Merovingers in een villa - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

tin de kleurbepalende elementen zijn. Ze zijn in hun metallische
vorm of als oxide aangebracht op de al gemaakte kraal waarna deze
opnieuw verhit werd om het glazuur te laten harden. De samenstelling
van koperhoudende voorwerpen laat zien dat de herkomst
ervan zeer divers is. Analyse van de loodisotopen plaatst de vermoedelijke
herkomst van het lood uit enkele voorwerpen in Spanje;
dat van andere voorwerpen heeft een meer noordelijke signatuur
(Britse eilanden, Duitsland, Frankrijk). Dat aanvoer van elders
door handel, ruil of anderszins niet ongewoon was, blijkt ook uit
een uit de Rode Zee afk omstige kaurischelp die als typisch vrouwelijke
amulet in het graf van een ongeveer elf jaar oud meisje is
aangetroff en.
Bij de aanleg van de graven is rekening gehouden met nog aanwezige
Romeinse resten. In welke mate dit gebeurde en welke overwegingen
daaraan ten grondslag lagen is vooralsnog niet duidelijk.
Een tiental graven is in ieder geval in een vermoedelijke vloer van
een villagebouw gegraven en heeft de zelfde oriëntatie als de rand
van deze vloer.
De voorwerpen die met de doden werden meegegeven duiden op
een gebruik van het grafveld in de 6e en 7e eeuw.
Het tweede doel van het onderzoek was de documentatie en registratie
van gegevens over het villaterrein. Hoewel de resten van de
villa zo veel mogelijk in situ zijn gelaten en sporen bijvoorbeeld
niet zijn gecoupeerd, hebben zowel de ontdekte sporen als het
Romeinse materiaal dat bij het onderzoek aan de graven is ontdekt,
ook nadere inzichten verschaft over de villa en het villaterrein.
De gebouwen van de villa zullen in de Laat-Romeinse tijd en de
Vroege Middeleeuwen zijn afgebroken om het bouwmateriaal
elders te kunnen gebruiken. De Romeinse sporen bestaan voornamelijk
uit grindbanen en poeren die mogelijk de fundering van
gebouwen vormen en uit een vermoedelijke vloer. Een grote hoeveelheid
dakpanfragmenten geeft aan dat op of nabij het terrein
een gebouw met een pannendak gestaan moet hebben. Ook werden
in aansluiting op de eerdere vondst van een hypocaustum nu
losse elementen van de vloerverwarming van de villa geborgen.
Stukken baksteen met mortel met een opvallende fragmentatiegraad
zijn mogelijk de resten van een Romeinse betonvloer (opus
signinum). De wanden van dit gebouw waren deels uit baksteen,
deels uit leem opgetrokken. Een of meer vertrekken waren bovendien
voorzien van pleisterwerk met decoratie. Daarbij zijn verschillende
soorten mortel- en afwerklagen toegepast. Zo konden ten
minste twee schilderingen worden onderscheiden, mogelijk uit
verschillende vertrekken.
Er werden verschillende pigmenten toegepast met rode, bordeauxrode,
gele, zwarte en groene kleuren. Duidelijk is dat daarbij verschillende
typen ‘verf’ werden gebruikt. Zo is voor de rode kleuren zowel
rode of verbrande aarde als rode oker gebruikt. Het type wandschildering
dat uit de bestudeerde fragmenten naar voren komt, sluit aan
bij wat in andere Romeinse villa’s in Limburg en elders in Nederland
wordt aangetroff en: paneeldecoraties met rood als basiskleur en
eventueel gele en groene lijnen of banden, evenals witgrondige
decoraties met rode en zwarte lijnen, banden of motieven.
6
Ook andere materialen kunnen geassocieerd worden met het villacomplex:
munten, fi bulae en enkele benen voorwerpen. Waarschijnlijk
zijn ook de in de grafvullingen gevonden resten van
runderen, schapen of geiten, en die van varkens, gevogelte en vis
resten van slacht- en etensafval uit de Romeinse tijd.
De combinatie van het schervenmateriaal en het beschilderde
pleisterwerk plaatst het gebruik van de villa voornamelijk in de 2e
eeuw.
Een kleine hoeveelheid vuurstenen artefacten, waaronder een
pijlpunt, laat zien dat dit deel van het Maasdal ook bewoond werd
in het Laat-Neolithicum en wellicht al in het Midden-Neolithicum.
Andere stukken – verbrande – vuursteen worden eerder in verband
gebracht met het branden van kalk in de Romeinse tijd. Vondsten
van handgevormd aardewerk duiden op activiteiten in onder
andere de Late IJzertijd.
De derde doelstelling was om de opgraving te gebruiken als ‘proeftuin’
voor het ontwikkelen en toetsten van methoden en technieken
voor onder andere degradatieonderzoek. In het veld heeft dit
geresulteerd in een zeer gedetailleerde manier van opgraven en
documenteren, het toepassen van röntgenfl uorescentiespectrometrie,
maar ook het experimenteren met fotogrammetrie en
3D-scanning. Bij de uitwerking zijn naast de ‘reguliere’ methoden
onder andere ook histologische en DNA-analyses uitgevoerd, en
is onderzoek gedaan naar de chemische samenstelling van voorwerpen
en pigmenten. Die proeft uinfunctie betekende onder
andere ook dat kleine stukjes pleisterwerk zijn onderzocht en duizenden
botfragmenten die normaal als ‘achtergrondfauna’ buiten
het onderzoek zouden zijn gehouden en nu inzicht hebben gegeven
in het mogelijk eff ect van intrusieve diersoorten zoals vossen,
mollen en muizen op het formatieproces.
De keuze om het grafveld niet in een keer te onderzoeken, maar
in een reeks jaarlijkse campagnes, zodat op grond van de resultaten
en ervaringen van het ene jaar de strategie en werkwijze in het
volgende jaar kon worden bijgesteld, heeft goed gewerkt. Zo zijn
bij de tweede campagne grotere vlakken aangelegd om meer overzicht
te krijgen en meer ruimte voor het daadwerkelijk opgraven
van de graven. Het apart inmeten van kleine stukjes puin en het
volledig zeven van de vondstlaag bleek weinig informatief en eff ectief
en is verder achterwege gelaten. Het met de machine verwijderen
van de vondstlaag tot het eerste sporenvlak bleek ook voor
dit type opgraving doelmatig. Toepassing van fotogrammetrie en
3D-scanning leverden gezien de kleine schaal van de opgraving
weinig meerwaarde.
Het grootste eff ect van de gefaseerde aanpak leverde het degradatieonderzoek
op. Histologisch onderzoek toont aan dat de sterke
achteruitgang van het bot van de begraven personen het gevolg is
van degradatieprocessen in de periode vlak na begraving, onder
inwerking van ontbindingsvloeistoff en. Daarna is een min of meer
stabiele situatie ontstaan. Dit beeld wordt bevestigd door de resul-
MEROVINGERS IN EEN VILLA