<strong>en</strong> <strong>en</strong> andere<br />
makers van Het Klokhuis vertell<strong>en</strong> wat er komt kijk<strong>en</strong><br />
bij het mak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> Klokhuisaflevering. Daarnaast<br />
geeft het boek uitleg <strong>en</strong> tips over het zelf mak<strong>en</strong><br />
van e<strong>en</strong> videofilm.<br />
Praktijk – voortgezet onderwijs<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
AV als spin in het web / S. van der Lind<strong>en</strong><br />
In: Kunstzone. - Vol. 4(2005)5(mei.33-36)<br />
In e<strong>en</strong> aantal artikel<strong>en</strong> zal Kunstzone in de kom<strong>en</strong>de<br />
nummers praktische handreiking<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> voor<br />
doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die zonder het vak AV <strong>op</strong> school toch aandacht<br />
aan audiovisuele vorming will<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>. Dit<br />
artikel bespreekt e<strong>en</strong> AV-project voor het voortgezet<br />
onderwijs dat elke doc<strong>en</strong>t met weinig technische<br />
middel<strong>en</strong> kan <strong>op</strong>zett<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong>. Het project is<br />
getiteld 'Jouw eig<strong>en</strong> m<strong>en</strong>ing'.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
AV als verplicht vak : e<strong>en</strong> praktijkvoorbeeld uit<br />
Apeldoorn / B. Bussemaker<br />
In: Kunstzone. - Vol. 2(2003)5(mei.19-22)<br />
E<strong>en</strong> voorbeeld van e<strong>en</strong> school die audiovisuele vorming<br />
als verplicht vak geeft. Leerling<strong>en</strong> van mavo 2<br />
48 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID<br />
<strong>en</strong> 3 <strong>en</strong> havo 2 <strong>en</strong> 3 krijg<strong>en</strong> elke week 1 uur verplicht<br />
AV. Het cijfer aan het einde van het jaar telt<br />
net zo zwaar als de andere cijfers. Bij de invoering is<br />
nauw overleg geweest met de consul<strong>en</strong>t van EDU-<br />
ART Gelderland, de provinciale steunfunctieinstelling.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
B van Baantjer : Baantjer maakt lez<strong>en</strong> leuk / S. van<br />
der Lind<strong>en</strong><br />
In: Kunstzone. - Vol. 4(2005)4(apr.7-8)<br />
Bespreking van het project 'B van Baantjer', e<strong>en</strong><br />
leesbevordering- <strong>en</strong> media-<strong>educatie</strong>project voor het<br />
vmbo. Het project is e<strong>en</strong> onderdeel van Bazar.<br />
B van Baantjer : handleiding : leerjaar 2 /<br />
M. Middelko<strong>op</strong>, F. Sti<strong>en</strong><strong>en</strong>, A. van Dam (project–<br />
leider). - Rotterdam : Uitgeverij Partners, 2005. –<br />
30 p. + cd-rom + videoband - Ontwikkeld <strong>op</strong><br />
initiatief van Mira media i.s.m. onder meer Stichting<br />
Lez<strong>en</strong><br />
B van Baantjer is e<strong>en</strong> lespakket voor het vmbo <strong>en</strong><br />
maakt onderdeel uit van de leesbevorderingsmethode<br />
'Bazar, lez<strong>en</strong> met plezier in het vmbo'. Het<br />
project combineert media-<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> leesbevordering<br />
rondom e<strong>en</strong> aflevering van de televisieserie<br />
Baantjer. Leerling<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> over het lez<strong>en</strong>, schrijv<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> visualiser<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> thriller. Met de bijbehor<strong>en</strong>de<br />
cd-rom ler<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> hoe het castingproces in<br />
elkaar zit.<br />
Boek <strong>en</strong> film : voortgezet onderwijs / NIF,<br />
Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong>, Stichting<br />
Lez<strong>en</strong>. - Utrecht [etc.] : NIF [etc.], 2003-2004<br />
Aanwezig: Boek <strong>en</strong> film: de introductie (videoband+<br />
doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding), Phileine zegt sorry (DVD+<br />
lesmap+doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding), De Tweeling (DVD+<br />
lesmap+doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding), Oesters van Nam Kee<br />
(DVD+lesmap+doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding)<br />
Het lesmateriaal biedt informatie over <strong>en</strong> achtergrond<strong>en</strong><br />
bij het boek <strong>en</strong> de film. De lesstof geeft<br />
leerling<strong>en</strong> inzicht in de verschill<strong>en</strong>de aspect<strong>en</strong> van de<br />
filmproductie, maar probeert ook de link tuss<strong>en</strong> film<br />
<strong>en</strong> literatuur inzichtelijk te mak<strong>en</strong>. De leerling<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> zelfstandig aan de slag met (praktische)<br />
<strong>op</strong>dracht<strong>en</strong> waarmee ze zowel het boek als de verfilming<br />
beter ler<strong>en</strong> doorgrond<strong>en</strong>. Het materiaal is te
gebruik<strong>en</strong> zonder het hele boek te lez<strong>en</strong>. In de<br />
doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding staan lessuggesties <strong>en</strong> antwoord<strong>en</strong><br />
bij de <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong>. Het lesmateriaal sluit<br />
aan bij de vakk<strong>en</strong> CKV1 <strong>en</strong> Nederlands. Doelgroep<br />
zijn leerling<strong>en</strong> in het voortgezet onderwijs havo/vwo<br />
4, 5 <strong>en</strong> vwo 6.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Bogerman Film Award uitgereikt / A. Vermeul<strong>en</strong>-<br />
Dijkstra<br />
In: Kunstzone. - Vol. 4(2005)5(mei.15-17)<br />
Bogerman Koudum, e<strong>en</strong> nev<strong>en</strong>vestiging van<br />
Bogerman Sneek, is bezig met het <strong>op</strong>zett<strong>en</strong> van e<strong>en</strong><br />
mediaprofiel. Anneke Vermeul<strong>en</strong>, locatieleider <strong>op</strong><br />
Bogerman Koudum, beschrijft e<strong>en</strong> filmproject van<br />
vier leerling<strong>en</strong> vmbo-KT.<br />
Buffy the vampire slayer / D. Murphy ... [et al.]<br />
In: MEJ, media education journal. –<br />
Vol.(2004)35(Spring.3-27). - Themanummer<br />
This issue is composed of five articles dedicated to<br />
the American television serial drama Buffy the vampire<br />
slayer. The introductory article gives background<br />
information and explains its pot<strong>en</strong>tial use in<br />
teaching media studies. The second article is a paper<br />
suggesting a number of ways in which the serie can<br />
be used in school, focusing on the positive aspects of<br />
the show and its suitability for ext<strong>en</strong>ding learning<br />
and gives examples. The use of British characters in<br />
American films and television as also in Buffy is discussed<br />
in the third article. Dr. Hills delves into the<br />
psychology of the characters in the following article.<br />
Finally a teacher of <strong>Media</strong> Studies Higher gives his<br />
teaching notes he used on an episode of Buffy called<br />
'Hush'.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Dag van de Nederlandse Film: initiatief met<br />
duidelijke meerwaarde / C. Harkema<br />
In: Dossier k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> media. – Vol. 4(2005)3(74-76)<br />
Op 25 januari 2005 vond in Amersfoort de zesde<br />
Dag van de Nederlandse Film voor havo- <strong>en</strong> vwoscholier<strong>en</strong><br />
CKV plaats. E<strong>en</strong> impressie <strong>en</strong> de m<strong>en</strong>ing<br />
van doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> over de waarde van deze<br />
dag voor het onderwijs.<br />
49 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID<br />
Dicht/Vorm : werk van de nieuwe g<strong>en</strong>eratie dichters<br />
<strong>en</strong> animatiefilmmakers / Stichting Il Luster. –<br />
Utrecht : Il Luster/PODIUM, 2003. - 2 dl. (47 p. <strong>en</strong><br />
ongepag.) + videoband + cd-rom<br />
Dicht/Vorm is e<strong>en</strong> multimediaal project <strong>op</strong> basis van<br />
poëzie <strong>en</strong> animatie. Het project laat jonger<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nismak<strong>en</strong><br />
met poëzie van de huidige g<strong>en</strong>eratie<br />
dichters <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>teert poëzie als multimediale<br />
kunstvorm. Basis van het project vorm<strong>en</strong> vijfti<strong>en</strong><br />
geanimeerde gedichtverfilming<strong>en</strong>. Dicht/Vorm is<br />
ontwikkeld voor de Tweede Fase havo <strong>en</strong> vwo, voor<br />
de vakk<strong>en</strong> Nederlands <strong>en</strong> CKV/CKV1. Het totale<br />
project bestaat uit: e<strong>en</strong> lespakket (doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding),<br />
e<strong>en</strong> bloemlezing, e<strong>en</strong> videoband, e<strong>en</strong> cdrom<br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> website.<br />
Digital playground in Zeeland : evaluatie / Sco<strong>op</strong>,<br />
Zeeuws Instituut voor Zorg, Welzijn & Cultuur,<br />
Zeeland. - Middelburg : Sco<strong>op</strong>, 2004. - 7 p. : ill.<br />
Digital Playground is e<strong>en</strong> project rondom <strong>educatie</strong>f<br />
mediagebruik <strong>en</strong> computervormgeving voor (CKV-)<br />
leerling<strong>en</strong> van het vmbo <strong>en</strong> het havo/vwo. Het concept<br />
voor dit project, dat is ontwikkeld door<br />
kunst<strong>en</strong>c<strong>en</strong>trum Hal 4 in Rotterdam, ligt <strong>op</strong> het snijvlak<br />
van computers, media <strong>en</strong> kunst. In Zeeland is<br />
het project Digital Playground <strong>op</strong>g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in de programmering<br />
van het festival Film By The Sea.<br />
Elastiek : handreiking<strong>en</strong> voor sam<strong>en</strong>werking<br />
bibliotheek & vmbo / A. van der Zand<strong>en</strong>,<br />
Th. Niss<strong>en</strong>. - Tilburg : PCB, 2005. - 92 p. + cd-rom :<br />
ill. - Met lit.<strong>op</strong>g. <strong>en</strong> bijl.<br />
Deze handreiking biedt zowel bibliothek<strong>en</strong> als vmboschol<strong>en</strong><br />
ondersteuning bij het <strong>op</strong>bouw<strong>en</strong> of verbeter<strong>en</strong><br />
van sam<strong>en</strong>werking <strong>en</strong> voorziet in praktische<br />
instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> om sam<strong>en</strong>werking structureel vorm te<br />
gev<strong>en</strong>. In het boek wordt onder andere ingegaan <strong>op</strong><br />
de organisatorische <strong>en</strong> inhoudelijke aspect<strong>en</strong> van de<br />
sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> bibliotheek <strong>en</strong> het voortgezet<br />
onderwijs, gericht <strong>op</strong> de thema's leesbevordering,<br />
Bazar, cultuur<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> media-<strong>educatie</strong>. De<br />
bijbehor<strong>en</strong>de cd-rom bevat praktische instrum<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> hulpmiddel<strong>en</strong>. De publicatie is ontstaan vanuit het<br />
project 'Elastiek', waarbij ti<strong>en</strong> Brabantse bibliothek<strong>en</strong><br />
gedur<strong>en</strong>de ruim twee jaar hebb<strong>en</strong> gewerkt aan het<br />
<strong>op</strong>bouw<strong>en</strong> van structurele sam<strong>en</strong>werking met vmboschol<strong>en</strong><br />
binn<strong>en</strong> hun werkgebied.
