Merovingers in een villa - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

1 Inleiding
1 INLEIDING
R.C.G.M. Lauwerier en A. Müller
1.1 Aanleiding tot het onderzoek
Bij proefsleuvenonderzoeken in 1995 en 1999 op de locatie Pasestraat
(‘Op de Stein’) in Borgharen, gemeente Maastricht, zijn binnen
de resten van een Romeinse villa sporen van een Merovingisch
grafveld aangetroff en (afb . 1). 1 De waarde van dit – samengestelde
– complex is van dien aard dat het terrein door de minister in 2008
werd voorgedragen voor Rijksbescherming. 2 De Raad voor Cultuur
heeft aan deze voordracht zijn instemming verleend. 3 Vervolgens
is, onder verwijzing naar artikel 3 van de Monumentenwet 1988,
een voorstel tot aanwijzing gedaan als beschermd monument, en
is de bescherming inmiddels een feit (Rijksmonument nummer
530672).
Omdat bij het onderzoek uit 1999 werd geconstateerd dat het botmateriaal
van de mensen die in het grafveld begraven liggen in
slechte staat verkeert, benadrukte de Raad voor Cultuur dat maatregelen
genomen dienen te worden om de archeologische waarden
eff ectief te behouden. Bij het onderzoek werd echter ook geconcludeerd
dat, gezien de lokale bodemomstandigheden, de conditie
van het bot achteruit zal gaan, en dat maatregelen ter plaatse
dit proces niet kunnen stoppen.
Oplossing van dit probleem is in situ behouden wat in situ bewaard
kan worden, en door onderzoek veilig stellen wat niet in situ behouden
kan worden. De RCE heeft daarom in overleg met de gemeente
Maastricht besloten het kwetsbare grafveld met de grootste
zorgvuldigheid op te gegraven, te bestuderen en te publiceren en
de rest van het rijksmonument zo veel mogelijk intact te laten.
Het onderzoek wordt uitgevoerd in verschillende campagnes over
een tijdpad van enkele jaren. Het project is een samenwerking tussen
de Rijksdienst van het Cultureel Erfgoed, de Gemeente Maastricht
en de Universiteit van Amsterdam.
Het voorliggende rapport doet verslag over de bevindingen van de
campagnes in 2008 en 2009. In het rapport worden tevens voorstellen
gedaan voor bijstellingen van het doel en de vraagstelling
van het vervolgonderzoek, de onderzoekstrategie en de te hanteren
methoden.
1.2 Doel van het onderzoek
Gezien de hierboven geschetste problematiek en situatie is het
onderzoek voor het Merovingische grafveld gericht op behoud ex
situ en voor de Romeinse villa gericht op behoud in situ. Daarnaast
wordt het onderzoek gebruikt als proeft uin voor onder andere
degradatieonderzoek. Dit maakt de doelstelling van het onderzoek
drieledig:
• Het door middel van een volledige opgraving veiligstellen van
het ernstig degraderende Merovingische grafveld
• Documentatie en registratie van gegevens over het villaterrein
die bij de opgraving van het grafveld beschikbaar komen. Deze
gegevens worden tevens gebruikt voor een nadere waardestelling
van het villaterrein.
• Ontwikkelen en toetsen van methoden en technieken voor onder
andere degradatieonderzoek.
De Raad voor Cultuur heeft zijn instemming met het op de beschermingsagenda
zett en van onder andere Borgharen vergezeld laten
gaan van het advies om de publieke belangstelling voor het belang
van het (onzichtbare) archeologische erfgoed te vergroten. Een
nevendoelstelling van het project is daarom het publiek over het
onderzoek en de resultaten ervan te informeren.
1.3 Betrokken instanties en personen
Het onderzoek aan het Merovingische grafveld sluit aan bij het
onderzoek naar Maastricht en omgeving in de Vroege Middeleeuwen
van het Amsterdams Archeologisch Centrum van de Universiteit
van Amsterdam in het kader van het Sint Servatiusproject. 4
Dit was ook de reden het AAC uit te nodigen aan het project deel
te nemen om de culturele aspecten te bestuderen. Bovendien bood
dit de universiteit de gelegenheid studenten in het veld kennis te
laten maken met dit type onderzoek.
Het onderzoek past bovendien in een samenwerkingsverband met
de gemeente Maastricht die het als haar verantwoordelijkheid
beschouwd om – als archeologische waarden niet ter plekke
behouden kunnen worden – deze op verantwoorde wijze te documenteren
zodat toekomstige generaties weet hebben van de historische
betekenis van een plek. 5
9