Armoedebestrijding volgens Thierry Sanders - BiD Network

20
P+ PEOPLE PLANET PROFIT + JANUARI + FEBRUARI 2007 + BIOGRAPHY
Ontwikkelingseconoom Thierry Sanders van de BiD Challenge rekent
uit dat hij met een paar hoofdprijsjes 160 directe en ruim vierhonderd
indirecte nieuwe banen in arme landen heeft neergezet.“Stimuleer
ondernemerschap in arme landen en koppel het aan het MKB hier.”
Armoedebestrijding volgens Thierry Sanders
Prijsvechter no. 1
De prijsvechter van de armoedebestrijding, dat wil hij zijn. De Easy Jet in de wereld van
ontwikkelingssamenwerking. Lage kosten, hoge resultaten. Hoeveel banen levert een investering van
duizend euro in een arm land op? Wie dat niet kan aantonen, deugt in zijn ogen niet meer als
ontwikkelingswerker. Zijn nieuwste voorstel: beleggen in startende ondernemers in
ontwikkelingslanden via internet.Vanuit de huiskamer. Snel, toegankelijk en goedkoop.Thierry Sanders
wil zo’n beleggersbeurs binnen drie jaar werkend krijgen. De NCDO-adviseur en kersverse directeur van
de Business in Development Challenge Foundation loopt altijd twee huizenblokken voor de muziek uit.
Door Hetty Nietsch
Fotografie door Chris de Bode
Elke fout is leerzaam. Zo was die gebeurtenis
in 2004 een hele wijze les. Thierry
Sanders is dan trots. Voor een microkredietcampagne
heeft hij de grote spelers bij
elkaar weten te krijgen. De ING-bank, ABN
Amro, de Rabobank, FMO, Oikocredit, enzovoorts.
Alle partijen komen. Maar wat ziet hij
tot zijn ontzetting gebeuren? Gaan deze
Nederlandse financiers van wereldformaat
samenwerken? Geen denken aan. Samen vergaderen
is niet eens een optie. Hij ziet grote
ego’s botsen.
Vinden die mensen dat dan niet gênant?
“Nee, dat vinden ze niet jammer. De Rabobank
wil sowieso niets doen met ING of de ABN
Amro. Maar ze willen wel weten wat bij iedereen
speelt, daarom komen ze wel. Maar voordat
je het weet, ben je een speelbal tussen de
partijen.”
Het lag dus niet aan hem. Kan ook bijna niet.
Hij heeft immers de beste vooropleiding ter
wereld gekregen in het omgaan met mensen
die je niet mag of niet vertrouwt. Van zijn
tiende tot zijn zestiende bracht hij door op de
kostscholen van Engeland. Zijn vader werd
door diens werkgever - de ABN Bank - van
links naar rechts en van boven naar beneden
de wereld over gestuurd. De kostschool moest
de jonge Sanders rust en regelmaat bieden.
Hij leerde er strategisch opereren in de beslotenheid
van de Britse high society waar je bewust
van je hart een moordkuil maakt.
“Toen ik op mijn tiende vanuit Saoedi-Arabië
op de eerste kostschool kwam, was dat een
enorme cultuurshock. Wat was het koud! En
verder: paardenharen matrassen, uniformen,
rugby in ijskoude winters, stokslagen, moeten
vechten, klappen krijgen. Uitstekend onderwijs,
dat wel, de basis voor je contacten voor de
toekomstige carrière, maar verder volstrekt
geïsoleerd van de Engelse maatschappij. Pas in
de eerste zomer, toen ze merkten dat ik heel
goed kon zwemmen, wist ik een status te verwerven.
Deze prestatiegerichte, gedisciplineerde
wereld lokt stiekem gedrag uit. Dat merk je
sterk in het zaken doen met Engelsen. Ze zijn
niet zo direct als de Nederlanders. Later hoor je
pas wat ze echt vonden. Ik heb er geleerd om in
lastige situaties om te gaan met mensen die
niet prettig zijn, je leert de kat uit de boom te
kijken voordat je iets onderneemt.”
Hij studeerde landbouweconomie in Londen
en ontwikkelingseconomie in Swansea, Wales.
“Omdat het daar goed windsurfen was.” En
bekwaamde zich in het schilderen. “Dat was
even een dilemma: schilderen of economie?
Uiteindelijk maar besloten om het schilderen
voor de vrije tijd te bewaren.”
Suggestie Siberië
Hoe kijken zijn ouders terug op de beslissing
om de opvoeding van hun kind zeven jaar aan
anderen over te laten? “Daar worstelen ze nog
steeds mee. Het was toch een keuze: voor de
carrière of het kind. Ik zou dat anders doen.”