Fotografie : beeldbeschrijving : kijkwijzer vmbo /<br />
J. van Overeem. - D<strong>en</strong> Haag : Geme<strong>en</strong>temuseum,<br />
2003. - 8 p. : ill.<br />
Vmbo-leerling<strong>en</strong> zoek<strong>en</strong> in het Geme<strong>en</strong>temuseum in<br />
D<strong>en</strong> Haag e<strong>en</strong> foto uit. Vervolg<strong>en</strong>s beantwoord<strong>en</strong> zij<br />
met behulp van e<strong>en</strong> kijkwijzer vrag<strong>en</strong> over het<br />
desbetreff<strong>en</strong>de kunstwerk.<br />
Fotografie : kijkwijzer beeldbeschrijving havo vwo /<br />
J. van Overeem. - D<strong>en</strong> Haag : Geme<strong>en</strong>temuseum,<br />
2003. - 10 p. : ill.<br />
Aan de hand van deze kijkwijzer mak<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong><br />
van havo <strong>en</strong> vwo e<strong>en</strong> beeldbeschrijving van e<strong>en</strong> foto<br />
die zij uitkiez<strong>en</strong> uit de collectie van het Fotomuseum<br />
in D<strong>en</strong> Haag. Er wordt gelet <strong>op</strong> het beeld, de inhoud<br />
<strong>en</strong> de functie van de foto.<br />
Fotografie : kreativer Kunstunterricht in der<br />
gymnasial<strong>en</strong> Oberstufe / B. Franke. - Donauwörth :<br />
Auer, 2004. - 140 p. : ill., tab. - Met lit.<strong>op</strong>g. <strong>en</strong> bijl. -<br />
ISBN 3-403-03555-7<br />
Fotografie ist ein Teil des kreativ<strong>en</strong> Kunstunterrichts<br />
in der gymnasial<strong>en</strong> Oberstuf<strong>en</strong> im Deutschland. Sie<br />
motiviert die M<strong>en</strong>sch<strong>en</strong>, sich an der Welt der Bilder<br />
zu erfreu<strong>en</strong> und ihre eig<strong>en</strong>e Welt in Bildern darzustell<strong>en</strong>.<br />
Inhaltliche Schwerpunkte: Historische Aspekte<br />
der Fotografie, Analys<strong>en</strong> fotografischer Arbeit<strong>en</strong>,<br />
Anregung<strong>en</strong> für die eig<strong>en</strong>e fotografische Praxis,<br />
Aufgab<strong>en</strong>stellung<strong>en</strong> zur Entwicklung und Vertiefung<br />
von Schlüsselkompet<strong>en</strong>z<strong>en</strong>. Them<strong>en</strong>angebote für<br />
Experim<strong>en</strong>te mit der Kamera rund<strong>en</strong> die zahlreich<strong>en</strong><br />
Aufgab<strong>en</strong>felder ab.<br />
Gerrit van Dijk : lespakket / T. Gloudemans (auteur<br />
van begeleid<strong>en</strong>d materiaal), P. Moggre (redacteur),<br />
B. Thomass<strong>en</strong> (redacteur). - Amsterdam :<br />
Filmmuseum, 2004. - 2 dl. (24 p., ongepag.) : ill. +<br />
DVD (153 min.) + cd-rom. - Met lit.<strong>op</strong>g.<br />
Lespakket voor het voortgezet onderwijs rond<br />
animatiefilmer Gerrit van Dijk. Het lespakket bestaat<br />
uit de DVD 'Animated shorts' met animatiefilms van<br />
Gerrit van Dijk, e<strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding waarin<br />
k<strong>en</strong>nis gemaakt wordt met de filmmaker Gerrit van<br />
Dijk, zijn stijl, techniek<strong>en</strong> <strong>en</strong> thema's <strong>en</strong> e<strong>en</strong> cd-rom<br />
met het computerprogramma 'Rotosc<strong>op</strong>er' waarmee<br />
leerling<strong>en</strong> zelf animaties kunn<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>. Het materiaal<br />
is te gebruik<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> het vak CKV1.<br />
50 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
KCM : e<strong>en</strong> nieuwe manier van ler<strong>en</strong> / R. H<strong>en</strong>driks,<br />
E. Vermuë<br />
In: Kunstzone. – Vol. 4(2005)5(mei.11-12)<br />
Op het Montessori College te Nijmeg<strong>en</strong> wordt sinds<br />
augustus 2004 het nieuwe vak KCM: Kunst, Cultuur<br />
<strong>en</strong> <strong>Media</strong> gegev<strong>en</strong> voor leerling<strong>en</strong> vmbo-t. Dit<br />
nieuwe programma is onder andere ontwikkeld, omdat<br />
het grootste deel van het schoolprogramma van<br />
leerling<strong>en</strong> vmbo-t te theoretisch is. KCM is e<strong>en</strong> succes<br />
geword<strong>en</strong> <strong>en</strong> wordt met ingang van kom<strong>en</strong><br />
schooljaar aangebod<strong>en</strong> <strong>op</strong> alle vmbo-niveaus.<br />
Klassefilm / NIF, Nederlands Instituut voor<br />
Film<strong>educatie</strong> - Klassefilm is de <strong>op</strong>volger van FEN<br />
schoolvoorstelling<strong>en</strong><br />
Aanwezig (doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding <strong>en</strong> lesbrief): An<br />
angel for May; B<strong>en</strong>d it like Beckham; Beyond;<br />
Crouching tiger, hidd<strong>en</strong> dragon; Le fabuleux destin<br />
d'Amélie Poulain; Girlfight; H<strong>op</strong>; Ice age; K<strong>op</strong>s;<br />
Moulin rouge; Shouf Shouf Habibi; Spirited away;<br />
There's o<strong>nl</strong>y one Jimmy Grimble; E<strong>en</strong> tijd voor<br />
dronk<strong>en</strong> paard<strong>en</strong><br />
Het film<strong>educatie</strong>project Klassefilm bevat lesmateriaal<br />
over diverse films voor leerling<strong>en</strong> uit het voortgezet<br />
onderwijs. De lesbrief <strong>en</strong> de doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding<br />
gev<strong>en</strong> achtergrondinformatie over de film, thema's<br />
<strong>en</strong> suggesties om de film in te leid<strong>en</strong> <strong>en</strong> na te besprek<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong> film<strong>educatie</strong>ve <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong>.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
De kloof tuss<strong>en</strong> kunst <strong>en</strong> kermis / S. Legein<br />
In: Skri<strong>en</strong>. - Vol.35(2003)8(okt.32-33)<br />
Het Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong> probeert<br />
meer aandacht te trekk<strong>en</strong> voor de film bij doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
van het vak CKV. Zij mak<strong>en</strong> lesmaterial<strong>en</strong> <strong>en</strong> organiser<strong>en</strong><br />
speciale dag<strong>en</strong> voor doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> met professionals<br />
uit de filmindustrie.<br />
Kunst in de klas / J. Dirks<strong>en</strong> … [et al.]<br />
In: Tsjip/Letter<strong>en</strong>. - Vol. 14(2004)2(jun.3-36). -<br />
Themanummer<br />
Enkele artikel<strong>en</strong>: waarom wordt het <strong>en</strong>e boek wel <strong>en</strong><br />
het andere boek niet verfilmd; e<strong>en</strong> gesprek met de<br />
sc<strong>en</strong>arioschrijver van de film 'De Tweeling'; verslag<br />
van e<strong>en</strong> CKV1 project 'Strips in de Klas'; gesprek<br />
met de kunstcoördinator van e<strong>en</strong> vmbo school over
de <strong>op</strong>leiding vmbo-kunst; internet <strong>en</strong> kunst, het<br />
sam<strong>en</strong>gaan van aanschouwelijk <strong>en</strong> interactief onderwijs<br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> verslag over de website 'Poëzie in<br />
Beweging'.<br />
Kunstdatdo<strong>en</strong>wezelfwel.<strong>nl</strong> : projectverslag / A. Le<br />
Cosquino de Bussy, M. Hofhuis. - Amsterdam : De<br />
Bussy Consult, 2003. - 33 p. + videoband (4.44<br />
min.) + cd-rom : ill., tab. - In <strong>op</strong>dr. van Amsterdams<br />
Fonds voor de Kunst. - Met bijl.<br />
In het project 'Kunstdatdo<strong>en</strong>wezelfwel.<strong>nl</strong>' gaat het<br />
om de kunstbeleving van jonger<strong>en</strong>. Het is ge<strong>en</strong> project<br />
van culturele instelling<strong>en</strong> of kunstdoc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die<br />
d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> te wet<strong>en</strong> wat jonger<strong>en</strong> aanspreekt, maar e<strong>en</strong><br />
project dat alle ruimte biedt aan de leerling<strong>en</strong> zelf<br />
die zich daarbij gesteund wet<strong>en</strong> door professionele<br />
kunst<strong>en</strong>aars. Het project vond plaats van november<br />
2002 tot oktober 2003 <strong>op</strong> de vmbo-afdeling van<br />
technische school TeC-West <strong>en</strong> <strong>op</strong> het Ignatiusgymnasium.<br />
In dit projectverslag wordt e<strong>en</strong> beschrijving<br />
gegev<strong>en</strong> van het plan <strong>en</strong> de realisatie. De<br />
leerling<strong>en</strong> van het gymnasium filmd<strong>en</strong> de 'making<br />
off' van hun project in e<strong>en</strong> bekn<strong>op</strong>te homevideo. De<br />
vmbo-leerling<strong>en</strong> maakt<strong>en</strong> e<strong>en</strong> professionele korte<br />
vide<strong>op</strong>roductie tot onderwerp van hun project. De<br />
bijbehor<strong>en</strong>de videoband <strong>en</strong> cd-rom 'AmsTeCdance'<br />
(beide id<strong>en</strong>tiek) bevat e<strong>en</strong> video gemaakt door leerling<strong>en</strong><br />
van de studie Licht, Beeld & Geluid van TeC-<br />
Amsterdam.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Link / A. de Vries, A. Nicolai<br />
In: Kunstzone. - Vol. 4(2005)1(jan.39-40)<br />
Beschrijving van e<strong>en</strong> themakatern gemaakt voor<br />
CKV1. Het katern, g<strong>en</strong>aamd 'Link' heeft als doel<br />
verbinding te legg<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> het modernisme <strong>en</strong> het<br />
postmodernisme. Het omvat e<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong>boek,<br />
doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding <strong>en</strong> twee DVD's met actuele<br />
films <strong>en</strong> docum<strong>en</strong>taires. 'Link' is e<strong>en</strong> afstudeerproject<br />
van twee stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van de Kunstacademie te<br />
Zwolle.<br />
Made in Holland: Nederlandse videokunst uit de<br />
jar<strong>en</strong> zev<strong>en</strong>tig <strong>en</strong> tachtig : doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding /<br />
M. de Valk (sam<strong>en</strong>steller), Montevideo, Nederlands<br />
Instituut voor <strong>Media</strong>kunst. - Amsterdam :<br />
Montevideo, 2003 + 2 videoband<strong>en</strong> (84, 163 min.)<br />
51 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID<br />
De lesbrief is ontstaan naar aa<strong>nl</strong>eiding van e<strong>en</strong> expositie<br />
'Dertig Jaar Nederlandse Videokunst'. De<br />
lesbrief geeft e<strong>en</strong> indruk van twintig jaar videokunst.<br />
Het laat de ontwikkeling zi<strong>en</strong> van performance kunst<br />
naar narratieve videokunst. Te gebruik<strong>en</strong> voor CKV2,<br />
kunstbeschouwing.<br />
<strong>Media</strong>kunst : kijkwijzer vmbo : beeldbeschrijving /<br />
J. van Overeem. - D<strong>en</strong> Haag : Geme<strong>en</strong>temuseum,<br />
2003. - 6 p. : ill.<br />
Vmbo-leerling<strong>en</strong> zoek<strong>en</strong> in het Geme<strong>en</strong>temuseum in<br />
D<strong>en</strong> Haag e<strong>en</strong> mediakunstwerk uit. Vervolg<strong>en</strong>s beantwoord<strong>en</strong><br />
zij met behulp van e<strong>en</strong> kijkwijzer vrag<strong>en</strong><br />
over het desbetreff<strong>en</strong>de kunstwerk.<br />
<strong>Media</strong>kunst : beeldbeschrijving : kijkwijzer havo -<br />
vwo / J. van Overeem. - D<strong>en</strong> Haag :<br />
Geme<strong>en</strong>temuseum, 2003. - 10 p. : ill.<br />
Aan de hand van deze kijkwijzer mak<strong>en</strong> havo- <strong>en</strong><br />
vwo-leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> beschrijving van e<strong>en</strong> kunstwerk<br />
dat aanwezig is in het Geme<strong>en</strong>temuseum D<strong>en</strong> Haag<br />
<strong>en</strong> gemaakt is met behulp van nieuwe media, bijvoorbeeld<br />
e<strong>en</strong> video(installatie), computeranimatie<br />
of computercompilatie. Er wordt gelet <strong>op</strong>: wat is er<br />
te zi<strong>en</strong>?, wat is de betek<strong>en</strong>is? <strong>en</strong> wat is het doel van<br />
het kunstwerk?<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Moo: using a computer gaming <strong>en</strong>vironm<strong>en</strong>t to teach<br />
about community arts / E. Garber<br />
In: Art education. – Vol. 57(2004)4(Jul.40-47). –<br />
Met lit.<strong>op</strong>g.<br />
Interactive computer <strong>en</strong>vironm<strong>en</strong>ts offer the possibility<br />
of being effective supplem<strong>en</strong>ts to art talk in the<br />
classroom. Preservice teachers use these tools to<br />
teach local high school ceramics stud<strong>en</strong>ts involved in<br />
a public arts project. The goals of the class fit within<br />
the definitions of community-based art education.<br />
Locally produced art is studied, and connections<br />
betwe<strong>en</strong> art and the life of the community are<br />
emphasized. The project focuses on teaching with a<br />
MOO (Multi-user domain, Object-Ori<strong>en</strong>ted) in an art<br />
criticism and aesthetics class. The fail assignm<strong>en</strong>t -a<br />
class project- is to design a website with related art<br />
criticism and aesthetics activities using an interactive<br />
computer <strong>en</strong>vironm<strong>en</strong>t. The audi<strong>en</strong>ce is stud<strong>en</strong>ts at<br />
a local high school working on a public art project.
Movie up [cd-rom]: maak carrière in de film / NIF,<br />
Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong>. - Utrecht :<br />
NIF, 2004 + doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding<br />
Film<strong>educatie</strong>f spel voor het vak culturele <strong>en</strong> kunstzinnige<br />
vorming in het vmbo <strong>en</strong> de onderbouw van<br />
het havo/vwo. De cd-rom heeft als doelstelling de<br />
k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> waardering van film bij scholier<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> te vergrot<strong>en</strong> <strong>en</strong> te int<strong>en</strong>siver<strong>en</strong>. De prijs<br />
die er binn<strong>en</strong> het spel te winn<strong>en</strong> valt, is het mak<strong>en</strong><br />
van e<strong>en</strong> d<strong>en</strong>kbeeldige film. De prijs wordt gewonn<strong>en</strong><br />
door spelletjes te spel<strong>en</strong>, <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
daarbij filmfragm<strong>en</strong>t<strong>en</strong> te krijg<strong>en</strong>. De deelnemer<br />
wint door <strong>op</strong> te klimm<strong>en</strong> in de wereld van de film.<br />
Van cameraman tot regisseur, van belichtingstechnicus<br />
tot stuntman. Alle werkzaamhed<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de<br />
film word<strong>en</strong> doorl<strong>op</strong><strong>en</strong>.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
MovieZone : e<strong>en</strong> andere manier van 'biosco<strong>op</strong>je<br />
pakk<strong>en</strong>' / M. Ev<strong>en</strong>huis, G. Heyweg<strong>en</strong><br />
In: Kunstzone. - Vol. 2(2003)11(nov.8-9)<br />
Informatie over het CKV1-project MovieZone van het<br />
Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong> (NIF).<br />
Moviezone : lespakket ckv1 [2003/2004] / Stichting<br />
Moviezone, NIF, Nederlands Instituut voor<br />
Film<strong>educatie</strong>. - Utrecht : Stichting Moviezone,<br />
2003. – Bestaat uit: doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding/<br />
animatiespecial, 2 brochures, 23 factsheets<br />
Lespakket t<strong>en</strong> behoeve van CKV1. Moviezone biedt<br />
e<strong>en</strong> programma dat zich richt <strong>op</strong> de vertoning van<br />
kunstzinnige films voor e<strong>en</strong> jong publiek met als<br />
doelstelling de culturele belangstelling van jonger<strong>en</strong><br />
te vergrot<strong>en</strong>. De doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding is anders van<br />
<strong>op</strong>zet dan de voorgaande jar<strong>en</strong>. In deze versie is de<br />
algem<strong>en</strong>e lesmethode vervang<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> speciale<br />
aanvulling: de Moviezone Animatiespecial. Deze special<br />
besteedt uitgebreid aandacht aan de verschill<strong>en</strong>de<br />
techniek<strong>en</strong> <strong>en</strong> toepassing<strong>en</strong> van de animatiefilm.<br />
Dit deel van het lesmateriaal is ontwikkeld in<br />
sam<strong>en</strong>werking met het Holland Animation Film<br />
Festival. De factsheets gev<strong>en</strong> informatie over onder<br />
andere de films, de filmmakers <strong>en</strong> de filmhistorische<br />
context. Het lespakket sluit nauw aan bij het 'Advies<br />
Exam<strong>en</strong>programma havo/vwo CKV1'. Films zijn:<br />
Anglobilly Feverson; Apocalypse Now Redux; Bloody<br />
