Merovingers in een villa - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

• Het rapport van het inventariserend veldonderzoek van Borgharen-Daalderveld.
28
Villa en grafveld
De hogere grindrug bij ‘Op de Stein’ bevat de resten van een
Romeinse villa. Iets ten zuidwesten hiervan zijn ook sporen uit de
IJzertijd aangetroff en. De Romeinse bewoningssporen lopen waarschijnlijk
door tot op het terrein van het waterpompstation aan
de zuidzijde van Pasestraat. 29 Bij de aanleg van dit terrein zijn in
het verleden veel bouwresten waargenomen. De omvang van de
Romeinse bewoning is niet duidelijk. Door de resten van het hypocaustum
is een Merovingisch graf gegraven. Ook daaromheen liggen
Merovingische graven.
Bij het onderzoek in 1995 en 1999 zijn in totaal negen begravingen
uit de Merovingische tijd aangetroff en. Van deze graven zijn er acht
vrijgelegd en geborgen (graf VI, spoor 12 is in situ gelaten). Na bestudering
van de menselijke resten bleek het minimum aantal individuen
dertien te zijn. 30 Latere begravingen en mechanische verschuivingen
door ploegen tot in een recent verleden kunnen
verstoringen hebben veroorzaakt. Van de tien personen waarvan
het geslacht kon worden bepaald zijn er zeven vrouwelijk en drie
mannelijk. De leeft ijd van de individuen reikt van jong volwassen
tot vijft ig-plus. De begravingen dateren uit de tweede helft van de
6e eeuw tot het eerste kwart van de 7e eeuw.
Op basis van de opgravingsgegevens en de oppervlakte van de nog
niet onderzochte zones tussen de opgravingssleuven werd verondersteld
dat een derde of de helft van het grafveld was blootgelegd.
Met deze vaststelling kon het totale aantal bijzett ingen uit de Merovingische
periode op twintig tot dertig worden geschat. De exacte
omvang van het grafveld kon echter niet worden aangegeven.
Vastgesteld werd dat de grafk uilen zijn gegraven tot in het grind
en zich in de nabijheid van de resten van het hypocaustum op een
diepte van 60 tot 90 cm onder het maaiveld bevonden. De begravingen
gaan door de ‘vuile laag’ met Romeins puin heen (terminus
ante quem voor de datering van genoemde laag). De vulling van
de kuilen bestond uit grind vermengd met Romeins bouwpuin;
door het omringende grind waren de insteken zo goed als onzichtbaar.
De graven lagen in een rij naast elkaar met een zuidwestnoordoost
oriëntatie en het hoofd in het zuidwesten. Het Romeinse
badgebouw zal in de Merovingische periode nog zeker zichtbaar
zijn geweest. De ingraving in de opus signinum-vloer kan op een
hergebruik van dit gebouw als grafk apel wijzen. Elders zijn geen
aanwijzingen voor menselijke activiteiten uit deze periode in het
terrein gevonden.
Een begraving van een paardenskelet (spoor 33) werd aangesneden
in werkput 11. Het bevindt zich 2,5 m ten noorden van een Merovingisch
graf en ligt in het grind dat ter plekke vrijwel direct onder
de bouwvoor zit. Het skelet ligt voor het grootste deel buiten de
proefsleuf en nadat werd vastgesteld dat het inderdaad om een
paardenskelet handelde, is het in situ gelaten. Gezien de ligging in
de nabijheid van een Merovingisch grafveld werd voor deze begraving
een Merovingische datering verondersteld. Op enkele tientallen
meters afstand van de Merovingische begravingen werd een
ander paard aangetroff en (spoor 4). Het is waarschijnlijk een kadaver
en is gedateerd in de Romeinse periode. 31
Binnen de laagte tussen de Pasestraat en de Spekstraat is een rug
gelegen waarop in 2003 een Merovingische graf is gevonden tijdens
het IVO waarderende fase. Het graf dateert echter een eeuw eerder
dan de in cluster aangetroff en begravingen bij ’Op de Stein’. De rug
ligt tussen twee geulen in een oude oeverafzett ing uit de Jonge
Dryas van het begin van het Preboreaal. De geulen zijn in de Merovingische
tijd nog duidelijke laagtes geweest. De vindplaats is
afgedekt met een laag jonge afzett ingen. Dit zal ook de reden zijn
waarom op deze locatie niet of nauwelijks detectorvondsten zijn
gedaan. Volgens M. Delarue zijn tussen het waterwinstation en de
Spekstraat enkel wat duiten en hedendaagse munten gevonden,
maar geen vroegmiddeleeuws of Romeins materiaal.
Naar aanleiding van het onderzoek werd aanbevolen om ten noordoosten
en zuidwesten van het waterpompstation met proefsleuven
te achterhalen of er eventueel een ruimtelijke verbinding bestaat
tussen de begravingen gevonden in 1995/99 en die uit 2003.
De metalen voorwerpen die in de jaren tachtig met behulp van een
metaaldetector aan de oppervlakte zijn ontdekt, doen veronderstellen
dat er ook hier begravingen uit de eerste helft van 6e eeuw
zijn te verwachten. Uit het onderzoek is niet gebleken waar de
vroegste zone van het grafveld ligt. Het opgraven van het graf binnen
het Romeins badgebouw kan uitsluitsel geven of dit graf werkelijk
een vroeg stichtersgraf betreft of niet.
De ‘vuile laag’
Uit de dagrapporten en beschrijvingen van de opgraving in 1995
en de opgravingsgegevens uit 1999 blijkt dat vrijwel over het
gehele terrein een vuile laag aanwezig is juist onder de bouwvoor.
Deze laag varieert in dikte en de overgang van de bouwvoor naar
deze vuile laag is vaak geleidelijk. Op plaatsen waar het grind
hoger zit, is de laag heel dun, soms geheel afwezig of in de bouwvoor
opgenomen. In het centrum van werkput 7 (1999) is deze
laag dikker. Hier is meer Romeins bouwmateriaal aangetroff en
alsook vondstmateriaal uit de tweede helft van de 4e en de eerste
helft van de 5e eeuw. Dit geldt ook voor de vuile laag bovenin een
waterput in put 7.
De vorming van de puinrijke vuile laag in de loop van de 5e eeuw
en daarmee samenhangend de bovenste vulling van waterput 1
tonen aan dat het terrein in deze periode nog in gebruik is geweest.
Het feit dat de laag puin en afval bevat uit de 5e eeuw, doet vermoeden
dat deze laag antropogeen opgebracht is. De bovenkant
is echter afgetopt door de huidige bouwvoor waardoor de exacte
dikte van de oorspronkelijke laag niet meer vastgesteld kan worden.
Of er in de 5e eeuw op deze locatie bewoning is geweest kon
bij het voorgaand onderzoek niet bewezen worden. Ondiepe spo-
2 CONTEXT 17