Merovingers in een villa - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

opspit uit de ondergrond, bijvoorbeeld door de aanleg van het
graven. Het relatief geconcentreerde voorkomen van de neolithische
artefacten duidt er op dat de uitgegraven grond niet over
een groot gebied is uitgespreid en ook weer in de grafk uilen van
dit cluster is teruggestort. Dit wijst er op dat de Merovingers wel
(delen van) de neolithische site verstoord hebben, maar de horizontale
verplaatsing van de artefacten beperkt is gebleven. Uit
de opvulling van de graven blijkt de vuurstenen artefacten bij het
dichtgooien over de gehele grafk uil verspreid zijn geraakt, in
iedere laag komen vuurstenen artefacten voor met een zekere
nadruk op de bovenste laag (tabel 15).
Vuurstenen artefacten uit latere perioden ontbreken, hoewel
vuurstenen vuurslagen veelvuldig voorkomen in Merovingische
(mannen) graven. 7 Het gaat dan om artefacten met macroscopisch
zichtbare gebruikssporen zoals splinteringen en afrondingen van
de randen. Deze sporen ontstaan door het vuursteen langs een
stuk ijzer te schampen. Door de hardheid van vuursteen springt
er een gloeiend stukje van het ijzer dat wordt opgevangen in
gedroogd gras, mos, kapok (pluizen van een populierboom) of
berkenbast. Door voorzichtig te blazen ontstaan er vlammen.
Vuurstenen vuurslagen zijn niet aangetroff en in het grafveld aan
de Borgharense Pasestraat. 8 In een Merovingische mannengraf
uit de 5e eeuw op het Daalderveld te Borgharen is wel een dergelijke
vuurstenen vuurslag gevonden samen met andere bijgift en
zoals een baardpincet en een zwaard met schede . 9
Vuursteen kan verbranden door natuurlijke oorzaken zoals bosbranden
als gevolg van blikseminslag of vulkaanuitbarstingen,
maar ook door gebruik van vuurstenen artefacten in of in de
nabijheid van vuurhaarden. Dit gebeurt vooral in de Steentijd als
vuursteen nog de primaire grondstof is voor artefacten. Zoals
vermeld, zijn op de 77 verbrande stukken vuursteen geen kenmerken
van menselijk bewerking vastgesteld. De kans is dus
gering dat de verbranding in de Steentijd heeft plaatsgevonden.
Een andere antropogene oorzaak zou gevonden kunnen worden
in bijvoorbeeld branden ten tijde van de Romeinse bewoning of
tijdens het gebruik van het terrein als grafveld. Ook de ontginning
van het terrein tot landbouwgrond na de Merovingische
periode of het regelmatig afb randen van de akkers na de oogst
zou de verbranding veroorzaakt kunnen hebben. De analyse van
het bouwmateriaal (paragraaf 7.4) en de archeozoölogische res-
spoor verbrand artefact onbepaald totaal
2008-2 4 14 22 40
6 39 22 25 86
13 1 - - 1
15 9 7 14 30
46 5 1 3 9
47 7 8 15 30
51 11 6 17 34
totaal 76 58 96 230
Tabel 16 Voorkomen van de drie groepen vuursteen per graf.
ten (paragraaf 7.11) uit de zelfde contexten als het vuursteen laat
zien dat slechts een gering aantal van die materialen is verbrand.
Hierdoor is het onwaarschijnlijk dat er op het terrein branden
zijn geweest na de Romeinse tijd waarbij de vondsten verbrand
zijn. Uit tabel 16 blijkt dat het verbrande vuursteen voornamelijk
uit de vulling van de grafk uilen komt wat een aanwijzing is dat
de verbranding moet hebben plaatsgevonden voor de Merovingische
periode. Vooral de Romeinse tijd komt in aanmerking
omdat op deze plek een villa heeft gelegen. Omdat de verbranding
van de Romeinse resten beperkt is, lijkt de verbranding van
het vuursteen geen willekeurig proces geweest te zijn en zal dus
samenhangen met een specifi eke activiteit. In de Romeinse tijd
komt hiervoor het branden van kalk in aanmerking die bij de
bouw van de villa gebruikt is als metsel- en pleisterkalkmortel.
Het ligt voor de hand te veronderstellen dat de kalk is bereid uit
Zuid-Limburgse mergel of kalksteen. Vaak zit er tussen de kalksteen
of mergel nog vuursteen die van nature in de kalk- en mergel
afzett ingen voorkomt. 10 In kalkovens werd de kalk of mergel
op een temperatuur van ca. 900 0 C gebrand tot poeder waarbij
de kalk ontleedt in calciumcarbonaat (ongebluste kalk) en koolzuurgas.
11 Waarschijnlijk is de vuursteen bij het branden van kalk
verbrand. De witt e verkleuring van het vuursteen alsmede de
sterke fragmentatie komt overeen met de hoge temperaturen die
bij het kalkbranden wordt bereikt. In een fragment mortel is een
stuk vuursteen aangetroff en dat verbrand is en waarop potlidding
zichtbaar is (afb . 57).
Afb . 57 Fragment vuursteenknol met mortel (twee zijden; vnr. 284). Aan een kant
(onderste afb eelding) is het eff ect van potlidding zichtbaar.
7 RESULTATEN ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK 73