Sunday; Blue Velvet; Bowling for Columbine; Cidade<br />
52 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID<br />
de Deus; Das Experim<strong>en</strong>t; Dog; Dr Jekyll and Mr<br />
Hyde. Gerry; L'auberge Espagnol; Le Fils; Le Vélo de<br />
Ghislain Lambert; Lilja 4-Ever; Mill<strong>en</strong>nium Mambo;<br />
Morvern Callar; Nói Albiniói; September 11; Spirited<br />
Away; The Good Girl; Van God Los; Y tu mamá<br />
también; Zus & Zo.<br />
Moviezone : lespakket ckv1 [2004/2005] / Stichting<br />
Moviezone, NIF, Nederlands Instituut voor<br />
Film<strong>educatie</strong>. - Utrecht : Stichting Moviezone,<br />
2004. – Bestaat uit: doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding,<br />
docum<strong>en</strong>taire special, brochure <strong>en</strong> 21 factsheets<br />
Lespakket t<strong>en</strong> behoeve van CKV1. Moviezone biedt<br />
e<strong>en</strong> programma dat zich richt <strong>op</strong> de vertoning van<br />
kunstzinnige films voor e<strong>en</strong> jong publiek met als<br />
doelstelling de culturele belangstelling van jonger<strong>en</strong><br />
te vergrot<strong>en</strong>. Films dit jaar zijn: 21 grams; Anyway<br />
the wind blows; Brok<strong>en</strong> wings; Confessions of a<br />
dangerous mind; Dans, Grozny dans (docum<strong>en</strong>taire);<br />
Distant lights; Elephant; Erè Mèla Mèla;<br />
Home Road Movies; Mont Blanc; Goodbye L<strong>en</strong>in; In<br />
this world; Johan Cruijff- <strong>en</strong> un mom<strong>en</strong>to dado<br />
(docum<strong>en</strong>taire); Lost in translation; Nói Albinói;<br />
Oasis; Punch-drunk love; Shara; Summer in the<br />
Gold<strong>en</strong> Valley; Swimming pool; Les Triplettes de<br />
Belleville; Wilbur wants to kill himself; <strong>en</strong> Zatoichi.<br />
Toegevoegd is e<strong>en</strong> lesbrief over de docum<strong>en</strong>taire.<br />
Deze special besteedt aandacht aan de docum<strong>en</strong>tairefilm:<br />
Wat is k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>d voor deze filmsoort <strong>en</strong><br />
welke ontwikkeling heeft de docum<strong>en</strong>taire doorgemaakt?<br />
Het doel van het materiaal is meer inzicht te<br />
verkrijg<strong>en</strong> in de verschill<strong>en</strong>de vorm<strong>en</strong> van docum<strong>en</strong>taire<br />
<strong>en</strong> de relatie met andere g<strong>en</strong>res.<br />
Najib <strong>en</strong> Julia : lespakket / G. Massaro<br />
(sam<strong>en</strong>steller), L. Erdtsieck (sam<strong>en</strong>steller). –<br />
Utrecht : Forum, 2003. – Bestaat uit:<br />
doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding (45 p.), videoband (45 min.) <strong>en</strong><br />
krant (12 p.)<br />
E<strong>en</strong> lespakket over media-<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> beeldvorming.<br />
Najib <strong>en</strong> Julia is e<strong>en</strong> verhaal over de liefde tuss<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> Marokkaanse pizzakoerier <strong>en</strong> e<strong>en</strong> Haags<br />
hockeymeisje, maar ook e<strong>en</strong> verhaal over de botsing<br />
van twee milieus <strong>en</strong> twee cultur<strong>en</strong>. Dit lespakket is<br />
bedoeld voor leerling<strong>en</strong> CKV vmbo <strong>en</strong> bov<strong>en</strong>bouw<br />
havo/vwo. Aan de hand van het sc<strong>en</strong>ario, scènes uit<br />
de serie, niet gebruikte <strong>op</strong>names <strong>en</strong> interviews met
de regisseur Theo van Gogh, sc<strong>en</strong>arioschrijver Justus<br />
van Oel <strong>en</strong> de acteurs (onder ander<strong>en</strong> Najib Amhali<br />
<strong>en</strong> Tara Elders), wordt uitgelegd <strong>op</strong> welke wijze e<strong>en</strong><br />
tv-serie totstandkomt, maar vooral welke keuzes de<br />
makers mak<strong>en</strong> bij het weergev<strong>en</strong> van de hed<strong>en</strong>daagse<br />
(multiculturele) sam<strong>en</strong>leving <strong>en</strong> welke<br />
invloed deze keuzes kunn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> <strong>op</strong> het kijkgedrag<br />
van het publiek <strong>en</strong> <strong>op</strong> de daar<strong>op</strong>volg<strong>en</strong>de<br />
m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong> houding<strong>en</strong>. Aan bod kom<strong>en</strong> de keuze<br />
voor thema's, de <strong>op</strong>bouw van het sc<strong>en</strong>ario, de totstandkoming<br />
van dialoogtekst<strong>en</strong>, keuzes voor<br />
camerastandpunt<strong>en</strong>, de montage <strong>en</strong> <strong>op</strong>vatting<strong>en</strong><br />
over acter<strong>en</strong>.<br />
Noorderlicht lespakket havo/vwo : waarheid <strong>en</strong><br />
werkelijkheid in de fotografie / T. Broekhuis (auteur<br />
van idee), I. Kromhout (medewerker). - Groning<strong>en</strong> :<br />
Stichting Fotografie Noorderlicht, 2004. - 36 p. +<br />
lesmapp<strong>en</strong> (8 st.) : ill. - Versch<strong>en</strong><strong>en</strong> in het kader van<br />
de Fotomanifestatie Noorderlicht 2004<br />
Doel van het lespakket is dat leerling<strong>en</strong> beeldaspect<strong>en</strong>-<br />
<strong>en</strong> elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> begrijp<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
dat ze gestimuleerd word<strong>en</strong> foto's te bekijk<strong>en</strong>, te<br />
interpreter<strong>en</strong> <strong>en</strong> te waarder<strong>en</strong>. De doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding<br />
bevat informatie ter voorbereiding van de les,<br />
k<strong>op</strong>ieerbare vraagformulier<strong>en</strong>, bijbehor<strong>en</strong>de antwoord<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong>. Voor leerling<strong>en</strong> zijn er acht<br />
lesmapp<strong>en</strong> met de volg<strong>en</strong>de thema's: compositie,<br />
licht, kleur, standpunt, beweging, beeldbewerking,<br />
serie, <strong>en</strong> het thema situatie <strong>en</strong> idee. Iedere lesmap<br />
bevat twee of drie foto's van verschill<strong>en</strong>de fotograf<strong>en</strong>.<br />
Hierbij hor<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong>.<br />
Noorderlicht lespakket vmbo : waarheid <strong>en</strong><br />
werkelijkheid in de fotografie / T. Broekhuis (auteur<br />
van idee), I. Kromhout (medewerker). - Groning<strong>en</strong> :<br />
Stichting Fotografie Noorderlicht, 2004. - 44 p. +<br />
leskaart<strong>en</strong> (7 st.) + foto's (14 st.) : ill. - Versch<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
in het kader van de Fotomanifestatie Noorderlicht<br />
2004<br />
Doel van het lespakket is dat leerling<strong>en</strong> beeldaspect<strong>en</strong>-<br />
<strong>en</strong> elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> begrijp<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat ze<br />
gestimuleerd word<strong>en</strong> foto's te bekijk<strong>en</strong>, te interpreter<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> te waarder<strong>en</strong>. De doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding bevat<br />
informatie ter voorbereiding van de les, k<strong>op</strong>ieerbare<br />
vraagformulier<strong>en</strong>, bijbehor<strong>en</strong>de antwoord<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
<strong>op</strong>dracht<strong>en</strong>. Per leskaart word<strong>en</strong> twee foto's van<br />
53 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID<br />
verschill<strong>en</strong>de fotograf<strong>en</strong> behandeld. Hierbij hor<strong>en</strong><br />
vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong>.<br />
Palet Mono : ckv 1 / L. Osse ... [et al.]. - Utrecht<br />
[etc.] : ThiemeMeul<strong>en</strong>hoff, 2004. - 7 dl. + 4 DVD's :<br />
ill. - Bestaat uit: leerling<strong>en</strong>magazines Dans, Film,<br />
Theater, Muziek <strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding<strong>en</strong> Dans,<br />
Film <strong>en</strong> Theater<br />
Palet Mono is e<strong>en</strong> serie leerling<strong>en</strong>magazines voor het<br />
vak CKV1. In elk magazine staat één kunstvorm<br />
c<strong>en</strong>traal. Hoofddoel is leerling<strong>en</strong> <strong>op</strong>timaal voor te<br />
bereid<strong>en</strong> <strong>op</strong> het bezoek aan e<strong>en</strong> culturele activiteit<br />
<strong>en</strong> de verwerking daarvan achteraf te begeleid<strong>en</strong>.<br />
Palet Mono biedt e<strong>en</strong> kijkje voor <strong>en</strong> achter de scherm<strong>en</strong><br />
van e<strong>en</strong> kunstvorm. Leerling<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> hoe <strong>en</strong><br />
waarom e<strong>en</strong> film of dansvoorstelling gemaakt wordt<br />
<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> met die k<strong>en</strong>nis beter oordel<strong>en</strong> over wat<br />
ze gezi<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Profiler<strong>en</strong> <strong>op</strong> nieuwe mediatechniek<strong>en</strong> / S. Jans<strong>en</strong>,<br />
M. Eik<strong>en</strong>aar<br />
In: Kunstzone. - Vol. 4(2005)5(mei.18-21)<br />
E<strong>en</strong> jaar geled<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> Michiel Eik<strong>en</strong>aar <strong>en</strong> Sjaak<br />
Jans<strong>en</strong>, doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> tek<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> CKV <strong>op</strong> de Katholieke<br />
Schol<strong>en</strong>geme<strong>en</strong>schap Ett<strong>en</strong>-Leur (KSE) e<strong>en</strong> plan<br />
ingedi<strong>en</strong>d om in aanmerking te kom<strong>en</strong> als cultuurprofielschool.<br />
Schoolbreed <strong>en</strong> vakoverstijg<strong>en</strong>d zoud<strong>en</strong><br />
alle leerling<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> doorl<strong>op</strong><strong>en</strong>de leerlijn zowel<br />
reflectief als productief zich bezig gaan houd<strong>en</strong> met<br />
de media. E<strong>en</strong> stand van zak<strong>en</strong>.<br />
De ramp [DVD]: verhal<strong>en</strong> van ooggetuig<strong>en</strong> /<br />
K. Davidse (regisseur), O. t<strong>en</strong> Kate (auteur van<br />
begeleid<strong>en</strong>d materiaal). - [Amsterdam] : Docuzone,<br />
[2004] + lesmap vmbo (4 p.) + doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding<br />
vmbo (2 p.) + lesmap havo/vwo (4 p.) +<br />
doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding havo/vwo (2 p.)<br />
In de docum<strong>en</strong>taire 'De ramp' staat de watersnoodramp<br />
van 1953 c<strong>en</strong>traal. Aan de hand van de herinnering<strong>en</strong><br />
van overlev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> wordt de gebeurt<strong>en</strong>is<br />
gereconstrueerd. Het lesmateriaal bestaat uit lesmapp<strong>en</strong><br />
voor leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding.<br />
Doelgroep: vmbo <strong>en</strong> havo/vwo. Het lesmateriaal kan<br />
zowel binn<strong>en</strong> het vak CKV1 als in de geschied<strong>en</strong>isles<br />
behandeld word<strong>en</strong>.
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Scholier<strong>en</strong> ontmoet<strong>en</strong> filmmakers / C. Harkema<br />
In: Dossier k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> media. - Vol. 2(2003)1(18-20)<br />
Op 16 januari 2003 vond in Amersfoort de vierde<br />
Dag van de Nederlandse Film voor havo- <strong>en</strong> vwoscholier<strong>en</strong><br />
CKV1 plaats. Leerling<strong>en</strong> kond<strong>en</strong> films<br />
kijk<strong>en</strong>, prat<strong>en</strong> met Nederlandse filmmakers <strong>en</strong> zelf<br />
achter de camera staan. E<strong>en</strong> verslag.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
ScratchWorx: leerling<strong>en</strong> mix<strong>en</strong> e<strong>en</strong> multimedia–<br />
show / B. Ros<br />
In: Bulletin Cultuur & School. - Vol. 8(2005)<br />
36(feb.18-20)<br />
K<strong>en</strong>nismaking met nieuwe media is e<strong>en</strong> verplicht<br />
onderdeel van het schoolvak CKV. Hoe kun je leerling<strong>en</strong><br />
daar beter k<strong>en</strong>nis mee lat<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> dan door<br />
ze er zelf mee aan de slag te lat<strong>en</strong> gaan? In het<br />
project ScratchWorx mak<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> hun eig<strong>en</strong><br />
multimediale performance.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
VMBO'ers vertell<strong>en</strong> hun eig<strong>en</strong> verhaal / B. Ros<br />
In: Bulletin Cultuur & School. – Vol.7(2004)<br />
33(jun.7-9)<br />
Dit artikel beschrijft drie programma's die<br />
Teleac/NOT maakte voor het vmbo met als thema<br />
'vertell<strong>en</strong>'. Het eerste programma versche<strong>en</strong> in<br />
2003, 'Vertell<strong>en</strong> in het vmbo'. In vier aflevering<strong>en</strong><br />
werd<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> voorbereid <strong>op</strong> deelname aan e<strong>en</strong><br />
vertelfestival. Ze leerd<strong>en</strong> basale verteltechniek<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
manier<strong>en</strong> om spreekangst te overwinn<strong>en</strong>. Het vervolgproject<br />
'Vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> zonder Gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong>' is e<strong>en</strong> verhaal<br />
over de belev<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> van de scholier<strong>en</strong> Kees <strong>en</strong><br />
Fatma, die verliefd <strong>op</strong> elkaar zijn. Leerling<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
uitg<strong>en</strong>odigd verder te gaan met het verhaal. Zij kunn<strong>en</strong><br />
ook reager<strong>en</strong> <strong>op</strong> het verhaal via de weblogs, de<br />
54 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID<br />
digitale dagboek<strong>en</strong> die <strong>en</strong>kele bijfigur<strong>en</strong> uit de soap<br />
bijhoud<strong>en</strong>. In het derde project 'Digitaal Vertell<strong>en</strong>'<br />
ler<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> hun eig<strong>en</strong> verhaal digitaal te verbeeld<strong>en</strong>.<br />
In e<strong>en</strong> driedaagse worksh<strong>op</strong> ler<strong>en</strong> ze om te<br />
gaan met foto- <strong>en</strong> videoapparatuur.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Vmbo-leerling<strong>en</strong> als filmmakers / R. Blokland<br />
In: Kunstzone. - Vol. 3(2004)5(mei.18-19)<br />
Making Movies is e<strong>en</strong> pilot project van het<br />
Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong> (NIF). Professionele<br />
filmmakers gev<strong>en</strong> worksh<strong>op</strong>s speelfilm <strong>en</strong><br />
animatiefilm <strong>op</strong> vmbo-schol<strong>en</strong>. Voor apparatuur,<br />
lesmateriaal <strong>en</strong> begeleiding door professionals wordt<br />
gezorgd, maar e<strong>en</strong> film mak<strong>en</strong> do<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong><br />
zelf van sc<strong>en</strong>arioschrijv<strong>en</strong> tot montage.<br />
TIJDSCHRIFTARTIKEL<br />
Xposure: film als onderdeel van het onderwijs–<br />
programma / A. Aerts<br />
In: Dossier k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> media. – Vol. 4(2005)<br />
3(71-73)<br />
E<strong>en</strong> beschrijving van het pilot-project Xposure.<br />
Xposure is e<strong>en</strong> wedstrijd georganiseerd door SURFnet<br />
<strong>en</strong> K<strong>en</strong>nisnet met als doel het realiser<strong>en</strong> van<br />
gezam<strong>en</strong>lijke breedbandige <strong>educatie</strong>ve internettoepassing<strong>en</strong>.<br />
Vijf schol<strong>en</strong> ded<strong>en</strong> mee aan de pilot.<br />
Opdracht was het mak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> filmpje van vijf<br />
minut<strong>en</strong>. Leerling<strong>en</strong> bedacht<strong>en</strong> zelf e<strong>en</strong> sc<strong>en</strong>ario <strong>en</strong><br />
hadd<strong>en</strong> e<strong>en</strong> rol als acteur, cameraman, of regisseur<br />
<strong>en</strong> zorgd<strong>en</strong> ook voor de montage. De cultuurprofielschool<br />
KSE (Katholieke Schol<strong>en</strong>geme<strong>en</strong>schap Ett<strong>en</strong>-<br />
Leur) leverde het winn<strong>en</strong>de filmpje. De auteur van<br />
dit artikel onderzoekt hoe leuk <strong>en</strong> leerzaam film als<br />
onderdeel van het onderwijsprogramma kan zijn.
