Multidisciplinaire Master Systems and Control - Technische ...

M AT R ix 

k w a r t a a l b l a d v a n d e t e c h n i s c h e u n i v e r s i t e i t e i n d h O v e n 

Multidisciplinaire 

Master Systems 

and Control 

J a a r g a n g 1 5 

n a J a a r / 2 0 0 8 

OnderwiJsvisie: internatiOnalistering en OnderwiJs Op maat 

burgemeester van giJzel Over eindhOven studentenstad 

Ongebruikt zOnlicht Omzetten in elektriciteit

X X X X X X X X X X X X X X X 

Technische Universiteit 

Eindhoven 

Communicatie Expertise 

Centrum 

Postbus 513 

5600 MB Eindhoven 

homepage: http://www.tue.nl 

e-mail: matrix@tue.nl 

Hoofdredactie 

Drs. Han Konings 

Telefoon (040) 247 33 30/ 

247 29 61 

e-mail: J.L.Konings@tue.nl 

Informatie over adverteren 

H&J Uitgevers 

Telefoon (010) 451 55 10 

Telefax (010) 451 53 80 

Medewerkers aan dit nummer 

Cora van den Berg, Chris van 

de Graaf, Joep Huiskamp, Tom 

Jeltes, Ingrid Magilsen, Paula 

van de Riet, Marianne Vincken, 

Anouck Vrouwe. 

Eindredactie en coördinatie 

Communicatiebureau 

Corine Legdeur 

e-mail: 

corine@legdeurcommunicatie.nl 

Foto’s en illustraties 

Jeannette Bos, European Design 

Centre, Fred Ernst, Vincent 

van den Hoogen, E. Landre, 

Rien Meulman, Jeroen van de 

Nieuwenhof, OGC, Bart van 

Overbeeke, Photodette 

Basisvormgeving 

Proforma, 

grafisch ontwerp & advies, bno 

Vormgeving 

Onnink Grafische Comm. BV, 

Oudenbosch 

Druk 

E.M. de Jong, Baarle-Nassau 

Redactieadviesgroep 

Mr.drs. B.C. Donders 

Drs. W.F. Gaasendam 

Prof.dr.ir. G.M.W. Kroesen 

Prof.dr. L.H.J. Verhoef 

Ir. W. Wagemans 

Matrix wordt gemaakt door 

het Communicatie Expertise 

Centrum van de TU/e en 

verschijnt vier keer per jaar. 

Het blad wordt (na schriftelijk 

verzoek) kosteloos toegezonden 

aan TU/e-ingenieurs en aan 

een scala van andere, 

externe relaties. 

Gehele of gedeeltelijke overname 

van artikelen uit Matrix 

is alleen toegestaan na overleg 

met de redactie en met bronvermelding. 

Voor het gebruik van 

de foto’s of andere illustraties 

is toestemming van de maker 

nodig. 

2 

Colofon 

Het eerstvolgende nummer 

van Matrix verschijnt in 

december 2008. 

ISSN 1380-247X 

F oto : R i e n M e u l M a n 

T U/ e - C O N G R E S T I P 

Holstlezing 2008 

Rob 

van Esch 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 

Datum: 

Donderdag 20 november 2008, 16.00 uur. 

Plaats: 

Auditorium van de TU/e. 

Inhoud: 

Lezing door prof.dr. Shuji Nakamura (Japan, 1954) die werd opgeleid als elektrotechnisch 

ingenieur en die in 1992 in dienst van een Japans bedrijf de eerste 

heldere blauwe LED ontwikkelde. De LED (light emitting diode)-techniek 

begon daarna aan zijn opmars in de wereld. Sinds 1999 is Nakamura als hoogleraar 

verbonden aan de University of California, Santa Barbara. Hij werkte 

de laatste jaren ook aan groene en witte LEDs die gebruikt worden in Blu-Ray 

technologie en in HD TV. De titel van zijn lezing is ‘Current and Future Status of 

Solid State Lighting’. 

Doelgroep: 

Onderzoekers uit de universitaire wereld en uit hightechbedrijven die zich bezighouden 

met de toepassingen van licht in de wereld van de (micro)-elektronica. 

Organisatie: 

Philips Research en de TU/e. 

Meer informatie en aanmelden: 

Via www.holstmemoriallecture.nl. Aanmelding is noodzakelijk in verband met 

het beperkte aantal plaatsen. Zie ook pagina 50 van deze Matrix. 

Sluitstuk 

Afstudeerders vertellen over hun afstudeerwerk 

Rob van Esch studeerde onlangs af bij de vakgroep Coderingstheorie 

en Cryptologie van de faculteit Wiskunde & Informatica. 

Op verzoek van het Nationaal Bureau voor Verbindingsbeveiliging 

in Den Haag onderzocht hij hoe je de veiligheid van cryptografische 

technieken kunt bewijzen. 

Wat hield je onderzoek in? ‘Bij een digitale handtekening onder een miljoenentransactie 

wil je zeker zijn dat die afkomstig is van de rekeninghouder en niet van 

een frauderende medewerker. Om dat te garanderen worden er cryptografische 

technieken gebruikt. In wiskundige termen is een methode ‘bewijsbaar veilig’, 

als hij te herleiden is tot een wiskundig probleem dat met de computerkracht van 

tegenwoordig niet te kraken is. Ik heb een fundamenteel probleem van het huidige 

veiligheidsonderzoek onderzocht. Soms kun je niet bewijzen dat een methode veilig 

is, zonder een extra aanname te doen. Die extra aanname kun je zien als wiskundig 

gereedschap, waarmee je het probleem klein kunt krijgen. Binnen het vakgebied 

woedt een felle discussie, of je die extra aanname wel mag doen. Er zijn ingewikkelde 

cryptografische schema’s bedacht, die volgens de theorie wel veilig zijn en in 

de praktijk niet. Maar dat is geen reden om de hele gereedschapskist dan maar weg 

te gooien. Een groot deel van de schema’s blijkt in de praktijk wél betrouwbaar te 

zijn. Er zijn twee veelgebruikte gereedschappen die beide niet helemaal 100 procent 

waterdicht zijn. Wat collega’s nu hebben gedaan, is cryptografische schema’s uitwerken 

die volgens beide gereedschappen veilig zijn. Als een van die twee uiteindelijk 

toch niet blijkt te kloppen, heb je de tweede nog. Ik heb het tweede veiligheidsbewijs 

uitgewerkt voor een methode, zodat die ook dubbel veilig zijn.’ 

Wat zijn je plannen nu je afstudeeronderzoek erop zit? ‘Ik ben op dit moment 

bezig met solliciteren. Ik zou graag in het bedrijfsleven werken, en dan iets meer 

IT-gericht, met een focus op beveiliging.’

Op de cover: 

Een student aan het werk 

in het laboratorium van 

de masteropleiding 

Systems and Control. 

Lees verder op pagina 12. 

Foto: Bart van Overbeeke 

4 

8 

18 

inhoud 

b E l E I d 

Onderwijs op maat en internationalisering 

I N G E S P R E k 

Topspeler in intelligente systemen 

2 2 

2 6 

Eind mei werd de officiële Onderwijsvisie voor de TU/e door het College van 

Bestuur vastgesteld. Het stuk beschrijft de ambities van de universiteit op 

onderwijsgebied voor de middellange termijn. 

Het Holst Centre op de High Tech Campus Eindhoven is een onderzoekscentrum 

voor autonome microsystemen en systemen op folie. De directeuren 

prof.dr. Jo De Boeck en ir. Jaap Lombaers vertellen over open innovatie, hun 

technische uitdagingen en de samenwerking met kennisinstellingen. 

O N d E R w I j S 

Profileringsgebied Catalysis and Process Engineering 

In chemische processen waarbij sprake is van het omzetten van een grondstof 

in een product speelt katalyse een belangrijke rol. De TU/e heeft zich 

vanaf haar ontstaan beziggehouden met dit voor de industrie belangrijke 

gebied. 

bElEId 

Van Gijzel: ‘Studenten, kom naar Eindhoven / Rob van Gijzel is sinds 

april 2008 de nieuwe burgemeester van Eindhoven. De inwoners van de 

stad hebben hem per referendum gekozen, dus een groter mandaat kan 

hij zich niet wensen. Van Gijzel praat over zijn plannen met de stad, het 

studentenleven en zijn visie op de TU/e. 

dE vONk 

Hoogleraar gefascineerd door het menselijk brein / Bart ter Haar 

Romeny maakte in 2001 de overstap van het Academisch Ziekenhuis 

Utrecht naar de TU/e om als hoogleraar een imaginggroep op te zetten. 

Hij voelt zich als leider van zijn groeiende onderzoeksgroep in zijn 

element, vooral als stimulator die zorgt voor ‘olie tussen de wieltjes’. 

en verder in dit nummer 

• TU/e in de pers / 7 • Nieuws bedrijfsleven / 11 • Op stage / 

14 • Nieuws onderwijs / 17 • Nieuws onderzoek / Gesteld / 24 

• Nieuws alumni / 31 • 25 jaar Technische Innovatiewetenschappen / 

32 • Een kunstmatig virus met vijf vingers / 34 • Grillige plasmalampen 

bieden nog veel verrassingen / 36 • Biodieselfabrikant in Zeeland / 38 

• Ongebruikt zonlicht omzetten in elektriciteit / 40 • Ingenieur in logistiek 

/ 42 • SuperTU/esday ‘plasma’ / 45 • Ontwerper in opleiding / 46 

• Alumnivereniging VSI/e / 49 • Agenda en service-rubriek / 50 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 3

F oto : B a Rt va n o v e R B e e k e 

4 

B E L E I D 

eind mei werd de officiële onderwijsvisie voor de tu/e door het College van Bestuur 

vastgesteld. Het stuk beschrijft de ambities van de universiteit op onderwijsgebied voor de 

middellange termijn. Hierin worden tien projecten geformuleerd die ervoor moeten zorgen dat 

het onderwijs aan de tu/e in de internationale top kan meedraaien. 

tu/e: internationalisering 

en onderwijs op maat 

‘De wereld verandert, en wij moeten ons 

onderwijs daarop aanpassen’, zegt rector 

magnificus prof.dr.ir. Hans van Duijn. 

‘Deze onderwijsvisie beschrijft heel praktijkgericht 

welke kant de universiteit op 

wil.’ Het document laat hierover geen misverstand 

bestaan. Onderwijs op maat en 

internationalisering zijn de sleutelwoorden. 

De TU/e wil behoren tot de internationale 

top van technische universiteiten. De bestaande 

opleidingen moeten daarom aan- 

gepast worden aan internationale normen, 

met mogelijkheden tot verdieping voor 

uitblinkende studenten. Ook moet onderwijs 

op maat gemaakt worden voor een 

studentenpopulatie met een steeds grotere 

diversiteit in achtergrond. 

Tien projecten 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 

Uit de Onderwijsvisie komen tien projecten 

voort die het onderwijs aan de TU/e 

een zet in de juiste richting moeten geven. 

Enkele van de projecten zijn al eerder 

in gang gezet, zoals de ontwerpersopleidingen 

(PDEng), de aansluiting vwo-wo 

en projecten rond academische vorming 

en het gebruik van ICT in het onderwijs. 

Nieuw zijn de plannen voor een internationaliseringsproject 

dat moet resulteren in 

een echte internationale gemeenschap op 

de TU/e-campus. Verder komen er in het 

kader van onderwijs op maat verdiepende 

honoursprogramma’s in de bachelor- en

masterfase, en meer begeleiding voor 

zwakke studenten. 

Onderwijs op maat 

‘Het onderwijs is nu een eenheidsworst. Er 

wordt nauwelijks rekening gehouden met 

de verscheidenheid in de achtergrond van 

de studenten’, zegt prof.dr. Alex van Herk, 

als directeur van het onderwijsinstituut van 

Scheikundige Technologie betrokken bij 

het project ‘Onderwijs op maat’. Volgens 

hem maakt het verschil of een student 

direct van het vwo komt, via een hbo-opleiding 

op de TU/e is beland, of in een master 

instroomt met een buitenlands bachelordiploma. 

Daarnaast is er ook sprake van 

grote niveauverschillen tussen studenten 

met dezelfde achtergrond. De universiteit 

gaat de studenten daarom indelen naar 

kwaliteit. 

De Onderwijsvisie voorziet in een indeling 

in vier categorieën. De beste studenten 

krijgen het label ‘A’. Voor hen worden 

zogeheten voorprogramma’s zoals het 

Star Program (zie kader) en verscheidene 

honoursprogramma’s (zie kader) opgezet. 

Deze honoursprogramma’s leiden tot 

een speciale aantekening op het diploma. 

Volgens Van Herk is dat in de meeste landen 

buiten continentaal Europa – waaronder 

Groot-Brittannië, de VS en de nieuwe 

grootmachten India en China – heel gebruikelijk. 

‘Het is belangrijk dat we hierop 

aansluiten. Als wij bachelordiploma’s 

kunnen uitreiken met een internationaal 

erkende honoursaantekening, dan zullen 

gerenommeerde buitenlandse instituten 

studenten met zo’n diploma sneller aan- 

nemen voor een master- of promotietraject.’ 

Studenten die ‘gewoon goed’ presteren 

vallen in groep ‘B’. Voor hen zijn geen 

speciale regelingen nodig. In groep ‘C’ 

belanden de studenten die in hun eerste 

jaar dusdanig onderpresteren dat ze in de 

‘gevarenzone’ terechtkomen. Zij krijgen intensieve 

begeleiding aangeboden en moeten 

een studievoortgangscontract tekenen, 

waarbij een planning wordt opgesteld die 

de studenten binnen een aanvaardbare termijn 

aan een diploma moet helpen. Onder 

categorie ‘D’ vallen de studenten die in hun 

eerste jaar minder dan de helft van de studiepunten 

halen. Voor hen wil het College 

van Bestuur het bindend studieadvies 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8

illustRatie: Jeannette Bos 

B E L E I D 

invoeren. Zij worden geholpen bij het 

vinden van een opleiding die beter bij hen 

past. De TU/e gaat afspraken maken met 

hogescholen in de omgeving om ervoor 

te zorgen dat de student eventueel met zo 

min mogelijk tijdverlies kan doorstuderen 

in een verwante hbo-opleiding. 

Internationale conventies 

In Nederland worden de bachelor en de 

master nog altijd gezien als één geheel. 

Daarna is er de mogelijkheid om een 

promotietraject te volgen. In veel andere 

landen bestaat er een duidelijkere scheiding 

tussen de bachelor en de master. Daar 

stoppen veel studenten na het behalen van 

een bachelor, waarna een deel kiest voor 

een ‘graduate’-opleiding die bestaat uit een 

master en/of promotie. 

Prof.dr. Jos Baeten, voorzitter van de werkgroep 

die de Onderwijsvisie in opdracht 

van het College van Bestuur opstelde, benadrukt 

dat ook de TU/e zich moet aanpassen 

aan de internationale conventies: ‘Meer 

dan de helft van onze promovendi moeten 

we uit het buitenland halen. We willen hen 

een traject kunnen aanbieden waarbij ze, 

mits ze een master met honours met goed 

gevolg afleggen, gegarandeerd een promotiepositie 

aangeboden krijgen. Dan kan 

de totale duur van de master en promotie 

eventueel worden teruggebracht naar vijf 

jaar. Ook dat is meer in lijn met de inter- 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 

nationale praktijk.’ Baeten gelooft niet 

dat het inkorten van het promotietraject 

ten koste zal gaan van de kwaliteit van de 

proefschriften. ‘Als de student zijn master 

in dezelfde onderzoeksgroep doet als de 

promotie, moet het lukken. Het afstudeeronderzoek 

kan al een hoofdstuk voor het 

proefschrift opleveren. Bovendien vind ik 

de proefschriften van tegenwoordig eerder 

te dik dan te dun.’ 

Aan de ene kant blijkt uit de Onderwijsvisie 

dat het College van Bestuur de 

bachelor niet ziet als zelfstandige academische 

kwalificatie voor de arbeidsmarkt, 

maar meer als een vooropleiding voor een 

masteropleiding, anderzijds wil ze aansluiten 

bij een systeem dat die bachelor 

wel als afgeronde opleiding beschouwt. 

Rector Van Duijn ziet dit niet als een probleem: 

‘We moeten daar gewoon flexibel 

mee omgaan. Wij willen ons op de continentaal-Europese 

markt positioneren als 

een vijfjarige ingenieursopleiding, terwijl 

we in andere wereldregio’s de master en 

het promotietraject samen als ‘graduate 

school’ willen profileren.’ 

Hoge eisen 

De Onderwijsvisie staat vol met ambitieuze 

plannen, maar de universiteit is voor 

het succes van de plannen afhankelijk van 

de studenten voor wie alle maatregelen 

zijn bedacht. De speciale programma’s 

voor uitblinkende studenten zijn niet alleen 

bedoeld om aansluiting te vinden 

met de internationale praktijk, maar ook 

om de studenten te motiveren beter hun 

best te doen. Baeten hoopt dat de ‘zesjescultuur’ 

zijn langste tijd heeft gehad. 

‘Studenten besteden veel te weinig tijd 

aan hun studie, minder dan dertig uur 

geloof ik. Veel studenten zien ook het nut 

niet van hoge cijfers halen. Ik zie het ook 

bij mijn eigen kinderen. Die probéren 

niet eens een negen te halen, dan worden 

ze weggezet als stuudje.’ Een speciale 

behandeling van de beste studenten zou 

hierin misschien verandering kunnen 

brengen. 

