Merovingers in een villa - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

getroff en. Hierbij moeten we er uiteraard rekening mee houden
dat alleen sporen die Merovingisch graven betroff en nader onderzocht
zijn.
Na de bloeitijd van de villae werden veel van deze plaatsen later
als steengroeve gebruikt. Het bouwmateriaal, vooral het natuursteen,
werd hergebruikt. Ook de villa aan de Pasestraat is op deze
manier waarschijnlijk grotendeels opgeruimd. Op basis van de
fragmentatiegraad van het bouwmateriaal wordt geconstateerd
dat de villa is afgebroken. De villa zal echter nog wel enigszins
herkenbaar zijn geweest, omdat het hypocaustum is gebruikt als
grafk amer. 1 In hoeverre andere structuren uit de Romeinse tijd nog
herkenbaar waren is aan hand van de huidige opgravingsresultaten
niet duidelijk. Wel is evident dat in de Merovingische tijd het oude
villaterrein gebruikt is als grafveld. De voorwerpen die met de
doden werden meegegeven duiden op een gebruik van het grafveld
in de 6e en 7e eeuw. De oudste datering die de in 2008 en 2009
onderzochte graven opgeleverd heeft is die van graf 2008-2 die in
de tweede helft van de 6e en het begin van de 7e eeuw is geplaatst.
De overige graven dateren globaal in de 7e eeuw.
Sporen van later gebruik van het terrein zijn schaars. 2 Na het
gebruik van het terrein als grafveld in de Merovingische periode
lijkt het terrein in de Vroege Middeleeuwen niet meer als woonplaats
gebruikt te zijn. Aardewerk uit de Karolingische en Ott oonse
tijd (ca. 8e-10e eeuw) ontbreekt geheel. Ook materiaal uit de
Salische tijd (ca. 11e-12e eeuw) lijkt te ontbreken. Wel is er een
kleine hoeveelheid aardewerk uit de 13e eeuw te herkennen. Een
grotere hoeveelheid aardwerk dateert van na 1500, met de nadruk
op de 18e eeuw en later. Omdat er geen sporen uit deze perioden
herkend zijn, lijkt het er op dat deze vondsten niet in verband kunnen
worden gebracht met bewoning op deze plek. Mogelijk kunnen
we deze vondsten eerder verklaren met bijvoorbeeld het uitrijden
van huisvuil in combinatie met beer als bemesting van het
land. Het lijkt er dan ook op dat na de Vroege Middeleeuwen het
gebied alleen nog voor agrarische doeleinden is gebruikt.
Erosie
Vraag is in hoeverre het huidige maaiveld afwijkt van het maaiveld
uit het verleden. Een belangrijke aanwijzing dat een deel van de
vindplaats (in verticale zin) is geërodeerd, is de diepteligging van
het hypocaustum van de Romeinse villa. De vloer van het hypocaustum
ligt op 44,24 m NAP. Het maaiveld gemiddeld op 44,6 m
NAP. Dit betekent dat de vloer van het hypocaustum slechts 40 cm
onder het huidige maaiveld ligt. Normaliter worden dergelijke
stookplaatsen 0,5-0,6 m diep ingegraven. 3 Als dit ook in Borgharen
het geval is geweest, betekent dit dat het oorspronkelijke vloerniveau
van de villa misschien 20 cm boven het huidige maaiveld heeft
gelegen. Erosie heeft mogelijk plaatsgevonden door landbouwactiviteiten
ter plaatse of door natuurlijke processen, zoals erosie
door de Maas. De vraag of deze erosie heeft plaatsgevonden voor,
tijdens of na het gebruik van de vindplaats als grafveld moet vooralsnog
onbeantwoord blijven.
124
8.3 Fysieke staat
D.J. Huisman, M.M.E. Jans, R.C.G.M. Lauwerier en B.J.H. van Os
8.3.1 Inleiding
Bij het beoordelen van de bedreigingen van een vindplaats is een
aantal vragen van belang: Wat is de huidige toestand van de aanwezige
materialen en sporen? Welke aantastingsprocessen zijn
actief geweest in het verleden? Welke aantastingprocessen zijn op
dit moment actief? Als in de toekomst het landgebruik gaat veranderen
welke aantastingprocessen zijn of worden dan naar verwachting
actief? Hieronder worden deze vragen beantwoord voor
de meest gevoelige materiaalcategorieën. Behalve degradatie door
bodemprocessen en bioturbatie door ongewervelden komt ook
verstoring door de wat grotere fauna en de mens aan bod. Tot slot
worden de huidige resultaten vergeleken met die van voorgaande
onderzoeken.
8.3.2 Degradatieprocessen
Botmateriaal
De toestand van het botmateriaal dat geborgen is in 2008 en 2009,
maar ook in 1999, vertoont sterke variatie. Een deel is zichtbaar
aangetast en is fysiek zwak. Een ander deel is goed geconserveerd
en fysiek sterker. In de tanden van de begraven personen van spoor
2008-2 en 15 blijkt DNA goed bewaard te zijn gebleven. In hoeverre
deze gegevens representatief zijn voor het gehele grafveld is
niet vastgesteld.
Bott en hebben in verschillende mate te lijden gehad van microbiele
aantasting en fysieke eff ecten. De verdelingen van de microbiele
aantasting binnen het bot, in relatie tot de eigenschappen van
het bodemmateriaal, geven aan dat op dit moment geen noemenswaardige
microbiologische degradatieprocessen actief zijn. Voor
het bodemmateriaal kunnen we aannemen dat dit representatief
is voor de gehele vindplaats. Alleen als botmateriaal binnen het
bereik van de bouwvoor ligt, kan fysieke schade optreden door
grondbewerking of door variaties in vochtt oestand.
Als de bodem vernat, zal de toestand van het botmateriaal waarschijnlijk
niet veranderen; mogelijk dat aantasting van ondiep
aanwezig botmateriaal vermindert. Stoppen met grondbewerking
kan een positief eff ect hebben op de overlevingskans van ondiep
aanwezig botmateriaal.
Metalen
Metalen voorwerpen zijn enigszins aangetast door corrosie onder
invloed van zuurstof. 4 Bij de vondsten uit de campagne van 2008
zijn aanwijzingen gevonden dat zuurstofl oze episodes zijn voorgekomen,
waardoor ook zwavelverbindingen zijn ontstaan.
De ijzeren voorwerpen zijn het meest gecorrodeerd. Datzelfde geldt
voor de aangetroff en tinnen kraal. De koperlegeringen vertonen
MEROVINGERS IN EEN VILLA