Merovingers in een villa - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Naast dit macroscopisch onderzoek is het pleisterwerk ook door
middel van röntgenfl uorescentiespectrometrie (XRF) onderzocht.
Hierbij is de samenstelling van chemische elementen van het
oppervlak van de fragmenten bepaald. Voor een beschrijving van
de methodiek zie paragraaf 4.3.
4.10 Archeobotanie
O. Brinkkemper
Tijdens de opgravingscampagne van 2008 is graf spoor 2 geheel
opgegraven en bemonsterd. Aan de hand hiervan diende de strategie
voor latere opgravingscampagnes bepaald te worden. Er zijn
elf monsters uit dit graf verzameld voor archeobotanisch waarderingsonderzoek.
Daarmee diende vastgesteld te worden hoe het
plantaardige materiaal geconserveerd was, en welke onderzoeksvragen
uit het programma van eisen met een volledige analyse van
de betreff ende monsters zouden kunnen worden beantwoord.
Daarnaast zijn botanisch resten verzameld uit 43 zeefresiduen voor
het algemene archeologische onderzoek.
In de campagne van 2009 zijn uitsluitend botanische resten uit 27
zeefresiduen onderzocht. In dit geval waren de resten echter nog
niet uit de zeefresiduen gevist, maar zijn de residuen in hun geheel
bekeken op aanwezige plantenresten.
De elf te waarderen archeobotanische monsters uit de opgravingscampagne
van 2008 zijn gezeefd over een serie zeven met de maaswijdten
1, 0,5 en 0,25 mm. Eerst is van één monster (vnr. 438) 2,5
liter gezeefd. De zeefresiduen zijn direct aansluitend aan het zeven
onderzocht met behulp van een Wild M8 stereomicroscoop (vergroting
6-50x). Het eerste monster bevatt e zo weinig relevante resten,
dat besloten is om van de overige tien monsters in eerste
instantie 1 liter te zeven. Indien een van de monsters wel veel plantenresten
zou opleveren, zou alsnog meer van het monster gezeefd
kunnen worden.
Bij de elf gewaardeerde monsters zijn de fracties > 1 mm en > 0,5 mm
vaak samen bekeken, of is de 1 mm zeef weggelaten bij het zeven
omdat de grofste fractie uitsluitend stenig materiaal opleverde. Van
de grovere fracties zijn steeds twee petrischaaltjes residu onder de
microscoop doorzocht; het overige residu > 1 mm is met het blote
oog doorzocht op herkenbare resten. Van de fractie > 0,25 mm is
veelal één petrischaaltje materiaal onderzocht. Omdat deze fractie
geen aanvullende informatie bleek op te leveren is vrij snel besloten
deze maaswijdte geheel te laten vervallen, wat door het fi jne sediment
ook aanzienlijk scheelde in de zeeft ijd. Een deel van de monsters
is met 1 mm als fi jnste maaswijdte gezeefd vanuit de gedachte
dat als het monster interessante informatie op zou leveren, er nog
genoeg ongezeefd materiaal was om aanvullend over fi jnere maaswijdten
te zeven. De resultaten gaven nergens aanleiding hiertoe.
De geïsoleerde resten uit de zeefresiduen van de campagne van 2008
en de zeefresiduen van de campagne van 2009 zijn onderzocht met
30
behulp van een Zeiss Axioscop stereomicroscoop (vergroting 5-70x).
Omdat in de monsters van de campagne van 2009 geen relevante
macroresten (uitsluitend subrecente zaden) zijn aangetroff en, is er
van afgezien om van deze campagne ook nog onderzoek te doen naar
de speciaal voor archeobotanisch onderzoek bemonsterde sporen.
Van de campagne van 2008 zijn zeven monsters geselecteerd voor
pollenanalyse. De bereiding van de monsters is uitgevoerd door
mevr. A. Philip (Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem-Dynamiek,
Universiteit van Amsterdam). Aangezien de verwachting op
basis van de gewaardeerde elf monsters laag was, is het relatief
grote volume van 2 cc bereid. Aan elk monster is een tablet met
een exotische wolfsklauw (Lycopodium) soort toegevoegd om eventueel
de pollendichtheid te kunnen bepalen en, niet minder
belangrijk, om te kunnen vaststellen of een leeg pollenmonster
niet veroorzaakt is door fouten tijdens de bereiding. De pollenpreparaten
zijn geanalyseerd met behulp van een Leitz-DMLB
doorvallendlichtmicroscoop met vergroting van 250x.
4.11 Archeozoölogie
R.C.G.M. Lauwerier en F.J. Laarman
Het dierlijk botmateriaal is met behulp van de archeozoölogische
referentiecollectie van de RCE gedetermineerd. Hierbij werd regelmatig
menselijk bot aangetroff en; dit is overgedragen voor fysisch
antropologisch onderzoek. Omgekeerd is van de fysisch-antropoloog
dierlijk bot ontvangen dat is toegevoegd voor archeozoölogische
analyse.
Het onderzoek is uitgevoerd conform de Leidraad Archeozoölogie.
13 Het vondstmateriaal is beschreven volgens de bij de RCE geldende
standaard. 14 Dit betekent dat per vondst onder andere diersoort,
skeletelement, deel van het element en gewicht wordt
vastgelegd. Zo mogelijk zijn ook primaire leeft ijdsgegevens zoals
vergroeiing van epifysen en doorbraak en slijtage van tanden
gescoord. Bij onderkaken is dit gedaan volgens het systeem van
Grant. 15 Verder zijn geslacht en bijzonderheden zoals knaagsporen,
brandsporen en verschillende typen slachtsporen vastgelegd. In het
bijzonder is gelet op het voorkomen van bewerkt bot. Bij skeletelementen
die vermoedelijk tot een individu behoren is dit genoteerd
ten behoeve van latere analyse. Resten van Anura (padden
en kikkers) zijn per vondstnummer alleen geteld. Het zelfde is
gedaan met kleine knagers en insectivora zoals muizen en spitsmuizen.
Kleine fragmenten zoogdierbot zonder aanwijzingen voor
skeletelement of soort, vooral van middelgrote en grote zoogdieren,
zijn als ‘gruis’ buiten beschouwing gelaten. Ook de veel in de
zeefmonsters voorkomende fossiele schelpjes, stukjes koraal en
dergelijke zijn, als onderdeel van het sediment, als niet relevant
voor het onderzoek beschouwd en zijn niet beschreven. De consequentie
hiervan is dat er enige vondstnummers zijn waarvoor
tijdens de opgraving bot is geregistreerd maar die in het archeozoölogisch
onderzoek verder niet meer voorkomen.
MEROVINGERS IN EEN VILLA