Hij heeft nog wel herinneringen aan het werk
van zijn vader. Hoe deze bankman in al die
vreemde, verre landen actief was en snoep-,
cement- en oliefabrieken van leningen voorzag
(tot en met de Bin Ladens in Saoedi-Arabië).
“We hadden het heel goed, maar als kind
zag je wel dat er iets niet klopte; de wereld
binnen de muren van je huis is zo anders dan
daarbuiten.
“In de tijd dat ik ontwikkelingseconomie studeerde,
was het neo-marxisme erg in zwang.
Zo kwam ik ook na mijn afstuderen bij mijn
vader thuis met de mededeling dat ik graag
vanuit dit perspectief het bankwezen wilde
doorlichten. Mijn vader was tot dat moment
opgelucht dat ik niet voor de kunst had gekozen.
Wat krijgen we nu weer, dacht hij. Maar
toen ik klaar was met studeren, wilde hij me
toch wel even helpen met het vinden van een
baan-bij-de-bank... Een vriend van hem ontving
me daar en ik legde uit dat ik veel zag in
het – jawel – socialiseren van het kapitalisme...”
Goeie binnenkomer bij de bank...
“Die vriend van mijn vader zei dat hij niet wist
of dat hier zou lukken, maar dat de bank in
Siberië een paar hele mooie projecten had
lopen... Tja, Siberië. Uiteindelijk heb ik er
toch een interessante baan gekregen met het
bedenken van creatieve constructies om ontwikkelingslanden
hun leningen te laten
terugbetalen.”
Als hij – nu veertien jaar geleden – in een kibboets
in Israël zijn huidige vrouw Anna ontmoet,
vestigt hij zich voor het eerst zelfstandig
in Nederland. “Wat enorm opviel was hoe de
21
P+ PEOPLE PLANET PROFIT + JANUARI + FEBRUARI 2007 + BIOGRAPHY

22
P+ PEOPLE PLANET PROFIT + JANUARI + FEBRUARI 2007 + BIOGRAPHY
“Ik heb eerst gedacht dat je het vooral van de grote bedrijven moet hebben” Biografie Thierry Sanders
Thierry Sanders:“Tevergeefs heb ik een
kengetal gezocht voor het resultaat
Geboren:
van ontwikkelingssubsidies: BuZa noch
1966 te Rotterdam
Berenschot had ze.”
overheid hier in alles van je leven doordringt.
Allerlei overheidsdiensten beginnen zich met
je te bemoeien. Ik ben toen anderhalf jaar
werkloos geweest. Heel frustrerend. Mijn probleem
was dat ik wel Nederlands kon spreken
maar niet schrijven. Ik ben toen toegetreden
tot een stichting die advies geeft aan kleinschalige
boeren in ontwikkelingslanden. En ik heb
bedongen dat ik altijd de notulen zou maken.
Dat is gebeurd en dat heeft me veel geleerd.”
Hij richt een website op die vermogende
investeerders in contact moet brengen met
starters met een sociaal of milieuaspect in hun
doelstelling. Van gerecyclede boodschappentassen
tot duurzaam teakhout. Probleem: als
partijen elkaar gevonden hebben, hebben ze
Thierry Sanders niet meer nodig. Mooie doelstelling
dus, maar geen droog brood in te verdienen.
Gelukkig zorgt Anna in die tijd voor de
kost. En uiteindelijk komt hij er achter dat er
wel geld te verdienen is als hij vooraf met de
starters afspraken maakt om als betaald consultant
te worden ingehuurd. Of in ruil voor
een aandelenpakket. Handige jongen is hij ook
wel weer. Dat blijkt wel uit zijn samenwerking
met zijn oude vriend Pedro Moura Costa in
Engeland.
“Die vriend had een piepklein bedrijfje met
vijftien man personeel: EcoSecurities. Hij deed
in CO2-emissiehandel. Hij moest een
businessplan hebben. Hij heeft als eerste
wereldwijd investeringen in CO2-reducerende
projecten opgezet: hij is bosbouwer en wist
razendsnel met stekjes plantages uit de grond
te stampen. Ik werd general manager over die vijftien
man. In december vorig jaar ging hij naar
de beurs in Londen en kreeg ik mijn beloning
als klein aandeelhouder van het bedrijf dat nu
150 miljoen pond waard is geworden. Dus dat
is wel lekker.”
Drie jaar max
Gemiddeld werkt hij zo’n drie jaar bij elke
nieuwe baas om vervolgens, na een lange
mooie reis, weer aan iets nieuws te beginnen.
Inmiddels is hij alweer een tijdje programmacoördinator
van NCDO, de Nationale Commissie
voor Internationale Samenwerking en
Duurzame Ontwikkeling, een ‘soort campagnebureau
om ontwikkelingsvraagstukken
brede bekendheid te geven’. Sanders wil meer
dan dat. Hij ziet meer in het op gang helpen
van economische ontwikkeling door ondernemerschap
en gedurfde investeringen, vooral
door het midden- en kleinbedrijf (MKB). “Ik
vind het jammer dat de ministeries van Buitenlandse
Zaken en Economische Zaken zo
gefocust zijn op multinationale ondernemingen.