Baeten benadrukt dat de werkgroep zich 

niet heeft uitgesproken over het bindend 

studieadvies. Zelf is hij daar geen voorstander 

van. Hij ziet het als een beperking 

van de academische vrijheid. ‘Ik 

vind wel dat we hoge eisen moeten stellen 

aan studenten. Als ze willen dat wij 

tijd in ze investeren, moeten ze zelf ook 

bereid zijn hun best te doen.’ Hij is ook 

een voorstander van het invoeren van persoonlijke 

begeleiding voor alle studenten. 

De Onderwijsvisie spreekt over een ‘professional 

coach’. Het wetenschappelijk 

personeel moet zich ontfermen over studenten 

in een soort meester-gezel-relatie. 

Ook ouderejaars studenten zouden hierin 

een rol kunnen spelen.

Van Duijn ziet de noodzakelijke internationalisering 

als de grootste uitdaging voor de 

komende jaren. De integratie van buitenlandse 

studenten en medewerkers vereist 

volgens de rector een cultuuromslag die 

niet van de ene op de andere dag tot stand 

komt. ‘Nu al zijn vrijwel alle masteropleidingen 

volledig in het Engels. Willen we 

echt een internationale gemeenschap vormen, 

dan zullen we nog veel verder moeten 

gaan.’ Engels zal op steeds meer plekken 

de voertaal worden, maar om te zorgen 

dat mensen van over de hele wereld 

zich thuisvoelen op de TU/e moet de campus 

levendiger gemaakt worden. Dirk-Jan 

Mulders, als beleidsmedewerker betrokken 

bij het opstellen van de Onderwijsvisie: 

‘De openingstijden van allerlei diensten 

en faciliteiten moeten worden verruimd. 

Internationale studenten en medewerkers 

zijn geen negen-tot-vijfmentaliteit gewend. 

Uit enquêtes blijkt dat het uitbreiden van 

het aanbod in de kantines ook belangrijk 

voor hen is. Dat is ook een aandachtspunt.’ 

Ook wil de TU/e dat Eindhovense ingenieurs 

leren te functioneren in een interna- 

tu/e in de pers 

berichten uit landelijke en regionale bladen 

‘SLIMME TECHNOLOGIE BE- 

GRIJPT ONZE BEHOEFTES EN 

SPEELT DAAROP IN.’ 

Prof.Dr. emile 

AArts, hoogleraar bij de 

faculteit Industrial Design, 

in het artikel ‘Hoe simpeler, 

hoe beter’ in trouw van 

2 augustus 2008. 

‘IEDEREEN ROEPT DAT WE EEN 

TRANSITIE NAAR DUURZAME 

BRONNEN IN GANG MOETEN 

ZETTEN. HET LIJKT ALSOF ER 

HEEL WAT VERANDERT, MAAR 

HET IS ALTIJD NOG EEN FAC- 

TOR TIEN TE WEINIG!’ 

Prof.Dr. niek loPes 

CArDozo, hoogleraar 

Plasma Physics, in het artikel 

‘Toekomst van Zuid-Franse 

kernfusiereactor ongewis’ 

in het finAnCiëele 

DAgblAD van 16 juni 

2008. 

‘MIJN PROMOVENDI UIT IRAN 

NEMEN DEEL AAN DISCUSSIES 

MET ANDERE BUITENLANDSE 

STUDENTEN EN ALS ZE STRAKS 

TERUGGAAN FUNGEREN ZIJ 

ALS KIEMEN IN HUN SAMEN- 

LEVING.’ 

Prof.Dr. Piet 

lemstrA, decaan van 

de faculteit Scheikundige 

Technologie, in het arti- 

kel ‘Onbegrip over ken- 

nisboycot Iraniërs’ in De 

volkskrAnt van 7 juli 

2008. 

Honoursprogramma’s 

De tu/e heeft al een honoursprogramma voor 

de bachelor. studenten die hun propedeuse 

hebben gehaald, kunnen behalve het reguliere 

curriculum een verbredend programma volgen 

met een studielast van een half jaar, verdeeld 

over twee jaar. Dit honoursprogramma is voor 

alle opleidingen hetzelfde. in aanvulling op het 

verbredende traject, is nu ook een verdiepend 

programma gepland, onder de naam star 

Program. De bedoeling is dat studenten in het 

eerste jaar al kunnen instromen in het star 

Program, bijvoorbeeld als ze tijdens het eerste 

semester voldoende ‘sterretjes’ behalen met 

tionale omgeving. Er wordt daarom gedacht 

aan een verplichte ‘internationale ervaring’ 

voor alle masterstudenten. Bij voorkeur 

gaat het om een stage in het buitenland, 

maar volgens de Onderwijsvisie zou het 

gewenste resultaat ook bereikt kunnen 

worden door middel van internationale activiteiten 

dichter bij huis. Mulders: ‘Je kunt 

‘HET IS EEN SPORT ONDER 

NEDERLANDSE STUDENTEN; 

PRECIES GENOEG DOEN VOOR 

JE EXAMEN OF OPDRACHT 

ZODAT JE NéT DE DREMPEL 

HAALT EN MINIMAAL SLAAGT.’ 

Prof.Dr. mAtthiAs 

rAuterberg, hoog- 

leraar aan de faculteit 

Industrial Design, in het 

artikel ‘Wat vindt het buiten- 

land?’, in trouw van 9 

augustus 2008. 

‘DOOR DIT EXPERIMENT 

BEGRIJPEN WE BETER HOE 

MENSEN ZICH GEDRAGEN. 

WELLICHT KUNNEN WE DIT 

TOEPASSEN IN HET VERKEER, 

WAAR JE DIT SOORT GOLFBE- 

WEGINGEN OOK HEBT.’ 

Prof.Dr.ir. gertJAn 

vAn heiJst, hoogleraar 

Transportfysica, in het artikel 

extra opgaven bij tentamens. eventueel kun- 

nen uitblinkende scholieren zich op het vwo al 

kwalificeren voor het programma. 

voor het honourstraject in de master is een 

‘pilot’ gepland bij de opleiding technische 

informatica. Die moet in het najaar van 2009 

beginnen. als de proef succesvol is, zal het 

concept later bij alle opleidingen worden 

ingevoerd. aan studenten die een master met 

honours halen, wordt mogelijk de garantie 

gegeven dat ze kunnen instromen in een pro- 

motietraject. vooral voor buitenlandse studen- 

ten zou dat aantrekkelijk zijn. 

daarbij denken aan een stage bij een internationaal 

georiënteerd bedrijf waar Engels 

de voertaal is.’ Ten slotte zet de TU/e in op 

het aangaan van samenwerkingsverbanden 

met buitenlandse topuniversiteiten. De 

huidige alliantie met de TU München en 

de DTU Lyngby (Denemarken) is daar een 

voorbeeld van. 

Prof.dr.ir. GertJan van Heijst 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 


‘Waves rollen vrolijk door bij 

experiment in De Kuip’ in het 

Algemeen DAgblAD van 

21 juli 2008.

8 

i n G e s P R e k 

Prof.dr. Jo De 

Boeck (links) en 

ir. Jaap Lombaers. 

F oto ’ s : B a Rt va n o v e R B e e k e 

topspeler in 

intelligente systemen 

Het Holst Centre op de High tech Campus eindhoven is een onderzoekscentrum voor 

autonome microsystemen en systemen op folie. een schoolvoorbeeld van open innovatie, 

begonnen als samenwerking tussen tno en iMeC. De directeuren prof.dr. Jo De Boeck 

en ir. Jaap lombaers vertellen over open innovatie, hun technische uitdagingen en de 

samenwerking met kennisinstellingen. 

Het Holst Centre werd in 2005 opgericht door TNO en 

IMEC, een vooraanstaand onafhankelijk onderzoekscentrum 

op het gebied van micro- en nano-elektronica, 

nanotechnologie, ontwerpmethodes en technologieën 

voor ICT-systemen, gevestigd in Leuven. De twee partijen 

werden door Philips uitgedaagd om op de High 

Tech Campus Eindhoven een onderzoeksinstituut op te 

zetten naar analogie van de filosofie van de Campus: bedrijven 

en onderzoeksinstellingen werken samen aan de 

technologie van de toekomst. Ir. Jaap Lombaers (TNO): 

‘Philips heeft ons getriggerd met de gedachte dat een 

onderzoeksinstituut als het Holst Centre een goede aanvulling 

zou zijn op de Campus en de bestaande kennis in 

het bedrijfsleven. Daarna heeft Philips het initiatief aan 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 

ons overgedragen. Wij zouden voor andere bedrijven niet 

interessant zijn als Philips het onderzoek zou domineren. 

Daarom zijn er nu tal van partijen die meedoen. Philips is 

er daar één van.’ 

Synergie 

TNO en IMEC gingen de uitdaging dus aan. Ze besloten 

zich te richten op twee kansrijke onderzoeksdomeinen: 

draadloze microsystemen en systemen op folie. Het doel 

is om technologieën te ontwikkelen die binnen drie tot 

tien jaar door partners tot producten worden gemaakt. 

Het Holst Centre zit met haar onderzoek tussen bedrijfsleven 

en universiteiten. Zo houdt het contact met zowel 

toepassingsgericht onderzoek zoals bedrijven doen als

P R O f . D R . J O D E B O E C k E N 

I R . J A A P L O M B A E R S , 

D I R E C T E U R E N VA N H E T 

H O L S T C E N T R E 

met fundamenteel onderzoek aan de universiteiten. De 

kracht van het Holst Centre is de synergie tussen deze 

twee gebieden. 

‘Het lijkt een vreemde mix van technologieën: de wireless 

sensor netwerken en systemen op folie’, zegt prof. 

dr. Jo De Boeck (IMEC), gespecialiseerd in nanofysica en 

onder meer verbonden aan de TU Delft. ‘Maar dat valt 

erg mee: ze komen steeds dichter bij elkaar.’ De Boeck 

is verantwoordelijk voor het onderzoek naar draadloze 

systemen. Hij legt uit wat het vakgebied inhoudt: ‘De 

vroegere driver van technologische ontwikkeling was de 

pc. Daarna kwam een mobiel device, bijvoorbeeld een 

mobiele telefoon, die inmiddels tot heel complexe handelingen 

in staat is. De volgende generatie is een driver 

die bij extreem laag vermogen autonoom functionaliteit 

kan uitoefenen. Deze draadloze ‘transducer’ doet dit in 

een netwerk. De verwachting is dat voor deze netwerken 

tal van toepassingen gaan ontstaan, zoals intelligente 

omgevingen. De kennis die nodig is, bestaat uit radiocommunicatie, 

signaalverwerking, sensoriek, interactie 

met de omgeving en de uitdaging om alles van vermogen 

te voorzien. Dit zijn de zogenaamde krachtlijnen binnen 

het onderzoeksprogramma.’ Logische vraag is: welke 

markten gaan gebruik maken van deze kennis? ‘We hebben 

ingezet op de medische sector, dat is maatschappelijk 

relevant. Daarnaast zijn we nu aan het kijken naar industriële 

markten waar met deze netwerken metingen kunnen 

worden gedaan aan bijvoorbeeld machines.’ 

Lichtgevende folies 

Inmiddels werken tachtig onderzoekers aan het programma 

voor autonome draadloze systemen. De groep 

probeert elke zes maanden een nieuwe demonstrator te 

presenteren die nieuwe functionaliteiten toont. 

De belangrijkste drijfveer in het onderzoek naar systemen 

De Boeck: ‘De technologieën 

van wireless sensor netwerken 

en systemen op folie komen 

steeds dichter bij elkaar.’ 

op folie is het maken van zogenaamde flexibele OLEDs, 

organische LEDs, ‘next-generation lighting’. ‘Dat moet toe 

naar lichtgevende folies die je gewoon op een rol maakt’, 

zegt Lombaers. ‘Deze lichtgevende folie kun je op wanden 

en plafonds gebruiken. Maar voor we zo ver zijn, hebben 

we een aantal problemen te tackelen. Bijvoorbeeld 

het beschermen van de lichtgevende lagen. Deze zijn zeer 

gevoelig voor inwerking door water, bijvoorbeeld vocht 

in de lucht. Een zogenaamde barrièrelaag bestaat al, bijvoorbeeld 

in de voedingsindustrie waar het onder andere 

wordt gebruikt voor bijvoorbeeld een chipszak. Maar wij 

hebben lagen nodig die een factor duizend minder vocht 

doorlaten dan de bestaande lagen.’ 

Een tweede uitdaging betreft de productiekosten van 

OLED-verlichting. ‘OLEDs worden al toegepast in displays. 

Voor deze displays zijn mensen bereid relatief 

veel geld te betalen. Maar wanneer je OLEDs als verlichtingsproduct 

op de markt wil brengen, zul je tegen veel 

lagere kosten moeten leveren. Wij zijn daarom bezig met 

kostenefficiëntere productieconcepten. Denk aan het 

drukken van een krant: een grote rol papier die door een 

machine gaat. Als je dat lukt, ga je ook veel meer meters 

verkopen dan met displays. Maar het duurt vermoedelijk 

nog wel een jaar of tien voor we dit kunnen.’ 

Het Holst Centre is een internationaal instituut met de 

ambitie een wereldspeler te zijn, en alles wijst erop dat 

het die ambitie waarmaakt. In het partnerverband van 

het Holst Centre zitten bedrijven als Texas Instruments, 

Intel, NXP, Bekaert, Akzo en ASML, geen kleine jongens. 

Maar er zijn ook innovatieve mkb-bedrijven onder de 

deelnemers. Er werken ruim honderdvijftig mensen van 

twintig nationaliteiten. Maar wanneer is het Holst Centre 

een succes te noemen? Lombaers: ‘Op langere termijn is 

de hoeveelheid technologie die terechtkomt in succesvolle 

producten van de deelnemende bedrijven de maatstaf. 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8

1 0 

i n G e s P R e k 

Maar nu is de belangrijkste indicator de mate waarin 

bedrijven bereid zijn mee te doen in het Holst Centre. En 

meedoen betekent meebetalen. Dat geeft aan in hoeverre 

bedrijven vertrouwen hebben in de aanpak en resultaten. 

Een voordeel van meebetalen is dat bedrijven dan ook 

serieus meedoen. Ze denken er over na, en bij een ‘ja’ is 

het menens, want het gaat niet om kinderachtige bedragen.’ 

Partners betalen dus en leveren bovendien eigen 

onderzoekers die bij het Holst Centre aan de slag gaan. 

Lombaers: ‘Deze ‘residente onderzoekers’ sturen mee 

in het onderzoek. Dat geeft dynamiek. We krijgen heel 

directe feedback die van invloed is op de keuzes die we 

maken.’ 

Open innovatie 

Het Holst Centre is gevestigd op de High Tech Campus 

Eindhoven, van oorsprong het kloppend hart van de 

research van Philips. Inmiddels is dit het grootste open 

innovatie-bedrijventerrein van Nederland. Open innovatie 

betekent samen onderzoek doen en samen de kennis 

delen. Vaak gebeurt dit in samenwerkingen tussen twee 

bedrijven. Bij het Holst Centre gaat het om meer partijen, 

een lastige klus. ‘We zijn gestart met een open innovatiemodel 

van ‘we delen alles’’, vertelt De Boeck. ‘Maar er 

zijn veel partijen in de waardeketen, en ze hebben allemaal 

een eigen belang. ‘Delen’ is voor een leverancier van 

materialen iets heel anders dan voor iemand die vooral 

geïnteresseerd is in applicaties. De partners zijn in de 

markt overigens al gewend om te delen, daarvoor maken 

ze bijvoorbeeld gebruik van kruislicenties. Om open innovatie 

in te bedden in een researchprogramma heb je een 

set afspraken nodig.’ In eerste instantie willen de partners 

natuurlijk alle kennis exclusief voor henzelf. ‘Maar dan 

zijn we terug bij af; de meerwaarde van samenwerken in 

open innovatie is dan weg. Het is dan ook niet onze rol 

om voor één partij kennis te genereren.’ 

Hoewel het Holst Centre werd opgezet in een tijd waarin 

technisch geschoold personeel op het hoogste niveau nau- 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 

Voor Lombaers en 

De Boeck zijn 

universiteiten die 

lange termijnonderzoek 

doen, een belangrijke 

input voor 

het Holst Centre. 

Lombaers: ‘De TU/e is voor ons een 

natuurlijke partner.’ 

welijks te vinden was, ging het vinden van mensen boven 

verwachting goed. De Boeck: ‘Dit is te danken aan de 

dynamiek van een nieuw instituut. Het schept een belofte 

van echt iets nieuws. Dit is aantrekkelijk voor mensen 

die al een leven in bedrijfsleven of onderzoek achter de 

rug hebben. Zij zien een kans om verantwoordelijkheid 

in projecten te dragen. Daarbij zitten we in een hightechregio 

met veel kennis. Een wandeling over de High Tech 

Campus met de laboratoria helpt sollicitanten enthousiast 

te maken.’ 

