Archeologisch onderzoek deel 2 - Gemeente Brummen

1 Berendsen 2008.
2 Spek et al. 1996.
3 Stiboka 1966.
4 Berendsen 2008.
5 De Mulder et al. 2003.
6 Van der Hammen 1971.
11
Landschappelijke, historische en
archeologische achtergronden
2.1 Landschappelijke achtergronden (D.L. de Ruiter)
Het landschap was vroeger in veel grotere mate van invloed op het bewoningspatroon
van de mens dan tegenwoordig. Het vormde een belangrijke factor in
de keuze voor een vestigingsplaats. De ligging van archeologische vindplaatsen
is dan ook in hoge mate gecorreleerd aan het landschap. In dit hoofdstuk zal
de landschappelijke ontwikkeling van het onderzoeksgebied beschreven
worden. Allereerst zal de algemene ontwikkeling van het landschap in het
onderzoeksgebied besproken worden. Daarna zal specifiek ingegaan worden op
de tijdens de opgraving aangetroffen stratigrafie.
Het plangebied bevindt zich in het Ijsseldal. Het Ijsseldal in de huidige vorm,
dat wil zeggen een corridor tussen de Veluwse en de Sallandse stuwwallen, is
in eerste aanleg een gletsjerbekken dat gevormd werd in de voorlaatste ijstijd,
het Saalien (200.000 - 130.000 jaar geleden). 1
In deze periode was het zeer
koud en werd het noorden van Nederland bedekt door landijs. In de randzone
van de ijskap ontstonden diepe bekkens door zich uitbreidende ijslobben.
Deze volgden min of meer de toenmalige rivierdalen en drukten de oudere
sedimentpakketten opzij en voor zich uit. Het door het landijs uitgediepte
IJsseldal is circa 25 km breed en 50 tot 100 m diep. 2
Aan het einde van het
Saalien trokken de ijslobben zich terug. Tijdens de daaropvolgende warme
periode, het Eemien (130.000 - 120.000 jaar geleden), werd het IJsselbekken
grotendeels opgevuld met respectievelijk grof zand/grind en klei. 3
In de laatste ijstijd, het Weichselien (118.000 tot 10.000 jaar geleden), werd
Nederland niet door het ijs bedekt. In deze periode was weinig vegetatie
aanwezig, waardoor lokaal zand gemakkelijk door de wind kon worden
verplaatst. 4
Dit zand werd als een afdekkend pakket afgezet en wordt daarom
dekzand genoemd. Dekzandafzettingen worden gerekend tot de Formatie
van Boxtel. 5
Kenmerkend voor dekzand zijn de afgeronde korrels en het goed
gesorteerd fijne zand. Het dekzandreliëf aan het huidige landoppervlak bestaat
uit dekzandruggen en dekzandwelvingen. De ruggen zijn vaak duidelijk te
zien en kunnen meer dan 1,5 m boven hun omgeving uitsteken. Behalve
deze reliëfrijke gebieden zijn er ook gebieden waar het dekzand reeds in het
Pleistoceen tot vlakten is verspoeld door water van in het voorjaar smeltende
sneeuw. Hierbij werd in sommige terreindelen dekzand opgenomen en in
lage gebieden weer afgezet. Nadien heeft soms weer geringe verstuiving
plaatsgevonden. In het dekzand bevindt zich eveneens de Laag van Beuningen. 6
Dit is een grindrijke laag, gevormd in het koudste en droogste deel van het
Pleniglaciaal. Het grind werd samen met zand en leem afgezet. De fijnkorrelige
afzettingen zijn later weggeblazen en het grind bleef achter.
Brummen, Elzenbos Fase II