Volgens mij is het MKB veel belangrijker.
Zo’n 80 procent van onze bedrijven en 60 procent
van de werknemers zit bij het MKB. Maar:
hoe kunnen we die bedrijven toegang geven
tot buitenlandse markten? MKB’ers hebben
weinig tijd om te reizen, om markten te verkennen.
Het is belangrijk dat ze daar hulp bij
krijgen en dat we ook buitenlandse investeerders
hier lokken.”
Sanders: “Ik ben zelf ook eerst in de valkuil
getrapt door te denken dat je het vooral van de
grote jongens moet hebben. Omdat dat makkelijk
is. Maar als we armoede echt willen
bestrijden, dan moeten we het kleine ondernemerschap
stimuleren. En dan heb ik het niet
over het microkrediet, maar een stapje hoger.
Iets grotere bedrijfjes zorgen voor ketens en
creëren nieuwe markten. Dan moeten we technologie
gaan gebruiken om de kosten omlaag
te krijgen en de koppeling te leggen tussen een
investeerder of een bedrijfje hier en het
bedrijfje ginds.”
Zoals?
“De bloementeelt. Elders kweken – omdat dat
door de regelgeving hier almaar moeilijker
wordt – en hier de organisatie van de handel.
Bosbouwprojecten, windmolens, vuilstort,
kleine energiecentra.”
Gebedel ingebakken
Hij kreeg bij de NCDO alle kans. “Ik had altijd
als consultant gewerkt, moest altijd bedelen.
En nu kreeg ik een zak met geld van eerst dertigduizend
euro, toen twee ton en nu hebben
we een budget van een miljoen per jaar om
bedrijven te betrekken bij commerciële vormen
van ontwikkelingssamenwerking.
Ondernemers leerden mij: ‘We hebben niet zo
veel geld nodig; vijfentwintig- of honderdduizend
euro is ook al goed genoeg om te zien of
een idee werkt.’ Dat hebben we in de oren
geknoopt en we zijn een grote businessplancompetitie
gaan organiseren. Deze Business in
Development Challenge is een enorm succes
geworden. Prachtige ideeën, die het voordien
Studie:
1990 - 1991 MSc Landbouweconomie,
University of London, VK
1984 - 1987 BSc Ontwikkelingseconomie,
University of Wales, VK
1971 - 1984 diverse scholen in Zuid-Amerika,
Saoedi-Arabië, Spanje en Engeland
Loopbaan:
2007 Directeur BiD Challenge
Foundation
2003-2007 Programma coördinator Business
in Development, NCDO
2002-2003 Consultant & partner Good
Company
2000-2002 General manager EcoSecurities
Limited, Oxford
1997-2000 MVO consultant & matchmaker,
Fair Ventures
1996-1998 Business consultant, BSO-Origin,
Eindhoven en Japan
1993-1996 Systeem analist & IT, Fair Trade
Organisatie
1992-1993 Bestuurslid Agromisa, Wageningen
1991-1992 Research Officer, Institute for
Development Studies, University
of Sussex
1989-1990 Reizen
1987-1988 Krediet officier, ABN Bank
Privé:
Thierry is getrouwd met Anna Jonkhoff, heeft
een zoon Haiko en een kleintje op komst.
niet haalden, hebben kansen gekregen. De eerste
jaargang aan prijzen resulteerde al in 160
directe en ruim vierhonderd indirecte nieuwe
banen.”
Wat hem irriteert is dat er zo weinig innovatief
wordt gedacht. “Er is een cliché-denken over
wat Nederland te bieden heeft. Altijd komen
de bloembollen en de zuivel en het watermanagement
boven drijven. Er is zoveel meer.
Kijk naar mijn andere grote project: het Dutch
Design in Development-programma. Nederland
is heel goed in design. Willen ontwerpers
hun producten in de winkels krijgen, dan
moet het ook goed gemaakt worden. Dat kan
uitstekend in midden- en kleinbedrijven in
ontwikkelingslanden. Wat je in de wereldwinkels
ziet, is natuurlijk geen graadmeter.
Dus ontwerpers kunnen nieuwe markten aan-
boren. Over tien jaar zul je zien dat er veel
Nederlandse designers zullen zijn met bureaus
hier in Nederland en productielijnen daarginds.
Het is goed om te zoeken naar zulke
gekke combinaties. Daar zit de groei. De Europese
economie groeit 1,5 tot 3 procent. En kijk
dan naar Kenia, groei op 5 procent, Ethiopië
zelfs op 6!”
