Merovingers in een villa - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

More documents

Recommendations

Info

estond doorgaans uit het aanleggen van lange smalle sleuven om fundamenten op te sporen en te volgen. Door het karakter van het onderzoek en de focus op met name de hoofdgebouwen van de villacomplexen was tot voor kort nauwelijks iets bekend over onderwerpen als chronologische ontwikkeling van de villa’s, inrichting en omvang van het erf, de aanwezigheid en het karakter van bijgebouwen, akkers en inheemse voorgangers. 7 Pas in de jaren ’80 van de vorige eeuw kwam hierin verandering met de grootschalige opgravingen van de villa’s van Voerendaal-Ten Hove en Maasbracht. 8 Helaas zijn van deze opgravingen tot op heden geen 323 322 321 320 14 1:25.000 175 Borgharen uitgebreide rapportages verschenen. Recentelijk is de villa van Kerkrade-Holzkuil geheel opgegraven en gepubliceerd, wat een schat aan informatie met betrekking tot bovenstaande elementen heeft opgeleverd. 9 Uit recent waardestellend onderzoek in het kader van het project Actualisering Monumentenregister (AMR) van de RACM (nu RCE) op wett elijk beschermde villacomplexen in het Limburgse lössgebied is eveneens gebleken dat de oudste onderzoeken een onvolledig beeld hebben opgeleverd. 10 Onder de term villacomplex is een diversiteit aan nederzett ingen geregistreerd, waarvan het gemeenschappelijke kenmerk het gebruik 176 177 178 Itteren Legenda Afb . 3 Bodemkaart van de omgeving van de vindplaats. Van het Belgische deel (linksboven) zijn geen direct vergelijkbare gegevens voorhanden. Gebouw Bebouwing Rivierkleigronden Oude rivierkleigronden Brikgronden Leemgronden Groeve, gegraven, mijnstort Water Onderzoekslocatie MEROVINGERS IN EEN VILLA Bron: STIBOKA
van steen als bouwmateriaal is. Naast zeer omvangrijke en luxe complexen met meerdere in steen opgetrokken gebouwen, met aspecten als vloerverwarming, badvertrekken, muurschildering en het gebruik van marmer (bijvoorbeeld Voerendaal-Ten Hove, Berg-Backerbosch), waren ook zeer eenvoudige villa’s aanwezig (bijvoorbeeld Houthem-Kloosterbos, Valkenburg-Heihof ). Deze waren beperkt van omvang, hadden een hoofdgebouw met ‘slechts’ een stenen fundering of sokkel en een bovenbouw in vakwerk en een beperkt aantal bijgebouwen, vaak geheel in houtbouw opgetrokken. Over het karakter van de bedrijfsvoering en sociaaleconomische relaties tussen de villa’s onderling en met andere nederzett ingen is vooralsnog weinig bekend. Hetzelfde AMR onderzoek heeft daarnaast aangetoond dat het met de fysieke gesteldheid van de meerderheid van de monumenten slecht gesteld is. De resten van de meeste villa’s liggen door erosie, afspoeling en agrarisch grondgebruik vlak onder het maaiveld en binnen het bereik van de ploeg. De wett elijk beschermde status van veel villa’s blijkt geen waarborg voor duurzaam behoud te vormen. Merovingisch grafveld De regionale context van de grafvondsten te Borgharen is die van het laat-Romeinse en vroegmiddeleeuwse centrum Maastricht en haar onmiddellijke omgeving. Maastricht is het belangrijkste centrum van de midden-Maasvallei waar continuïteit van bewoning aanwezig is. 11 Wat dit precies betekent, is onderwerp van debat en onderzoek binnen onder andere het Sint Servatiusproject van de Universiteit van Amsterdam. Binnen het onderzoek van Maastricht en haar omgeving in de Vroege Middeleeuwen wordt aan drie thema’s bijzondere aandacht geschonken. Deze thema’s sluiten nauw aan bij historisch onderzoek. Verwacht wordt echter dat vanuit de archeologie eigen en nieuwe perspectieven op die thema’s ontwikkeld kunnen worden. Het eerste thema is de opkomst en betekenis van verschillende sociale groepen. Als eerste zijn dat aristocratische groepen die in de loop van de 7e eeuw in de teksten uit die tijd zichtbaar worden. Het is interessant na te gaan hoe hun machtsopbouw tot stand kwam in relatie tot de kolonisatie en ingebruikname van een, sinds de late 4e eeuw, in belangrijke mate verlaten of onbewoonde omgeving. Dit kan archeologisch onderzocht worden door te kijken naar de wijze waarop zij zich manifesteren in architectuur en grafrituelen. 12 De ontwikkeling van de regionale aristocratie moet bestudeerd worden in samenhang met andere groepen. De nadrukkelijke aanwezigheid van de koning in de regio is bijvoorbeeld van belang. Die aanwezigheid blijkt uit een aantal bezoeken van Merovingische vorsten aan Maastricht en uit een omvangrijk koninklijk bezit in en om Maastricht. 