Tijdschrift<strong>en</strong>, nieuwsbriev<strong>en</strong> <strong>en</strong> e-zines<br />
E-nieuwsbrief media-<strong>educatie</strong> / Platform <strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong>. - Digitaal tijdschrift via website<br />
www.media<strong>educatie</strong>.<strong>nl</strong>. – Aanwezig vanaf 2004.<br />
L.A. Multimedia: Magazin für Medi<strong>en</strong> und Bildung. – Braunschweig : Westermann. - ISSN 1432-<br />
8267. - Voortzetting van: Medi<strong>en</strong> und Bildung. - Aanwezig van 1997 tot <strong>en</strong> met 2004.<br />
Medi<strong>en</strong> praktisch. - Frankfurt am Main : GEP, 1986-2003 - ISSN 0171-3957. - Aanwezig van 1986 tot<br />
<strong>en</strong> met 2003.<br />
MEJ, media education journal. - Glasgow : AMES c/o Scottish Film Council. - Aanwezig vanaf 1985.<br />
Merz = Medi<strong>en</strong> + Erziehung: Zeitschrift für Medi<strong>en</strong>pädagogik. - Frankfurt am Main : Peter Lang. -<br />
ISSN 0176-4918. - Aanwezig vanaf 1984.<br />
Nieuwsbrief de <strong>Media</strong>fabriek : nieuwe media & kunst <strong>en</strong> cultuur<strong>educatie</strong> / Kunstgebouw, Stichting<br />
Kunst <strong>en</strong> Cultuur Zuid-Holland. - Rijwijk : Kunstgebouw. - Aanwezig vanaf 2005.<br />
Skri<strong>en</strong> : maandblad voor film <strong>en</strong> beeldcultuur. - Amsterdam : Skri<strong>en</strong>. - Voorhe<strong>en</strong>: Skri<strong>en</strong>, maandblad<br />
voor film & televisie. - ISBN 0166-1787. - Aanwezig vanaf 1997.<br />
55 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
56 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Project<strong>en</strong><br />
Het projectloket cultuur <strong>op</strong> internet (onder meer te vind<strong>en</strong> <strong>op</strong> www.cultuurnetwerk.<strong>nl</strong> <strong>en</strong> <strong>op</strong><br />
www.cultuurplein.<strong>nl</strong>) is e<strong>en</strong> verzameling van projectbeschrijving<strong>en</strong> <strong>op</strong> het gebied van cultuur-<br />
<strong>educatie</strong>. Het projectloket wordt onderhoud<strong>en</strong> door <strong>Cultuurnetwerk</strong> Nederland met ondersteuning van<br />
Erfgoed Actueel <strong>en</strong> de Stichting Lez<strong>en</strong>. Het is mogelijk te zoek<strong>en</strong> <strong>op</strong> thema, doelgroep, niveau etc.<br />
Hieronder is e<strong>en</strong> selectie <strong>op</strong>g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> van project<strong>en</strong> die zijn ontwikkeld <strong>op</strong> het gebied van media. De<br />
selectie bevat korte sam<strong>en</strong>vatting<strong>en</strong> van de project<strong>en</strong>. Wilt u meer informatie over e<strong>en</strong> project, dan<br />
kunt u in het projectloket naast de beschrijving<strong>en</strong> ook informatie vind<strong>en</strong> over de vakk<strong>en</strong> waarbij het<br />
project ingezet kan word<strong>en</strong>, bijbehor<strong>en</strong>de material<strong>en</strong>, tijdsduur, kost<strong>en</strong>, leerdoel<strong>en</strong> <strong>en</strong> adresgegev<strong>en</strong>s.<br />
Naast beschrijving<strong>en</strong> van project<strong>en</strong> die mom<strong>en</strong>teel in uitvoering zijn <strong>en</strong>/of word<strong>en</strong> aangebod<strong>en</strong>, k<strong>en</strong>t<br />
het projectloket e<strong>en</strong> archief met project<strong>en</strong> die zijn beëindigd maar nog ter inspiratie kunn<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
100 jaar Western van het Filmmuseum<br />
De western is misschi<strong>en</strong> wel het bek<strong>en</strong>dste filmg<strong>en</strong>re dat er bestaat. Het Filmmuseum wil met dit<br />
project e<strong>en</strong> tipje van de sluier <strong>op</strong>licht<strong>en</strong> van dit bijzondere g<strong>en</strong>re. Leerling<strong>en</strong> word<strong>en</strong> meegevoerd<br />
naar het Wilde West<strong>en</strong>, volg<strong>en</strong>s de filmindustrie, <strong>en</strong> mog<strong>en</strong> zelf kiez<strong>en</strong> welke cowboy zij zoud<strong>en</strong><br />
cast<strong>en</strong> in hun eig<strong>en</strong> western. De western is uitermate geschikt om inzicht te gev<strong>en</strong> in het f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong><br />
g<strong>en</strong>refilm. Het project bestaat uit leerling<strong>en</strong>boekjes met <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong> voor leerling<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding,<br />
e<strong>en</strong> filmvoorstelling in het filmmuseum <strong>en</strong>, voor schol<strong>en</strong> in Amsterdam, e<strong>en</strong> voorbereid<strong>en</strong>de<br />
les met gastdoc<strong>en</strong>t <strong>op</strong> school. Dit project is speciaal ontwikkeld voor CKV-leerling<strong>en</strong> van het<br />
vmbo. De film die vertoond wordt in dit project is Silverado (Lawr<strong>en</strong>ce Kasdan, VS 1985, Colombia<br />
TriStar Films).<br />
In schooljaar 2003-2004 is 100 jaar Western voor het eerst aangebod<strong>en</strong>. De Western is niet het<br />
meest p<strong>op</strong>ulaire g<strong>en</strong>re onder leerling<strong>en</strong>, maar ze wet<strong>en</strong> er veel vanaf. E<strong>en</strong>maal aan de slag blijkt het<br />
g<strong>en</strong>re meer interessante aspect<strong>en</strong> te hebb<strong>en</strong> dan in eerste instantie verwacht. Zo heeft het g<strong>en</strong>re<br />
over de jar<strong>en</strong> he<strong>en</strong> aardig wat verandering<strong>en</strong> ondergaan <strong>en</strong> zich aangepast aan het publiek. De<br />
bespreking van de positie van de vrouw <strong>en</strong> de rol van Indian<strong>en</strong> <strong>en</strong> Afro-Amerikan<strong>en</strong> in de Western<br />
leid<strong>en</strong> tot interessante discussies <strong>en</strong> inzicht<strong>en</strong>. De lesmap bestaat uit 4 <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong>, achtergrondinformatie,<br />
werkblad<strong>en</strong> <strong>en</strong> foto's. In de lesmap kom<strong>en</strong> klassiekers aan bod zoals Once upon a Time in<br />
the West, maar ook e<strong>en</strong> bijzondere ode aan het g<strong>en</strong>re; de Thaise film Tears of the Black Tiger. Na het<br />
filmbezoek kunn<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> poster mak<strong>en</strong>. Ze kiez<strong>en</strong> of mak<strong>en</strong> zelf e<strong>en</strong> beeld <strong>en</strong> bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> slogan.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (vmbo)<br />
Adv<strong>en</strong>ture van Teylers Museum <strong>en</strong> Waag Society<br />
Adv<strong>en</strong>ture is e<strong>en</strong> mixed-mediaspel voor scholier<strong>en</strong> van 13 tot 18 jaar, dat zich deels in het Teylersmuseum<br />
afspeelt <strong>en</strong> deels <strong>op</strong> de computer. De spelers kom<strong>en</strong> in contact met Minx, e<strong>en</strong> meisje uit de<br />
toekomst dat hun hulp inroept om het museum te redd<strong>en</strong>. De hebberige erfg<strong>en</strong>aam van Pieter Teyler<br />
wil de complete collectie van het museum verk<strong>op</strong><strong>en</strong>. Het is aan de spelers om deze ramp te voorkom<strong>en</strong>.<br />
Door allerlei <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong> uit te voer<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> zij de collectie veilig stell<strong>en</strong>. In de museumzal<strong>en</strong><br />
do<strong>en</strong> de spelers inzicht<strong>en</strong> <strong>op</strong> die ze nodig hebb<strong>en</strong> voor het Adv<strong>en</strong>ture. Zo lever<strong>en</strong> schets<strong>en</strong> van<br />
Michelangelo, e<strong>en</strong> oude munt<strong>en</strong>catalogus <strong>en</strong> het schilderij van de Ovale Zaal informatie die nodig is<br />
om het spel te kunn<strong>en</strong> spel<strong>en</strong>.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (basisvorming <strong>en</strong> tweede fase)<br />
57 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Animatie Worksh<strong>op</strong>s van Ontwerpbureau The Sign<br />
Hoe maak je e<strong>en</strong> hele korte animatiefilm? Leer, speel <strong>en</strong> doe mee. Aan de hand van e<strong>en</strong> heel kort<br />
verhaaltje mak<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> met behulp van gekleurde klei, knipsels uit tijdschrift<strong>en</strong> <strong>en</strong> diverse<br />
andere material<strong>en</strong> e<strong>en</strong> filmpje. Ooit gekek<strong>en</strong> naar 'Buurman <strong>en</strong> Buurman', 'Wallace and Gromit',<br />
'Pingu' <strong>en</strong> nog vele andere filmpjes? In deze worksh<strong>op</strong> gaan de deelnemers zelf e<strong>en</strong> productie mak<strong>en</strong>.<br />
Gewap<strong>en</strong>d met e<strong>en</strong> videocamera, digitale fotocamera <strong>en</strong> e<strong>en</strong> lapt<strong>op</strong> komt de doc<strong>en</strong>t <strong>op</strong> locatie deze<br />
worksh<strong>op</strong> verzorg<strong>en</strong>.<br />
Doelgroep: primair onderwijs, voortgezet onderwijs <strong>en</strong> volwass<strong>en</strong><strong>en</strong><strong>educatie</strong><br />
Animatiebox van UCK, Holland Animation Film Festival (HAFF) <strong>en</strong> filmtheater 't Hoogt,<br />
Utrecht<br />
Zelf e<strong>en</strong> Animatiefilm mak<strong>en</strong>! Animaties sprek<strong>en</strong> tot de verbeelding van kinder<strong>en</strong>. Je komt ze in verschill<strong>en</strong>de<br />
vorm<strong>en</strong> overal teg<strong>en</strong>: in videoclips, reclames <strong>en</strong> in programma's zoals Nickelodeon,<br />
Z@ppelin <strong>en</strong> Villa Achterwerk. In dit project mak<strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> zelf e<strong>en</strong> animatiefilmpje. Ze verzinn<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> verhaal <strong>en</strong> gaan in kleine groepjes aan het werk om hun verhaal tot lev<strong>en</strong> te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Ieder<br />
groepje gebruikt hiervoor e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> animatiebox met e<strong>en</strong> digitale videocamera. Voor de animaties<br />
mak<strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> gebruik van klei, tek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong> andere voorwerp<strong>en</strong>. Het is ook mogelijk om vooraf<br />
e<strong>en</strong> speciaal geselecteerd programma animatiefilms te bekijk<strong>en</strong> in 't Hoogt. E<strong>en</strong> animatiemaker is na<br />
aflo<strong>op</strong> aanwezig om vrag<strong>en</strong> van kinder<strong>en</strong> te beantwoord<strong>en</strong>.<br />
Doelgroep: primair onderwijs (bov<strong>en</strong>bouw)<br />
Boek <strong>en</strong> Film van Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> Stichting Lez<strong>en</strong> –<br />
voortgezet onderwijs<br />
In 2002 is er begonn<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> basislesprogramma Boek <strong>en</strong> Film over verfilmde literatuur. Dit lesmateriaal<br />
bestaat uit e<strong>en</strong> drietal less<strong>en</strong> voor het voortgezet onderwijs waarin de doc<strong>en</strong>t van de school<br />
zelf aan de slag kan om het thema boek <strong>en</strong> film in de klas te behandel<strong>en</strong>. Dit basislesprogramma was<br />
klaar in 2003 <strong>en</strong> wordt daarna aan het onderwijs aangebod<strong>en</strong>. Er is lesmateriaal beschikbaar van<br />
Boek <strong>en</strong> Film rondom 'Oesters van Nam Kee'. Daarnaast is er lesmateriaal beschikbaar over 'De grot'.<br />
Van laatstg<strong>en</strong>oemde film kan tev<strong>en</strong>s de video of DVD word<strong>en</strong> besteld.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (basisvorming <strong>en</strong> tweede fase)<br />
Boek <strong>en</strong> Film - Polleke van het Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> Stichting<br />
Lez<strong>en</strong> – primair onderwijs<br />
Het project Boek <strong>en</strong> Film omvat lesmateriaal bij boekverfilming<strong>en</strong>. Het lespakket over Polleke, naar<br />
de boek<strong>en</strong> van Guus Kuijer, bestaat uit les- <strong>en</strong> leessuggesties, k<strong>op</strong>ieerbare <strong>op</strong>drachtvell<strong>en</strong>, videoband,<br />
het boek Camera lo<strong>op</strong>t ... actie van B. Dumon Tak (over de totstandkoming van de film) <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
kortingsbon voor de Polleke-omnibus.<br />
Doelgroep: primair onderwijs (bov<strong>en</strong>bouw)<br />
De Box van de SKVR, Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam<br />
Dit animatieproject is bedoeld voor kinder<strong>en</strong>, die zelf onder begeleiding e<strong>en</strong> animatiefilm ler<strong>en</strong><br />
mak<strong>en</strong>. Het idee is ontwikkeld door Erling Ericsson uit Zwed<strong>en</strong>, die gebruik maakte van de uitvinding<br />
van e<strong>en</strong> digitale camera. Hij ontwierp e<strong>en</strong> soort <strong>op</strong><strong>en</strong> doos waarbov<strong>en</strong> e<strong>en</strong> digitale camera is gemonteerd.<br />
In de doos kunn<strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> hun tek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, collages of kleifigur<strong>en</strong> neerlegg<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> tek<strong>en</strong>film<br />
<strong>op</strong>nem<strong>en</strong>. Zij verzinn<strong>en</strong> eerst e<strong>en</strong> verhaal, werk<strong>en</strong> dit vervolg<strong>en</strong>s in beeld uit <strong>en</strong> producer<strong>en</strong> t<strong>en</strong>slotte<br />
het geluid erbij.<br />
Doelgroep: primair onderwijs <strong>en</strong> buurthuiz<strong>en</strong><br />
58 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Digital Playground van Digital Playground<br />
Het programma bestaat uit twee onderdel<strong>en</strong>: het mak<strong>en</strong> van beeld- <strong>en</strong> geluids<strong>op</strong>nam<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
digitale camera of memorecorder, <strong>en</strong> e<strong>en</strong> computerworksh<strong>op</strong> waarin het <strong>op</strong>g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> materiaal wordt<br />
verwerkt tot e<strong>en</strong> digitaal werkstuk met (beweg<strong>en</strong>d) beeld <strong>en</strong> geluid. De deelnemers kunn<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong> uit<br />
vier multimedia worksh<strong>op</strong>s: foto-, geluid- of videobewerking <strong>en</strong> het mak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> website (Still,<br />
Sound, Moving <strong>en</strong> Global). Het mak<strong>en</strong> van eig<strong>en</strong> <strong>op</strong>nam<strong>en</strong> leert de jonger<strong>en</strong> keuzes te mak<strong>en</strong>,<br />
kritisch te zijn <strong>en</strong> <strong>op</strong> e<strong>en</strong> andere manier te kijk<strong>en</strong> naar beeld<strong>en</strong>. Door h<strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s de (digitale)<br />
techniek<strong>en</strong> waarmee die beeld<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gemaakt te lat<strong>en</strong> ervar<strong>en</strong>, toepass<strong>en</strong> <strong>en</strong> begrijp<strong>en</strong>, ler<strong>en</strong> ze<br />
hoe ze met beeld<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> verleid<strong>en</strong>, manipuler<strong>en</strong> <strong>en</strong> beïnvloed<strong>en</strong>. De deelnemers word<strong>en</strong> gemotiveerd<br />
