Merovingers in een villa - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

monster diersoort element OHI Wedl linear budded lamel. dubbelbreking microbarsten (%)
NL-BOR-HB-001 mens femur 4 0 0 0 1 0,5 30
NL-BOR-HB-002 paard femur 1 0 1 1 1 0,0 5
NL-BOR-AB-002A paard femur 1 0 1 1 0 0,0 0
Tabel 7 Histologische kwaliteit van de monsters genomen van de opgraving uit 1999.
deerd dan HB-BOR-435 M5L. Wel vertonen alle monsters macrobarsten
aan het oppervlak van het bot, waardoor bot hier verder
verdwijnt.
Het dierlijk bot ziet er wat betreft degradatie anders uit (afb . 15).
De kwaliteit van de microstructuur is slecht tot heel slecht (OHI
0-1). Vrijwel de gehele microstructuur van het bot is verdwenen
door microbiële aantasting. Hierdoor is ook de dubbelbreking
verdwenen. Er zijn weinig tot geen microbarsten. Het type microbiële
degradatie is bacterieel, voor zowel het paardenbot als het
varkensbot.
Zowel het menselijk als het dierlijk botmateriaal bevat grond en
zandkorrels in de botporiën.
De monsters uit 1999 bestonden uit twee paardenbott en en een
mensenbot. Het menselijk monster is histologisch redelijk van
kwaliteit; er is weinig bacteriële degradatie, maar wel een redelijk
percentage microbarsten (tabel 7). Hierdoor is ook de dubbelbreking
verminderd. Het type microbiële degradatie is bacterieel.
Het paardenbot is goed vergelijkbaar met het materiaal
uit de recente opgraving: de OHI is 1 en er zijn weinig tot geen
microbarsten (afb . 16). De poriën van alle monsters bevatt en
grond en zandkorrels.
Discussie
Er is gekeken naar de macroscopische en microscopische kwaliteit
van dierlijk en menselijk bot bemonsterd van verschil-
Afb . 16 Microfoto van NL-BOR-AB-002 (femur van een paard), waarin een grote
hoeveelheid bacteriële degradatie te zien is (originele vergroting 100).
42
lende opgravingen op de locatie Pasestraat. De vraag hierbij is
wat de conserveringstoestand van de verschillende botmonsters
is en of er een verschil in conservering te zien is tussen materiaal
opgegraven in 1999 en materiaal van 2008 en 2009. Er is gekozen
om zowel dierlijk en menselijk materiaal te bekijken om de
eff ecten van vroege, perimortem processen te kunnen onderscheiden
van processen die nu plaatsvinden. Uit eerder onderzoek
is gebleken dat er verschil in degradatieprocessen kan
optreden afh ankelijk van of een lichaam in een kist, compleet
of gefragmenteerd in de grond terecht is gekomen. Bacteriële
degradatie speelt zich relatief vroeg na de dood af in voornamelijk
complete lichamen. 5
Er is in het menselijk materiaal van de opgravingen van 2008
duidelijk verwering van het botoppervlak zichtbaar (afb . 12).
Deze verwering bevindt zich vooral aan de onderzijde van het
bot, daar waar het op de kistbodem zou hebben gelegen. Bij de
grotere pijpbeenderen is op de bovenkant van het bot vaak nog
het originele botoppervlak zichtbaar. Deze verwering is waarschijnlijk
ontstaan door de inwerking van ontbindingsvloeistoffen
relatief vlak na begraving, en is dus niet indicatief voor huidige
degradatie processen. Het dierlijk bot vertoont dit type
verwering niet.
Analyse van de microstructuur laat een duidelijk verschil zien tussen
het menselijk en het dierlijk bot. Het menselijk bot vertoont
vooral lokaal aan het oppervlak slechte conservering, met een
verlies van dubbelbreking en een groot aantal microbarsten. Dit
is een indicatie dat hier het bot aangetast is, waarschijnlijk door
de ontbindingsvloeistoff en. Er is echter in alle monsters een kern
van zeer goed bewaard bot aanwezig. Dit is niet het geval bij het
dierlijk materiaal, dat uniform een zeer slechte conservering van
de microstructuur laat zien. Er is door aantasting door bacteriën
weinig tot niets meer over van de originele microstructuur, maar
een vergelijkbaar patroon van etsing of verwering van het botoppervlak
is afwezig. Dit betekent dat de verwering van het botoppervlak
niet in een latere periode door bodemomstandigheden
is veroorzaakt.
De degradatiemechanismen en conservering van de monsters uit
2008 en 2009 zijn vergelijkbaar met het bot uit 1999. Ook hier was
het dierlijk bot vooral aangetast door bacteriën en het menselijk
materiaal in mindere mate. Wel waren microbarsten aanwezig in
het menselijk materiaal en was er een vermindering van de dubbelbreking.
De degradatie die in deze monsters histologisch te
zien is, heeft vooral in de eerste honderd jaar na depositie plaatsgevonden.
De fragmentatie en het bleken van het paardenbot uit
2009 is echter wel recent; dit is tijdens de opgraving gebeurd.
Gebaseerd op deze monsters kan dus niet gezegd worden dat er
MEROVINGERS IN EEN VILLA