Merovingers in een villa - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

schijnlijk binnen de eerste honderd jaar na begraven – en is
daarna gestopt. En ondanks de aantasting in die eerste fase is het
nog steeds mogelijk om kern- en mitochondriaal-DNA te extraheren.
Bioturbatie door ongewervelden heeft slechts zeer beperkte
invloed op de archeologische resten en sporen.
De belangrijkste bedreigingen hangen samen met de ondiepe ligging
van een deel van de archeologische resten. Dat maakt ze
gevoelig voor beschadiging door grondbewerking, voor aantasting
door wisselingen in temperatuur en vochtgehaltes, en voor roof.
Als we de huidige algemene uitkomsten vergelijken met eerdere
publicaties, valt op dat ze op verschillende punten met elkaar in
tegenspraak zijn. Ze staan zelfs lijnrecht tegenover de conclusies
van Hulst en Dijkman. 5 Zij schetsen een actieve snelle afname van
de archeologische waarde van de vindplaats, en mogelijk versnelling
daarvan in de toekomst. Het is daarom goed om te analyseren
waar de gegevens vandaan komen, hoe die zijn geïnterpreteerd, en
op welke wijze tot deze negatieve voorspelling is gekomen.
Wat betreft het bodemmilieu valt op dat de aanwezigheid van kalk
in de bodem ook is gemeld door eerder onderzoek. 6 Daarin wordt
de bodem als kalkhoudend gedefi nieerd, en wordt een pH gegeven
van 7,8. In de IVO Borgharen –Daalderveld wordt de bodem kalkarm
genoemd, in de rapportage van Hulst & Dijkman verzuurd. 7 In het
eerste geval blijkt dat deze constatering niet is gebaseerd op metingen
in het veld maar op de bodemkaart die kennelijk niet representatief
is voor deze vindplaats. In het tweede geval wordt aangenomen
dat mestinjectie heeft geleid tot verzuring. Dit is echter een
dubieuze aanname – zeker in kalkgebuff erde bodems – en kan niet
gedaan worden zonder kennis over de groott e van de mestgift en
metingen van buff ercapaciteit en de pH-waarden in de bodem.
In de rapportage over het onderzoek in 1999 wordt ook gerefereerd
aan veranderingen in het vochtregime in de bodem. Met name
verlaging van de grondwaterstand en toename van periodieke
overstromingen zouden negatieve invloed hebben op de archeologie.
Er worden echter geen gegevens meegeleverd om dit te
onderbouwen. In algemene zin geldt dat het zeer onwaarschijnlijk
is dat een grondwaterstandverlaging (als die al plaatsvindt) op deze
locatie eff ect zal hebben: het is een hangwaterprofi el, wat betekent
dat alleen infi ltratie en verdamping de vochtt oestand van de
bodem bepalen. In hoeverre overstromingen negatieve eff ecten
hebben op de archeologie is onduidelijk. Maar het is goed te beseffen
dat, getuige een sedimentdek met verontreinigingen met
metaal en steenkool die in het hele gebied voorkomt, overstromingen
de laatste eeuwen geregeld voorkwamen en dat die niet
hebben geleid tot sterke degradatie.
De conservering van botmateriaal is in eerder onderzoek op drie
locaties gepubliceerd: in bijlage 6 van Hulst & Dijkman en op twee
andere plaatsen. 8 De resultaten geven – zoals eerder vermeld – aan
dat (1) de macroscopische conservering van het botmateriaal goed
is, (2) dat microbiële aantasting heeft plaatsgevonden en (3) dat de
microbiële aantasting niet actief is. Ook wordt aangegeven dat scheurvorming
in het botmateriaal ontstaan kan zijn door wisselende vochtgehaltes
en mogelijk door de injectie van mest. Voor dit laatste wordt
126
verder geen onderbouwing gegeven. In de genoemde bijlage wordt
aanvullend gesteld dat veranderingen in het vochtregime in de bodem
zouden kunnen leiden tot verdere aantasting, en dat het in dat geval
aan te raden zou zijn om over te gaan tot opgraving. In de hoofdtekst
van het rapport wordt, waarschijnlijk refererend aan het fysisch antropologisch
onderzoek, geconcludeerd dat de skeletresten zich in
slechte toestand bevinden en wordt voorbijgegaan aan de conclusie
uit het onderzoek naar de conserveringstoestand van het bot waar
vermeld wordt dat het botmateriaal ‘redelijk stabiel’ is.
Samenvatt end lijkt het er op dat de kwalifi caties over de slechte
toestand en de slechte vooruitzichten van de vindplaats in het rapport
van het Aanvullend Archeologisch Onderzoek zijn gebaseerd
op slecht onderbouwde inschatt ingen van het bodemmilieu en de
veranderingen daarin, slecht onderbouwde inschatt ingen voor
toekomstige ontwikkelingen in het gebied en selectieve gevolgtrekkingen
uit eerder histologisch botonderzoek.
Wat wel blijft staan is dat de ondiepe ligging van de vindplaats een
bedreiging vormt, niet alleen door graafactiviteiten door dieren
maar zeker ook door illegaal graafwerk met als doel vondsten uit
de graven te halen. De suggestie van Dijkman en Hulst om de vindplaats
af te dekken of op te hogen zal zeker serieus moeten worden
meegewogen bij de toekomstige inrichting van het terrein.
8.3.5 Implicaties
Uit het bovenstaande blijkt dat de actieve degradatieprocessen in
de vindplaats op dit moment geen acute bedreiging vormen voor
het archeologisch bodemarchief ter plaatse. Van de aanvankelijk
gedachte alarmerende en acute bedreiging voor het botmateriaal is
geen sprake. Geen van de andere aanwezige soorten archeologische
resten ondergaan op dit moment zodanige degradatieprocessen dat
op korte termijn signifi cant verlies aan archeologische informatiewaarde
is te verwachten. De oorspronkelijke reden om de opgraving
uit te voeren, de sterke degradatieprocessen en het acute informatieverlies,
is door voortschrijdend inzicht komen te vervallen.
De meest acute bedreiging van het monument lijkt verstoring door
(grotere) dieren en door de mens. Fysieke bescherming van het
monument zal zich vooral op deze laatste factoren moeten richten.
8.4 Villacomplex
T. de Groot, L. Laken, R.C.G.M. Lauwerier en A. Müller
In paragraaf 8.2 is reeds aangegeven dat een groot deel van de resten
van de Romeinse villa verdwenen is. De gebouwen van de villa
zullen in de Laat-Romeinse tijd en de Vroege Middeleeuwen zijn
afgebroken om het bouwmateriaal elders te kunnen hergebruiken.
Het feit dat het keramisch bouwmateriaal sterk gefragmenteerd is
en voornamelijk wordt aangetroff en in de vulling van de Merovingische
graven duidt er op dat het afk omstig is uit de puinlaag die
na het verlaten en de afb raak van de villa op het terrein gevormd
MEROVINGERS IN EEN VILLA