Merovingers in een villa - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

8e eeuw gedateerd kan worden. 79 Op de röntgenfoto zijn restanten
van een beslag van de schedemond en een beslag van de
gordel waar te nemen. Het gordelbeslag is een rechthoekig
bronzen plaatje met in het midden een rechthoekige uitsparing
en heeft twee bronzen nietjes. Onder vondstnummer 940 en
1040 zijn gelijkende beslagplaatjes geborgen. Deze beslagplaatjes
kunnen gediend hebben voor de bevestiging van additionele
leren riempjes, misschien het riempje waarmee het mes
met schede aan de gordel was bevestig. Overige elementen van
een gordel zijn een gesp met beslagplaat van brons waarvan op
de beslagplaat twee bronzen nieten zijn waar te nemen
(vnr. 1045). Op basis van de beschikbare documentatie is het
niet mogelijk om de vorm van de gespbeugel en beslagplaat vast
te stellen. Verder kan een rechthoekig beslagplaatje, vermoedelijk
het rugbeslag, aan deze gordel worden toegevoegd
(vnr. 1042).
Naast een gecorrodeerde Romeinse munt (vnr. 900, niet determineerbaar)
en een fragment van een tweede munt, een fragment
van een zilveren fi bula (Romeins), een vuursteen, een
bronzen beslagplaatje en een ijzeren haakje, zijn een serie ijzeren
spijkers en een aantal bronzen nietjes in dit graf aangetroffen
(vnrs. 1045, 1063, 1073).
Het graf kan op dit moment globaal in de 7e eeuw worden gedateerd.
7.9.3 Archeometrisch onderzoek van de anorganische
grafvondsten
Glas (kralen)
Zoals eerder vermeld was de conservering van de kralen niet op
tijd voltooid waardoor een nadere omschrijving van de vorm,
kleur en versiering, evenals een classifi catie en datering nog
niet mogelijk was. Pas sinds kort hebben we de beschikking
over de gereinigde kralen (afb . 91). Desondanks is onderzocht
of de elementsamenstelling van de kralen samenhangt met de
kleur zoals deze is vastgesteld tijdens de XRF analyse van de kralen.
Uit de metingen bleek dat vooral de metalen koper, lood
en tin de kleurbepalende elementen zijn. Deze elementen zijn
waarschijnlijk in hun metallische vorm of als oxide aangebracht
op de al gemaakte kraal die voor de kleuring voor de tweede
keer verhit werd om het glazuur te laten harden. In afb eelding 92
is in een ternair diagram de samenstelling van de kralen per
kleur weergegeven. In de drie rechthoekige elementen van het
diagram wordt het gehalte van steeds twee elementen gepresenteerd.
In de driehoekige diagram in het midden is het gehalte
lood (Pb), tin (Sn) en koper (Cu) gecombineerd gepresenteerd.
Uit de diagram valt op te maken dat de specifi eke kleuren elk
hun eigen samenstelling hebben. Er is bewust gekozen voor
bepaalde emaille/glazuur samenstellingen. Lood komt het
meest voor, zowel in rode, witt e als gele kralen. De kleur van
loodglazuur hangt zowel af van de eventuele toevoegingen van
andere elementen als van de oxidatiegraad van het lood. Om een
constante kleur en kwaliteit te bereiken is een hoog niveau van
vakmanschap nodig. Verder onderzoek zal moeten uitwijzen
wat de relatie is tussen vorm, kleur, motieven en samenstelling
van de kralen. Dit helpt onderzoeksvragen te beantwoorden
zoals over productiecentra (welke kralen worden waar geproduceerd,
en van welke kwaliteit), handelsroutes of andere
manieren van uitwisseling, het belang van kralensnoeren (hiërarchie,
waarde), hergebruik van materiaal, en betekenis voor
het begrafenisritueel.
Glas (overig)
Tijdens het veldwerk in 2009 zijn enkele tientallen glasscherven
gevonden. Een gedeelte daarvan is geanalyseerd met de hand
held XRF. De resultaten van deze analyses staan samengevat in
scatt erplots (afb . 93).
Glas wordt gemaakt uit de drie grondstoff en zand, een smeltpuntverlagende
fl ux (10-20% soda=natron of potash=kalium)
en een netwerkvormer, meestal kalk (7-15%). Toevoegingen van
lood (Pb), antimoon (Sb), kobalt (Co), ijzer (Fe) en mangaan
(Mn) kleuren of ontkleuren het glas. Uit de scatt erplots valt te
herleiden dat het op twee analyses na gaat om natron glas (maximaal
maar 3% K 2O. Natron glas werd geproduceerd vanaf de Late
IJzertijd tot het einde van het Romeinse rijk. De enige toenmalige
bron van natron was Wadi Natrun in Egypte. Het bulk glas
werd daarom ook alleen rond de Middellandse Zee gemaakt.
Daarna is het procedé pas in de Nieuwe tijd herontdekt. Het is
bekend dat in de Vroege Middeleeuwen Romeins glas werd gerecycled.
Ook kunnen de handelsroutes met de Middellandse Zee
nog intact zijn gebleven en werd glas geïmporteerd. Het strontium
(Sr) gehalte kan iets zeggen over de kalk bron die is gebruikt
voor het glas. Modern glas wordt meestal geproduceerd met
een zuivere kalkbron, voornamelijk kalksteen. Dit bevat over
het algemeen minder strontium dan schelpengruis dat in de
oudheid werd gebruikt. Romeins glas, afk omstig uit het Midden-
Oosten bevat over het algemeen meer dan 250 ppm Sr en minder
dan 10% CaO. 80 Het glas met hoge strontium gehaltes dat
vooral gevonden is in spoor 6 en spoor 47 kan wellicht een
Romeinse of Merovingische oorsprong hebben gehad. Het glas
met de lage strontium gehaltes is waarschijnlijk modern.
De grote variatie en spreiding in de analyse resultaten geeft aan
dat het glas van meerdere voorwerpen afk omstig is.
Metaal, ijzer
Er is een beperkt aantal analyses van ijzeren voorwerpen uitgevoerd
voor degradatieonderzoek. Al het ijzer uit de Merovingische
tijd maar ook uit de Romeinse tijd is smeedijzer. Dit houdt
in dat erts verhit werd zodat de niet metallische delen zoals zand
smolten en gingen drijven boven de niet gesmolten gereduceerde
ijzer massa (wolf ). Deze wolf werd daarna verder ontdaan
van onzuiverheden door het te verhitt en en te bewerken (smeden).
Omdat ijzererts ruim voorhanden was (ijzeroer, klapperstenen,
bepaalde ijzerhoudende gesteentelagen) en het dus
overal geproduceerd kon worden, en de productiewijze bijna
7 RESULTATEN ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK 101