Het is de droom van het Holst Centre een instituut te zijn 

dat voorop loopt in flexibele intelligente systemen, vertelt 

Lombaers. ‘Dat is het leuke van het Holst Centre: enerzijds 

is er een grote ambitie voor de lange termijn, anderzijds 

zijn er heel concrete doelen op korte termijn. Er is 

een droom, en intussen zetten we de stappen die nodig 

zijn om daar te komen. Dat geeft energie.’ De Boeck: ‘Het 

meest aantrekkelijk van het Holst Centre? De vergezichten 

van ons onderzoek zijn eindeloos.’ 

Samenwerking met universiteiten 

Contacten met universiteiten zijn een onderdeel van de 

strategie van Holst. Lombaers: ‘Wij doen toegepast onderzoek 

en hebben aan de ene kant een relatie met bedrijven 

die geïnteresseerd zijn in onze output. Anderzijds zijn er 

universiteiten die lange termijnonderzoek doen, wat voor 

ons een belangrijke input is. We zoeken daarom de goede 

universitaire groepen die aansluiten bij onze programma’s. 

De TU/e is hier prominent in. Denk aan groepen 

bij de faculteiten Technische Natuurkunde, Scheikundige 

Technologie, Werktuigbouwkunde en Elektrotechniek. 

Maar, misschien meer verrassend, ook Industrial 

Design. Zo hebben enige tijd geleden designers hun 

gedachten laten gaan over mogelijke toepassingen voor 

onze technologieën. Daar kwamen heel interessante 

ideeën uit.’ De samenwerking met de TU/e krijgt vorm 

in stages, afstudeer- en promotieplekken. ‘Voor de eerste 

twee geldt dat deze mensen bij ons aan de slag gaan. 

Bij promoties hebben we een voorkeur voor een mengvorm 

van aanwezigheid op de TU/e en bij Holst Centre. 

We willen ze graag hier over de vloer om voeling te houden 

met ons onderzoek. Maar we willen ook dat ze op de 

TU/e aanwezig zijn, om maximaal gebruik te maken van 

de kennis die daar aanwezig is. Want dat is natuurlijk de 

kennis die voor ons erg nuttig is.’ Ook werken bij Holst 

mensen die deeltijdhoogleraar zijn, bijvoorbeeld aan de 

TU/e en de universiteiten van Leuven, Groningen en 

Delft. Dit is een belangrijk onderdeel van de strategie van 

Holst. De nabijheid van de TU/e is belangrijk. Lombaers: 

‘We leven in een digitale wereld, je kunt elkaar bellen en 

mailen. Maar het is toch prettig om soms even rond de 

tafel te zitten. Daarbij delen we onderzoeksfaciliteiten. 

Wij investeren niet onnodig in spullen die op de TU/e al 

staan en andersom. Hierdoor zijn contacten nauwer en 

weten we beter van elkaar waar we mee bezig zijn. Dat 

maakt de TU/e voor ons tot een natuurlijke partner.’

edrijfsleven 

nieuws 

INTUïTIE IS valkUIl vOOR 

TEChNOlOGISChE STaRTERS 

Nieuwe technologiebedrijven hebben het laagste 

slagingspercentage van alle nieuwe onderne- 

mingen. De Russische promovenda dr. Ksenia 

Podoynitsyna onderzocht welke risicofactoren 

belangrijk zijn voor nieuwe ondernemingen en 

hoe ondernemers hier rekening mee kunnen hou- 

den. Zij promoveerde begin juni bij de faculteit 

Technologie Management. 

Uit Podoynitsyna’s analyse bleek dat veel risico’s 

samenhangen met de manier waarop onderne- 

mers hun kansen inschatten: dat gebeurt veelal 

intuïtief. Podoynitsyna bracht de belangrijkste 

‘cognitive biases’ in kaart: denkfouten die men- 

sen maken omdat ze een vertekend beeld van de 

werkelijkheid hebben. 

Podoynitsyna’s proefschrift biedt ook strategieën 

om risico’s te vermijden. De eenvoudigste stra- 

tegie is voorzichtig opbouwen. Dat blijkt echter 

slecht te werken voor nieuwe technologieonder- 

nemingen. Ook het imiteren van concurrenten 

helpt niet echt. Andere strategieën, zoals het 

beïnvloeden van klanten en concurrenten en het 

aangaan van samenwerkingsverbanden, leveren 

wel positieve resultaten op. De vijfde strategie, 

‘real options’, lijkt betrekkelijk geschikt voor 

startende technologiebedrijven. Deze relatief 

nieuwe strategie houdt in dat een onderneming 

beperkt investeert in diverse producten zolang er 

nog onzekerheid in de markt is. Pas als duidelijk 

wordt welk product de beste kans maakt, scha- 

kelt het bedrijf hier definitief op over. 

INCUbaTOR3+ hElPT NU OOk 

dESIGNSTaRTERS 

Incubator3+ helpt sinds juni niet alleen techno- 

maar ook designstarters op weg met financiering, 

huisvesting, publiciteit, advies en coaching. Het 

nieuwe designprogramma heeft als doel het 

succes van startende designondernemingen te 

vergroten. 

Stichting Incubator3+ is een samenwerkingsver- 

band van de TU/e, de Design Academy, Fontys 

Hogescholen, NV REDE, Philips Technology 

Incubator, Rabobank Eindhoven, Syntens, TNO 

Industrie en Techniek en BOM Starterscentrum. 

De stichting heeft een accountmanager aangewe- 

zen die zich specifiek gaat richten op het scouten 

en screenen van potentiële starters binnen de fa- 

culteit Industrial Design van de TU/e. Een starter 

komt in aanmerking voor ondersteuning als hij of 

zij over ondernemerskwaliteiten beschikt en be- 

reid is kennis te delen. Daarnaast moet het pro- 

duct als innovatief te kwalificeren zijn, moet de 

onderneming zich in de (pré)startfase bevinden 

en moet design binnen de onderneming centraal 

staan. Het designprogramma krijgt steun van het 

ministerie van Economische Zaken, de Provincie 

Noord-Brabant en de Regio Eindhoven. 

Meer informatie over het techno- en het design- 

programma: www.incubator3plus.nl. 

hElfT ‘valORISaTION 

GRaNTS’ NaaR EINdhOvEN 

Zes van de twaalf eerste fase en twee van de vijf 

tweede fase ‘Valorisation Grants’ van technolo- 

giestichting STW gingen dit voorjaar naar de 

TU/e. De STW Valorisation Grant eerste fase be- 

draagt 25.000 euro en is bedoeld om in een half 

jaar de technische en commerciële haalbaarheid 

van een technologisch idee aan te tonen. Bij de 

tweede fase gaat het om een bedrag van 200.000 

euro dat bedoeld is om in twee jaar tijd het bedrijf 

daadwerkelijk op te zetten. Een van de gehono- 

Student-Challenge Award 

TU/e-STUdENTE wINT mET lEd lIGhT GUIdE 

lisa op ’t Hof, studente industrial Design, won begin juni de student-Challenge award. Bovendien 

werd ze tweede bij de Be_challenged award. Beide prijzen zijn een initiatief van Be_linked by Brain- 

port, de Brabants Zeeuwse Werkgeversvereniging, Fontys Hogescholen, de kamer van koophandel, 

Provincie noord-Brabant, syntens en de tu/e. De prijzen werden uitgereikt in het Designhuis in 

eindhoven. lisa op ‘t Hof won met het concept leD 

light Guide die ze ontwierp tijdens haar stage bij stich- 

ting sports and technology. Met de leD light Guide 

kun je verschillende routes hardlopen of wandelen, 

zonder dat je een kaart op zak hoeft te hebben of de 

weg vooraf hoeft te bepalen. oplichtende lantaarnpa- 

len wijzen de weg. elke keer wordt een andere route 

voor je ‘uitgestippeld’. overigens was de studentenca- 

tegorie met slechts twee studenten gevuld. lisa is dan 

ook minstens zo blij met de tweede prijs in de catego- 

rie voor ondernemers die 35 inzendingen telde. 

reerde voorstellen voor de eerste fase is van dr. 

Carlos Guerrero Sanchez. Zijn beoogde bedrijf 

Ioniqa richt zich op ‘smart materials’, zogeheten 

magnetorheological fluids. Andere positief be- 

oordeelde aanvragen zijn voor WEDACS (prof.dr. 

Philip de Goey), dat draait om een ‘add-on’ tech- 

nologie gericht op het terugbrengen van kooldi- 

oxide-uitstoot en op brandstofbesparing 

in verbrandingsmotoren; Tocografie-module 

(ir. Chris Peters en prof.dr.ir. Jan Bergmans), een 

nieuwe methode om op patiëntvriendelijke wijze 

weeën te meten; Neodec (ir. Ko Hermans), printen 

van flexibele elektronica; Smart Energy Glass 

(ir. Casper van Oosten), een raam dat licht kan 

dimmen en tegelijkertijd het ongebruikte licht in 

stroom kan omzetten; en SOWISO (prof.dr. Arjeh 

Cohen en dr. Hans Cuypers), een softwarepakket 

voor wiskundig lesmateriaal. 

Voor de tweede fase werden vanuit de TU/e 

drie aanvragen ingediend. De projecten ‘DC Pile 

Driver’ van prof.dr. Philip de Goey en ‘Corona 

plasma technology for odor emission control’ van 


dr.ing. Guus Pemen kregen een subsidie. 

F oto : J e R o e n va n D e n i e u W e n H o F 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 

Dr. Ksenia Podoynitsyna 

onderzocht de risico- 

factoren voor nieuwe 

ondernemingen. 

1 1


1 2 

oX nX DX eX RX WX iX JXs X X X X X X X 

De master systems and Control (s&C) is nu officieel een jaar in de 

lucht. Het is een gezamenlijke inspanning van de 3tu-federatie, en 

wordt zowel in eindhoven als in Delft en twente aangeboden. Binnen 

de tu/e verzorgen de faculteiten Werktuigbouwkunde, als penvoerder, 

en elektrotechniek deze interdisciplinaire master. volgens prof.dr. Henk 

nijmeijer een opleiding met een zeer universeel karakter. ‘naar de 

afgestudeerden zal veel vraag zijn.’ 

‘ O N M I S B A A R B I J T E C H N I S C H E H O O G S TA N D J E S ’ 

3tu master systems 

and Control 

Hoe zorg je ervoor dat een auto 

sneller wordt en dat hij preciezer 

en efficiënter gaat functioneren? 

Volgens Henk Nijmeijer, hoogleraar 

Dynamics and Control bij de faculteit 

Werktuigbouwkunde en coördinator van 

de nieuwe master Systems and Control 

(S&C), kom je bij dergelijke vraagstukken 

steeds vaker het idee van een automatische 

regelaar tegen. De master S&C focust zich 

juist op de regelsystemen van complexe 

industriële producten en systemen. De 

studie bereidt studenten voor op een rol 

als specialist op het gebied van dynamica 

en regeltechniek. Nijmeijer: ‘S&C wordt 

steeds meer een onmisbaar vakgebied in de 

huidige samenleving.’ 

Universeel karakter 

Opleidingsdirecteur van de faculteit 

Werktuigbouwkunde Annejet Meijler: ‘Het 

curriculum gaat voor een deel in op theorie 

en fundamenteel onderzoek en voor een 

ander deel op praktische toepassing en 

ontwerp. Het is ook een uiterst multidisciplinaire 

opleiding.’ In het programma is 

aandacht voor toepassingen in onder meer 

werktuigbouwkunde, elektrotechniek, toegepaste 

natuurkunde en scheikundige technologie. 

Daarnaast zijn er raakvlakken met 

‘Schakelwerk tussen verschillende disciplines’ 

tijs Donkers Msc kwam via de hts op de tu/e terecht en was in 2007 de eerste 

masterstudent systems and Control. Donkers: ‘Wat mij aanspreekt is dat 

dit vakgebied het schakelwerk is tussen verschillende disciplines. Bij de ontwikkeling 

van hightechapparaten is het altijd zo dat je in een vroeg stadium 

rekening moet houden met andere disciplines.’ Wat hem vooral opvalt is dat 

de hoogleraren en universitair docenten zo enthousiast zijn over hun vak. Donkers: 

‘De mensen hier kunnen helemaal wild worden als ze een machine zien 

die ongelofelijk nauwkeurig en snel mooie producten maakt. Het is ook mooi 

om iets te ontwikkelen waarvan je eerst dacht dat het niet mogelijk was. Dat 

kost wel bloed, zweet en tranen, maar als je er ongelofelijk hard voor moeten 

ploeteren, dan is een goed resultaat des te bevredigender.’ 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 

Student Roel Crijns 

werkt in het lab van 

Systems and Control aan 

zijn afstudeeronderzoek; 

het finetunen van het 

principe waarmee bedrijven 

als ASML en FEI 

nauwkeurige machines 

isoleren van trillingen 

uit de buitenwereld. 

informatica en wiskunde. Nijmeijer: ‘Wat 

deze master uniek maakt, is dat het kan 

worden toegepast op een grote verscheidenheid 

van systemen en het vakgebied 

heeft daarmee een zeer universeel karakter.’ 

Een van de aanleidingen om deze gezamenlijke 

3TU master op te zetten is de 

landelijke postgraduate onderzoeksschool 

Dutch Institute of Systems and Control 

(DISC), die in de jaren tachtig is gestart en 

die internationaal zeer goed aangeschreven 

staat. Nijmeijer: ‘Uitgaande van deze 

landelijke structuur die we binnen DISC 

toch al hadden, hebben we voor de 3TU de 

gezamenlijke master ontwikkeld.’ Meijler: 

‘Het curriculum is met veel liefde voor het 

vakgebied ontwikkeld en met gevoel voor 

de maatschappelijke context. Nijmeijer: 

‘We hebben rekening gehouden met de 

wensen van onze technologische en indus- 

triële partners en met de belangen van 

andere partijen, waaronder ASML, Philips, 

Océ, fraunhofer PPT, het High Tech 

Systems Platform en TNO.’ 

Oogchirurgie 

Het onderzoek bij S&C is in het bijzonder 

gericht op positioneersystemen, automobieltoepassingen, 

dynamica van machines, 

biomedische signalen en biomedische 

instrumenten, embedded dynamische 

systemen, akoestiek en regeling en grootschalige 

procesregelingen. Binnen al deze

toepassingsgebieden wordt de integrale 

aanpak van S&C gehanteerd met daarbij 

aandacht voor fysisch en experimenteel 

modelleren, signaalanalyse en -bewerking, 

modelgebaseerd regelaarontwerp en hardware 

en softwaresystemen. 

S&C-toepassingen zijn te vinden in mechatronische 

systemen, zoals in cd-spelers, 

pick-and-place positioneersystemen en 

robotica, maar ook in grootschalige (chemische) 

industriële processen. 

Een van de vele onderzoeksvoorbeelden 

ligt op het gebied van biomedische systemen 

en biomedische instrumenten, waaronder 

de ‘biorobotics’. Zo wordt er op dit 

moment samen met dr.ir. Nick Rosielle 

en prof.dr.ir. Maarten Steinbuch gewerkt 

aan de ontwikkeling van een robot voor 

oogchirurgie. Nijmeijer: ‘Dit vereist zulk 

nauwkeurig werk, dat de inzet van robotica 

zeer gewenst is. Een chirurg hanteert een 

joystick die een goede verbinding heeft 

met de ‘slave’ robot. De chirurg krijgt 

tegelijkertijd goede beelden te zien, zodat 

hij via de robot uiterst nauwkeurig in een 

klein gebied als het oog kan opereren.’ 

‘En heb je wel eens een MRI-scanner aan 

het werk gehoord’, vraagt Nijmeijer, ‘Het 

sterke magneetveld dat wordt gecreëerd, 

maakt onaanvaardbaar veel herrie. Bij 

de zeer hoogfrequente trillingen gaat de 

hele bekapping van de scanner meetrillen. 

Veel stiltewinst is te behalen met een 

dempende bekapping. Wellicht kun je de 

demping verder verbeteren door die bekapping 

uit te rusten met micro-actuatoren, 

ofwel hele kleine motortjes. Die piepkleine 

motoren moeten die trilling tegenwerken, 

zodat de bekapping uiteindelijk aangenaam 

stil blijft.’ 

Instroom 

Op de vraag hoe de opzet gegaan is in 

3TU-verband, zegt Meijler: ‘Bij het opzetten 

van deze gezamenlijke master is 

tussen de betrokken hoogleraren van de 

drie instellingen nauw onderling contact 

geweest over het curriculum. In het curriculum 

is duidelijk afgestemd wie wat 

doet. Welke universiteit gaat wat leveren 

en waarom.’ Maar niet alles is hetzelfde, 

aldus de opleidingsdirecteur. Meijler: ‘De 

drie universiteiten hebben ieder hun eigen 

specialismen en er zitten dan ook nuanceverschillen 

in het curriculum. Studenten 

van de ene instelling kunnen in principe 

ook vakken volgen bij de andere twee technische 

universiteiten. Nijmeijer: ‘Ik heb 

het afgelopen jaar nog niet in de praktijk 

gezien, maar daarvoor zijn we misschien 

nog te kort bezig.’ In een jaar of vier moet 

S&C aan de TU/e zijn doorgegroeid naar 

een instroom van twintig studenten per 

jaar, zo verwachten Nijmeijer en Meijler. 

Ze rekenen ook op veel internationale interesse. 