om zelf te spel<strong>en</strong> met betek<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> <strong>en</strong> met artistieke basisprincipes als vorm, kleur, compositie<br />
<strong>en</strong> ritme.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (tweede fase)<br />
Dodelijke affaires van Het Concertgebouw, Orkater, het Nederlands Philharmonisch<br />
Orkest <strong>en</strong> het Filmmuseum<br />
In sam<strong>en</strong>werking met het Filmmuseum biedt het Nederlands Philharmonisch Orkest het project<br />
Dodelijke affaires aan voor CKV1-leerling<strong>en</strong>. Schol<strong>en</strong> bereid<strong>en</strong> het bezoek voor door in twee less<strong>en</strong><br />
aandacht te bested<strong>en</strong> aan muziek <strong>en</strong> film. Aan de hand van het lesmateriaal kunn<strong>en</strong> luister-, kijk- <strong>en</strong><br />
speel<strong>op</strong>dracht<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> beperkt aantal schol<strong>en</strong> dat in de regio Amsterdam ligt, kan<br />
bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> e<strong>en</strong> speciaal lestraject uitvoer<strong>en</strong>, dat wordt begeleid door doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van het Filmmuseum<br />
<strong>en</strong> van het Concertgebouw.<br />
Tijd<strong>en</strong>s het bezoek aan het Concertgebouw zi<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> filmfragm<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> hor<strong>en</strong> zij composities<br />
van Vinc<strong>en</strong>t van Warmerdam, die word<strong>en</strong> gespeeld door het Nederlands Philharmonisch Orkest.<br />
Binn<strong>en</strong> het vak CKV zijn de kunstzinnige vakk<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>gevoegd <strong>en</strong> wordt <strong>op</strong> thematische wijze aandacht<br />
besteed aan de verschill<strong>en</strong>de disciplines. Het Concertgebouw, het Filmmuseum, het Nederlands<br />
Philharmonisch Orkest <strong>en</strong> Orkater hebb<strong>en</strong> de hand<strong>en</strong> ine<strong>en</strong> geslag<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> voorstelling ontwikkeld<br />
die bij de <strong>op</strong>zet van het vak CKV aansluit. 'Dodelijke affaires' is e<strong>en</strong> multidisciplinaire voorstelling die<br />
zich afspeelt in e<strong>en</strong> gefingeerd tijdperk dat overe<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> vertoont met de jar<strong>en</strong> '20 van de voorgaande<br />
eeuw. Toch is e<strong>en</strong> dodelijke obsessie voor e<strong>en</strong> geliefde iets van alle tijd<strong>en</strong>. Hoofdfiguur is 'De<br />
Man', e<strong>en</strong> componist, die doof is vanaf zijn geboorte, maar hunkert naar erk<strong>en</strong>ning. In zijn kinderjar<strong>en</strong><br />
is hij zich van zijn doofheid niet bewust. Zijn ouders scherm<strong>en</strong> hem van de nadel<strong>en</strong> af. Maar de<br />
ontdekking ervan is dramatisch, want die valt sam<strong>en</strong> met de verschijning van de beeldschone <strong>en</strong><br />
getal<strong>en</strong>teerde zangeres Louise Gold, voor wie hij onmiddellijk e<strong>en</strong> grote liefde <strong>op</strong>vat.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (tweede fase)<br />
E-motion van Triade, stichting voor kunst<strong>educatie</strong> D<strong>en</strong> Helder e.o.<br />
E-motion is e<strong>en</strong> t<strong>en</strong>toonstellingsproject van video- <strong>en</strong> mediakunstwerk<strong>en</strong> dat gedur<strong>en</strong>de twee wek<strong>en</strong><br />
<strong>op</strong> school kan word<strong>en</strong> <strong>op</strong>gesteld. De kunstwerk<strong>en</strong> van video- <strong>en</strong> mediakunst<strong>en</strong>aars dag<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong><br />
uit tot onderzoek <strong>en</strong> discussie. Het project probeert <strong>op</strong> originele wijze in te spel<strong>en</strong> <strong>op</strong> de huidige<br />
beeld- <strong>en</strong> zapcultuur. Tijd<strong>en</strong>s i<strong>nl</strong>eid<strong>en</strong>de less<strong>en</strong> oriënter<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> zich <strong>op</strong> de media, onder<br />
andere door het kijk<strong>en</strong> naar videoclips. Terwijl de t<strong>en</strong>toonstelling <strong>op</strong> school staat, bezoekt e<strong>en</strong><br />
kunst<strong>en</strong>aar de leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> mak<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> animatie <strong>op</strong> de computer.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (basisvorming)<br />
59 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Filmblik Rotterdam van International Filmfestival Rotterdam, Theater<br />
Lantar<strong>en</strong>/V<strong>en</strong>ster, Cinerama Filmtheater<br />
Het Rotterdamse film<strong>educatie</strong>project Film Zoals Je Nog Nooit Hebt Gezi<strong>en</strong>! gaat sinds schooljaar<br />
(2004–2005) in e<strong>en</strong> geheel nieuw jasje verder als Filmblik Rotterdam! Nieuwe films, nieuwe lesbrie-<br />
v<strong>en</strong>, nieuwe vormgeving <strong>en</strong> dit alles nog beter toegesned<strong>en</strong> <strong>op</strong> de Rotterdamse schol<strong>en</strong>. Schol<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> vijf bijzondere films <strong>en</strong> e<strong>en</strong> compilatie van korte animaties gaan bekijk<strong>en</strong> in Cinerama<br />
Filmtheater <strong>en</strong> Theater Lantar<strong>en</strong>/V<strong>en</strong>ster <strong>op</strong> e<strong>en</strong> dag <strong>en</strong> tijd naar keuze. Het filmprogramma is ontwikkeld<br />
voor vmbo, mbo, havo <strong>en</strong> vwo. Bij de films zijn nieuwe uitgebreide lesbriev<strong>en</strong> ontwikkeld<br />
voor ieder niveau. Daarnaast is er de mogelijkheid e<strong>en</strong> i<strong>nl</strong>eiding voor de filmvertoning te besprek<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>/of e<strong>en</strong> filmles <strong>op</strong> school te boek<strong>en</strong>.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (basisvorming <strong>en</strong> tweede fase), beroepsonderwijs <strong>en</strong> volwass<strong>en</strong><strong>en</strong><strong>educatie</strong><br />
Filmklassiekers van Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong> (NIF) in sam<strong>en</strong>werking met<br />
het Filmmuseum<br />
Filmklassiekers is e<strong>en</strong> project van het NIF <strong>en</strong> het Filmmuseum. Bij vijf films uit de Klassiekertour van<br />
het Filmmuseum is lesmateriaal ontwikkeld voor het vak CKV1 <strong>en</strong> CKV2 voor het voortgezet onderwijs.<br />
De films word<strong>en</strong> vertoond in filmtheaters in heel Nederland <strong>op</strong> aanvraag van schol<strong>en</strong>. Het<br />
<strong>educatie</strong>ve materiaal is los van de filmvertoning verkrijgbaar.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (tweede fase)<br />
i-Art: rituel<strong>en</strong> van Geme<strong>en</strong>temuseum D<strong>en</strong> Haag <strong>en</strong> Koor<strong>en</strong>huis, C<strong>en</strong>trum voor Kunst<br />
<strong>en</strong> Cultuur, D<strong>en</strong> Haag<br />
i-Art is e<strong>en</strong> less<strong>en</strong>serie (4 tot 9 less<strong>en</strong>), ontwikkeld in sam<strong>en</strong>werking met het Koor<strong>en</strong>huis, <strong>op</strong> basis<br />
van e<strong>en</strong> cd-rom <strong>en</strong> e<strong>en</strong> website (www.i-art.<strong>nl</strong>) <strong>en</strong> is bedoeld voor leerling<strong>en</strong> vanaf 2 havo/vwo, of<br />
vanaf 3 vmbo. Leerling<strong>en</strong> combiner<strong>en</strong> naar aa<strong>nl</strong>eiding van e<strong>en</strong> thema hun werk in beeld (tek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>,<br />
schilderij<strong>en</strong>) <strong>en</strong> woord (verhal<strong>en</strong>) – met e<strong>en</strong> persoo<strong>nl</strong>ijke selectie uit de collecties van het<br />
Geme<strong>en</strong>temuseum D<strong>en</strong> Haag. Met dit materiaal wordt e<strong>en</strong> t<strong>en</strong>toonstelling ingericht in e<strong>en</strong> 3Dt<strong>en</strong>toonstellingsruimte<br />
<strong>op</strong> de website. Door zelfstandig do<strong>en</strong> <strong>en</strong> nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong> ontwikkelt de leerling <strong>op</strong><br />
e<strong>en</strong> nieuwe <strong>en</strong> vooral persoo<strong>nl</strong>ijke manier inzicht in kunst. Inzicht waarbij het niet zozeer gaat om<br />
kunsthistorische feit<strong>en</strong>, maar vooral om eig<strong>en</strong> associaties <strong>en</strong> motivatie. Thema: rituel<strong>en</strong>.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs<br />
IDFA <strong>educatie</strong> van IDFA (International Docum<strong>en</strong>tary Filmfestival Amsterdam)<br />
Het IDFA (International Docum<strong>en</strong>tary Filmfestival Amsterdam) wordt jaarlijks georganiseerd <strong>en</strong> is<br />
inmiddels uitgegroeid tot het grootste <strong>en</strong> belangrijkste docum<strong>en</strong>tairefestival van de wereld. Educatie<br />
speelt het hele jaar door e<strong>en</strong> promin<strong>en</strong>te rol binn<strong>en</strong> de organisatie van IDFA. Doel van het IDFA scholier<strong>en</strong>programma<br />
is leerling<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis te lat<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> met <strong>en</strong> te <strong>en</strong>thousiasmer<strong>en</strong> voor het g<strong>en</strong>re<br />
docum<strong>en</strong>taire. Naast inzicht in de werking van film bied<strong>en</strong> docum<strong>en</strong>taires leerling<strong>en</strong> de mogelijkheid<br />
e<strong>en</strong> oordeel te vorm<strong>en</strong> over datg<strong>en</strong>e wat in de wereld gebeurt, dichtbij <strong>en</strong> ver weg. IDFA biedt e<strong>en</strong><br />
aanbod van docum<strong>en</strong>tairetitels zowel <strong>op</strong> video in de klas als in voorstelling<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s het festival <strong>op</strong><br />
het witte doek: deze voorstelling<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s IDFA word<strong>en</strong> ingeleid <strong>en</strong> indi<strong>en</strong> mogelijk is de maker aanwezig.<br />
Ook ontwikkelt IDFA tijd<strong>en</strong>s het festival worksh<strong>op</strong>s waarin leerling<strong>en</strong> zelf filmpjes mak<strong>en</strong>.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (basisvorming <strong>en</strong> tweede fase)<br />
60 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Jonger<strong>en</strong>PersBuro van Digitaal Trapveld Cybersoek, Amsterdam<br />
Wekelijks kom<strong>en</strong> er 9 leerling<strong>en</strong> bij elkaar in Cybersoek, e<strong>en</strong> digitaal trapveld in Amsterdam, om<br />
sam<strong>en</strong> e<strong>en</strong> televisieproductie te mak<strong>en</strong> over e<strong>en</strong> onderwerp naar eig<strong>en</strong> keuze. De deelnemers ler<strong>en</strong> in<br />
10 wek<strong>en</strong> e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> televisieproductie te mak<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> verhaal te vertell<strong>en</strong> in beeld <strong>en</strong> geluid. Ze kiez<strong>en</strong><br />
in subgroepjes van drie jonger<strong>en</strong> e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> onderwerp gaan aan de slag met e<strong>en</strong> storyboard,<br />
krijg<strong>en</strong> les in camerabedi<strong>en</strong>ing, interviewtechniek<strong>en</strong>, verhaal<strong>op</strong>bouw, beeldtaal <strong>en</strong> het gebruik van<br />
geluid. Ze ler<strong>en</strong> omgaan met de apparatuur door onmiddellijk (bije<strong>en</strong>komst 1) elkaar te film<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
beeld<strong>en</strong> terug te kijk<strong>en</strong>. Daarnaast krijg<strong>en</strong> zij te hor<strong>en</strong> hoe je e<strong>en</strong> verhaal moet <strong>op</strong>bouw<strong>en</strong> door van<br />
foto's e<strong>en</strong> storyboard te mak<strong>en</strong>. Belangrijk is dat de deelnemers zelf bepal<strong>en</strong> wat het onderwerp van<br />
hun televisieproductie wordt. Het onderwerp moet haalbaar zijn om in ti<strong>en</strong> wek<strong>en</strong> e<strong>en</strong> leuke productie<br />
over te mak<strong>en</strong>, dus het handigst is e<strong>en</strong> onderwerp 'dicht bij huis' te kiez<strong>en</strong>.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (basisvorming)<br />
Klassefilm van Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong> (NIF)<br />
In het project Klassefilm gaan leerling<strong>en</strong> onder schooltijd naar e<strong>en</strong> speciaal voor h<strong>en</strong> geselecteerde<br />
film die wordt vertoond in e<strong>en</strong> plaatselijke biosco<strong>op</strong> of filmtheater. Voor het programma word<strong>en</strong><br />
neg<strong>en</strong> speelfilms geselecteerd, vier voor het primair onderwijs <strong>en</strong> vijf voor het voortgezet onderwijs.<br />
Bij elke film hoort e<strong>en</strong> lespakket met achtergrondinformatie <strong>en</strong> <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong> die zoveel mogelijk aansluit<strong>en</strong><br />
bij het onderwijsprogramma. Klassefilm is e<strong>en</strong> jaarlijks terugker<strong>en</strong>d project. Voor de uitvoering<br />
van Klassefilm werkt het NIF nauw sam<strong>en</strong> met regionale <strong>en</strong> lokale bemiddel<strong>en</strong>de instelling<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
biosc<strong>op</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> filmtheaters. De bemiddel<strong>en</strong>de instelling<strong>en</strong> bied<strong>en</strong> Klassefilm aan bij de schol<strong>en</strong> in e<strong>en</strong><br />
bepaalde stad of regio, verwerk<strong>en</strong> de inschrijving<strong>en</strong> <strong>en</strong> onderhoud<strong>en</strong> het contact met de plaatselijke<br />
biosco<strong>op</strong>.<br />
Doelgroep: primair onderwijs (onder-, midd<strong>en</strong>- <strong>en</strong> bov<strong>en</strong>bouw), voortgezet onderwijs (basisvorming,<br />
tweede fase)<br />
Lola R<strong>en</strong>nt met worksh<strong>op</strong> camera van Filmtheater 't Hoogt Utrecht, in sam<strong>en</strong>werking<br />
met Stichting Filmset<br />
In de film Lola R<strong>en</strong>nt haalt regisseur Tom Tykwer alles uit de kast: snelle muziek, verrass<strong>en</strong>d camerawerk,<br />
fotomontages <strong>en</strong> animatie. In twintig minut<strong>en</strong> moet Lola 100.000 DM bij elkaar krijg<strong>en</strong> voor<br />
haar vri<strong>en</strong>d Manni. Deze 20 minut<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> we drie keer, <strong>op</strong> totaal verschill<strong>en</strong>de wijze. De film biedt<br />
e<strong>en</strong> goede basis voor e<strong>en</strong> worksh<strong>op</strong> camera die het volg<strong>en</strong>de in zal houd<strong>en</strong>: Wat is beeldtaal? Hoe<br />
kan je e<strong>en</strong> verhaal vertell<strong>en</strong> zonder woord<strong>en</strong>? En wat voor effect heeft e<strong>en</strong> bepaald camerastandpunt<br />
<strong>op</strong> de kijker? In deze worksh<strong>op</strong> gaan leerling<strong>en</strong> zelf met camera's <strong>op</strong> zoek naar de beste manier om<br />
hun korte verhaaltje te vertell<strong>en</strong>. Onder leiding van e<strong>en</strong> cameraman ler<strong>en</strong> ze <strong>op</strong> e<strong>en</strong> andere manier te<br />
