Merovingers in een villa - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

K 2O (%)
K 2O (%)
2.2
2
1.8
1.6
1.4
1.2
2.2
2
1.8
1.6
1.4
1.2
Legenda
5.3 Discussie
4 8 12 16 20
Al 2 O 3 (%)
2 3 4 5 6 7
Fe 2 O 3 (%)
In het graf
Achtergrond (off site)
Spoor 6 vlak 4
Spoor 15 rand
Spoor 15 midden
Spoor 46
CaO (%)
Rb (ppm)
Spoor 47 midden
Spoor 47 rand
Spoor 51 vlak 2
Spoor 51 vlak 3
Spoor 51 vlak 4
Spoor 53
Het hele onderzochte terrein, zowel binnen als buiten de gemeten
sporen, heeft verhoogde calcium en fosfaat waarden. De grenzen
van de graven zijn niet eenvoudig af te leiden uit de calcium- of
fosforwaarden. Wanneer alle data worden samengenomen (tabel
2) dan zijn de calcium en fosfaat gehaltes gemiddeld wel hoger in
de graven dan daarbuiten. Er is geen verband tussen het fosfor- en
ijzergehalte. Blijkbaar is het fosfor niet gebonden aan een ijzerhydroxide
fase. Dit is ook te zien aan het arseengehalte dat niet verschilt
in de achtergrond, binnen of buiten het graf. Arseen wordt
aangevoerd door het (diepe) grondwater waarna het wordt vastgelegd
in ijzerhydroxides. Het vertoont hetzelfde gedrag als fosfaat.
Omdat er geen verband is tussen het fosfaat- en het arseengehalte
kan worden geconcludeerd dat de fosfaatgehaltes niet zijn beïnvloed
door het (diepe) grondwater.
Dat een calciumfosfaatverbinding de meest waarschijnlijke drager
is van het fosfaat signaal blijkt ook uit de CaO tegen Sr plot.
De monsters die van de site afk omstig zijn hebben relatief minder
strontium dan de achtergrondmonsters. Blijkbaar komt op de site
een calcium houdende fase voor waarin minder strontium zit,
zoals apatiet.
Heterogeniteit veroorzaakt door de grindhoudende ondergrond
leidt verder tot veel ruis in elementen die normaal een zeer goede
correlatie vertonen zoals kalium (K 2O) en rubidium (Rb), beide
alkalimetalen. Deze eff ecten zijn niet dramatisch maar kunnen
voor verschillen zorgen wanneer deze vergeleken zouden worden
met laboratoriummetingen waarbij de monsters eerst gedroogd,
gezeefd en gehomogeniseerd zouden worden.
120
100
80
60
40
20
0 20 40 60 80 100
Sr (ppm)
0 20 40 60 80 100
Sr (ppm)
Afb . 10 Scatt erplot van het gehalte elementen geassocieerd met kalk en klei in de bodem.
2.4
2
1.6
1.2
0.8
0.4
0
Dat het verschil in fosfaatsignaal binnen het graf en de directe
omgeving buiten de grafk uil zich duidelijker aft ekent, kan ook
veroorzaakt worden door de heterogene ondergrond, alsmede
door eventuele verspreiding van fosfaatmineralen door bioturbatie
of andere taphonomische processen of door het opgraven zelf.
Tijdens het opgraven kan bodemmateriaal verplaatst worden aan
het vlak. Dit leidt tot de aanbeveling om meer grondmonsters te
analyseren uit hetzelfde vlak die iets verder van de graven af liggen.
De XRF methode meet lichte elementen minder goed wanneer er
variaties zijn in de bodem. Bij een hoog vochtgehalte treedt absorptie
op van röntgenstraling waardoor het signaal lager wordt. Hiervoor
kan misschien worden gecorrigeerd door vochtgehaltes te
meten, of aparte monsters te nemen en die te laten drogen en
opnieuw te meten in het laboratorium. Met de labresultaten kunnen
dan later de veldwaarnemingen worden gekalibreerd.
5.4 Conclusie
20 40 60 80 100 120
Rb (ppm)
Door middel van analyse van fosfaat en andere elementen met
behulp van de hand held XRF kan in ieder geval worden vastgesteld
of er menselijke of dierlijke fosfaathoudende resten aanwezig zijn
in de bodem. Belangrijker is dat door de interpretatie van de verspreiding
van elementen zoals ijzer, kalium rubidium, strontium
en calcium ook kan worden vastgesteld of verhoogde fosfaatgehaltes
worden veroorzaakt of door natuurlijke processen, zoals
kwel, of door antropogene processen zoals landbouwactiviteiten
of archeologische gebeurtenissen. In Borgharen bevindt het fosfaat
zich als een calciumfosfaat verbinding in de bodem en hebben
5 RESULTATEN PROSPECTIEONDERZOEK MET GEBRUIK VAN XRF 37
K 2O (%)
2.2
2
1.8
1.6
1.4
1.2