‘Er is veel vraag naar mensen met 

deze expertise’, vertelt opleidingsdirecteur 

Meijler. ‘Alleen al in Nederland bestaat 

er zoveel technologie en bedrijvigheid op 

dit vakgebied, terwijl de demografische 

studentenpopulatie in feite te klein is. Je 

wilt dan ook graag dat de internationale 

studenten die op deze master afkomen, 

hier blijven werken. We hebben ze in 

ieder geval hard nodig.’ S&C loopt voor de 

werving enerzijds mee met de TU/e-brede 

aanpak, maar men maakt ook gebruik van 

eigen maatwerk. ‘Elke hoogleraar en elke 

universitair docent beschikt over een eigen 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 1 3

1 4 

O N D E R W I J S 

(internationaal) netwerk’, legt Meijler uit, 

‘en het is belangrijk om ook via dat netwerk 

studenten te werven.’ Meijler noemt 

ook het inschakelen van studievereniging 

Simon Stevin als een belangrijk onderdeel 

van de werving. ‘De leden van die vereniging 

gaan regelmatig op stap, ook naar 

het buitenland. Zij kunnen daar fungeren 

als goede ambassadeurs voor de TU/e én 

voor deze nieuwe master.’ Ook Meijler 

zegt dat er een grote vraag is naar de 

0p stage 

ervaringen van een TU/e-student in het buitenland 

Zelfassemblage van 

polymeren in san José 

student scheikundige technologie Bob Jakobs liep 

stage in san José. Bij het almaden Research Center 

van iBM deed hij onderzoek op het gebied van de 

polymeerchemie. 

‘Als de dag van gisteren weet ik 

nog hoe ik in februari voor mijn 

stage vertrok naar Californië. Hoe 

ik vrijdag ’s avonds laat aankwam 

op San Francisco Airport, en hoe 

ik het eerste weekend het gevoel 

had alsof ik verdronk in de groots- 

heid van de VS. Inmiddels heb ik 

er een superperiode op zitten in 

The Golden State. 

Ik liep stage bij het Almaden 

Research Center van IBM 

in San José. Dit is een 

onderzoekslaboratorium waar 

toegepast en wetenschappelijk 

onderzoek wordt gecombineerd. 

Ik heb drie maanden onderzoek 

gedaan op het gebied van de 

polymeerchemie, waarin deze 

groep internationaal hoog staat 

aangeschreven. Ik hield me 

bezig met het modificeren van 

de interface tussen de twee 

blokken van een blokcopolymeer, 

om zo de zelfassemblage te 

beïnvloeden. Dit kan gunstig 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 

afgestudeerde ingenieur van de master 

S&C. ‘In en rondom Eindhoven zijn vele 

grote en kleine hightechbedrijven actief 

op het gebied van positioneersystemen 

en voertuigsystemen en onderdelen 

hiervan. Maar daarnaast ben je als S&Cafgestudeerde 

ook breed inzetbaar, ook 

buiten de regio, bijvoorbeeld bij ingenieursbureaus, 

in de procesindustrie, bij 

onderzoeksinstellingen en in de softwarebranche.’ 


Prof.dr. Henk Nijmeijer 

en dr. Annejet Meijler. 

Bob Jakobs met op de achtergrond de skyline van San Francisco 

zijn voor uiteenlopende zaken 

als drug-targeting en kleinere 

elektronische circuits. 

Hoewel het hard werken was, 

was er in de weekenden genoeg 

tijd om wat te ondernemen. Er is 

zoveel te beleven in Californië! 

Het begon al met de locatie van 

het onderzoekscentrum. Dit ligt 

midden in de heuvels, en elke dag 

zag ik wel herten, wilde kalkoe- 

nen en kolibries voorbij komen. 

Met een halfuurtje rijden stond ik 

Curriculum 

De master systems and Control is een twee- 

jarige opleiding met in het eerste jaar een 

groot aantal keuzevakken, waaronder 

mechatronics, robotics, chemical production 

processes, transportation systems, physical 

imaging systems and embedded systems. 

verder is het mogelijk een interne onderzoeks- 

stage en een internationale stage bij een van 

de vele gelijksoortige onderzoeksgroepen in de 

wereld te volgen. in het tweede jaar voert de 

student een afstudeerproject uit voorafgegaan 

door een literatuuronderzoek. De bachelors 

Werktuigbouwkunde en elektrotechniek van 

de drie nederlandse tu’s geven direct toegang 

tot deze master. enkele andere bachelorop- 

leidingen, zoals Biomedische technologie en 

scheikundige technologie, geven toegang 

nadat de bachelor een deficiëntieprogramma 

heeft gevolgd. voor het hbo is er een speciaal 

schakelprogramma dat toegang geeft tot 

deze master. Zie voor meer info: w3.tue.nl/en/ 

services/cec/study_information/masters_pro- 

grams/systems_and_control. 

op maandag 10 november is er een speciale 

masteravond voor bachelor- en hbo-studenten 

die zich oriënteren op een masteropleiding. 

Meer informatie: www.tue.nl/masterdag. 

tussen de kustmammoetbomen, 

de langste bomen ter wereld. 

En met een uur was ik in San 

Francisco, wat echt een geweldige 

stad is. Als klap op de vuurpijl ligt 

Yosemite National Park ook nog 

in de buurt, voor Amerikaanse 

begrippen dan. 

Na een dag in het lab liep ik naar 

buiten en voelde de zon op mijn 

lijf. Ik keek rond en beleefde het 

veelbezongen Californië!’

TOPIC Embedded Systems: 

embedded in your future? 

Passie voor techniek? Wij dagen je uit! 

In je carrière wil je groeien. Het beste uit jezelf halen en je ambities verwezenlijken. Dat begrijpen wij bij TOPIC 

maar al te goed. Als high-tech systeemhuis, gespecialiseerd in embedded systeemontwikkeling, dagen wij je uit. 

Iedere dag opnieuw. Sterker nog: uitdaging is bij ons een arbeidsvoorwaarde! 

Bij ons werk je aan afwisselende en uitdagende projecten in technische software-ontwikkeling, test-, integratie- 

& confi guratiemanagement en digital hardware design voor embedded systemen. Bij gerenommeerde klanten 

in consumenten-electronica, medische- en professionele systemen. Werk dat past bij jouw ambities. Ook biedt 

TOPIC je gedegen en persoonlijke coaching, het Personal Improvement Program en uitdagende secundaire 

arbeidsvoorwaarden. 

Ben jij die Embedded Software Engineer, Digital Hardware Designer, Test Specialist 

of Confi guration Manager op zoek naar een nieuwe uitdaging? Mail dan snel je 

motivatie met CV naar recruitment@topic.nl of bel eerst met Frank de Roo, manager 

recruitment, (0499) 336 979. 

Voor meer informatie: WWW.TOPIC.NL

STREAMING INTERNET MOGELIJK 

MAKEN IN JE AUTO? 

…gewoon een kwestie van de juiste mensen. 

Dankzij Atos Origin is het mogelijk om via je radio internet diensten te gebruiken 

in je auto. Als Top ICT werkgever, werkt Atos Origin voor talloze toonaangevende 

opdrachtgevers. Internationaal, maar ook dicht bij huis. 

Voor de Business Unit Technical Automation van Atos Origin zijn we op zoek naar: 

Junior Software Engineers met een passie voor 

techniek. 

Junior Software Engineers zijn betrokken bij het gehele traject, vanaf het opstellen van 

requirements en design tot en met implementatie. Heb je een bèta achtergrond op 

academisch niveau, enkele jaren ervaring in de ontwikkeling van embedded en real-time 

software, kennis van C, C++ en C#?. En ben je enigszins bekend met het ontwerpen in 

OO/UML of Hatley & Phirbai? Dan zijn we op zoek naar jou. 

Tevens heeft Atos Origin een doorlopend opleidingsprogramma post-graduate 

Academy Technical Automation (ATA). Kijk voor meer informatie hierover op www.ata.nl. 

Bij Atos Origin zorgen we dat het werkt. Dat geldt ook voor jouw loopbaan. Spreekt dit 

je aan? Stuur ons je CV. Je kunt ook contact opnemen met Patricia Verkerk, telefoon 

06 30319889. 

Advance your career | www.atosorigin.nl/careers

onderwijs 

nieuws 

EERSTE QUalIfIEd 

mEdICal ENGINEERS 

De School of Medical Physics and Engineering 

(SMPE/e) heeft in juni zijn eerste drie afgestu- 

deerden afgeleverd. De tweejarige postdoctorale 

opleiding is een initiatief van de faculteiten 

Biomedische Technologie en Technische 

Natuurkunde van de TU/e en ging in januari 

2006 van start. Nu mogen ir. Ilham Saadane, ir. 

Charlotte Lommen en ir. Marcel van ’t Veer zich 

als eersten Qualified Medical Engineer (QME) 

noemen. 

Een QME helpt medisch specialisten op tech- 

nisch vlak. De medische ingenieurs kunnen 

nieuwe methoden onderzoeken, adviseren over 

de aanschaf van nieuwe apparatuur en geven 

ziekenhuispersoneel uitleg over het gebruik van 

apparaten. De opleiding bestond uit een combi- 

natie van werken in het ziekenhuis en het maken 

van werkstukken op de TU/e. Tenslotte liepen ze 

een stage van drie maanden. Op dit moment vol- 

gen nog vijf andere studenten de opleiding tot 

QME. Ook zijn er plannen om een opleiding tot 

medisch ingenieur op het gebied van informatica 

te starten. 

bINdENd STUdIEadvIES 

NOG NIET vaN dE baaN 

De universiteitsraad heeft eind juni tegen de 

invoering van het bindend studieadvies aan de 

TU/e gestemd. Veertien raadsleden stemden 

tegen. Het College van Bestuur wil de maatregel 

waarbij bachelorstudenten gedwongen worden 

hun studie te staken als ze het eerste college- 

jaar te weinig studiepunten halen, in 

september 2009 invoeren. 

Met het bindend studieadvies wil het College 

van Bestuur voorkomen dat ongeschikte 

studenten nog jarenlang vergeefs proberen hun 

bacheloropleiding af te ronden. Momenteel krij- 

gen studenten, indien nodig, de aanbeveling hun 

studie te stoppen en op zoek te gaan naar een 

andere opleiding. Een aanzienlijk aantal eerste- 

jaars legt dit advies echter naast zich neer. 

Het bindend studieadvies houdt in dat studen- 

ten die minder dan dertig studiepunten halen 

met hun opleiding moeten stoppen. De TU/e 

begeleidt deze studenten bij het zoeken van en 

de overstap naar een alternatieve opleiding. 

Studenten die na één jaar tussen de dertig en de 

veertig studiepunten hebben gehaald, onderte- 

kenen een ‘studievoortgangcontract’. Ze maken 

dan met studieadviseurs afspraken over welke 

vakken ze binnen een bepaalde termijn moeten 

halen. Bovendien mogen studenten die hun pro- 

pedeuse niet binnen twee jaar halen alleen nog 

eerstejaars vakken volgen. 

De tegenstemmers in de universiteitsraad plei- 

ten voor betere en meer individuele begeleiding 

in plaats van een bindend studieadvies. Ook 

zijn zij bang dat studenten zich alleen nog zul- 

len richten op het halen van de puntengrens 

in plaats van op het vergaren van kennis en 

vaardigheden. Het College van Bestuur heeft 

de kwestie voorgelegd aan de landelijke 

Geschillencommissie en hoopt het bindend stu- 

dieadvies in de loop van het collegejaar alsnog 

in te kunnen voeren. 

aRChIPRIx vOOR 

SCRIPTIE bOUwkUNdE 

Ir. Anne Seghers, vorig jaar afgestudeerd bij de 

faculteit Bouwkunde, heeft een voorliefde voor 

braakliggende terreinen in de stad waar schijn- 

baar niets mee wordt gedaan. Zij bedacht manie- 

ren om deze plekken van hun negatieve imago af 

te helpen. Eind juni won ze met haar afstudeer- 

scriptie de tweede prijs bij de Archiprix 2008. 

Seghers deed haar onderzoek in Antwerpen. 

Ze analyseerde verschillende wijken en kwam 

zo tot een overzicht van alle braakliggende ter- 

Europese scriptieprijs 

reinen. Vervolgens reconstrueerde zij wat zich 

in de laatste levensstadia van die plekken heeft 

afgespeeld en ging ze na hoe ze door mensen 

gebruikt en beleefd worden. In haar afstudeer- 

scriptie laat Seghers zien hoe men op een posi- 

tieve manier met zulke terreinen op kan gaan, 

bijvoorbeeld door een gevel te bekleden, of door 

een plek te beplanten met berkenboompjes. 

De stichting Archiprix is een samenwerkingsver- 

band van de Nederlandse onderwijsinstellingen 

op het gebied van architectuur, stedenbouw en 

landschapsarchitectuur en reikt jaarlijks prijzen 

uit voor de beste afstudeerplannen van de be- 

trokken opleidingen. 

vERPakkEN vaN CONSUmENTENGOEdEREN 

Mariska van stipdonk heeft begin juni de ‘Golden award’ gewonnen tijdens het european 

eCR Forum in Berlijn. De voormalige masterstudente technologie Management kreeg 

de hoofdprijs voor haar scriptie over het verpakken van consumentengoederen. Ze onderzocht in 

welke verpakking goederen het beste bij de verkooppunten aangeleverd kunnen worden. in haar 

scriptie beschrijft ze de voordelen van het zogeheten ‘shelf Retail Ready Packaging’, een concept 

dat gebruik maakt van losse ‘omdozen’ waarop een afbeelding van de inhoud staat, 

F oto : B a Rt va n o v e R B e e k e Ir. Ilham Saadane 

(links), ir. Charlotte 

Lommen en ir. Marcel 

van ‘t Veer. 

en die direct in de schappen geplaatst kunnen worden. vorig jaar won van stipdonk ook 

al de afstudeercompetitie van het nederlands verpakkingscentrum (nvC). Ze voerde haar onder- 

zoek uit bij Metro Cash&Carry, in nederland beter bekend als de Makro groothandel. De scriptie 

past in het tu/e-profileringsgebied logistics, operations and information systems (lois). 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 1 

F oto : R i e n M e u l M a n

1 8 


XO XN XD XE XR XZ XO XE XK X X X X X X 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8

in chemische processen waarbij sprake is van het omzetten van een grondstof in een 

product speelt katalyse een belangrijke rol. De tu/e heeft zich vanaf haar ontstaan 

beziggehouden met dit voor de industrie belangrijke gebied. Het kon dan ook niet 

ontbreken als een van de onderzoeksprofileringsgebieden van de universiteit. 

Profileringsgebied Catalysis 

and Process engineering 

Een katalysator, een stof die de snelheid 

van een reactie bepaalt zonder daarbij zelf 

verbruikt te worden, is het controlemechanisme 

dat chemische conversieprocessen 

stuurt. De efficiëntie van een proces in 

termen van energie- en materiaalverbruik 

is er sterk van afhankelijk. Onderzoek aan 

nieuwe katalysatoren en begrip van de 

werking van bestaande katalysatoren en 

nieuwe reactortypen is en blijft belangrijk 

voor de grote chemische industrieën 

zoals Shell, DSM, Akzo, Unilever en het 

vroegere Engelhard dat nu onderdeel is 

van BASf. Het is een onderzoeksgebied 

waar Nederland van oudsher sterk in is. 

‘Maar vaak hebben de grote chemische 

industrieën de mogelijkheid niet te onderzoeken 

waarom een katalysator werkt 

zoals die werkt en dan is het ook lastig 

om vast te stellen hoe je die zou kunnen 

verbeteren om het proces nog sneller en 

efficiënter te laten verlopen’, zegt prof.dr. 

Rutger van Santen, hoogleraar katalyse en 

Anorganische Chemie. 

Moleculair inzicht 

Prof.dr. George Schuit, de eerste TU/ehoogleraar 

Anorganische Chemie, is al in 

de jaren zestig begonnen om in samenwerking 

met de industrie nieuwe katalytische 

systemen te begrijpen, te ontwikkelen en 

te manipuleren op basis van moleculair 

Een roterende schijfreactor. Rotatie zorgt 

ervoor dat gas- en vloeistofstromen makkelijker 

en sneller met elkaar in contact komen. 

inzicht. Dat was in die tijd, toen rekenmethoden 

en computers nog niet zover ontwikkeld 

waren en alleen de net opkomende 

spectroscopische methoden informatie 

leverden, een niet geringe ambitie. In 

Eindhoven is die lijn voortgezet tot op de 

dag van vandaag: het beschrijven van katalytische 

processen door het macroscopische 

te verbinden met wat er op moleculaire 

schaal gebeurt. Hoe veranderen de atomen, 

zowel van de reagerende moleculen als 

van de katalysatoren, van positie? Wat zijn 

daarbij de spelregels? ‘Eindhoven is daar 

redelijk uniek in’, benadrukt Van Santen, 

‘in Nederland maar ook in de wereld. De 

afstand tussen de moleculaire chemie zoals 

die in mijn groep en ook in die van prof.dr. 

Bert Meijer bedreven wordt, en de fysische 

technologie en de reactortechnologie is 

heel klein.’ 

Prof.dr.ir. Jaap Schouten, hoogleraar 

Chemische Reactortechnologie, beaamt dit. 