kijk<strong>en</strong> naar de (misschi<strong>en</strong> wel niet zo) alledaags werkelijkheid.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (tweede fase)<br />
<strong>Media</strong> onder het mes van Mira <strong>Media</strong> <strong>en</strong> Teleac/NOT<br />
In dit project staat de relatie tuss<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> de televisie c<strong>en</strong>traal. In de dramaserie '<strong>Media</strong><br />
onder het mes' wordt de kijker geleidelijk aan duidelijk wie de ontploffing <strong>op</strong> school heeft veroorzaakt.<br />
Onderwijl blijkt iedere<strong>en</strong> e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> verhaal te hebb<strong>en</strong>: de plaatselijke nieuwsdi<strong>en</strong>st, de verschill<strong>en</strong>de<br />
leerling<strong>en</strong>, doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, de directie etc. De serie bestaat uit zes aflevering<strong>en</strong>. Bij iedere aflevering<br />
zijn <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong>.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (basisvorming)<br />
61 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
<strong>Media</strong>Mind 2005 van de Publieke Omroep<strong>en</strong><br />
Met <strong>Media</strong>Mind ler<strong>en</strong> jonger<strong>en</strong> kritisch reflecter<strong>en</strong> <strong>op</strong> de dagelijkse stroom televisieprogramma's <strong>en</strong><br />
krijg<strong>en</strong> ze de kans zelf e<strong>en</strong> reportage te mak<strong>en</strong> voor radio <strong>en</strong> tv! <strong>Media</strong>Mind, dat twee jaar geled<strong>en</strong><br />
met veel succes werd gelanceerd, is gemakkelijk inzetbaar tijd<strong>en</strong>s de less<strong>en</strong> CKV1, Maatschappijleer<br />
<strong>en</strong> Nederlands in de bov<strong>en</strong>bouw van havo/vwo. Dit jaar kan ook de bov<strong>en</strong>bouw van het vmbo deel-<br />
nem<strong>en</strong>.<br />
<strong>Media</strong>Mind omvat e<strong>en</strong> lespakket, de <strong>Media</strong>wedstrijd <strong>en</strong> de Dag van de <strong>Media</strong> <strong>op</strong> 19 januari 2006.<br />
Op 15 september 2005 van 14.30 - 16.00 uur z<strong>en</strong>dt <strong>Media</strong>Mind <strong>op</strong> Nederland 1 zes Schooltvprogramma's<br />
uit van Teleac/NOT die doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in hun less<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong>: 'De Geboorte van e<strong>en</strong><br />
Nieuwsitem', sam<strong>en</strong>gesteld door redacteur<strong>en</strong> van het NOS Journaal, 'Publieke Omroep<strong>en</strong>' <strong>en</strong> 'Who's<br />
got the power' over de invloed van de media. Daarnaast de programma's 'Film: <strong>en</strong>tertainm<strong>en</strong>t of<br />
statem<strong>en</strong>t', 'Fotografie' uit de serie Kunstlicht <strong>en</strong> het nieuwe programma 'Soap, ge<strong>en</strong> kunst aan?'. De<br />
bijbehor<strong>en</strong>de vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>op</strong>dracht<strong>en</strong> van Teleac/NOT zijn te vind<strong>en</strong> <strong>op</strong> omroep.<strong>nl</strong>/mediamind <strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> gratis word<strong>en</strong> geprint <strong>en</strong> in de less<strong>en</strong> gebruikt.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (basisvorming <strong>en</strong> tweede fase)<br />
Mov(i)e up van Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong> (NIF)<br />
Mov(i)e up is e<strong>en</strong> cd-rom die is vormgegev<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> computergame. Door dit format word<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong><br />
aangesprok<strong>en</strong> in hun eig<strong>en</strong> (beeld)taal. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> biedt het format van e<strong>en</strong> game het voordeel<br />
dat de gebruiker uitg<strong>en</strong>odigd wordt vanuit e<strong>en</strong> actieve positie aan de slag te gaan met het medium<br />
film. Uitgangspunt is dat leerling<strong>en</strong> actief word<strong>en</strong> ondergedompeld in de materie van film, <strong>en</strong> <strong>op</strong> die<br />
manier meer waardering krijg<strong>en</strong> voor dit medium.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (basisvorming)<br />
MovieZone van Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong> (NIF)<br />
MovieZone wil met haar aanbod film onder de aandacht br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> als kunstdiscipline. In 29 filmtheaters<br />
in Nederland vertoont MovieZone structureel films die speciaal voor de doelgroep zijn geselecteerd.<br />
Via de films in het MovieZone-programma kan de interesse gewekt word<strong>en</strong> voor andere uiting<strong>en</strong><br />
van kunst <strong>en</strong> cultuur, maar ook voor allerlei maatschappelijke onderwerp<strong>en</strong>. Nieuw in de zesde<br />
editie van MovieZone is de sam<strong>en</strong>werking met het project DICHT/VORM. MovieZone br<strong>en</strong>gt met<br />
DICHT/VORM de animatiefilm terug als voorfilm in de biosco<strong>op</strong>. De korte animatiefilms zijn gemaakt<br />
door jonge filmmakers <strong>op</strong> basis van gedicht<strong>en</strong> van jonge dichters.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (bov<strong>en</strong>bouw)<br />
Museumkunstcomputer van Museum Het Valkhof Nijmeg<strong>en</strong><br />
Hoe ziet e<strong>en</strong> t<strong>en</strong>toonstelling over e<strong>en</strong> 'nachtmerrie' eruit? Is die <strong>en</strong>g of juist lekker spann<strong>en</strong>d? Waaraan<br />
d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> 8-jarig<strong>en</strong> bij 'droom', 'thuis' of 'feest'? In 2003 is het <strong>educatie</strong>ve project<br />
'Museumkunstcomputer' in Museum Het Valkhof van start gegaan. Aan 10 computers in Het JuniorLab<br />
kunn<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> uit groep 5 t/m 8 (8- 12 jaar) van het basisonderwijs aan de slag als conservator<br />
<strong>en</strong> hun ideale - virtuele - t<strong>en</strong>toonstelling in Museum Het Valkhof sam<strong>en</strong>stell<strong>en</strong>.<br />
Stel je voor. Je zet de computer aan, logt in <strong>en</strong> b<strong>en</strong>t in Museum Het Valkhof. De receptioniste nodigt<br />
je uit om e<strong>en</strong> t<strong>en</strong>toonstelling te mak<strong>en</strong> over 'nachtmerrie', 'droom', 'thuis' of 'feest'. Vervolg<strong>en</strong>s ga je<br />
als e<strong>en</strong> echte conservator aan de slag. Met het geld dat je hebt, kies je voorwerp<strong>en</strong> uit het museumdepot<br />
(gratis) of ko<strong>op</strong>t ze in e<strong>en</strong> kunstgalerie of van e<strong>en</strong> kunst<strong>en</strong>aar. Daarmee richt je de twee<br />
museumzal<strong>en</strong> in. De museumwand<strong>en</strong> mag je e<strong>en</strong> kleurtje gev<strong>en</strong>, je bed<strong>en</strong>kt e<strong>en</strong> titel voor de t<strong>en</strong>toonstelling<br />
<strong>en</strong> natuurlijk moet je zorg<strong>en</strong> voor goede beveiliging. Kies je voor hond<strong>en</strong>, videocamera's<br />
of bewakers? Ook maak je e<strong>en</strong> publiciteitsplan, zodat de t<strong>en</strong>toonstelling bek<strong>en</strong>dheid krijgt.<br />
62 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Terug <strong>op</strong> school lees je <strong>op</strong> de site van Museum Het Valkhof e<strong>en</strong> rec<strong>en</strong>sie over de t<strong>en</strong>toonstelling: is hij<br />
goed of niet? De computer heeft dat uitgerek<strong>en</strong>d. Daarnaast krijg je <strong>op</strong> de site informatie over het<br />
échte werk van e<strong>en</strong> échte conservator in Museum Het Valkhof. Hoe heeft de conservator de t<strong>en</strong>toon-<br />
stelling 'Woody van Am<strong>en</strong> & Collectie Becht' gemaakt? Waar le<strong>en</strong>t hij zijn schilderij<strong>en</strong>? Wat voor pro-<br />
blem<strong>en</strong> kwam hij teg<strong>en</strong>? En wat heeft e<strong>en</strong> perspres<strong>en</strong>tatie met de expositie te mak<strong>en</strong>?<br />
Doelgroep: primair onderwijs (midd<strong>en</strong>- <strong>en</strong> bov<strong>en</strong>bouw)<br />
Mijn huis is mijn thuis van Stichting Wald<strong>en</strong><br />
Mijn huis is mijn thuis is e<strong>en</strong> ict/animatie/rap-project over het (t)huis van de toekomst. Maat +<br />
ruimte zijn bepal<strong>en</strong>d voor e<strong>en</strong> woning. Aan de hand van constructies, details <strong>en</strong> plattegrond<strong>en</strong> bouw<strong>en</strong><br />
leerling<strong>en</strong> hun (t)huis van de toekomst. In rap weerklinkt de sfeer - van (t)huis? Maat, ruimte <strong>en</strong><br />
klank word<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>gevoegd in e<strong>en</strong> animatiefilm met rap <strong>op</strong> cd-rom. De filmpjes <strong>en</strong> raps word<strong>en</strong> getoond<br />
<strong>op</strong> de eindmanifestatie. Elke vorm van won<strong>en</strong> is door de leerling zelf ontworp<strong>en</strong>, nadat aan de<br />
hand van voorbeeld<strong>en</strong> <strong>en</strong> oef<strong>en</strong>materiaal is overwog<strong>en</strong> hoe de woning van hun drom<strong>en</strong> eruit zal zi<strong>en</strong>.<br />
In begeleid<strong>en</strong>de briev<strong>en</strong> licht<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> hun keuzes toe. De briev<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> met elkaar geme<strong>en</strong>,<br />
dat zij zijn gericht aan e<strong>en</strong> toekomstig zelf, de persoon die zij over 10 à 15 jaar verwacht<strong>en</strong> te zijn.<br />
Want e<strong>en</strong>maal groot zi<strong>en</strong> zij zichzelf al zitt<strong>en</strong>. In dat huis in de buurt of in de villa in het Gooi of <strong>op</strong><br />
e<strong>en</strong> andere beger<strong>en</strong>swaardige plek <strong>op</strong> aarde. Maar zull<strong>en</strong> ze er straks ook echt zitt<strong>en</strong>? Wordt de werkelijkheid<br />
e<strong>en</strong> droom of wordt de droom werkelijkheid?<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (vmbo)<br />
NAA in de Klas van het NAA (Nederlands Audiovisueel Archief)<br />
Leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> via internet toegang krijg<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> deel van de NAA catalogus,<br />
waarin het Nederlandse audiovisueel erfgoed is <strong>op</strong>geslag<strong>en</strong>. De films of radio- <strong>en</strong> televisieprogramma's<br />
die word<strong>en</strong> gevond<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong> door de gebruiker <strong>op</strong> zijn of haar eig<strong>en</strong> computer word<strong>en</strong><br />
afgespeeld. Het systeem werkt <strong>op</strong> het principe van 'streaming media on demand'. Het digitale beeld<strong>en</strong><br />
geluidssignaal wordt niet in de computer <strong>op</strong>geslag<strong>en</strong>, maar stroomt als het ware door de computer<br />
he<strong>en</strong>. De gebruiker kan het materiaal te all<strong>en</strong> tijde <strong>op</strong>roep<strong>en</strong> <strong>en</strong> er naar kijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> luister<strong>en</strong>, maar er<br />
verder niets mee do<strong>en</strong>. Wel kunn<strong>en</strong> de 'links' naar het materiaal word<strong>en</strong> <strong>op</strong>g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>modules,<br />
zodat lerar<strong>en</strong> er zelf e<strong>en</strong> les mee kunn<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>. Leerling<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> er digitale projectdossiers<br />
mee vull<strong>en</strong>.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (basisvorming <strong>en</strong> tweede fase)<br />
Op<strong>en</strong> Doek van Filmtheater 't Hoogt, Utrecht<br />
't Hoogt is in juni 2004 gestart met Op<strong>en</strong> Doek, e<strong>en</strong> nieuw programma dat zich richt <strong>op</strong> het vak CKV,<br />
of dit nu klassikaal of individueel wordt ingevuld. Voor Op<strong>en</strong> Doek roept 't Hoogt (nog) niet professioneel<br />
filmtal<strong>en</strong>t <strong>op</strong> e<strong>en</strong> korte film in te lever<strong>en</strong>. De spelregels zijn simpel: maak e<strong>en</strong> korte film, animatiefilm,<br />
videoclip, korte docum<strong>en</strong>taire, e<strong>en</strong>-minut<strong>en</strong>-filmpje, de l<strong>en</strong>gte mag maximaal 15 minut<strong>en</strong> zijn.<br />
Films kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> aangeleverd <strong>op</strong> VHS of DVD. E<strong>en</strong>s in de 4 maand<strong>en</strong> organiseert 't Hoogt e<strong>en</strong><br />
middag waar de ingezond<strong>en</strong> films <strong>op</strong> volgorde van binn<strong>en</strong>komst in de grote zaal vertoond word<strong>en</strong>.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (bov<strong>en</strong>bouw, vmbo)<br />
PAF! (Project Animatie Film) van Nederlands Instituut voor Animatiefilm (NIAf) <strong>en</strong><br />
Brabants Instituut voor School <strong>en</strong> Kunst (BISK)<br />
PAF! staat voor Project Animatie Film. Het is e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werkingsproject van het NIAf <strong>en</strong> het BISK,<br />
financieel ondersteund door de provincie Noord-Brabant. In PAF! kijk<strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> van groep 7 <strong>en</strong> 8<br />
naar e<strong>en</strong> viertal animatiefilms <strong>en</strong> hoe deze gemaakt word<strong>en</strong>. Via e<strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
63 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
website krijg<strong>en</strong> ze extra informatie over animatiefilm <strong>en</strong> over de animatiefilmers. Via de website kun-<br />
n<strong>en</strong> ze ook vrag<strong>en</strong> stell<strong>en</strong> aan de animatiefilmmakers. Daarnaast mak<strong>en</strong> ze e<strong>en</strong> storyboard van e<strong>en</strong><br />
zelfbedachte animatiefilm. De beste inz<strong>en</strong>ding<strong>en</strong> word<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> professionele animatiefilmer<br />
in één dag in de klas verfilmd. Om het nog leuker te mak<strong>en</strong> z<strong>en</strong>dt Omroep Brabant e<strong>en</strong> aantal van<br />
deze klasse-animaties uit.<br />
Doelgroep: primair onderwijs (bov<strong>en</strong>bouw)<br />
De ramp van Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong> in <strong>op</strong>dracht van DocuZone<br />
In de docum<strong>en</strong>taire 'De ramp' die werd uitgebracht door Docuzone, staat de watersnoodramp van<br />
1953 c<strong>en</strong>traal. Aan de hand van de herinnering<strong>en</strong> van overlev<strong>en</strong>d<strong>en</strong> wordt de gebeurt<strong>en</strong>is gereconstrueerd.<br />
In het begeleid<strong>en</strong>d materiaal word<strong>en</strong> <strong>op</strong> toegankelijke wijze filmische <strong>en</strong> geschiedkundige<br />
aspect<strong>en</strong> van de film behandeld. Het uitgangspunt hierbij is om deze aspect<strong>en</strong> niet binn<strong>en</strong> afzonderlijke<br />
vakgebied<strong>en</strong> maar geïntegreerd aan te bied<strong>en</strong>.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs<br />
SOAPS van het Wereldmuseum Rotterdam<br />
In het Wereldmuseum Rotterdam stond t/m 31 december 1998 de multimediale t<strong>en</strong>toonstelling<br />
