Merovingers in een villa - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

3 Vraagstelling
Het onderzoek past binnen het onderzoek naar Maastricht en omgeving
in de Vroege Middeleeuwen van het Amsterdams Archeologisch
Centrum van de Universiteit van Amsterdam in het kader van het Sint
Servatiusproject. 1 Daarom is het AAC uitgenodigd aan het project deel
te nemen om de culturele aspecten te bestuderen.
Ook valt het onderzoek in een samenwerkingsverband met de gemeente
Maastricht die het als haar verantwoordelijkheid beschouwd om –
als archeologische waarden niet ter plekke behouden kunnen worden
– deze op verantwoorde wijze te documenteren zodat toekomstige
generaties weet hebben van de historische betekenis van een plek. 2
Het onderzoek geeft tevens uitvoering aan de op (Merovingische)
grafvelden betrekking hebben onderdelen van de hoofdstukken
22 en 10 van de NOaA. 3 Het onderzoek draagt bij aan de beantwoording
van de vragen over de bevolkingsontwikkeling na de Romeinse
tijd en de bewoningspatronen in het gebied rond Maastricht en
de Maas-vallei (NOaA 22, 3.5.1). Het geeft vooral invulling aan de
gesignaleerde lacune betreff ende kennis van grafvelden en grafritueel
in Zuid-Nederland (NOaA 22, 3.5.4). De organisatie van het
onderzoek geeft invulling aan de bepleitt e interdisciplinaire aanpak
van grafveldonderzoek en de toepassing van chemische en
fysische onderzoeksmethoden (NOaA 10, 2.1; 2.3).
De bij het onderzoek naar het grafveld verzamelde informatie over
de Romeinse villa zal bijdragen aan een nadere waardestelling van
dit complex en resulteren in adviezen voor inrichting en beheer.
Daarnaast levert het aanvullende informatie over de chronologische
ontwikkeling (herbouwfasen, datering en contexten). Dit aspect
wordt in hoofdstuk 18 van de NOaA als onderzoekslacune met betrekking
tot villacomplexen genoemd. 4 Het onderzoek levert daarnaast
gegevens die gebruikt kunnen worden in het in 2006 aan de Vrije
Universiteit geïnitieerde onderzoeksprogramma ‘Villa landscapes in
the Roman North. Culture, ideology, life style’. Doel van dit programma is
de analyse van de rijke villalandschappen in de lössregio tussen Bavai
(Noord-Frankrijk) en Keulen aan weerszijden van de zogenaamde
via Belgica. Het onderzoek in Borgharen geeft naast informatie over
de ontwikkeling van villa’s ook een bijdrage aan het inzicht in de
verschijningsvorm en het ontstaan van deze nederzett ingen.
Het in Borgharen uitgevoerde onderzoek naar fysieke kwaliteit en
degradatie sluit aan bij vooral onderdeel 4.1 van hoofdstuk 2 van
de NOaA. 5
3 VRAAGSTELLING
Voor het onderzoek waren de volgende vragen geformuleerd en
vastgelegd in een programma van eisen. 6 Op een fl ink deel van de
vragen zal in deze tussenrapportage al een (voorlopig) antwoord
worden gegeven. Enkele vragen zullen pas na afronding van het
totale onderzoek zinnig kunnen worden beantwoord.
De site en de stratigrafi e in het algemeen
• Op welke wijze is de ‘vuile’ laag met vondstmateriaal uit de
5e eeuw ontstaan? Theoretisch zou het kunnen gaan om gesedimenteerd
materiaal met een vrij grote component van
antropogene resten. Het is echter waarschijnlijk dat de vorming
van deze laag het gevolg is van uitgebreide activiteiten
op deze locatie in de laat-Romeinse en/of vroegmiddeleeuwse
periode.
• Is de herkomst van deze laag vergelijkbaar met de vrij enigmatische
‘dark earth’ horizonten die in Groot Britt anië in verscheidene
grote steden worden aangetroff en, met eveneens een laat-
Romeinse/vroegmiddeleeuwse datering?
Het Merovingisch grafveld
• Zijn er graven in de resten van het Romeinse gebouw aangelegd?
Zo ja, in welk deel zijn de graven geplaatst (chronologisch differentiëren)?
• Zijn er graven buiten de resten van het Romeinse gebouw aangelegd?
Zo ja, hoe zijn zij ten opzichte van het gebouw geplaatst
(chronologisch diff erentiëren)?
• In welke mate is bij de aanleg van graven in het gebouw rekening
gehouden met de ruimte-indeling van het gebouw of nog aanwezige
structurele resten, of zijn de graven bijvoorbeeld over
muren en fundamenten heen geplaatst? In welke mate zijn bij
de aanleg van de graven muur-, fundament- en vloerresten van
het Romeinse gebouw doorgraven?
• In hoeverre is de oriëntatie van de graven gelijk aan of verschillend
aan die van de muren en fundamenten van het gebouw?
• In hoeverre zijn bouwelementen uit de Romeinse tijd gebruikt
bij de aanleg van de graven? (bijvoorbeeld om steenkisten,
hoofdnissen, markeerders, etc. te maken).
• In hoeverre is aardewerk of ander materiaal uit de Romeinse tijd
als bijgave in het graf geplaatst?
• In hoeverre is op enigerlei andere wijze waarneembaar bewust
met de Romeinse resten omgegaan, bijvoorbeeld door het juist
19