‘In mijn groep ontwikkelen en ontwerpen 

we nieuwe reactortypen die we eerst op 

labschaal uittesten en daarna zo mogelijk 

ook samen met de industrie in de praktijk 

toepassen. Wij werken bijvoorbeeld aan 

microreactoren en aan gestructureerde 

meerfasenreactoren en een belangrijk aandachtspunt 

daarbij is hoe je een katalysator 

op een efficiënte manier in die reactoren 

kunt opnemen. Uit dat soort onderzoek volgen 

dan vaak ook weer aanwijzingen hoe je 

de katalysator kunt aanpassen of verbeteren 

om een proces nog efficiënter te maken. De 

onderzoekgebieden katalyse en reactortechnologie 

versterken elkaar dus.’ 

De chemische industrie is een conservatieve 

industrie waar sterk vertrouwd wordt 

op bestaande concepten en technische 

afschrijftermijnen erg lang zijn. Nieuwe 

concepten zoals microreactoren zullen dan 

ook niet overal meteen grootschalig ingezet 

gaan worden. ‘Maar in op zichzelf staande 

systemen, bijvoorbeeld in geminiaturiseerde 

reactoren voor het produceren van 

waterstof voor brandstofcellen in mobiele 

toepassingen, kun je dankbaar gebruik 

maken van deze technologie. Ook voor 

kleinschalige productie in de fijnchemie 

en de farmaceutische industrie zijn er 

kansrijke mogelijkheden’, zegt Schouten. 

‘Het grote voordeel van microreactoren is 

dat je door lokaal te mengen, te verwarmen 

en andere bewerkingen uit te voeren, een 

proces heel gecontroleerd, volledig geïntegreerd 

en continu kunt laten verlopen in 

plaats van de processtappen op de klassieke 

manier in verschillende reactoren afzonderlijk 

en batchgewijs uit te voeren.’ 

Procesintensificatie 

Het zijn niet alleen microreactoren waar 

de groep van Schouten aan werkt. Nieuwe 

reactorconcepten kunnen ook op grotere 

schaal besparing van energie en materiaal 

tot gevolg hebben. Er is inmiddels een 

Europese Roadmap Procesintensificatie 

uitgevoerd waarin de mogelijkheden op 

een rij zijn gezet. Schouten: ‘Je kunt een 

proces intensiveren door de krachten op de 

reagerende gas- en vloeistofstromen te vergroten 

waardoor ze makkelijker en sneller 

met elkaar in contact komen. Dat kan door 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 1

2 0 

XO XN XD XE XR XZ XO XE XK X X X X X X 

bijvoorbeeld rotatie in te voeren. Zo werken 

we nu aan een zogenoemde multiple spinning 

disks-reactor, twee roterende schijven 

die je kunt verwarmen of koelen en waarvan 

je het oppervlak kunt structureren of 

op een slimme manier van katalysatoren 

kunt voorzien. Door een aantal sets van 

schijven achter elkaar te plaatsen kun je 

een hele chemische fabriek bouwen. Daar 

is ook bij de grote chemische industrieën 

belangstelling voor. We zijn met hen en 

met apparatenbouwers in gesprek om tot 

een vervolgproject op dit gebied te komen. 

Hoe breng je dit concept in praktijk is 

dan een praktische vraag. Maar ook veel 

fundamentele vragen over bijvoorbeeld 

stof- en warmteoverdracht in een complexe 

roterende stroming van kleine gasbelletjes 

in een vloeistof, moeten nog opgehelderd 

worden.’ 

Met de huidige aandacht voor grondstoffen- 

en energiebesparing staan ook methoden 

om de efficiëntie van chemische 

processen te verhogen in de belangstelling. 

Van Santen: ‘Om uit olie brandstoffen en 

polymeren te maken heb je katalysatoren 

nodig, voor elke nieuwe stap een nieuwe 

katalysator. Als de grondstof verandert en 

je uit kolen, aardgas of biomassa brandstof 

wilt maken, heb je weer andere katalysatoren 

nodig. Dat kunnen legeringen zijn, 

sulfides of anorganische vaste zuren. Als je 

het proces op moleculaire schaal begrijpt, 

kun je vervolgens bedenken hoe je zo’n katalysator 

kunt aanpassen om de efficiëntie 

van het proces te verhogen. We weten nu 

dat de vorm van de katalytische deeltjes een 

rol speelt, voor sommige processen moeten 

ze veel randen hebben, voor andere juist 

heel vlak zijn. Niet alleen de chemie maar 

ook de structuur is van belang. Het feit dat 

je die nu ook kunt voorspellen, beheersen 

en maken is natuurlijk heel spannend.’ 

De brandstoffen leveren vervolgens in 

weer een ander chemisch proces energie 

en ook daar spelen katalysatoren een rol. 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 

Prof. Rutger van Santen 

(links) & prof. Jaap 

Schouten met reactor. 

Om de schadelijke uitstoot van auto’s en 

energiecentrales tot een minimum te beperken 

is daarbij niet alleen kennis nodig 

van katalyse, ook procesregeling speelt 

bijvoorbeeld een essentiële rol. Daarvoor 

is ook samenwerking over de grenzen van 

de faculteit Scheikundige Technologie 

nodig. Schouten: ‘Samen met de faculteit 

Elektrotechniek hebben we onderzoek uitgevoerd 

naar de beperking van de uitstoot 

van dieselmotoren. Onze rol was om de 

chemische en katalytische aspecten van de 

reacties in de autouitlaat te ontrafelen, te 

kijken welke tijdconstanten daar spelen. 

fundamentele kennis omtrent de katalyse 

en de reactiekinetiek in een dergelijk 

dynamisch proces en kennis van de procesregeling 

die in het motormanagementsysteem 

is ondergebracht, leveren samen 

de benodigde inzichten om de emissies 

in de autouitlaat te verlagen. Dezelfde 

samenwerking tussen onderzoekers op 

het gebied van katalyse, procesregeling 

en reactortechnologie kunnen ook andere 

productieprocessen energie- en materiaalzuiniger 

maken. Snel en zeer kort lokaal 

verwarmen waardoor de katalysator precies 

op het moment dat de reactanten langskomen 

actief wordt bijvoorbeeld. Dat kan al 

op kleine schaal in microreactoren, maar 

we denken ook over methoden om dat op 

grotere schaal te doen.’ 

Industriële partners 

Bij nagenoeg al het onderzoek zijn industriële 

partners betrokken, bijvoorbeeld via 

projecten gefinancierd door de Stichting 

Technische Wetenschappen (STW) maar 

ook in bilaterale projecten. Nu de chemische 

industrie steeds minder hoog-risicoonderzoek 

zelf doet of kan doen, komen ze 

steeds meer naar de universiteiten met hun 

vragen. Van Santen vindt dat een goede 

ontwikkeling. ‘Het is natuurlijk verstandig 

om je onderzoek goed te laten aansluiten 

bij de praktijk en de industrie kan vaak 

beter beoordelen of iets tot succes kan leiden. 

Je moet je als onderzoeker tegenwoordig 

ook onderdeel voelen van een netwerk, 

je hebt een iets andere rol dan de traditionele 

universitaire onderzoeker. Dat is 

trouwens gemakkelijker nu de universiteit 

ons vakgebied als profileringsgebied heeft 

aangegeven. Dan heb je met alle groepen 

samen voldoende kritische massa en kun 

je je mensen veroorloven die zich wat meer 

met die netwerken bezighouden.’ 

Enzymen 

Als de aandacht van de industrie verschuift 

naar andere grondstoffen, volgt ook het 

onderzoek die lijn. katalyse speelt ook 

een rol bij waterstofproductie en - opslag 

en ook biomassa als grondstof is voor de 

katalytische groep van Van Santen nu een 

belangrijk onderwerp. Enzymen dienen als 

voorbeeld om katalytische reacties te begrijpen 

en ervan te leren, maar ook als basis 

om katalysatoren te maken. ‘Synthetische 

katalysatoren zijn breder inzetbaar, onder 

extremere condities, dan enzymen, maar 

enzymen hebben iets bijzonders. Ze zijn 

oplosbaar in water, hydrofiel dus, maar 

de binnenkant stoot juist water af, die is 

hydrofoob. Wij zijn ook katalysatoren gaan 

maken die zowel hydrofoob als hydrofiel 

zijn. kubusjes van silica met goed gedefinieerde 

organische groepen eraan die de 

functie bepalen. We maken zo hele mooie 

driedimensionale structuren met een 

functie die lijkt op die van enzymen. Daar 

is zelfs een bedrijfje uit ontstaan: Hybrid 

Catalysis.’ Persoonlijk is Van Santen ervan 

overtuigd dat zonne-energie een grotere rol 

zal spelen dan biomassa voor de oplossing 

van het energieprobleem: ‘De opbrengst 

per eenheid oppervlak is een factor 10 tot 

100 meer en er ligt een grote uitdaging dat 

te realiseren. Ook daar spelen katalysatoren 

een rol.’ 

Een andere, nog grotere uitdaging ziet Van 

Santen in het Instituut voor Complexe 

Moleculaire Systemen (ICMS) dat hij 

samen met een aantal andere hoogleraren 

recentelijk heeft opgericht, onder anderen 

met Schouten en Meijer, maar er zijn ook 

wiskundigen en informatici bij betrokken. 

Van Santen: ‘Mijn droom is dat katalysatoren 

zichzelf gaan optimaliseren, zich 

gaan aanpassen aan gewijzigde omstandigheden. 

Dan praat je over processen op 

nanometerschaal. Dan praat je over self 

assembly. Descartes zei ooit dat je geen 

systeem kunt ontwerpen dat zichzelf verbetert, 

maar inmiddels bestaan er evolutionaire 

computerprogramma’s en zelflerende 

systemen. Het is een onderzoeksveld met 

grote beloften.’

PUBLIEKSDAG 

Daar krijg je energie van! 

zondag 5 oktober van 12 tot 17uur 

Where innovation starts 

www.tue.nl/publieksdag

2 2 

B E L E I D 

Rob van Gijzel is sinds april 2008 de nieuwe burgemeester van 

eindhoven. De inwoners van de stad hebben hem per referendum 

gekozen, dus een groter mandaat kan hij zich niet wensen. van Gijzel 

praat over zijn plannen met de stad, het studentenleven en zijn visie op 

de tu/e. ‘De universiteit mag van mij veel groter worden. Graag zelfs.’ 

van Gijzel: 

‘studenten, 

kom naar 

eindhoven!’ 

Het is voor Van Gijzel geen probleem zijn 

stad te bewieroken; het ambassadeurschap 

dat bij zijn taak als burgemeester hoort, 

is hem op lijf geschreven. Misschien wel 

meer dan dat, hij is oprecht verheugd over 

de ontwikkelingen in Eindhoven. Met groot 

enthousiasme dist hij op: ‘We zijn top in 

evenementen. We zijn de sociaalste en 

groenste stad. We zijn helaas ook de crimineelste, 

maar volgens de Nieuwe Revu 

óók de leukste. Het is dé kroegenstad, waar 

zie je zoveel cafés in één straat als op het 

Stratumseind?’ Hij maakte er in zijn vrije 

uurtjes een ABC van. De S? Natuurlijk, 

Studentenstad. ‘Daarom wordt door de 

gemeente, de TU/e en fontys nu geld bijeengebracht 

om Eindhoven aantrekkelijker 

te maken voor studenten. Er mag namelijk 

nog wel een slag gemaakt worden.’ 

Eindhoven studentenstad 

Waarom wil Eindhoven een levendige studentenstad 

worden? ‘Uiteindelijk willen we 

studenten trekken, die we vervolgens nodig 

hebt voor de economische ontwikkeling 

van de regio. We kunnen hier echt iedereen 

gebruiken die techniek in de vingers heeft. 

De studentenperiode is daarom belangrijk: 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 

heb je het naar je zin, dan wil je in een stad 

blijven.’ 

Op basis van bevolkingsomvang heeft 

Eindhoven veel studenten, ongeveer elf 

procent, zo’n 24.000 studerenden. ‘Maar 

slechts vier procent woont daadwerkelijk 

in Eindhoven. Dat is te weinig. De vraag is 

dus: hoe maken we het zo aantrekkelijk dat 

studenten hier komen wonen? Huisvesting 

is daarbij belangrijk. Goede kamers voor 

een betaalbare prijs. Sport is aantrekkelijk, 

dat is al goed, maar we gaan dat verder 

uitbouwen met nieuwe voorzieningen en 

verbeterde faciliteiten, zoals de atletiekbaan 

die we naar nationaal niveau willen tillen. 

Ook het uitgaansleven moet goed zijn, en 

moet zich voor een groot deel in de stad 

afspelen. Daarom denken we erover na 

hoe we activiteiten van de Bunker naar 

de stad kunnen brengen (het Eindhovens 

Studenten Corps is in onderhandeling over 

een monumentaal pand in het centrum van 

Eindhoven -red.). De organisatiegraad van 

technische studenten is laag, de studentenverenigingen 

moeten eigenlijk groter. Maar 

de eerste stap is dat studenten hier komen 

wonen. We gaan er alles aan doen om dat 

voor elkaar te krijgen.’ 


Rob van Gijzel wil van Eindhoven een 

echte studentenstad maken. 

Van Gijzel zei het al: iedereen die opgeleid 

is in techniek is hard nodig voor het 

bedrijfsleven van Eindhoven. Daarom zou 

de TU/e volgens de PvdA’er veel groter 

mogen, in aantallen studenten. ‘Maar 

het kan helaas niet veel groter, omdat het 

aantal studenten met interesse in techniek 

te klein is. Er zijn twee problemen. Er is 

een demografisch verhaal: de aanwas van 

onderaf is relatief klein; en twee: jongeren 

kiezen voor andere vakken. Die eerste trend 

is iets waar een burgemeester niets aan kan 

veranderen’, zegt de geboren Eindhovenaar 

met een grijns. ‘De keuze voor een technische 

studie blijkt ook moeilijk te beïnvloeden.’ 

Techniek 

‘Het imago van techniek is ‘saai’, stelt Van 

Gijzel vast. ‘Terwijl je in Eindhoven kunt 

zien dat dit niet geval is. Het is geen saai 

lab waarin je opgesloten zit. Techniek is 

een biotoop met technici uit de hele wereld,

die kennis, kunde en creativiteit uitwisselen 

om producten te ontwikkelen. We 

willen dit graag aan jonge mensen laten 

zien.’ Daarom wordt een plan ontwikkeld 

om scholieren uit heel Nederland in 

Brabant uit te nodigen om hier te komen 

kijken. ‘We willen ze gratis een weekend 

aanbieden waarin ze door de provincie 

tuffen om Tilburg, Den Bosch, Breda en 

Eindhoven te bezoeken. Dat zal ze zeker 

aanspreken.’ En wat als er morgen vijftienhonderd 

jongeren aan de poort van de 

stad staan om hier techniek te studeren? 

‘Dan stellen we alles in het werk om ze op 

te vangen. Alles.’ 

Kenniswerkers 

De economie van Eindhoven is voor een 

groot deel afhankelijk van de bereidheid 

van kenniswerkers – zowel uit Nederland 

als daarbuiten – om naar Brabant te verhuizen. 

Is Eindhoven op dit moment aantrekkelijk 

voor deze mensen? ‘Het leuke is dat 

het antwoord gewoon ‘ja’ is. Ze vinden hier 

hoogwaardig onderwijs en hoogwaardige 

voorzieningen in een stabiele omgeving. 

Deze mensen trekken de hele wereld rond 

en vinden hier dynamiek, maar vooral ook 

de ruimte en rust die niet overal aanwezig 

is. In het verleden dachten we dat ze louter 

op zoek zijn naar de dynamiek van de stad. 

Maar dat is niet helemaal waar, ze willen 

soms ook met hun gezin rustig de natuur 

in. We hebben overigens een paar stevige 

concurrenten waar het gaat om toptechnologische 

centra in Europa. München is 

een hoogwaardige economie met een hoge 

levenstandaard in de buurt van de Alpen 

en de Middellandse Zee. Helsinki, een stad 

die op het gebied van cultuur erg veel te 

bieden heeft. Met die steden moeten wij 

ons kunnen meten. Dat is een opgave.’ 

Wat moet er volgens Van Gijzel nog gebeuren 

om aantrekkelijker te worden als 

vestigingsstad? ‘De stedelijke allure moet 

beter; de voorzieningen mogen op een 

hoger niveau. Het Van Abbemuseum is 

van nationaal – continentaal niveau. Het 

Muziekcentrum is dat ook. Dat heb je 

nodig. De Stadschouwburg is nationaal – 

regionaal. Deze categorie is helaas dun gezaaid 

in Eindhoven. We hebben weer wel 

veel voorzieningen op lokaal – regionaal 

niveau. Maar dingen waarvoor mensen uit 

het hele land komen, zijn er te weinig.’ 