13 Bovendien moet hun ontwikkeling gerelateerd worden aan veranderingen op het ‘platt eland’ buiten Maastricht waar zich in de loop van de 6e eeuw steeds meer mensen vestigden. Voor de Merovingische tijd is het echter moeilijk scherpe sociale grenzen te trekken omdat verschillende sociale groepen (zoals de aristocratie, en de brede laag van bewoners van de streek) onderling zeer gediff erentieerd kunnen zijn en de onder- en bovengrenzen sterk overlappen met die van andere sociale groepen. Waarschijnlijk moet er ook rekening worden gehouden met een nog aanzienlijke mobiliteit van personen waardoor zij niet gemakkelijk te kwalifi ceren zijn in geografi sche zin. Het is niet uitgesloten dat ook in de onderste sociale lagen de geografi sche mobiliteit nog aanzienlijk is. Doel van het onderzoek is deze mobiliteit en de daarbij horende moeilijk grijpbare sociale structuur scherper voor ogen te krijgen. Het tweede thema gaat over de religieuze transformaties van de Romeinse tijd naar de Middeleeuwen en de bijzondere rol van Maastricht in het proces van Christianisering. Het derde thema betreft de economische ontwikkeling van Maastricht waarbij haar relaties met de omliggende regio van belang zijn, de rol van ambachtelijke productie in het stadsvormingsproces evenals de handel langs de rivier de Maas die wellicht een onderdeel is van een uitgebreid systeem van lange afstandshandel. 14 Om dergelijk onderzoek te doen is het niet alleen noodzakelijk oude en nieuwe gegevens uit opgravingen gedetailleerd te analyseren en daarvoor nieuwe systematieken te ontwikkelen die zich vertalen in een daarop afgestemde opgravingstrategie. Maar het gaat ook om nieuwe visies te ontwikkelen op de interpretatie van grafvelden en grafrituelen, op de aard van de uitwisseling van goederen, op de sociale organisatie van de productie, de ontwikkeling van identiteiten, op de aard van religieuze transformaties en de actieve rol van materiële cultuur in de genoemde processen. Een belangrijk uitgangspunt voor het onderzoek van Maastricht en omgeving is dat alle elementen, en vooral de grafvelden, niet als een verzameling individuele fenomenen worden beschouwd, maar als onderdelen van wat ook toentertijd ongetwijfeld als een geïntegreerd geheel beschouwd is. In concreto betekent dit bijvoorbeeld dat individuele grafvelden als onderdelen van een samenhangend begrafenissysteem worden beschouwd en niet als individuele grafvelden van individuele lokale groepen. 15 Op die wijze willen we nagaan hoe populaties uit verschillende grafvelden aan elkaar zijn gerelateerd. Uit bovenstaande blijkt hoe interessant het Merovingische grafveld te Borgharen is. Het is een klein grafveld, maar bevat een reeks bijzondere vondsten die aantonen dat de overledenen of hun families toegang hadden tot internationale uitwisselingsnetwerken. Daarbij is het ook van belang de vondst van een graf uit het midden of derde kwart van de 5e eeuw te betrekken dat bij een eerder onderzoek is aangetroff en in werkput 10, ca. 250 m ten zuidoosten van het grafveld aan de Pasestraat. 16 Het algemene beeld van Maastricht en haar omgeving in de Merovingische tijd is dat van een in de 6e en 7e eeuw snel in belang toenemend centrum in een vrijwel onbewoond en later spaarzaam bewoonde omgeving. Is dit beeld echter een gevolg van de stand van onderzoek of de culturele werkelijkheid? Als in het derde kwart van de 6e eeuw bisschop Monulphus zijn magnum templum bouwt waarin de resten van Servatius worden 2 CONTEXT 15
Page 1: Merovingers in een villa R.C.G.M. L
Page 4 and 5: Colofon Rapportage Archeologische M
Page 6 and 7: Literatuur 147 Bijlage 1 Plan van a
Page 8 and 9: tin de kleurbepalende elementen zij
Page 10 and 11: 323 322 321 320 8 1:25.000 175 Afb
Page 12 and 13: Bovenstaande heeft er toe geleid da
Page 14 and 15: 323 322 321 320 12 1:25.000 175 176
Page 18 and 19: opgenomen, is de omgeving van Maast
Page 20 and 21: en uit die tijd zouden in de bouwvo
Page 22 and 23: te gebruiken als vulling van het gr
Page 24 and 25: 22 MEROVINGERS IN EEN VILLA
Page 26 and 27: van de beschikbare tijd waren er sl
Page 28 and 29: outine. Hierbij wordt via de theore
Page 30 and 31: genomen volgens de defi nities van
