Merovingers in een villa - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Een andere mogelijkheid die onderzocht zou moeten worden, is of
het loodgehalte beïnvloed kan zijn door toepassing van loodwit in
de oorspronkelijk waarschijnlijk witt e spatt en op het bruinrode
oppervlak. Microscopisch onderzoek van de dwarsdoorsnede van een
monster van het oppervlak kan hierover wellicht uitsluitsel geven. 35
Morteltype A, variant A5 en groene fragmenten
De chemische samenstelling van de witt e fragmenten (A5) laat
geen anorganische kleurstof of pigment zien en wijst vooral op
het gebruik van kalk. Het groene oppervlak is iets verhoogd in ijzer
en aluminium, wat hoogstwaarschijnlijk wijst op toepassing van
groenaarde, glauconiet of celadoniet, aangebracht op kalk.
Morteltype A, variant A6
De chemische samenstelling van dit fragment ligt ongeveer tussen
die van variant A4 en type B (afb . 73). Chemisch gezien bevat de
afwerklaag van variant A6 wel veel ijzeroxide (10%), maar bevat
maar een derde van de zinkconcentratie (400 voor A6 en 1200 of
hoger voor A4). Het is daarom waarschijnlijk dat er hier nog een
ijzeroxide-pigment is toegepast, maar ditmaal een ander type dan
het lood/zinkhoudende ijzeroxide dat is toegepast op de stuclaag
van A4.
Morteltype B
De stuclaag van morteltype B bestaat net zoals die van morteltype
A voornamelijk uit kalk. Het ijzergehalte is over het algemeen laag,
evenals het loodgehalte. Dit kan verklaard worden door het grote
Zn (mg/kg)
82
1600
1200
800
400
0
A2?
A2/A3/A4?
A2? A4?
A4? A6
A2
A3?
A2
A5? A5
A5? A5
A5A5?
Legenda
A3
A2/A3/A4?
Pb (mg/kg)
0 400 800 1200 1600
Pb (mg/kg)
A1
A, niet A1
B
U
A4
A4
A4
1600
1200
800
400
0
A2/A3/A4?
A4?
A2/A3/A4?
A2?
A5? A3?
A5A5? A5
A2?
A4?
A5? A2
A5 A2
aandeel van (deels) witt e fragmenten, waarvan het oppervlak waarschijnlijk
onbeschilderd was gelaten. In de rode monsters is zowel
het ijzergehalte als het Al 2O 3-gehalte licht verhoogd ten opzichte
van de witt e fragmenten. Dit geeft aan dat het pigment dat is toegepast
op dit morteltype een ijzer-aluminiumsilicaatverbinding
is, een rode aarde, zoals gebrande Siena of fi jngemalen keramisch
materiaal.
De gele lijn op het fragment in afb . 72 is in 2009 apart geanalyseerd,
eveneens met behulp van XRF. Volgens deze metingen is voor het
pigment gele oker gebruikt; het bevat als belangrijkste elementen
calcium en ijzer.
7.5.5 Discussie microchemisch onderzoek
De XRF analyses ondersteunen het beeld dat het in Borgharen om
tenminste twee verschillende decoraties gaat. De pigmenten en
kleuren die zijn toegepast op de varianten van morteltype A komen
niet voor op morteltype B en vice versa. Ook binnen één decoratie
zijn er waarschijnlijk verschillen geweest in de afwerking van
diverse onderdelen: zo lijken de verschillende kleurschakeringen
van variant A1 en A4 tot stand te zijn gekomen door het gebruik
van respectievelijk loodmenie en loodzinkhoudende ijzeroxide.
De meeste fragmenten die bemonsterd zijn, hebben een afwerking
die overeenkomt met die van variant A1.
Loodmenie is in geen van de gevallen toegepast samen met ijzeroxide.
De rode kleur die op de stuclaag van de fragmenten van
A3
A6
A4
A4
A4
0 4 8 12 16
Fe 2O 3 (%)
Zn (mg/kg)
1600
1200
800
400
0
A3?
A2
A5A5?
A5? A5
A5
A2/A3/A4?
A4?
A2?
A2/A3/A4? A2
A4? A2?
A6
A3
A4
A4
A4
0 4 8 12 16
Fe 2O 3 (%)
Afb . 73 Diagram van het lood- tegen het zink- en ijzergehalte. De stuclaag op morteltype A, variant A1 (zwart, vierkant) heeft geen relatie met het zinkgehalte. De rode kleur
van deze monsters kan veroorzaakt of versterkt zijn door toepassing van loodmenie. De overige A-monsters hangen wat samenstelling betreft ergens tussen A4 en B
in. De rode (en gele) toplagen van morteltype A zijn met uitzondering van A1 alle met hetzelfde lood-zinkhoudende ijzerpigment (oker) beschilderd. De stuclaag van
variant A4 is bedekt met een pigment van roodbruine ijzeroxide met een hoog zink- en loodgehalte. De rode toplaag van morteltype B bevat iets meer ijzer en Al 2O 3, en
is waarschijnlijk een pigment van rode aarde of zeer fi jn gemalen rode keramiek. De symbolen U geven de ongeclassifi ceerde monsters weer. Deze groep valt uiteen in
fragmenten correlerend met morteltype A1, A niet A1 en B.
MEROVINGERS IN EEN VILLA