Toch zegt inmiddels niemand meer dat 

Eindhoven saaie stad is, is de overtuiging 

van de burgemeester. ‘En het wordt nog 

beter. Je zult versteld staan van wat hier de 

komende tien jaar gaat gebeuren.’ 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 2 3

2 4 

onderzoek 

nieuws 

SImUlaTOR Om mOEIlIjkE 

bEvallING TE OEfENEN 

Het aantal sterfgevallen bij bevallingen is nog 

altijd te hoog. Dit komt onder andere door 

gebrekkige communicatie. Om te kunnen oe- 

fenen met probleemgevallen en zo het aantal 

sterfgevallen te beperken, ontwikkelen artsen 

en onderzoekers van de Technische Universiteit 

Eindhoven (TU/e), Maxima Medisch Centrum 

(MMC) en het European Design Centre (EDC) 

een patiëntsimulator voor bevallingen. Met 

behulp van ‘virtual reality’-technieken kunnen 

artsen en verloskundigen een problematische 

bevalling, een stuitligging bijvoorbeeld, naspe- 

len in een bijna levensechte omgeving. 

Eind juni werd een eerste versie van de pa- 

tiëntsimulator gepresenteerd in het MMC 

in Veldhoven. In de komende periode wordt 

de patiëntsimulator verder doorontwikkeld. 

Hiervoor krijgen de TU/e, het MMC en het EDC 

1,5 miljoen euro subsidie uit het zogeheten 

programma ‘Pieken in de Delta’. De TU/e en het 

MMC zijn vorig jaar een strategische samen- 

werking overeengekomen om verloskundige 

technologieën te ontwikkelen. Het gaat om 

een contract met een looptijd van tien jaar en 

voorziet in tien postdocplaatsen en 52 AIO- 

plaatsen, waarvan veertig op de TU/e. 

TwEE vIdI’S EN TwEE vENI’S 

vOOR TU/e-ONdERzOEkERS 

TU/e-onderzoekers dr. Christian Müller en 

dr. Jeanine Prompers krijgen van NWO een Vidi- 

subsidie van maximaal zes ton. Deze subsidie 

is bestemd voor succesvolle, vernieuwende 

onderzoekers die na hun promotie een aantal 

Gesteld 

‘het vergelijken van het salaris van topmanagers 

met dat van een minister-president is tekenend 

voor een ‘zesjes-cultuur’.’ 

(stelling bij het proefschrift ‘rejection of 

Disturbances in multivariable motion systems’ 

van matthijs boerlage) 

‘universal design solutions harm the understanding 

of natural and cultural diversity.’ 

(stelling bij het proefschrift ‘Coordination 

of interpersonal Privacy in mediated 

Communication’ van natalia romero herrera) 

De patiëntsimulator 

maakt het mogelijk 

een bevalling 

na te spelen. 

jaren onderzoek op postdocniveau hebben ge- 

daan. Met de subsidie kan de onderzoeker vijf 

jaar lang een eigen onderzoekslijn ontwikkelen 

en één of meer onderzoekers aanstellen. 

Müller (Scheikundige Technologie) gaat onder- 

zoek doen naar nieuwe katalysatoren om door- 

braken op het gebied van homogene katalyse te 

bewerkstelligen. Het onderzoek van Prompers 

(Biomedische Technologie) richt zich op type 2 

diabetes. Spieren van diabetespatiënten bevat- 

ten veel meer vet dan die van gezonde personen. 

Prompers gaat met een MRI-scanner volgen hoe 

het vet in de spier terecht komt en hoe snel het 

wordt verbrand. 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 

F oto : e u R o P e a n D e s i G n C e n t R e 

Dr. Patricia Dankers en dr. Mircea Lazar krijgen 

een Veni-subsidie, van maximaal 208.000 euro. 

Met deze subsidies, voor recent gepromoveerde 

onderzoekers, kunnen zij gedurende drie jaar 

ideeën ontwikkelen en onderzoeken. Dankers 

(Scheikundige Technologie) gaat kijken naar 

multifunctionele medicijnen. Dit zijn slimme 

medicijnen, die door zelf-assemblage ver- 

schillende functionaliteiten bevatten. Lazar 

(Elektrotechniek) gaat onderzoek doen naar 

‘geprivatiseerd openbaar vervoer lijkt een contradictio 

in terminis.’ 

(stelling bij het proefschrift ‘Charge generation in 

molecular materials’ van Dirk veldman) 

‘if it were as easy to cycle in other countries as in 

the netherlands, the world would be a much better 

place.’ 

(stelling bij het proefschrift ‘Crack Propagation 

on highly heterogeous Composite materials’ van 

miguel Patrício) 

‘controllers’, onder de noemer ‘Flexible control: 

saver, better, cheaper’. 

EUROPESE TOPSUbSIdIE vOOR 

TwEE TU/e-hOOGlERaREN 

TU/e-hoogleraren prof.dr.ir. Jaap Schouten van 

Scheikundige Technologie en prof.dr. Harry 

Timmermans van de faculteit Bouwkunde krij- 

gen ieder een Advanced Grant van de European 

Research Council (ERC). Het onderzoek van 

Schouten, die 2 miljoen euro krijgt, richt zich op 

roterende chemische reactoren. Deze reactoren 

worden gebruikt voor de fabricage van hoogwaar- 

dige chemische producten. Een doelstelling voor 

de nabije toekomst is het ontwikkelen van een 

‘rotating chemical plant’, een complete, klein- 

schalige chemische fabriek op een roterende as. 

Timmermans krijgt een subsidie van 2,4 miljoen 

euro. De hoogleraar en zijn onderzoeksgroep 

boekten succes met onderzoek naar stadsontwik- 

keling. De onderzoeksgroep van Timmermans 

krijgt de subsidie voor de ontwikkeling van 

met het hoge gehalte aan leuke vrijgezelle mannen 

in de techniek is het hoog tijd voor een seizoen 

‘techneut zoekt vrouw’.’ 

(stelling bij het proefschrift ‘Polymers in 

nanotechnology: molecular recognition 

and surface modification’ van nicole Papenbotterhuis) 

‘een onderzoek is nooit compleet; er wordt op een 

zeker moment simpelweg een punt achter gezet.’ 

(stelling bij het proefschrift ‘Polyamides: 

hydrogen bonding, the brill transition, and 

superheated water’ van esther vinken)

zogeheten ‘dynamische activity-based mo- 

dels of transport demand’. Dit zijn modellen, 

computersystemen en tools ter ondersteuning 

van stadsontwikkeling. De nadruk ligt op het 

simuleren en voorspellen van de gevolgen van 

nieuwe plannen voor een gebouwde omgeving. 

De Advanced Grants (met duizend aanvragen, 

waarvan 105 gehonoreerd) zijn bedoeld voor 

de top van de Europese wetenschap en dit 

jaar voor het eerst toegekend. Het ERC wil het 

niveau van de wetenschap in Europa een extra 

impuls geven en Europa wereldleider maken op 

onderzoeksgebied. 

PERSOONlIjk mObIEl 

NETwERk mET GlaSvEzEl 

Hoe kun je met glasvezel een mobiel netwerk 

ondersteunen, zodat iemand altijd en overal 

breedband internet heeft? Dr. Bas Huiszoon be- 

dacht hiervoor een oplossing en promoveerde 

begin juni op zijn onderzoek. 

Huiszoon begon met een architectuur die hij 

‘Fiber-to-the-PAN’ (FTTPAN) noemt, waar PAN 

staat voor ‘Personal Area Network’. In dit ont- 

werp staan glasvezelkabels in verbinding met 

kleine antennes die mobiele communicatie 

mogelijk maken, zowel binnen- als buitens- 

huis. Een persoonlijke mobiele breedbandver- 

binding reist via die antennes en het optische 

netwerk met je mee. Vervolgens keek Huiszoon 

naar eenvoudige en goedkope technologieën 

om dit te realiseren. Belangrijk daarbij is dat 

meerdere gebruikers tegelijk toegang heb- 

ben tot het glasvezelnetwerk. Hij kwam uit 

op een bestaande techniek die de signalen 

codeert met de amplitude van een kleur uit 

het kleurenspectrum. Zo kunnen signalen van 

verschillende zenders gelijktijdig verzonden 

worden en zijn ze door de ontvanger weer te 

ontrafelen. Huiszoon ontwierp voor deze tech- 

niek een parallelle en-/decodeerder waarmee 

je meerdere optische signalen gelijktijdig kunt 

versturen en ontvangen. Samen met de vak- 

groep Opto Electric Devices (OED) maakte hij 

vervolgens een eerste proef van een chip voor 

deze en-/decodeerder. Een vervolgversie van 

de chip en het apparaatje eromheen maakte 

hij met het bedrijf LioniX uit Enschede. De 

resultaten zijn veelbelovend aldus Huiszoon. 

‘We kunnen een datasnelheid halen van een 

gigabit per seconde over een glasvezel van 

meer dan twee kilometer. Dat is niet zo snel als 

met optische codering met korte lichtpulsjes, 

maar wel veel sneller dan over een traditioneel 

telefoonnetwerk of coaxkabel. We hebben 

ook laten zien dat we daadwerkelijk meerdere 

Intelligent Vehicles Symposium 

SlImmE vOERTUIGEN OP dE TU/e 

Auto’s en vrachtwagens met sensoren, 

detectoren en geraffineerde navigatiesyste- 

men zullen binnen tien jaar het straatbeeld 

bepalen. Deze slimme voertuigen gaan 

zorgen voor veiliger verkeer, minder opstop- 

pingen en schadelijke uitlaatgassen. Dat 

was de boodschap tijdens het Intelligent 

Vehicles symposium dat half juni op de TU/e 

plaatsvond. De beste ambassadeurs van het 

nieuwe rijden, zijn de slimme auto’s zelf. Op 

de slotdag van het driedaagse symposium 

demonstreerden teams uit de hele wereld 

hun laatste technische snufjes op een afge- 

sloten Kennedylaan. Prof.dr. Henk Nijmeijer 

van de faculteit Werktuigbouwkunde organi- 

seerde het symposium, samen met prof.dr.ir. 

Bart van Arem van de Universiteit Twente. De 

prestigieuze bijeenkomst is sinds 1992 een 

jaarlijks terugkerende gebeurtenis. Nijmeijer 

voorspelt dat de gedemonstreerde vindingen 

in Eindhoven, binnen tien jaar tot de stan- 

daarduitrusting behoren van iedere nieuwe 

auto. ‘Het zijn in mijn ogen meer dan techni- 

sche snufjes. Het gebruik van voetgangerde- 

tectie kan veel dodelijke slachtoffers voorko- 

men. Dat is beduidend meer dan zomaar een 

‘speeltje’ om een auto op te tuigen.’ 

gecodeerde signalen gemixt over het netwerk 

kunnen sturen en ze ook weer kunnen splitsen. 

De cirkel is rond.’ 

GOEdkOPERE mEdICIjNEN 

STaPjE dIChTERbIj 

Zuivere eiwitten spelen een belangrijke rol in 

de strijd tegen kanker. De zuivering kost echter 

veel geld omdat veel chemicaliën nodig zijn. 

Scheikundige dr. Meritxell Martínez i Aragón 

keek hoe dit proces efficiënter kan. Zij promo- 



Demonstratie van een systeem dat de afstand 

tot de voorganger op de weg meet. 

Ook wat betreft files en uitstoot beloven slimme 

voertuigen veel goeds. Sensoren kunnen de 

afstand tot de directe voorganger op de weg 

meten. De bestuurder krijgt een waarschuwing 

als beide voertuigen elkaar te dicht naderen. 

Het is zelfs mogelijk dat de auto zelfstandig gas 

terugneemt. Behalve meer veiligheid en minder 

uitstoot, zorgen slimme voertuigen voor een be- 

tere stroomlijning van het verkeer. De dichtheid 

auto’s per meter weg kan hierdoor omhoog zon- 

der dat het leidt tot extra verkeersopstoppingen. 

Meer asfalt is dus niet de enige oplossing voor 

het fileprobleem. 

veerde begin juli op haar onderzoek. De vraag 

naar ‘pure’ biochemicaliën is groot, vooral 

vanuit de farmaceutische sector. De technologie 

voor de scheiding van biologische producten 

is echter nog niet zover als in de chemische 

technologie. Martínez i Aragón bekeek hoe je 

scheidingstechnologieën, die ontwikkeld zijn in 

de chemische technologie, in kunt zetten in de 

biochemie. Zij richtte zich in het bijzonder op het 

eiwit Immunoglobulin G (IgG).De keuze viel op 

dit eiwit, omdat IgG een belangrijk antilichaam 

is bij de afweer tegen bacteriën en virussen. 

Antilichamen zijn eiwitten die in het bloed wor- 

den gemaakt. Het zijn belangrijke elementen in 

medicijnen tegen ziektes als kanker. 

De zuivering van IgG is erg complex. Met de hui- 

dige productietechnieken houd je nog veel ver- 

ontreinigende stoffen. Martínez i Aragón onder- 

zocht hoe je zuivere eiwitten kunt krijgen door 

vloeistof-vloeistof-extractie. Dit houdt in dat je 

twee niet of slecht mengbare vloeistoffen met 

elkaar schudt. Bepaalde stoffen in de vloeistof- 

fen (zoals eiwitten) verdelen zich op basis van 

‘voorkeur’. Het onderzoek van de Spaanse pro- 

movenda brengt goedkopere medicijnen tegen 

kanker en andere ziektes een stapje dichterbij. 

M A T R I X / 3 / 2 0 0 8 2

F oto ’ s : V i n c e n t V a n d e n H o o g e n 

2 6 

d e V o n k 

P R O F . D R . I R . B A R T T E R H A A R R O M E N y ( 5 6 ) , 

B I O M E D I s C H E B E E l D A N A ly s E 

Hoogleraar gefascineerd door 

het menselijk brein 

Bart ter Haar Romeny is sinds zijn jeugd gefascineerd door reizen, natuurkunde en de 

sterrenhemel maar nu als biomedisch onderzoeker vooral door de manier waarop het 

menselijke brein beelden interpreteert. in 2001 maakte hij de overstap van het academisch 

Ziekenhuis Utrecht naar de tU/e om als hoogleraar een imaginggroep op te zetten. Hij voelt 

zich als leider van zijn groeiende onderzoeksgroep in zijn element, vooral als stimulator die 

zorgt voor ‘olie tussen de wieltjes’. 

‘Ik kom uit een familie met een lange traditie van dominees. 

Mijn grootvader was predikant, maar mijn vader 

werd op zijn 32e de jongste burgemeester van het land. 

Eerst in Wolphaartsdijk, Noord Beveland en later in een 

reeks andere plaatsen. Het gymnasium heb ik in Gouda 

afgemaakt, maar ik mocht met mijn oude Middelburgse 

school mee op een studiereis naar Rome, Florence en 

Napels. Door die trip heb ik me ontwikkeld tot een verwoed 

reiziger. In mijn Delftse studententijd heb ik heel 

wat potten pindakaas bij Calvé in dozen gezet om mijn 

reizen naar Griekenland en Egypte te betalen. Ik reis nog 

steeds graag. Mijn vrouw en ik hebben als backpackers 

zowat alle Arabische landen bezocht, maar ook Myanmar, 

Taiwan, Maleisië, Indonesië, India en Midden- en Zuid- 

Amerika. Het gaat ons steeds om het ontmoeten van mensen 

en het kennis maken met andere culturen. 

Op de middelbare school was ik een echte natuurkunde- 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 

freak. In de kelder had ik eind jaren zestig een laboratorium 

ingericht vol oscilloscopen, flitsbuizen en gedemonteerde 

televisies. 

Oogbewegingen 

Achter in de tuin stond een zelfgebouwde sterrenkijker, 

die in 24 uur ronddraaide en precies de sterren volgde. 

Het experimenteren zat in mijn aard. Het was evident 

dat ik natuurkunde zou kiezen. Ik heb een geweldige 

studententijd in Delft gehad en ben nog steeds bevriend 

met mijn huisgenoten uit die jaren. Halverwege mijn 

natuurkundestudie raakte ik geïnteresseerd in de werking 

van het menselijke lichaam en het brein. Tijdens mijn 

afstuderen in de biofysica heb ik me met oogbewegingen 

beziggehouden. Mensen die ernstig verlamd zijn, hebben 

vaak nog wel controle over de ogen, omdat die vrijwel 

rechtstreeks aan de hersenen gelinkt zijn. Ik bouwde een

oogbewegingdetectorbril en liet verlamde patiënten een 

kaart met letters bekijken. Wij detecteerden naar welke 

letter ze keken en verbonden dat met een typefunctie. 

Uiteindelijk konden de proefpersonen en patiënten 180 

letters per minuut typen. Na mijn studie ben ik promotieonderzoek 

gaan doen in het Buys Ballot laboratorium in 

Utrecht. Daar ben ik me in elektrische stroompjes tussen 

zenuw en spiervezel gaan verdiepen. Ik had een draaibare 

tandartsstoel met apparatuur ingericht en ik liet naalden 

met draadjes van 25 micron in mijn bicepsspieren plaatsen. 

Daarvóór werd er alleen met pleisters op de huid 

gemeten. Ik werkte nauw samen met de afdeling klinische 

neurofysiologie in het academische ziekenhuis. Na mijn 

promotie kreeg ik de vraag of ik als fysicus in dat ziekenhuis 

wilde komen werken. Dat was een schot in de roos. 