Page 32 and 33: Naast dit macroscopisch onderzoek i
Page 34 and 35: voor de aanwezigheid van collageen.
Page 36 and 37: 34 08-2 08-11 08-7 Afb . 8 Locaties
Page 38 and 39: Fe 2 O 3 (%) As (ppm) 36 7 6 5 4 3
Page 40 and 41: de inhumaties geleid tot hogere fos
Page 42 and 43: 40 44600 44400 44200 44000 44600 44
Page 44 and 45: monster diersoort element OHI Wedl
Page 46 and 47: de corrosielaag. De metingen zijn g
Page 48 and 49: 321640 321620 321600 46 Legenda S1
Page 50 and 51: 321640 321620 321600 48 Legenda Typ
Page 52 and 53: natuurlijke afzett ingen aan zuidka
Page 54 and 55: Legenda Vondsten Baksteen Keramiek
Page 56 and 57: 54 Legenda Vondsten Glas Monster: h
Page 58 and 59: Legenda Vondsten 56 Aardewerk Dakpa
Page 60 and 61: 58 Legenda Vondsten Aardewerk Bakst
Page 62 and 63: Legenda Vondsten Aardewerk Dakpan G
Page 64 and 65: Het graf is verstoord door een secu
Page 66 and 67:
64 Legenda Vondsten Aardewerk Metaa
Page 68 and 69:
66 Legenda Vondsten Aardewerk Bot:
Page 70 and 71:
Monsters Monster: algemeen 145 Vond
Page 72 and 73:
7.3 Vuursteen J. Deeben 7.3.1 Inlei
Page 74 and 75:
Bij 80% van de verbrande brokken en
Page 76 and 77:
7.3.4 Conclusie De grindige verhogi
Page 78 and 79:
de eerste of het begin van de tweed
Page 80 and 81:
meer versleten fragmenten zijn in v
Page 82 and 83:
De beschildering van het tweede typ
Page 84 and 85:
Een andere mogelijkheid die onderzo
Page 86 and 87:
dienst voor het Cultureel Erfgoed (
Page 88 and 89:
gemeten kon worden met de kwantifi
Page 90 and 91:
ook in de graven vormt het de perio
Page 92 and 93:
Afb . 76 Selectie van Romeinse en M
Page 94 and 95:
lijkt ook uit het feit dat zes frag
Page 96 and 97:
vorm, kleur en versiering, evenals
Page 98 and 99:
Spoor 6 Naast een aanzienlijk aanta
Page 100 and 101:
Afb . 86 Röntgenopname van een mes
Page 102 and 103:
Afb . 89 Röntgenopnamen van twee p
Page 104 and 105:
102 000 255 256 257 258 259 260 261
Page 106 and 107:
104 309 310 311 312 313 315 316 317
Page 108 and 109:
106 369 370 371 372 373 374 375 376
Page 110 and 111:
108 Zn Sb K 2 O 10 8 6 4 2 0 10000
Page 112 and 113:
Afb . 95 Botanische macroresten. 1a
Page 114 and 115:
diek (paragraaf 4.11), is een deel
Page 116 and 117:
hierdoor eerder het product van hui
Page 118 and 119:
trekken in een dassenburcht waaraan
Page 120 and 121:
Afb . 104 14 C-dateringen en gekali
Page 122 and 123:
23 De mortelopbouw van type A6 (vnr
Page 124 and 125:
122 MEROVINGERS IN EEN VILLA
Page 126 and 127:
getroff en. Hierbij moeten we er ui
Page 128 and 129:
schijnlijk binnen de eerste honderd
Page 130 and 131:
De oriëntatie wijkt echter af van
Page 132 and 133:
De bijgift en zijn alle in deze hou
Page 134 and 135:
oostelijke rand van de vloer en lij
Page 136 and 137:
Is de origine van deze laag vergeli
Page 138 and 139:
Welke post-depositionele processen
Page 140 and 141:
Wat is de samenstelling van de bode
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Afb . 108 De scholen van Itt eren e
Page 146 and 147:
natuurlijk de wetenschappelijke dui
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Deeben, J., 1995: De laatpaleolithi
Page 152 and 153:
Laken, L., 2010a: Romeins pleisterw
Page 154 and 155:
Schmitt , G., 2005: Die Alamannen i
Page 156 and 157:
van het graf blijven de segmenten m
Page 158 and 159:
formulieren zullen in voldoende mat
Page 160 and 161:
Sample code Location Description Co
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
spoor 13 vlak Hutt enleem 1 Bouwmat
Page 178 and 179:
vondst put vlak vak spoor verzamelw
Page 180 and 181:
vondst 233 - Kraal: glas put vlak v
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
vondst Kraal: glaspasta put vlak va
Page 186 and 187:
Page 188 and 189:
Page 190 and 191:
Spoor 15 (graf) vondst put vlak vak
Page 192 and 193:
Page 194 and 195:
Page 196 and 197:
Page 198 and 199:
Geen spoornummer 2008 Vondst put vl
Page 200 and 201:
Bijlage 5 XRF-metingen kralen objec
Page 202 and 203:
object soort jaar vondst - nr. 200
Page 204 and 205:
Bijlage 6 Pleisterwerk onderzoeksge
Page 206 and 207:
XRF nr vondst vlak spoor kleur besc
Page 208 and 209:
Page 210 and 211:
Page 212 and 213:
Page 214 and 215:
Page 216 and 217:
1-2-157 (S2): 5x verspreidporig hou
show all

Merovingers in een villa - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?