SOAPS over neg<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>tijdse soapseries uit de Ver<strong>en</strong>igde Stat<strong>en</strong>, Brazilië, Zuid Afrika, Turkije,<br />
Egypte, China, Indonesië, Japan <strong>en</strong> Nederland. De t<strong>en</strong>toonstelling zoomde in <strong>op</strong> drie thema's: held<strong>en</strong>,<br />
relaties <strong>en</strong> maatschappelijke kwesties.<br />
Het CKV1 programma bestaat uit de twee video's 'De Held<strong>en</strong>' <strong>en</strong> 'Impressies', e<strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding<br />
<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong>materiaal. In 'De Held<strong>en</strong>' introduceert Jimmy Geduld bov<strong>en</strong>g<strong>en</strong>oemde thema's aan<br />
de hand van fragm<strong>en</strong>t<strong>en</strong> uit de neg<strong>en</strong> soaps. 'Impressies' is e<strong>en</strong> filmische beschrijving van inhoud <strong>en</strong><br />
vorm van de t<strong>en</strong>toonstelling 'SOAPS', ter vervanging van e<strong>en</strong> bezoek aan de t<strong>en</strong>toonstelling. Het programma<br />
is met succes door veel leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> gebruikt binn<strong>en</strong> het vak CKV1 bij het thema<br />
'De Held<strong>en</strong>'.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (tweede fase havo/vwo)<br />
Van Script tot Biosco<strong>op</strong>stoel van Stichting FilmSet<br />
Naar aa<strong>nl</strong>eiding van de <strong>op</strong>names van de Nederlandse korte film 'Bach was Deaf' wordt leerling<strong>en</strong> in<br />
woord <strong>en</strong> beeld uitgelegd wat er precies allemaal nodig is voor het <strong>op</strong>nem<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> film. Foto's word<strong>en</strong><br />
begeleid door tekst <strong>en</strong> uitleg, <strong>en</strong> kleine interviewtjes met led<strong>en</strong> van de cast <strong>en</strong> crew. De hele<br />
praktijk van het filmmak<strong>en</strong> in Nederland wordt <strong>op</strong> deze manier in vogelvlucht belicht. De informatie<br />
zal word<strong>en</strong> aangevuld met e<strong>en</strong> film- <strong>en</strong> literatuurlijst, waar<strong>op</strong> suggesties staan voor verdere studie.<br />
Daarnaast word<strong>en</strong> er diverse vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> stelling<strong>en</strong> geponeerd, waar leerling<strong>en</strong> zelfstandig of onder<br />
begeleiding van hun doc<strong>en</strong>t mee verder kunn<strong>en</strong>. De lesbrief kan door doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> zelfstandig<br />
word<strong>en</strong> gebruikt, maar ook ondersteund word<strong>en</strong> door gastless<strong>en</strong>. Uiteraard zal 'Bach was Deaf'<br />
ook beschikbaar word<strong>en</strong> gesteld aan schol<strong>en</strong> die naar aa<strong>nl</strong>eiding van de lesbrief geïnteresseerd zijn in<br />
het eindresultaat.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (basisvorming <strong>en</strong> tweede fase)<br />
De Vlieg<strong>en</strong>de Hollander, e<strong>en</strong> wereldreis door de films van Joris Iv<strong>en</strong>s <strong>en</strong> de 20e eeuw<br />
van de Eur<strong>op</strong>ese stichting Joris Iv<strong>en</strong>s<br />
Uitgangspunt van deze reis door de 20e eeuw is het oeuvre van docum<strong>en</strong>tairemaker Joris Iv<strong>en</strong>s. Op<br />
de website zijn meer dan honderd <strong>op</strong><strong>en</strong>- <strong>en</strong> meerkeuzevrag<strong>en</strong> te vind<strong>en</strong> die on line kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
beantwoord <strong>en</strong> zijn ti<strong>en</strong>tall<strong>en</strong> filmfragm<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, (interactieve) illustraties <strong>en</strong> meer dan 100 pagina's<br />
tekst te vind<strong>en</strong>. Ook kan de leerling achtergrondinformatie <strong>op</strong>roep<strong>en</strong> zoals e<strong>en</strong> begripp<strong>en</strong>lijst,<br />
64 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
tijdbalk<strong>en</strong>, Iv<strong>en</strong>s' filmografie, e<strong>en</strong> korte biografie <strong>en</strong> meer informatie over de leg<strong>en</strong>de van de<br />
Vlieg<strong>en</strong>de Hollander. Er is gekoz<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> hed<strong>en</strong>daagse vormgeving <strong>en</strong> e<strong>en</strong> non-lineaire <strong>op</strong>zet,<br />
zodat leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zelf del<strong>en</strong> skunn<strong>en</strong> selecter<strong>en</strong> die hun interesse hebb<strong>en</strong> of die in hun<br />
lesprogramma pass<strong>en</strong>.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs, beroepsonderwijs <strong>en</strong> volwass<strong>en</strong><strong>en</strong><strong>educatie</strong><br />
www.docschool.<strong>nl</strong> van IDFA (International Docum<strong>en</strong>tary Filmfestival Amsterdam)<br />
Het IDFA (International Docum<strong>en</strong>tary Filmfestival Amsterdam) wordt jaarlijks georganiseerd <strong>en</strong> is<br />
inmiddels uitgegroeid tot het grootste <strong>en</strong> belangrijkste docum<strong>en</strong>tairefestival van de wereld.<br />
Educatie speelt het hele jaar door e<strong>en</strong> promin<strong>en</strong>te rol binn<strong>en</strong> de organisatie van IDFA. Doel van het<br />
IDFA scholier<strong>en</strong>programma is leerling<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis te lat<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> met <strong>en</strong> te <strong>en</strong>thousiasmer<strong>en</strong> voor het<br />
g<strong>en</strong>re docum<strong>en</strong>taire. Bij alle docum<strong>en</strong>taires hoort lesmateriaal voor de leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> handleiding<br />
voor de doc<strong>en</strong>t. E<strong>en</strong> deel van dit lesmateriaal is te vind<strong>en</strong> <strong>op</strong> de website www.docschool.<strong>nl</strong>, leerling<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> hier zelfstandig ontdekk<strong>en</strong> wat docum<strong>en</strong>taire is. Daarnaast kunn<strong>en</strong> schol<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong> voor<br />
e<strong>en</strong> Masterclass <strong>op</strong> school waarin e<strong>en</strong> docum<strong>en</strong>tairemaker in de klas over het vak komt vertell<strong>en</strong> aan<br />
de hand van fragm<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> in dialoog met de leerling<strong>en</strong>. Virtueel plein waar<strong>op</strong> de leerling<strong>en</strong> zelf <strong>op</strong><br />
ontdekking gaan. Opdracht<strong>en</strong>blad kan uitgeprint word<strong>en</strong>.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (basisvorming, vmbo)<br />
www.wijvannova.<strong>nl</strong> van Bernice Siewe Fotografie <strong>en</strong> Nova College Amsterdam<br />
Leerling<strong>en</strong> met verschill<strong>en</strong>de culturele achtergrond<strong>en</strong> pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> zich persoo<strong>nl</strong>ijk <strong>op</strong> het internet,<br />
met behulp van foto's, tekst<strong>en</strong>, filmpjes <strong>en</strong> geluid. Het beeld staat c<strong>en</strong>traal. De site, <strong>en</strong> het hele project,<br />
is <strong>op</strong>gezet om e<strong>en</strong> ontmoetingsplek te creër<strong>en</strong> voor leerling<strong>en</strong> onderling. Door eraan te werk<strong>en</strong>,<br />
ler<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> zichzelf te onderzoek<strong>en</strong>. Door de site te bekijk<strong>en</strong>, kom<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> meer over<br />
elkaar te wet<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> krachtig, mooi <strong>en</strong> inspirer<strong>en</strong>d instrum<strong>en</strong>t in e<strong>en</strong> school met heel verschill<strong>en</strong>de<br />
leerling<strong>en</strong>.<br />
De site is dynamisch, omdat nieuwe leerling<strong>en</strong> steeds hun verhaal kunn<strong>en</strong> toevoeg<strong>en</strong>.<br />
Doelgroep: voortgezet onderwijs (basisvorming, tweede fase)<br />
65 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
66 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Websites<br />
Platforms <strong>en</strong> instelling<strong>en</strong><br />
www.beeld<strong>en</strong>geluid.<strong>nl</strong><br />
Het Nederlands Instituut voor Beeld <strong>en</strong> Geluid beheert de grootste audiovisuele collectie van<br />
Nederland met meer dan 650.000 uur Nederlandse films, docum<strong>en</strong>taires, muziek <strong>en</strong> televisie- <strong>en</strong><br />
radi<strong>op</strong>rogramma's. De catalogus is on line, ook zijn er diverse thema's <strong>en</strong> hoogtepunt<strong>en</strong> digitaal te<br />
bekijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> te beluister<strong>en</strong>. Onder het k<strong>op</strong>je 'onderwijs' is de Gids voor <strong>Media</strong>studies te vind<strong>en</strong> waarin<br />
alle instelling<strong>en</strong> in Nederland g<strong>en</strong>oemd word<strong>en</strong> <strong>op</strong> het gebied van hoger <strong>en</strong> wet<strong>en</strong>schappelijk onder-<br />
wijs die zich (mede) bezighoud<strong>en</strong> met audiovisuele media.<br />
www.cinekid.<strong>nl</strong><br />
Stichting Cinekid streeft naar kwaliteitsbevordering in beeldcultuur voor kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> wil e<strong>en</strong> bijdrage<br />
lever<strong>en</strong> aan de ontwikkeling van kwaliteitsgevoel van kinder<strong>en</strong> in de omgang met beeldcultuur.<br />
Cinekid doet dit door kinder<strong>en</strong> (<strong>en</strong> hun ouders) in festivalvorm <strong>en</strong> in worksh<strong>op</strong>s onder leiding van<br />
professionals k<strong>en</strong>nis te lat<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> met film, televisie <strong>en</strong> digitale producties van hoge kwaliteit.<br />
Tev<strong>en</strong>s is Cinekid e<strong>en</strong> platform voor internationale professionals (doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, televisiemakers) die<br />
werkzaam zijn <strong>op</strong> dit terrein. Daarnaast ontwikkelt Cinekid laagdrempelige tools die kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
gebruikt als creatief instrum<strong>en</strong>t <strong>op</strong> de computer. Met bijvoorbeeld Kijkradio kunn<strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> on line<br />
e<strong>en</strong> radiouitz<strong>en</strong>ding mak<strong>en</strong>.<br />
www.film<strong>educatie</strong>.<strong>nl</strong><br />
Het Nederlands Instituut voor Film<strong>educatie</strong> (NIF) is e<strong>en</strong> nationale projectorganisatie die actief is in het<br />
sam<strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong> van film<strong>educatie</strong>ve activiteit<strong>en</strong> voor kinder<strong>en</strong>, jonger<strong>en</strong>, stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, volwass<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
www.film<strong>educatie</strong>noord.<strong>nl</strong><br />
Film Educatie Noord Nederland richt zich <strong>op</strong> jonger<strong>en</strong>, doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> culturele instelling<strong>en</strong> in Noord<br />
Nederland. Activiteit<strong>en</strong> zijn onder andere het verzorg<strong>en</strong> van lesprogramma's voor schol<strong>en</strong> van voortgezet<br />
<strong>en</strong> beroepsonderwijs <strong>en</strong> het ontwikkel<strong>en</strong> van <strong>educatie</strong>ve software <strong>op</strong> het gebied van film. Hoewel<br />
Film Educatie Noord Nederland zich in eerste instantie <strong>op</strong> film richt, wordt ook aandacht besteed<br />
aan televisie <strong>en</strong> nieuwe media.<br />
www.filmtheaters.<strong>nl</strong><br />
De Associatie van Nederlands Filmtheaters (ANF) verzorgt e<strong>en</strong> speciale consul<strong>en</strong>t<strong>en</strong>taak voor de ruim<br />
100 non-profit vertoners (filmtheaters, filmhuiz<strong>en</strong> <strong>en</strong> filmcircuits). De aangeslot<strong>en</strong> filmtheaters bied<strong>en</strong><br />
vaak uitgebreide film<strong>educatie</strong>ve activiteit<strong>en</strong> (cursuss<strong>en</strong>, lezing<strong>en</strong>, specials <strong>en</strong> bijzondere voorstelling<strong>en</strong>).<br />
www.jeugd<strong>en</strong>media.<strong>nl</strong><br />
Het Expertisec<strong>en</strong>trum Jeugd & <strong>Media</strong> heeft twee doel<strong>en</strong>. T<strong>en</strong> eerste e<strong>en</strong> goed media-aanbod voor de<br />
jeugd bevorder<strong>en</strong>. T<strong>en</strong> tweede <strong>op</strong>voeders steun<strong>en</strong> bij de media-<strong>op</strong>voeding.<br />
67 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
www.jpn.<strong>nl</strong><br />
Jeugd Persbureau Nederland (JPN) is de landelijke motor achter de lokale Kinder- <strong>en</strong> Jonger<strong>en</strong><br />
Persbureaus (KPB <strong>en</strong> JPB). Deze methode zorgt voor e<strong>en</strong> int<strong>en</strong>sievere deelname van de jeugd aan de<br />
media <strong>en</strong> stimuleert de ontwikkeling van e<strong>en</strong> kritisch bewustzijn naar media. De Persbureaus word<strong>en</strong><br />
<strong>op</strong>gezet in sam<strong>en</strong>werking met welzijnsorganisaties, buurthuiz<strong>en</strong>, schol<strong>en</strong> <strong>en</strong> digitale trapveldjes.<br />
www.krantindeklas.<strong>nl</strong><br />
Stichting Krant in de Klas is de <strong>educatie</strong>ve di<strong>en</strong>st van de Nederlandse Dagblad<strong>en</strong>. Krant in de Klas<br />
probeert jonger<strong>en</strong> via het onderwijs tot kritische krant<strong>en</strong>lezers te mak<strong>en</strong>. Ze doet dit onder meer<br />
door het mak<strong>en</strong> van lesmateriaal <strong>en</strong> het beschikbaar stell<strong>en</strong> van gratis krant<strong>en</strong>.<br />
www.media-<strong>educatie</strong>.<strong>nl</strong><br />
De Stichting <strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong> wil de mediacompet<strong>en</strong>tie ontwikkel<strong>en</strong>: ler<strong>en</strong> bewust, kritisch <strong>en</strong> selectief<br />
om te gaan met de media. Ze doet dit praktijkgericht <strong>en</strong> met name voor het onderwijs. Ze ontwikkelde<br />
het project Kinderstudio <strong>en</strong> gaf in 2000 e<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nisinv<strong>en</strong>tarisatie naar media-<strong>educatie</strong> uit.<br />
www.media<strong>educatie</strong>.<strong>nl</strong><br />
Het Platform <strong>Media</strong>-<strong>educatie</strong> heeft <strong>en</strong>ige jar<strong>en</strong> gefunctioneerd om inhoud<strong>en</strong> <strong>en</strong> activiteit<strong>en</strong> <strong>op</strong> het<br />
terrein van media-<strong>educatie</strong> <strong>op</strong> elkaar af te stemm<strong>en</strong> met het oog <strong>op</strong> aansluiting in het onderwijs.<br />
www.mediafabriek.org<br />
<strong>Media</strong>fabriek is e<strong>en</strong> platform van Kunstgebouw (Stichting kunst <strong>en</strong> cultuur Zuid-Holland) voor project<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> ontwikkeling<strong>en</strong> <strong>op</strong> het gebied van (nieuwe) media in relatie tot kunst- <strong>en</strong> cultuur<strong>educatie</strong>.<br />
www.miramedia.<strong>nl</strong><br />
