Merovingers in een villa - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

De schoft hoogte van paard is berekend met behulp van de door
May op de tabellen van Vitt gebaseerde regressievergelijkingen. 16
Na determinatie van het materiaal zijn enkele resten uitgenomen
voor 14 C-onderzoek. Dit zijn uit spoor 2008-2 een metacarpus van
een vos (0,6 g; 1-4-144) en een combinatie van veertien fragmenten
van mol (0,6 g; 1-4-144), uit spoor 6 een calcaneum van een mol
(0,4 g; 1-7-475) en een combinatie van een linker en rechter humerus
van waarschijnlijk een enkele mol (0,4 g; 1-7-475), en uit spoor
15 een metatarsus van een vos (0,6 g; 1-3-155).
4.12 Onderzoek vuursteen
J. Deeben
Het bij de opgraving aangetroff en vuursteen is onderzocht op artefactt
ype. Hierbij is gebruik gemaakt van de classifi catie van Deeben
en Schreurs en voor de kenmerken van stenen artefacten van
Crabtree, Beuker, Oakley en Smith. 17 Verder zijn de afmetingen
(lengte, breedte en dikte), de verbranding, de compleetheid, en
de aanwezigheid van cortex beschreven. Van de onbepaalde vondsten
van vuursteen is breuk en cortex niet vastgesteld. Bij de benoeming
van het type vuursteen is gebruik gemaakt van De Grooth en
van De Warrimont en Groenendijk. 18
4.13 Degradatieonderzoek
D.J. Huisman, B.J.H. van Os en M.M.E. Jans
Bij het onderzoek in Borgharen is op verschillende manieren aandacht
besteed aan de degradatie van archeologisch materiaal en
aan de agressiviteit van het bodemmilieu. De hoofdvraag daarbij
is hoe ernstig de degradatieprocessen zijn die op dit moment actief
zijn, en wat dat betekent voor de mogelijkheden voor behoud in
situ op langere termijn. Deze vraag is vooral ingevuld voor de graven
die horen bij het vroegmiddeleeuwse grafveld. In deze graven
komen als materiaalsoorten voor: bot, aardewerk, ijzer, non-ferro
metalen en glas. Andere materiaalsoorten zijn ofwel reeds vergaan
(bijvoorbeeld textiel en leer) of waren nooit aanwezig. Van de aanwezige
materialen kunnen vooral bot en metalen onderhevig zijn
aan degradatieprocessen die binnen enkele decennia zorgen voor
verlies aan archeologische informatie. Dat geldt bijvoorbeeld niet
voor natuursteen, keramiek, bouwmateriaal en glas.
In het geval van Borgharen is op basis van eerder onderzoek aangenomen
dat het botmateriaal in zodanig slechte staat is, en de
degradatieprocessen zo intensief zijn, dat het binnen enkele decennia
niet meer onderzocht zal kunnen worden. Hulst en Dijkman
geven aan: ‘De verzuurde bodems en het (onder invloed van het
Grensmaas-project) verder zakken van de grondwaterspiegel zullen
ook na het nemen van bovenstaande maatregelen (herinrichting
als groenzone, afdekking, maatregelen tegen metaaldetectie)
een verdere aantasting de metalen voorwerpen, het dierlijk en het
menselijk botmateriaal tot gevolg hebben’. 19 Dat was een van de
redenen om te besluiten tot veldonderzoek.
Het veldonderzoek gaf tegelijk de mogelijkheid om de veronderstelde
degradatieprocessen te bestuderen, en om een beter gefundeerde
uitspraak te doen over de verwachte toekomstige ontwikkelingen
van de waarde van deze vindplaats. Het hier gerapporteerde
degradatieonderzoek richt zich op twee hoofdcategorieën: In de
eerste plaats het bodemmilieu en de huidig actieve degradatieprocessen,
en in de tweede plaats de toestand van de verschillende
archeologische materiaalcategorieën.
Bodemmilieu
Het bodemmilieu werd op verschillende manieren gekarakteriseerd.
Tijdens de veldcampagnes van 2008 en 2009 is in het veld
de bodemsamenstelling gekarakteriseerd met behulp van een
hand-held XRF (zie paragraaf 4.3). Geplande micromorfologische
analyses zijn achterwege gebleven, aangezien de stenigheid van
de bodem monstername voor dit doel onmogelijk maakte; pHmetingen
in het veld faalden door problemen met de pH-electrode.
Histologisch onderzoek bot
Het materiaal dat voor dit project is bekeken bestaat uit drie monsters
van dierlijk bot en drie monsters van menselijk bot. Het menselijk
materiaal is afk omstig van één individu, het dierlijk materiaal
bestaat uit twee monsters van een paard (femur en tibia, die in
anatomisch verband zijn aangetroff en) en een losse scapula van
een varken, gelegen naast het bemonsterde paardenbot.
Het materiaal is eerst macroscopisch beoordeeld op fragmentatie
en oppervlakte verwering. Voor de macroscopische, morfologische
evaluatie zijn de vijf door Gordon en Buiksta gedefi nieerde kwaliteitsklassen
gehanteerd. 20 Hoewel de methode is ontworpen voor
het beoordelen van menselijke skelett en, blijkt de classifi catie ook
zeer goed toe te passen op los menselijk en ander zoogdier bot.
De categorieën lopen uiteen van 1: ‘zeer goed bewaard, stevig bot’
tot 5: ‘alleen poeder of lijkschaduw zichtbaar’. De boordeling vindt
waar mogelijk plaats in het veld om de eff ecten van opgraven en
bewerking (conservering, transport) zoveel mogelijk te kunnen
uitsluiten.
Voor het histologisch onderzoek is met een Dremel rotatiegereedschap
met snijschijven een monster genomen van de bott en voor
verdere verwerking tot slijpplaat. De botfragmenten worden geïmpregneerd
met Concresive EP2055 (BASF) waarna ze 24 uur uitharden.
De monsters worden vervolgens op maat gesneden en geslepen
met een diamond coated slijpwiel op een Jacobson 618 grinding
machine. Daarna zijn de monsters met een twee-componenten
epoxyhars (Araldit D met hardener REN HY 956) op microscopieglaasjes
geplakt en tot de gewenste dikte geslepen. De coupes zijn
vervolgens met Canada Balsam en een glazen plaatje bedekt.
De botmicrostructuur wordt op verschillende criteria beoordeeld,
zoals het percentage intacte microstructuur, de aanwezigheid van
(micro)barsten, inclusies, infi ltraten en dubbelbreking – een eff ect
dat zichtbaar wordt met gepolariseerd licht en een aanwijzing is
4 METHODEN EN TECHNIEKEN 31