Merovingers in een villa - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Zee is moet dit voorwerp door handel, ruil of anderszins van ver
zijn aangevoerd.
De resten van de grotere zoogdieren, van vogels en vissen zijn
Romeins nederzett ingsruis. Veel van het bot heeft de typische
kenmerken van slacht- en etensafval: slacht- en snijsporen en hoge
mate van fragmentatie. Deze resten zijn waarschijnlijk bij het
dichtgooien van de grafk uilen in de graven gekomen.
Het overgrote deel van de dierlijke resten is van intrusieve dieren:
vossen, mollen, muizen etc. Deze dieren kunnen, eventueel
gebruikmakend van gangen van andere dieren, zich zelf toegang
hebben verschaft tot de graven. Ook kunnen ze als prooi van andere
intrusieve dieren in de graven terecht zijn gekomen. De activiteiten
van deze dieren kunnen daarmee veroorzakers zijn van
aanzienlijke bioturbatie: zo verzet een mol per molshoop gemiddeld
5 l grond. Vooral kleine objecten tot enkele centimeters groot,
zoals kralen en door degradatie uiteengevallen stukken glas, brons
en bot, kunnen hierdoor verplaatst worden. Gezien de waarneming
Noten
1 Met dank aan Ellen Edens en Henriett e Doornwaard (Saxion Next) die na het
vertrek van Axel Müller onder de bezielende leiding van Jan-Willem de Kort
(RCE) alle tekeningen hebben gedigitaliseerd en gecorrigeerd en de vondstadministratie
op orde hebben gebracht. Met dank aan Ellen Vreenegoor (RCE)
voor de hulp bij het controleren van de tekeningen en vondstnummers.
2 Uit een hernieuwd onderzoek van een aantal steentijd sites te Geldrop waarbij
de stort van een eerdere, met een schop uitgevoerde, opgraving steekproefsgewijs
is gezeefd, blijkt dat wanneer een opgraving met de schop is
uitgevoerd vondsten tot een bepaalde lengte worden gemist. In Geldrop 3-1
waren dit vooral vondsten met een gemiddelde lengte tot 13,9 mm (s=7,09
mm) (Deeben 1995, 25). In de site Geldrop 3-2 werden de artefacten met een
gemiddelde lengte van 13,6 mm (s=6,05 mm) niet gevonden (Deeben 1996,
6).
3 Crabtree 1982; Beuker 1983; Oakley 1972; Smith 1932.
4 Voor een nadere beschrijving van de kenmerken van vuursteen die gedurende
het Neolithicum in uit Zuid-Limburg en het aangrenzende Duitse en
Belgische gebied werd geëxploiteerd zie De Grooth, in druk en De Warrimont
& Groenendijk 1993.
5 Purdy 1974; Purdy & Brooks 1971. Calcinering is een proces waarbij door
verhitt ing de verbinding wordt gezuiverd van opgesloten stoff en zoals koolstofdioxide
en kristalwater.
6 Lanting & Van der Waals 1976, 68-70.
7 Bijvoorbeeld in het Merovingische grafveld van Wijchen (Houkes 2010, 129-
30).
8 Archeologen noemen tot en met de Vroege Middeleeuwen de vuursteen
vuurslag, daarna krijgt het ijzeren onderdeel deze benaming. Vermoedelijk
hangt dat samen met de vormgeving. Tot aan de Vroege Middeleeuwen wordt
het vuurstenen artefact vormgegeven (zie onder andere Stapert & Johansen
1997). In de Middeleeuwen en later staat het ijzeren voorwerp centraal en
bestaat de vuursteen uit niet meer dan een onbewerkte brok (zie onder
andere Gijsbers, Koehler & Morel 2010).
9 Van der Graaf & De Kramer 2005.
van recente mollengangen zijn deze dieren nog steeds actief. Datering
van enkele bott en van vossen en mollen doet echter vermoeden
dat de resten van de meeste intrusieven al bij het dichtgooien van
de graven in de grafk uil terecht zijn gekomen. Dat hier ook bott en
met een goede conservering bij zitt en versterkt de conclusie uit het
degradatieonderzoek dat de omstandigheden rond de graven gunstig
zijn voor behoud van bot en versterkt het argument dat de
slechte conservering van het menselijke bot is ontstaan in een relatief
korte periode na begraving in de nog intacte grafcontainer.
Voor vervolgcampagnes dient nader overwogen te worden of het
nog zinvol is alle intrusieve dieren ten volle te bestuderen. Alleen
als er een duidelijke tafonomische vraag is (bij bepaalde sporen),
is dat eff ectief. Anders kan worden volstaan met alleen de waarschijnlijk
niet-intrusieve elementen bij het onderzoek te betrekken
en is een beschrijving van een globale indruk van het voorkomen
van intrusieve dieren in de verschillende sporen voldoende.
10 In recente perioden wordt de vuursteen uit de kalk verwijderd door zogenoemde
wasmolens (washmills). In grote bakken wordt de kalk met vuursteen
vermengd met water en vervolgens geroerd. De brokken kalk vallen uiteen
tot een brij die wordt gezeefd waarbij de vuursteen op de zeef blijft liggen. De
zogenoemde ‘washmill fl ints’ worden vervolgens verkocht aan de keramische
industrie (Shepherd 1972, 204).
11 Dietens & Ritzen 1965; Koehler 1994. Met dank aan H. van Enckevort (gem.
Nijmegen) die mij inwijdde in de wonderbaarlijke wereld van het kalkbranden
in de Romeinse tijd.
12 Brodribb 1979, 140-142; Lammers 1994, 165.
13 De genoemde laagdiktes zijn afgemeten aan het fragment genummerd met
vnr. 221-XRF5127. In de dikte van de lagen bestaat enige variatie; zo is bij het
fragment met vnr. 170-XRF5027, de tweede laag 9 mm dik en de derde
tenminste 8 mm; bij vnr. 166-XRF5009, zijn ze 9 mm respectievelijk 17 mm,
terwijl voor fragment met vnr. 162-XRF5123, de dikte van de tweede laag wel
13 mm bedraagt (met een bewaarde dikte van 11 mm voor de derde laag).
Bij vnr. 211-XRF5151, (type A4) ontbreekt de derde laag; de tweede is minimaal
18 mm.
14 Afgemeten aan het fragment met vnr. 167-XRF5040.
15 Vnr. 221-XRF5127; vnr. 170-XRF5027-5029 etc.
16 Vnr. 94-XRF5150; vnr. 162-XRF5121.
17 Vnr. 79-XRF5153.
18 Vnr. 202-XRF5037.
19 Vnr. 255-XRF5120, vnr. 211-XRF5151, vnr. 130-XRF5136 etc.
20 Het fragment met vnr. 211-XRF5151, heeft een dikkere laag 2 van minimaal
18 mm; de derde laag ontbreekt geheel bij dit fragment.
21 Vnr. 157-XRF5022 (en 5020 verm.); vnr. 159-XRF5063 (en 5066 verm.); vnr.
202-XRF5132; en vermoedelijk vnr. 130-XRF5140.
22 Vnr. 211-XRF5035 en vnr. 157-XRF5023.
7 RESULTATEN ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK 119