Archeologisch onderzoek deel 2 - Gemeente Brummen

verschillende tijdstippen bepaald (bijvoorbeeld 350 AD 20
, 500 AD 21
of 600 AD 22
).
Het water baande zich een weg naar het veengebied ten noorden van Deven¬
ter, waar de nieuwe geul van de IJssel een crevasse-complex begon uit te
bouwen. Tijdens enkele daarop volgende overstromingen, met een steeds
geringere kritieke opstuwhoogte, omdat geulvorming de waterscheiding
snel en effectief verlaagde, konden geulen in het crevasse-complex zich
doorontwikkelen tot permanent watervoerende geulen en daarmee was de
Gelderse IJssel een feit. 23
Het deel van het crevasse-complex tussen Zutphen
en Deventer, ten noorden van het Berkeldal, markeert de doorbraaklocatie
van Rijnwater door de waterscheiding tussen het zuiden en noorden van
het IJsseldal, en daarmee de doorbraaklocatie van de Gelderse IJssel. 24
In
de beginperiode van de IJssel ontwikkelde de hoofdgeul van het crevassecomplex
zich door tot een beddinggordel met meanders. Over het crevassecomplex
hebben zich daarbij oeverwallen ontwikkeld, plaatselijk tot 1,5 meter
dik. In de loop der eeuwen na het ontstaan van de IJssel heeft de rivier zich
diep in de onderliggende sedimenten ingesneden. Hierbij heeft de rivier zich
ook lateraal verplaatst waarbij de oudere onderliggende sedimenten zijn
opgeruimd. Ook de crevasse-afzettingen, afgezet tijdens het ontstaan van de
IJssel, zijn grotendeels opgeruimd door latere erosie door de IJssel. Bij een hoge
waterstand van de IJssel stroomde het water over, waarbij klei werd afgezet. De
dekzandvlaktes en dalvormige laagtes werden hierdoor afgedekt met komklei.
Dekzandkoppen steken boven de komvlakte. Mogelijk zijn in het IJsseldal ook in
de middeleeuwen nog duinen opgewaaid. Over de vraag welke duinen dit zijn,
verschillen de bronnen echter. 25
Vanaf de middeleeuwen is door de mens op de ligging van meanders en
nevengeulen van de IJssel ingegrepen. De meandergordel van de IJssel is rond
1308 na Chr. bedijkt. 26
De IJsseldijken liggen deels over de oeverwallen en deels
over aangesneden dekzandkoppen langs de rivier. Delen van het flankerende
crevasse-complex zijn buiten de uiterwaarden bewaard gebleven. Met de
bedijking begon ook de strijd tegen zich al te veel verleggende meanderbochten.
Zo werd in 1357 na Chr. de meander tegenover Zutphen doorgestoken.
27
De bodem in het plangebied bestaat volgens de bodemkaart in het westen uit
kalkloze poldervaaggronden in zavel en lichte klei met grondwatertrap V, waar¬
bij het pleistocene zand begint tussen 40 en 120 cm -mv (code Rn67p). 28
In het
noordoosten bestaat de bodem uit kalkhoudende ooivaaggronden in zware
zavel en lichte klei met grondwatertrap VII (code Rd90A) en in het zuidoosten
uit kalkhoudende ooivaaggronden in lichte zavel met grondwatertrap VII (code
Rd10A). 29
Op grond van eerder onderzoek is het de verwachting dat de ondergrond
in het plangebied is opgebouwd uit een pleistocene terrasvlakte. Deze is
vervolgens door de IJssel afgedekt door rivierduinzanden en oeverafzettingen.
De rivierduinzanden zijn afgezet in het Laat Pleistoceen of het Vroeg Holoceen,
de oeverafzettingen zijn afgezet door de IJssel in het Laat Holoceen. 30
Direct
ten westen van onderhavig onderzoeksgebied zijn namelijk tijdens een proefsleuvenonderzoek
31
terrasafzettingen aangetroffen, welke zijn verstoord door
EEH3 Inventariserend Veldonderzoek 14
20 Volleberg en Stouthamer
2008ab.
21 Cohen et al. 2009
22 Makaske et al. 2008.
23 Cohen et al. 2009
24 Cohen et al. 2009
25 Spek et al .1996, Scholte
Lubberink 1996.
26 Spek et al. 1996.
27 Fermin & Groothedde, 2005;
2006; 2008.
28 Stiboka 1979.
29 Stiboka 1979:
30 Willemse 2004.