Ik gaf leiding aan zes technici bij de afdeling radiologie 

en kreeg als gepromoveerd ingenieur zelfs een plaats in 

de medische staf. Ik heb alle MRI- en de CT- scanners van 

binnen en buiten leren kennen en ik onderhield de contacten 

met Philips. Ik kreeg ook de kans om een tijd achter 

de schermen van een paar Amerikaanse ziekenhuizen te 

kijken. Daar werd de digitalisering van patiëntenonderzoek 

serieus aangepakt. Alle röntgenfilms en lichtkasten 

werden vervangen door beeldschermen. Philips en Bazis 

waren daar ook mee bezig en men was in Nederland op 

zoek naar een testziekenhuis. Ik kreeg als projectleider de 

zegen van de afdeling radiologie en ontving budgetten van 

de overheid en Philips voor personeel en apparatuur. Na 

vier jaar hadden we de eerste digitale röntgenafdeling van 

de grond. Het project resulteerde in het ‘Picture Archiving 

and Communication system’ (PACs). Een soortgelijk 

digitaal archief heb ik in 2007 met steun van Eindhovense 

alumni en van het Universiteitsfonds ook aan de TU/e 

kunnen installeren. Biomedische studenten kunnen gebruik 

maken van geanonimiseerde, echte 3D-beelddata 

van honderden patiënten van over de hele wereld. 

Brein 

Het PACs leidde tot interesse in beeldverwerking en 3Dvisualisatie. 

Dankzij een subsidie van vier miljoen gulden 

van de overheid waren we in staat om zes promovendi aan 

te trekken. Maar hoe kom je aan goede algoritmen voor 

een computerondersteunde diagnose? In Utrecht was ik 

geïntrigeerd geraakt door de precisie waarmee het brein 

werkt. Bij het aansturen van spieren, maar ook in het 

visuele systeem. Die fascinatie leidde tot het plan om het 

brein mathematisch en modelmatig te bestuderen. Ik heb 

in Utrecht en Eindhoven zestien jaar nauw samengewerkt 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 2 7

2 8 

d e V o n k 

met theoretisch fysicus luc Florack, die sinds kort ook in 

Eindhoven als hoogleraar benoemd is. We hebben ons 

jarenlang verdiept in het menselijke visuele systeem. Het 

brein is in staat om enorm snel een gezicht te herkennen. 

Een computer kan dat lang zo snel niet. Die mechanismen 

van het brein zouden we graag begrijpen om ze toe te 

passen. Het netvlies bestaat in feite uit 120 cameraatjes, 

allemaal met verschillende megapixels. We kunnen nog 

zoveel leren van de werking van het brein. Tegenwoordig 

kan men met optische meetmethodes het groepsgedrag 

van cellen bekijken. We maken, geïnspireerd door deze bevindingen, 

wiskundige algoritmes waarmee we patronen 

in de miljoenen pixels kunnen detecteren. De industrie 

aarzelt nog om bepaalde technologie in producten toe te 

passen. 

sommige zaken pakken we daarom zelf aan. 3D-analyse 

van beelden vergt enorm veel pixels die opgeslagen moeten 

worden. Dat gaat ten koste van rekentijd. Het brein 

doet dat allemaal parallel en blijkt dat vaak wiskundig 

optimaal te doen. In de menselijke evolutie is dat door 

zelforganisatie tot stand gekomen. We passen dat principe 

nu toe in onze eigen chips. Postdoc Frans Kanters in onze 

groep (met een achtergrond in de elektrotechniek) is met 

valorisatiegeld van sTW bezig om die chips voor de markt 

te produceren. Er passen 512 signaalprocessoren op één 

chip, die een paar tientjes per stuk kost. Alles wijst er op 

dat dit een succesvolle spin-off kan worden. 

Beeldanalyse is een breed vakgebied. Zo kijkt men naar 

thema’s als beveiliging, visuele inspectie, vingerafdrukken, 

robotiek, forensic science. Met behulp van beeldanalyse 

kun je bijvoorbeeld aan de vorm van een bloedspatje op 

een muur precies afleiden van welke kant de kogel kwam. 

Ik krijg zeker tien verzoeken per jaar om betrokken te zijn 

bij beeldanalyse buiten mijn vakgebied. Maar ik beperk 

me tot medische beelden; voor je het weet verlies je je in 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 

Ter Haar Romeny: ‘Ik ben meer een 

people manager dan een science manager.’ 

allerlei onderwerpen en dat zou het werk in onze groep te 

veel verdunnen. Omdat we goede mensen hebben kunnen 

we het nu aan, ook al lopen we al tegen de grenzen aan. 

soms maken we een uitzondering voor een leuke klus. Zo 

heeft de Universiteit Wageningen eens een beroep gedaan 

op onze kennis van patroondetectie. Op veilingen worden 

pallets met rozen aangeboden en daarmee wordt wel eens 

gesjoemeld. In naam staat er dan een dure soort op de pallet, 

maar in werkelijkheid gaat het om goedkope rozen. De 

uitdaging was om met visuele inspectie snel te zien welke 

van de 460 soorten rozen er voorbijkwam. 

In onze groep hebben we nu zestien assistenten in opleiding. 

De theoretische kern werkt aan algoritmes. Een 

andere groep werkt onder leiding van dr. Anna Vilanova 

aan visualisatie en een nieuw soort imaging: Diffusie 

Tensor Imaging. Het is ontzettend belangrijk om informatie 

helder aan artsen te kunnen presenteren. Er is ook een 

groep actief in het Academisch Ziekenhuis van Maastricht, 

waar ik een deeltijdaanstelling heb. Vijftien procent van 

onze studenten volgt daar een masteropleiding ‘Medical 

Engineering’. De interactie tussen de verschillende groepen 

levert interessante resultaten op. 

Ik ben meer een people manager dan een science manager. 

Ik probeer het beste uit getalenteerde mensen te 

halen. Mijn rol is die van de olie tussen de wieltjes. Zo 

gaan we ieder jaar in augustus met dertig man naar de 

Ardennen. Eerst praten over nieuwe plannen, daarna 

gaan we internationaal koken. Dat is geen probleem met 

de zeven nationaliteiten in de groep. Vorig jaar heb ik de 

hele groep – ik had op internet vliegtickets voor één euro 

kunnen kopen – meegenomen naar het grootste jaarlijkse 

Europese radiologiecongres in Wenen (19.000 deelnemers). 

Zeven jaar heb ik daar als medeorganisator de beste 

computer vision groepen mogen uitnodigen. Omdat ik die 

taak had overgedragen, werd ik nu zelf met mijn groep 

uitgenodigd. Dat was een hoogtepunt. 

China 

Internationale contacten zijn belangrijk. sinds vier jaar 

werkt de faculteit BMT samen met de universiteit van 

shenyang. Ik geef daar ook college en ik heb in die vier 

jaar grote veranderingen in China gezien. In het begin 

spraken de studenten slecht Engels en kregen we soms 

onnozele vragen. Maar de jongste generatie spreekt 

prima Engels en is veel opener. In shenyang zit Neusoft, 

het grootste medical imaging bedrijf in China, zoals wij 

Philips Medical systems hebben. Door de samenwerking 

met de universiteit creëren we onze partners van de toekomst. 

Chinezen hebben nu nog niet het kennisniveau 

van onze studenten, maar het gaat hard. De dag zal komen 

dat China zijn talent zelf nodig heeft. Mijn standpunt is 

dan ook dat je in China niet moet zoeken naar de beste 

studenten: je moet ze zelf maken. Zelf heb ik intussen ook 

veel vrienden gemaakt in China. China is niet te stoppen, 

maar dat hoeft geen bedreiging voor Europa te zijn.’

To make smaller chips... 

...we are looking for the biggest brains. 

ASML ontwikkelt de snelste en nauwkeurigste ic-productie- 

systemen ter wereld. Door continu innovatieve technologie 

toe te passen, kunnen we onze klanten – de grote chip- 

fabrikanten – voorzien van systemen waarmee zij de Wet van 

Moore kunnen blijven volgen. Om de technologie van morgen 

waar te maken, is ASML op zoek naar de beste en vooral de 

meest gedreven technici, die in staat zijn om technologische 

grenzen te verleggen. 

Bezit jij (bijna) een bachelor-, master- of PhD-graad in 

natuurkunde, wiskunde, werktuigbouwkunde, software- 

technologie, elektrotechniek, mechatronica of technische 

bedrijfskunde? En wil je jouw en onze grenzen verleggen? 

Stuur ons vandaag je cv. 

www.careers.asml.com

Altran is the European leader in high technology and innovation 

consulting. Founded in 1982, Altran operates in 20 countries and 

reached a turnover of € 1,495 million in 2006. 

The Group’s Technology and Innovation Consulting Division 

consists of companies whose activities in the design, development, 

industrialisation and production of products and services are 

of high added value. These companies offer innovative and 

personalised solutions to customers operating in sectors such 

as Electronics and High-tech, Telecommunication and Media, 

Energy, Aerospace and Defence. They provide advice and 

expertise for all the stages of a project’s life cycle, including project 

management and systems engineering. 

With more than 400 consultants, Altran is well-established in 

The Netherlands. Every one of them is a top level engineer who 

graduated from a high-ranking European university. The activities 

Our engineers look at the world 

in their own way… and continuously 

strive to reshape it. 

of these professionals centre on telecom, consumer electronics 

and the semiconductor and automotive industry. They also play an 

essential role in the skill centre which focuses on renewable 

energy. 

One of Altran’s key strategic goals is to become an employer of 

choice, enabling you to match your career plan with your personal 

priorities. In a company which is active around the world and 

employs about 17,000 people, your career can even take on an 

international dimension. 

So if you want to reshape the world and want to think tomorrow’s 

technology your own way, don’t wait any longer, check 

www.altran.com/nl 

THE GLOBAL PARTNER IN INNOVATION 

TECHNOLOGY & R&D CONSULTING 

ORGANIZATION & INFORMATION SYSTEMS CONSULTING 

MANAGEMENT & STRATEGY CONSULTING

alumni 

nieuws 

esc naar Ten HagesTraaT 

Het ESC (Eindhovens Studenten Corps) zet 

zich al enige tijd in om de sociëteit te laten 

verhuizen naar de ten Hagestraat 13. De tU/e 

heeft aangeboden het pand in de huidige staat te 

willen kopen van de gemeente en aan het Corps 

ter beschikking te stellen. Er zijn nog financiële 

middelen nodig om de verhuizing te kunnen 

realiseren. Er is al voor een bedrag van 90.000 

euro toegezegd door oudleden van ESC. Wilt 

u meer weten van dit initiatief en wellicht een 

bijdrage leveren? Zie www.helpESCverhuizen.nl. 

alumni Vrijwilligersdag 

alumni kennen hun verantwoordelijkheden. 

Daarom nodigen we hen graag uit voor een 

‘onderhoudsdag’ in en rond de rode Kruis 

Bungalow in Someren. De rode Kruis Bungalow is 

er voor mensen die niet zelfstandig met vakantie 

kunnen door ziekte, ouderdom, handicap of 

sociale omstandigheden. Zij worden er een week 

lang in de watten gelegd door vrijwilligers. Het 

rode Kruis doet er alles aan om de vakanties 

betaalbaar te houden. Ook het onderhoud 

aan bungalow en tuin gebeurt daarom door 

vrijwilligers. Op zaterdag 1 november, tijdens 

de landelijke Vrijwilligersdag, willen we graag 

met een groep gemotiveerde alumni een 

bijdrage leveren aan het onderhoud binnen en 

vooral buiten. Met de winter in aantocht zijn er 

voldoende klussen te doen. Komt u ook? Voor 

meer informatie en aanmelding: 

www.tue.nl/alumnus en klik op alumni 

activiteiten onder het kopje Activiteiten. 

Gezocht 

Tour-de-Francewinnaar op 

FieTs Tu/e-alumnus 

De Spanjaard Carlos Sastre heeft de tour de France 

gewonnen op fietsen van het bedrijf Cervélo, 

de onderneming van tU/e-alumnus Gérard 

Vroomen en de Canadees Phil White. Vroomen 

studeerde in 1995 af aan de tU/e, bij de faculteit 

Werktuigbouwkunde met het afstudeerverslag 

‘Design of an aerodynamic time trial bicycle’. De 

CSC-ploeg van Bjarne riis rijdt exclusief op de 

fietsen van zijn bedrijf. Fabian Cancellara won 

in 2006 Parijs-roubaix op een Cervélo, in 2007 

gevolgd door Stuart O’Grady. En nu is er dus 

de touroverwinning. Het bedrijf telt inmiddels 

ongeveer dertig man personeel. 

Tiw 25 jaar 

De opleiding tiW (technische innovatiewetenschappen, 

voorheen techniek en Maatschappij) 

bestaat 25 jaar. reden voor een aantal feestelijke 

activiteiten dit jaar. Voor alumni is er een reünie 

Van de onderstaande alumni zoeken wij een actueel adres. Kunt u ons hieraan helpen, dan kunt 

u de gegevens telefonisch (040-247 3490) of per e-mail (alumninet@tue.nl) aan ons doorgeven. 

alvast hartelijk dank. 

Naam Studierichting Startjaar studie 

Mw. D.a.M. Boon Bouwkunde 1985 

richard Paauwe Bouwkunde 1997 

Daniel Bohmermann Elektrotechniek 1993 

Ewoud Bonsen Elektrotechniek 1988 

Jan rakels Elektrotechniek 1968 

Jeroen van den Bosch Scheikundige technologie 1994 

roger Janssen technische Wiskunde 1988 

tom Eurlings Werktuigbouwkunde 1997 

Mark Lammers Werktuigbouwkunde 2002 

Casper Jans Werktuigbouwkunde 2004 

Bob Zijlstra Werktuigbouwkunde 2004 

Marcel Walters Werktuigbouwkunde 2005 

Het pand aan 

de Ten Hagestraat. 

op zondag 12 oktober. Wie hierover meer wil 

weten kan kijken op www.tue.nl/25jaartiw. Zie 

op pagina 32 een interview met Harry Lintsen. 

TacHoskroniek gepubliceerd 

Onlangs verscheen een boek over de geschiedenis 

van roeivereniging tachos. De vereniging die 

in 1960 aan de tH Eindhoven van start ging 

als een ondervereniging van het Eindhovens 

Studenten Corps, fuseerde in 1975 met de 

roeivereniging telamon, een ondervereniging van 

studenten gezelligheidsvereniging Demos. Uit 

dit samengaan, dat met het nodige bestuurlijke 

gekrakeel gepaard ging, ontstond roeivereniging 

thêta. De tachoskroniek kan worden besteld via 

ir. Ebel van Dijk, e-mail: ebelvandijk@tiscali.nl. 

De kosten bedragen 20 euro, plus 2,50 euro indien 

het per post moet worden opgestuurd. in de 

alumnispecial van Matrix die in november van dit 

jaar verschijnt, zal er uitgebreid aandacht besteed 

worden aan de initiatiefnemers van dit boek. 

Het eerste Tachosbestuur bij de opening van het 

botenhuis onder de Zeelsterbrug in 1960. 

Rechts staan professor Dorgelo en zijn vrouw. 

Let op: in het najaar komt er weer een 

alumnispecial uit. Deze wordt automatisch 

toegezonden aan alle alumni die in 

alumninet geregistreerd staan. Wilt u zich 

aanmelden als alumnus? 

Ga dan naar www.tue.nl/alumnus. 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 3 1 

F oto : B a R t V a n o V e R B e e k e

3 2 

o n d e R Z o e k 

Bussen die op waterstof rijden en scenario’s voor een 

energieneutrale maatschappij; technische oplossingen 

zijn er genoeg voor dit soort innovaties, maar de 

maatschappelijke barrière is vaak nog te groot, met 

veel betrokken partijen, een complexe organisatie en 

hoge kosten. al 25 jaar buigt de opleiding technische 

innovatiewetenschappen, voorheen techniek en 

Maatschappij, zich over deze thema’s. ‘iedere keer weer 

dat kruispunt. Welke weg biedt het meeste perspectief?’ 

Technische Innovatiewetenschappen 

(TIW) zag in 1983 het levenslicht onder de 

naam Techniek en Maatschappij (TeMa), 

een nieuwe studie in Nederland. ‘De 

oprichting had alles te maken met de problemen 

in die tijd’, vertelt prof.dr.ir. Harry 

lintsen, hoogleraar Geschiedenis van de 

Techniek. ‘Milieu en energievoorziening 

kwamen op als grote vraagstukken. Allerlei 

partijen wilden daar een oplossing voor 

vinden. Maar er was nog veel te weinig 

bekend over innovatieprocessen. Die zitten 

ingewikkeld in elkaar, lopen niet automatisch. 

Er was behoefte aan inzicht in zulke 

processen.’ 

De term innovatiewetenschappen zat nog 

niet in de naam van de opleiding. ‘Maar 

de focus op innovatie is er vanaf het begin 

geweest. De vroegere term verwees vooral 

naar de maatschappelijke component 

van de studie. De naam is in 2004 aangepast, 

maar de ziel van de opleiding bleef 

behouden. De helft van de vakken heeft 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 

Van links naar rechts: TU/e-hoogleraar 

Harry Lintsen, alumnus 

Maarten van Oosterhout en 

student Frans van Herwijnen. 

25 jaar technische 

innovatiewetenschappen 

een technische component’, geeft lintsen 

aan, ‘de andere helft bestaat onder andere 

uit economie, psychologie, sociologie en 

ethiek. Ook hebben we vanaf de beginjaren 

de taak gehad om sociaal-maatschappelijke 

vakken voor de hele TU/e te verzorgen.’ 