Mira <strong>Media</strong>, e<strong>en</strong> landelijke stichting (voorhe<strong>en</strong> STOA), streeft naar diverse <strong>en</strong> pluriforme media, die<br />
e<strong>en</strong> weerspiegeling vorm<strong>en</strong> van de diversiteit in de sam<strong>en</strong>leving. Mira <strong>Media</strong> wil de schakel zijn tuss<strong>en</strong><br />
de media <strong>en</strong> de multiculturele sam<strong>en</strong>leving. Verder werkt zij aan het vergrot<strong>en</strong> van de mediavaardigheid<br />
van kijkers <strong>en</strong> luisteraars, zodat zij ler<strong>en</strong> kritisch om te gaan met het media-aanbod.<br />
www.stichtingfilmset.<strong>nl</strong><br />
Stichting FilmSet organiseert film<strong>educatie</strong> vanuit de beroepspraktijk. Door met professionele filmmakers<br />
schol<strong>en</strong> te bezoek<strong>en</strong> maakt het kijkerspubliek k<strong>en</strong>nis met de bijzondere wereld áchter de film.<br />
www.waag.org<br />
Waag Society, maatschappij voor oude <strong>en</strong> nieuwe media, is e<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nisinstituut <strong>op</strong> het snijvlak van<br />
cultuur <strong>en</strong> technologie in relatie tot de maatschappij, het onderwijs, de overheid <strong>en</strong> het bedrijfslev<strong>en</strong>.<br />
Zij ondersteunt het integrer<strong>en</strong> van ICT in de cultuurvakk<strong>en</strong> van het onderwijs onder andere door het<br />
ontwikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of begeleid<strong>en</strong> van project<strong>en</strong> <strong>en</strong> het verspreid<strong>en</strong> van k<strong>en</strong>nis over integratie van nieuwe<br />
media.<br />
68 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Praktijk<br />
http://beeldbank.schooltv.<strong>nl</strong><br />
De Schooltv Beeldbank is e<strong>en</strong> gratis on line database met honderd<strong>en</strong> korte videoclips. Het gaat over<br />
allerlei mogelijke onderwerp<strong>en</strong> die relevant zijn binn<strong>en</strong> het onderwijs. Er is e<strong>en</strong> beeldbank voor peu-<br />
ters <strong>en</strong> kleuters, voor het basisonderwijs <strong>en</strong> voor het voortgezet onderwijs. Gedrag<strong>en</strong> door<br />
Teleac/NOT <strong>en</strong> K<strong>en</strong>nisnet.<br />
http://proto.thinkquest.<strong>nl</strong>/~ara110<br />
What makes a movie? Prijswinnaar van de webstrijd Thinkquest voor kunst<strong>op</strong>leiding<strong>en</strong>. Website over<br />
het mak<strong>en</strong> van film. Bedoeld voor stud<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> ckv-doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die hier on line lesmethod<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
uitprober<strong>en</strong>.<br />
www.cultuurnetwerk.<strong>nl</strong>/weblinks/digicursuss<strong>en</strong>.htm<br />
Overzicht van c<strong>en</strong>tra voor de kunst<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> digitale werkplaats <strong>en</strong>/of cursusaanbod digitale media.<br />
www.digital-playground.<strong>nl</strong><br />
Het <strong>educatie</strong>ve multimediaproject Digital Playground is de hoofdactiviteit van de afdeling Digitale<br />
<strong>Media</strong> van Hal 4 in Rotterdam. Het laat jonger<strong>en</strong> vanaf 14 jaar k<strong>en</strong>nis mak<strong>en</strong> met de creatieve kant<strong>en</strong><br />
van de computer <strong>en</strong> de hed<strong>en</strong>daagse beeldcultuur, met als doel meer begrip te krijg<strong>en</strong> voor de invloed<br />
<strong>en</strong> de totstandkoming van beeld<strong>en</strong>. Voorhe<strong>en</strong> e<strong>en</strong> jaarlijks Rotterdams festival, nu perman<strong>en</strong>t<br />
beschikbaar, ook voor andere plaats<strong>en</strong>. Ook geschikt voor het vak Culturele <strong>en</strong> Kunstzinnige Vorming<br />
(CKV).<br />
www.docschool.<strong>nl</strong><br />
Docschool is ontwikkeld in sam<strong>en</strong>werking met het International Docum<strong>en</strong>tary Filmfestival Amsterdam<br />
(IDFA). De website is bedoeld om leerling<strong>en</strong> van de onderbouw van het voortgezet onderwijs bek<strong>en</strong>d<br />
te mak<strong>en</strong> met de docum<strong>en</strong>taire.<br />
www.familyweb.<strong>nl</strong><br />
Onder de naam FamilyWeb bied<strong>en</strong> de Overijsselse bibliothek<strong>en</strong> on line <strong>en</strong> interactief product<strong>en</strong> aan<br />
betreff<strong>en</strong>de media-<strong>educatie</strong>. De digitale product<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> e<strong>en</strong> doorl<strong>op</strong><strong>en</strong>de leerlijn. Bestemd<br />
voor kinder<strong>en</strong> uit het basisonderwijs, vmbo-leerling<strong>en</strong>, (Turkse) volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> s<strong>en</strong>ior<strong>en</strong>.<br />
www.hetklokhuis.<strong>nl</strong>/doe/pakjecamera/intro.html<br />
Op de website van het Klokhuis staat e<strong>en</strong> uitgebreide handleiding voor het mak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> filmreportage.<br />
www.kb.<strong>nl</strong>/co<strong>op</strong>/detective<br />
De Internet Detective is e<strong>en</strong> on line cursus om de betrouwbaarheid van informatie <strong>op</strong> internet te ler<strong>en</strong><br />
inschatt<strong>en</strong>. Gratis toegankelijk na registratie. Er zijn ook aanvull<strong>en</strong>de material<strong>en</strong> beschikbaar, zoals<br />
e<strong>en</strong> powerpointinstructie, handouts <strong>en</strong> e<strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>handleiding.<br />
www.monstermedia.<strong>nl</strong><br />
Monstermedia is de werknaam van e<strong>en</strong> on line media-<strong>educatie</strong> project, geïnitieerd door Kunstgebouw<br />
<strong>en</strong> gerealiseerd in sam<strong>en</strong>werking met Waag Society. Het project wordt gefinancierd door het Prins<br />
Bernard Cultuurfonds Zuid-Holland <strong>en</strong> het VSB Fonds.<br />
69 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Binn<strong>en</strong> Monstermedia wordt het mediabewustzijn van kinder<strong>en</strong> via e<strong>en</strong> spann<strong>en</strong>de interactieve<br />
omgeving gestimuleerd <strong>op</strong> e<strong>en</strong> manier die aansluit bij hun belevingswereld. Het project wil kinder<strong>en</strong><br />
<strong>op</strong> speelse wijze actief <strong>en</strong> receptief lat<strong>en</strong> ontdekk<strong>en</strong> dat de nieuwe media niet zomaar uit de lucht zijn<br />
kom<strong>en</strong> vall<strong>en</strong>. Kinder<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> over de geschied<strong>en</strong>is <strong>en</strong> rol van de (moderne) media <strong>op</strong> de<br />
maatschappij <strong>en</strong> de vorm<strong>en</strong>de waarde ervan met betrekking tot eig<strong>en</strong> gedrag, beleving, fantasie <strong>en</strong><br />
wereldbeeld. In de project<strong>op</strong>zet word<strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> aangesprok<strong>en</strong> als mediaconsum<strong>en</strong>t maar<br />
ook als actief mediaproduc<strong>en</strong>t.<br />
www.ontwerpatelier.<strong>nl</strong>/Kind<strong>en</strong><strong>Media</strong><br />
Ontwerpatelier Kind <strong>en</strong> <strong>Media</strong> is e<strong>en</strong> digitale studie-omgeving over media-<strong>educatie</strong> bestemd voor<br />
pabostud<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
www.replay4me.<strong>nl</strong><br />
Het media-<strong>educatie</strong>project Reality@school speelde zich af <strong>op</strong> 22 schol<strong>en</strong> voor voortgezet onderwijs<br />
verspreid over heel Nederland. Het project helpt leerling<strong>en</strong> bewust te word<strong>en</strong> van de beïnvloeding <strong>en</strong><br />
beeldvorming door de media. Met als uiteindelijk doel dat ze kritisch ler<strong>en</strong> omgaan met de interculturele<br />
informatie die radio, tv <strong>en</strong> internet aanbied<strong>en</strong>.<br />
70 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Studiec<strong>en</strong>trum <strong>Cultuurnetwerk</strong> Nederland<br />
Voor iedere<strong>en</strong> die vanuit zijn studie of beroep te mak<strong>en</strong> heeft met kunst- <strong>en</strong> cultuur<strong>educatie</strong> is het<br />
studiec<strong>en</strong>trum van <strong>Cultuurnetwerk</strong> Nederland van belang. In het c<strong>en</strong>trum van Utrecht, vindt u e<strong>en</strong><br />
uitgebreide <strong>en</strong> unieke collectie publicaties over kunst- <strong>en</strong> cultuur<strong>educatie</strong>.<br />
Collectie<br />
Naast talloze monografieën bevat de collectie circa 175 binn<strong>en</strong>landse <strong>en</strong> buit<strong>en</strong>landse<br />
(vak)tijdschrift<strong>en</strong>, vele lesmethod<strong>en</strong>, les- <strong>en</strong> projectmaterial<strong>en</strong> voor zowel basis- als voortgezet<br />
onderwijs, handboek<strong>en</strong>, naslagwerk<strong>en</strong> <strong>en</strong> onderzoeksrapport<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> aparte collectie is de instelling<strong>en</strong>docum<strong>en</strong>tatie<br />
van c<strong>en</strong>tra voor de kunst<strong>en</strong> <strong>en</strong> van landelijke onderwijs- <strong>en</strong> culturele instelling<strong>en</strong>.<br />
Deze omvat naast jaarverslag<strong>en</strong> <strong>en</strong> beleidsplann<strong>en</strong> ook nota's van landelijke, provinciale <strong>en</strong> geme<strong>en</strong>telijke<br />
overhed<strong>en</strong>. Material<strong>en</strong> uit de instelling<strong>en</strong>docum<strong>en</strong>tatie zijn ter plekke te raadpleg<strong>en</strong>, maar zijn<br />
niet te le<strong>en</strong>.<br />
Op<strong>en</strong>ingstijd<strong>en</strong><br />
Het studiec<strong>en</strong>trum is voor publiek ge<strong>op</strong><strong>en</strong>d <strong>op</strong> maandag van 13.30 tot 17.00 uur <strong>en</strong> van dinsdag tot<br />
<strong>en</strong> met vrijdag van 9.30 tot 17.00 uur. Raadpleeg de website van <strong>Cultuurnetwerk</strong> Nederland,<br />
www.cultuurnetwerk.org, of bel, 030-236 12 00 voor afwijk<strong>en</strong>de <strong>op</strong><strong>en</strong>ingstijd<strong>en</strong> in verband met<br />
feestdag<strong>en</strong> <strong>en</strong> vakantieperiod<strong>en</strong>.<br />
Catalogus on line: www.cultuurnetwerk.org > ga naar product<strong>en</strong> > bibliotheek<br />
De catalogus van het studiec<strong>en</strong>trum is <strong>op</strong> internet te raadpleg<strong>en</strong>. Publicaties zijn <strong>op</strong> verschill<strong>en</strong>de wijz<strong>en</strong><br />
te vind<strong>en</strong> in de catalogus. Ook geeft de catalogus on line informatie of e<strong>en</strong> publicatie aanwezig is<br />
of uitgele<strong>en</strong>d.<br />
L<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
De meeste material<strong>en</strong> zijn te le<strong>en</strong> <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> per post aan u toegestuurd word<strong>en</strong>. Indi<strong>en</strong> u wilt l<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
moet u ingeschrev<strong>en</strong> zijn bij het studiec<strong>en</strong>trum. Voor het inschrijv<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> id<strong>en</strong>titeitsbewijs (paspoort,<br />
rijbewijs, Eur<strong>op</strong>ees id<strong>en</strong>titeitsbewijs) alsmede e<strong>en</strong> rec<strong>en</strong>t afschrift van uw giro- of bankrek<strong>en</strong>ing<br />
(vanwege de adresgegev<strong>en</strong>s) noodzakelijk. Aanmelding als lid is ook schriftelijk mogelijk.<br />
Stuur met uw aanmelding e<strong>en</strong> k<strong>op</strong>ie van uw id<strong>en</strong>titeitsbewijs <strong>en</strong> van e<strong>en</strong> rec<strong>en</strong>t giro- of bankafschrift<br />
mee.<br />
Led<strong>en</strong><br />
Person<strong>en</strong> <strong>en</strong> instelling<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> lid word<strong>en</strong> van het studiec<strong>en</strong>trum. Led<strong>en</strong> betal<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> le<strong>en</strong>geld voor<br />
material<strong>en</strong> <strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> 50 proc<strong>en</strong>t korting <strong>op</strong> literatuurselecties. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> ontvang<strong>en</strong> led<strong>en</strong> gratis<br />
<strong>Zicht</strong> <strong>op</strong>... .<br />
E<strong>en</strong> lidmaatschap kost voor particulier<strong>en</strong> € 20,50 per jaar <strong>en</strong> voor instelling<strong>en</strong> <strong>en</strong> schol<strong>en</strong> € 34,50 per<br />
jaar. E<strong>en</strong> lidmaatschap kan <strong>op</strong> elk mom<strong>en</strong>t ingaan <strong>en</strong> wordt jaarlijks stilzwijg<strong>en</strong>d verl<strong>en</strong>gd. Opzegging<strong>en</strong><br />
(alle<strong>en</strong> schriftelijk) di<strong>en</strong><strong>en</strong> voor 1 december van het nieuwe kal<strong>en</strong>derjaar in het bezit te zijn<br />
van <strong>Cultuurnetwerk</strong> Nederland.<br />
71 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID
Colofon<br />
<strong>Zicht</strong> <strong>op</strong>... media-<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> <strong>mediawijsheid</strong> is e<strong>en</strong> uitgave in de serie <strong>Zicht</strong> <strong>op</strong>... van <strong>Cultuurnetwerk</strong><br />
Nederland.<br />
Hoofdredactie: Marie-José Kommers<br />
I<strong>nl</strong>eid<strong>en</strong>d artikel: Raad voor Cultuur<br />
Selectie literatuur, project<strong>en</strong> <strong>en</strong> websites: Di<strong>en</strong>st Informatie & Docum<strong>en</strong>tatie<br />
Productie<br />
<strong>Cultuurnetwerk</strong> Nederland, Utrecht<br />
Drukwerk<br />
&producties bv<br />
<strong>Cultuurnetwerk</strong> Nederland<br />
Ganz<strong>en</strong>markt 6<br />
Postbus 61<br />
3500 AB Utrecht<br />
Telefoon 030-236 12 00<br />
Fax 030-236 12 90<br />
E-mail info@cultuurnetwerk.<strong>nl</strong><br />
Internet www.cultuurnetwerk.org<br />
<strong>Zicht</strong> <strong>op</strong>... is gratis voor led<strong>en</strong> van het studiec<strong>en</strong>trum van <strong>Cultuurnetwerk</strong> Nederland. Deze uitgave is<br />
in pdf-formaat kosteloos beschikbaar <strong>op</strong> www.cultuurnetwerk.org. Geïnteresseerd<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> ook<br />
teg<strong>en</strong> betaling van de verz<strong>en</strong>d- <strong>en</strong> administratiekost<strong>en</strong> e<strong>en</strong> exemplaar bij <strong>Cultuurnetwerk</strong> <strong>op</strong>vrag<strong>en</strong>,<br />
zolang de voorraad strekt.<br />
Eerdere nummers van <strong>Zicht</strong> <strong>op</strong>... <strong>op</strong> www.cultuurnetwerk.org (e<strong>en</strong> selectie):<br />
Amateurkunst<br />
Cultuur<strong>educatie</strong> in de nieuwe onderbouw<br />
Sociale cohesie <strong>en</strong> cultuur<strong>educatie</strong><br />
C<strong>en</strong>tra voor de kunst<strong>en</strong><br />
Cultuur<strong>educatie</strong> <strong>en</strong> basisonderwijs: beleid <strong>en</strong> praktijk<br />
CKV in het vmbo<br />
Sam<strong>en</strong>werking in de cultuur<strong>educatie</strong><br />
E<strong>en</strong> kwarteeuw onderzoek naar kunst<strong>educatie</strong><br />
Museum<strong>educatie</strong><br />
© <strong>Cultuurnetwerk</strong> Nederland, Utrecht, 2005<br />
72 ZICHT OP... MEDIA-EDUCATIE EN MEDIAWIJSHEID