Wordt u bij uw gebedel niet vaak geconfronteerd met de
vraag: What’s in it for me – wat word ik er beter van?
“Daar begin ik altijd zelf mee. Als je meedoet,
zeg ik dan, krijg je dit en dit ervoor terug. Dat
zit ingebakken in het werk van de consultant.
Het is de enige manier om deals te sluiten.”
Maar wanneer is de hulp aan onderontwikkelde landen
dan echt gemeend, en meer dan puur eigenbelang?
“Dat veel mensen arm zijn, zal veel investeerders
worst wezen. En sommigen kloppen zich
desondanks op de borst. Noemen zichzelf
maatschappelijk verantwoord voor de bühne.
Wij moeten een trend zetten en dat soort fraudeurs
en schurken en energieverspillers ontmaskeren.
Wat zou het mooi zijn als er een
soort kliklijn kwam voor maatschappelijk
onverantwoord opereren. Om bedrijven te ontmaskeren
die uitstralen dat ze prachtig bezig
zijn. Maar niet heus. Bij die kliklijn mag je
alleen komen klikken als je ook een oplossing
hebt, en dan stellen wij geld beschikbaar om
die oplossing uit te werken.”
Maar het is toch ontzettend zonde om zo’n rijk bedrijf dat
gebruik maakt van kinderarbeid ook nog eens geld te
geven? Dat is de omgekeerde wereld.
“Dat klopt. Ik zou het beschikbaar stellen voor
de tv-documentaire over de herstelwerkzaamheden.”
Heeft u er last van dat de overheid kritischer is geworden
in de subsidieafwegingen?
“Nee, daar heb ik geen last van. Het is goed. Er
zijn 114 subsidieaanvragen en er is twee miljard
te besteden. Maar tot mijn stomme verbazing
werken ze nog altijd niet met kengetallen*.
Ze kunnen niet vergelijken: wat kost het
om een individu ginds aan een baan te helpen?
Wat kost elke extra kind naar school? Of met
hoeveel je de uitgegeven euro kunt vermenigvuldigen
als het om de opbrengst gaat. Daar
doet Ontwikkelingssamenwerking niet aan. Ik
heb het aan de overheidsberekenaars van
Berenschot gevraagd: ‘wat is het kengetal’?
Dan beginnen ze over categorieën waar ze rapportcijfers
voor geven...
“We hebben ontwikkelingsorganisaties die
heel veel potentie hebben. Neem de SNV, met
kantoren in 28 landen. Dat heeft geen enkele
andere Nederlandse organisatie op gebied van
armoedebestrijding. Maar wat doet de SVN?
Capaciteitsopbouw: hen daar leren hoe je dingen
beter kan organiseren... Terwijl datzelfde
land binnenkort door de Chinezen overspoeld
wordt, waarna al je schema’s van je capaciteitsopbouw
helemaal niet meer kloppen. Wat een
geldverspilling! Als ik de baas was van SNV
dan zou ik zeggen: we gaan iets doen met dat
juweel van die 28 kantoren. We gaan in elk
land een businessplancompetitie uitschrijven,
en zo ondersteunen we het ondernemerschap.
En zien we er ook op toe dat zorg en
beroepsonderwijs daar van kunnen meeprofiteren.”
Is dit een sollicitatie? De drie jaar bij die ene baas zitten er
alweer dik op. En de sabbatical is ook al achter de rug...
“Nou, ik erger me wel. Je zult heel erg schrikken
als je ziet welk percentage van de ontwikkelingssamenwerking
daadwerkelijk aankomt
waar het nodig is. Als de minister zich voorneemt
om miljoenen te investeren in de aanleg
van elektriciteit in ontwikkelingslanden – een
enorm project – dan zou je schrikken als je ziet
welke bedragen naar duurbetaalde adviseurs
gaan. Ik schat dat 15 procent van dat bedrag
overblijft voor de aanleg van een zonnepaneeltje
hier en een lampje daar. Ik zou zeggen: we
doen alleen zaken met het midden- en kleinbedrijf
in ontwikkelingslanden. We hebben
net de BiD Challenge Foundation opgericht
die wil laten zien dat het goedkoper kan. Ik wil
de Easy Jet-formule: prijsvechten. In plaats van
tienduizend euro betalen per uitgezonden
manager – dat kost de gepensioneerde, uitgezonden
functionaris gemiddeld – zenden we
ontwikkelingssamenwerkers voor drieduizend
euro de man weg. Of beter nog, met
winst.”
* Een kengetal is een verhoudingsgetal dat is samengesteld
uit de (gepubliceerde) jaarrekeningen en geeft
de (financieel-economische) effectiviteit van een
activiteit weer.
t.sanders@ncdo.nl
www.bidnetwork.org
23
P+ PEOPLE PLANET PROFIT + JANUARI + FEBRUARI 2007 + BIOGRAPHY