Het onderwijsprogramma is wel veranderd 

in de loop van de jaren. ‘Vroeger was het 

vooral multidisciplinair, met veel verschillende 

disciplines naast elkaar. Nu is een 

groot deel ook interdisciplinair, met interdisciplinaire 

methodieken en een mix aan 

disciplines in projecten.’ 

Het aantal inschrijvingen van studenten 

heeft wel eens te wensen overgelaten. 

‘Maar de arbeidsmarkt is nooit een probleem 

geweest voor afgestudeerden’, zegt 

lintsen. ‘Er zijn al meer dan duizend afgestudeerden 

aan het werk gekomen.’ 

Brede blik 

Zo ook ir. Maarten van Oosterhout, 

student TM van 1996 tot 2004. Hij 

werkt nu bij de Milieudienst van het 

samenwerkingsverband Regio Eindhoven 

(sRE), waar hij adviezen geeft aan gemeenten 

over energie en duurzaamheid. Binnen 

zijn team van tien mensen zijn er vijf die 

dezelfde studie gedaan hebben. 

‘Je merkt dat er vraag is naar technologische 

mogelijkheden, ook bij gemeenten’, 

zegt hij. ‘Maar het probleem zit niet in de 

techniek. Het zit in andere factoren, zoals 

de organisatie, de verschillende marktpartijen, 

de kosten. sociale woningbouw 

bijvoorbeeld mag niet te duur zijn, maar er 

wordt dan vaak bezuinigd op energiezuinigheid 

van de woningen. Hierdoor zijn 

de bewoners alsnog meer geld kwijt aan 

woonlasten.’ 

Van Oosterhout heeft tijdens de studie 

vooral een brede blik gekregen. ‘Niet focussen 

op één ding’, zo omschrijft hij het. ‘Ik 

heb tools meegekregen uit verschillende 

disciplines, met verschillende uitgangspunten.’ 

lintsen: ‘Het gaat erom het hele

maatschappelijke speelveld van een project 

in kaart te brengen.’ 

Frans van Herwijnen, derdejaars student 

TIW, deed bijvoorbeeld een eerstejaarsproject 

over stadsbussen in Amsterdam die op 

waterstof lopen. ‘Dat ging uiteraard over 

de techniek, maar ook over allerlei vragen 

als: is deze ontwikkeling haalbaar en wenselijk 

om op grote schaal toe te passen? 

levert het de besparing op die we ervan 

verwachten? Wat zijn de alternatieven? 

Met het project had ik gelijk de essentie 

van de studie te pakken. Het was voor mij 

echt een eye opener. Het was nog groter 

en complexer dan ik had gedacht. Dat 

smaakte naar meer!’ 

Solide basis 

Ook Van Herwijnen voelde zich aangetrokken 

tot het multidisciplinaire karakter van 

de studie. ‘Vanaf dag één zijn we aangemoedigd 

om in discussie te gaan. We worden 

geconfronteerd met alles wat er speelt. 

Mijn blik is aanzienlijk verbreed sinds ik 

studeer.’ 

Tegelijk is Van Herwijnen heel blij met 

de technische component van de studie. 

‘Ik specialiseer me in ICT. Daar krijg ik 

een solide technische basis voor. TIW is 

niet zo soft als mensen aan de TU/e soms 

denken.’ 

De toekomst van TIW is ‘klein maar fijn’, 

zoals hoogleraar Harry lintsen het uitdrukt. 

‘We willen toe naar een jaarlijkse instroom 

van zestig tot negentig studenten. 

Veel groter hoeven we niet te worden.’ 

lintsen noemt TIW ‘echt een opleiding 

van de 21e eeuw.’ ‘Als historicus verwacht 

ik dat duurzaamheid de hele eeuw een 

belangrijk thema zal blijven. Het gaat om 

langdurige processen. Technisch is er al 

zoveel op te lossen, maar de maatschappelijke 

barrière is nog groot. Allerlei scenario’s 

voor een energieneutrale maatschappij 

liggen al op de plank. Maar waarom 

worden ze niet uitgevoerd? Het zijn 

processen met veel mogelijke paden. Het 

gaat erom zicht te krijgen op die paden, in 

voortdurende interactie met de omgeving.’ 

Van Oosterhout herkent die beeldspraak in 

zijn werk. ‘Iedere keer weer dat kruispunt, 

daar gaat het om. Op ieder moment kijken: 

waar staan we nu? Welke weg biedt het 

meeste perspectief?’ 

Van Herwijnen staat binnenkort voor een 

kruispunt in zijn studie. ‘Ik moet nog kie- 

zen tussen de masteropleiding gericht op 

beleid en de opleiding gericht op gebruikers. 

Beide vind ik interessant, de grote 

kwesties én de kleine menselijke keuzes. 

Alles is nog open voor mij, waar ik ben 

over tien jaar en waar de wereld is over tien 

jaar. Dat spreekt me wel aan.’ 

Lustrumviering 

Het thema voor het vijfde lustrum van 

tiW is ‘25 jaar innovatieve kracht van de 

regio eindhoven’. Het lustrumjaar begon 

op 25 augustus 2008, bij de start van 

het academisch jaar. ook intermate, de 

studievereniging van tiW, bestaat 25 jaar. 

‘We maken er een mooi feest van, onder 

meer met een reünie’, zegt oud-voorzitter 

Frans van Herwijnen. alumnivereniging 

iteM grijpt eveneens de kans aan voor 

een reünie. ‘We willen leden werven en 

nieuwe activiteiten ontplooien’, aldus 

iteM-bestuurslid Maarten van oosterhout. 

Meer informatie over het lustrum is 

te vinden op de speciale lustrumsite: 

www.tue.nl/25jaartiw. 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 3 3

F oto : B a R t V a n o V e R B e e k e 

3 4 

o n d e R Z o e k 

in het jaar 1908 won de duitse medicus Paul 

ehrlich de nobelprijs voor zijn onderzoek naar 

het immuunsysteem. Van hem stamt het beeld 

van de ‘magic bullet’, een magisch projectiel dat in 

het lichaam op zoek gaat naar de ziekteverwekker 

en deze onschadelijk maakt, terwijl de rest van 

het lichaam gespaard blijft. een eeuw later hoopt 

biomedisch technologe Maartje Bastings met een 

nieuwe techniek – en een toptalentbeurs – 

een belangrijke bijdrage te leveren aan het 

ontwikkelen van zo’n magische kogel. om 

dit voor elkaar te krijgen, is ze van plan een 

deel van een virus na te bouwen. 

Maartje Bastings doet onderzoek 

aan moleculaire ‘handjes’ 

in de macro-organische chemie 

(‘magic bullet’). 

M Ma at tr ri ix x / / 3 3 / / 2 2 0 0 0 0 8 8

een kunstmatig 

virus met vijf vingers 

‘Het is een beetje uit de hand gelopen’, zegt de promovenda. 

Ze doelt op het feit dat ze naast haar studie 

Biomedische Technologie – waar ze cum laude haar 

master haalde – ook met goed gevolg het conservatorium 

afrondde. En dat binnen vier jaar. ‘Ik speel dwarsfluit en 

was net een paar maanden bezig aan het conservatorium 

in Tilburg toen ik mijn wiskundesommetjes echt begon te 

missen’, vertelt Bastings. Ze besloot daarom BMT te gaan 

studeren. ‘Ik besloot het conservatorium ernaast te blijven 

doen zolang het goed ging.’ En het bleek tot het einde 

goed te gaan. Ze mag zich daarom ook gediplomeerd 

dwarsfluitiste noemen. 

Bastings weet wat ze wil; ze koos bewust de scheikundige 

richting binnen BMT. ‘scheikunde is toch het enige vakgebied 

waar je echt nieuwe dingen maakt. Je kunt iets creëren 

wat doet wat jij wilt dat het doet.’ Een dag na het behalen 

van de vereiste vakken stond ze voor de deur van het in 

2002 voor studenten BMT en scheikundige Technologie 

opgerichte spinozalab. ‘Daar kun je als student meewerken 

aan wetenschappelijk onderzoek, bijvoorbeeld als 

hulpje van een promovendus. Dat was een heel goede 

leerschool.’ Ze wist namelijk al heel snel dat ze wilde gaan 

promoveren. 

Toptalent 

Afgelopen jaar schreef Bastings (24) een onderzoeksvoorstel 

waarmee ze een NWO-toptalentsubsidie van 180.000 

euro binnensleepte. Daarmee kan ze de komende vier jaar 

haar eigen promotieonderzoek financieren in de groep van 

prof.dr. Bert Meijer (Molecular science and Technology). 

‘We willen een soort moleculaire handjes maken met vijf 

vingers, die zich kunnen hechten aan specifieke doelen, 

zoals tumoren of ziekteverwekkers.’ Als aan deze handjes 

een medicijn wordt vastgemaakt, komt dat alleen op de 

plek terecht waar het nodig is. Daardoor kan de dosis van 

het medicijn worden verkleind, zodat er minder risico is 

op bijwerkingen. 

Het onderzoeksvoorstel maakte voldoende indruk op 

de jury om haar uit te nodigen het onderzoeksvoorstel 

in Den Haag te komen presenteren en verdedigen. ‘Dat 

was in april, maar toen was ik halverwege mijn stage bij 

Caltech in Californië. Het voelde wel raar om voor een 

half uur terug te vliegen.’ Gelukkig was het niet voor niets: 

Bastings wist de jury tijdens de bijeenkomst te overtuigen 

van haar persoonlijke kwaliteiten en kreeg de beurs. 

Armen 

Bastings en haar toekomstige collega’s hebben zich laten 

inspireren door Moeder Natuur. Bepaalde virussen – bacteriofagen 

– die bacteriën als gastheer gebruiken, hebben 

een kop met vijf armen die zich hechten aan het oppervlak 

van hun slachtoffer. De armen hebben uiteinden die 

binden aan specifieke eiwitten die zich op de buitenkant 

van de bacterie bevinden. Daardoor hecht de bacteriofaag 

zich uitsluitend op de juiste plaats. Eigenlijk herkent het 

virus niet de bacterie, maar het oppervlakte-eiwit waaraan 

zijn armen blijven plakken. 

Van die kieskeurigheid van virussen maken biochemici 

gebruik bij een techniek die ‘phage display’ wordt genoemd. 

Dat is een techniek om eiwitten te vinden die 

zich hechten aan specifieke doelen in het menselijk 

lichaam. Hierbij wordt een vloeistof met genetisch gemodificeerde 

bacteriofagen over een sample heen gespoeld. 

De vloeistof bevat duizenden typen virussen, waarvan de 

armen elk uitlopen in een uniek eiwit. Alleen de bacteriofagen 

met het juiste eiwit aan het uiteinde van de armen 

blijven aan het sample hangen. Deze worden vervolgens 

opgekweekt, zodat uit de genetische code van de bacteriofaag 

kan worden afgeleid welk eiwit aan het sample 

bleef plakken. Dat eiwit kan dan worden gebruikt om de 

bestanddelen van het sample terug te vinden in hun natuurlijke 

omgeving: het menselijk lichaam. 

Bouwplan 

Bastings wil de kop van de bacteriofaag namaken, een 

kunstmatig virus als het ware, inclusief het vijftal armen. 

‘Het blijkt dat een handje met vijf vingers wel honderd 

maal beter blijft plakken dan een hand met één vinger’, 

zegt ze. ‘Als namelijk een vinger losschiet, dan zit het 

handje nog met vier vingers vast.’ Ze is vooralsnog niet 

van zins af te wijken van het bouwplan van de natuur. 

‘We zouden met hetzelfde gemak een paar vingers minder 

of meer kunnen maken, maar we gaan ervan uit dat 

de natuur niet voor niets op vijf is uitgekomen.’ 

Dat het principe werkt, is inmiddels aangetoond in de 

groep waarin Bastings komt te werken. ‘Ze hebben een 

kunstmatig virus gebruikt om collageen zichtbaar te 

maken onder de microscoop’, vertelt ze. Het eiwit collageen 

vormt bundels die zorgen voor de stevigheid van 

weefsel. De onderzoekers gebruikten weefsel van de 

hartspier, dat veel collageen bevat. Aan de armen van het 

kunstvirus werd een eenvoudig eiwit vastgeplakt waarvan 

bekend is dat het aan collageen bindt. Ook plakten ze 

een fluorescent eiwit aan de kop van het synthetische 

virus. Doordat het kunstvirus aan collageen blijft hangen, 

en niet op andere plekken in het weefsel, lichten de collageenbundels 

duidelijk op onder de microscoop. ‘Als je 

dit met een kunstvirus met één arm doet, zie je helemaal 

niets’, zegt Bastings. ‘Het is echt essentieel dat je meerdere 

armen gebruikt.’ 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 3 5

3 6 

S a M E n W E r K i n G M E t G r O O t B E D r i J F 

s A M E N W E R K I N G T U/ e E N P H I l I P s l I G H T I N G 

grillige plasmalampen 

bieden nog veel verrassingen 

de geheimen van 

gasontladingslampen, zoals 

tL-buizen, spaarlampen en 

hogedruklampen, zijn nog lang 

niet allemaal ontrafeld. genoeg 

reden voor de groep elementaire 

Processen in gasontladingen 

(ePg) van de faculteit technische 

natuurkunde om samen te 

werken met Philips Lighting. 

al meer dan vijftien jaar. 

De formele samenwerking tussen de TU/e 

en Philips lighting begon in 2000. Voor 

die tijd waren er al jarenlang informele 

contacten. De fysica van gasontladingen 

en het opwekken van licht door plasma’s 

(geïoniseerd gas) stond hoog op de agenda 

van het Philips Natlab. 

Toen de research in het begin van de jaren 

negentig rechtstreeks betaald werd door 

de divisie lighting, kwamen er meer contacten 

met de TU/e. Vaak in de vorm van 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 

gezamenlijke begeleiding van stagiairs 

en afstudeerders. ‘In totaal wel meer dan 

dertig in vijftien jaar’, zegt dr. Joost van der 

Mullen van de groep EPG. ‘En sinds 1996 

zijn er zestien mensen gepromoveerd op 

het thema lichtopwekking. Ook een behoorlijk 

aantal.’ 

In 2000 hebben de partijen de samenwerking 

geformaliseerd. Ir. Klaas Vegter, Chief 

Technology Officer van Philips lighting, 

heeft zich toen verbonden aan een programma 

van vijf jaar. Twee promovendi 

werden rechtstreeks door Philips betaald 

terwijl Philips ook substantiële ondersteuning 

verleende aan sTW-projecten. In 2003 

werd Philipsmedewerker prof.dr.ir. Marco 

Haverlag deeltijdhoogleraar aan de faculteit 

Technische Natuurkunde. 

De samenwerkingstermijn werd na een 

paar jaar verlengd met nog eens vijf jaar. 

‘In een samenwerking op lange termijn 

kunnen we echt iets opbouwen, is de gedachte 

daarachter’, zegt Vegter. 

Het onderzoek binnen de samenwerking 

richt zich op allerlei aspecten rond plasma’s. 

Er zijn nog veel geheimen, bijvoorbeeld 

over de energiebalans van de lamp, 

het transport van deeltjes en straling in het 

F oto ’ s : B a R t V a n o V e R B e e k e 

Joost van der 

Mullen (links) en 

Klaas Vegter bij de 

onderzoeksopstelling 

waarmee de 

lichtopbrengst van 

verschillende lampen 

wordt gemeten. 

plasma, de chemische reacties in de lamp en 

de reacties tussen de vulling en de omhulling 

van de lamp. 

‘De plasmatoestand is ontzettend grillig’, 

zegt Van der Mullen. ‘Er is zoveel variatie 

in materiaaleigenschappen. Het medium 

is sterk niet-lineair en daarom lastig te kennen, 

laat staan te voorspellen.’ Vooral ook 

het ontsteken van de lampen is een probleem. 

Het is een uitdaging een techniek te 

vinden om dit betrouwbaar maar toch eenvoudig 

en veilig (het gaat om hoogspanning) 

te kunnen doen. Dat vraagt om spelen met 

elektronica: pulsen langer of korter, sneller 

achter elkaar. Het is een wild proces, steeds 

anders, afhankelijk van de omstandigheden. 

We moesten de variaties er systematisch uithalen. 

Met modelling en experimenten.’ 

Kwik 

Onderzoek is er ook naar metaalhalogenide 

lampen waar onder andere kwik in zit, lampen 

die veel licht opwekken zoals stadionverlichting. 

‘Voor kwik gelden heel strenge 

regels in de huidige trend van duurzaamheid’, 

zegt Vegter. ‘Terwijl de hoeveelheid 

kwik in lampen tot een minimum is teruggebracht.’ 

Hij wijst op een experimentele 

Tl-lamp in zijn kantoor, die er al zeker vijf 

jaar hangt. ‘De hoeveelheid kwik in die lamp 

is minder dan in een haring in de Noordzee. 

We zijn al heel ver daarin. Een lamp zonder 

kwik is minder efficiënt, verbruikt dus 

meer energie en veroorzaakt derhalve meer 

(kwik)vervuiling.’ 

Nu werkt de groep veel aan andersoortige 

moleculaire straling. Daarover is, in tegenstelling 

tot atomaire straling, nog weinig bekend. 

‘Het rendement van verlichting wordt 

steeds belangrijker, met de huidige energieproblematiek’, 

zegt Vegter. ‘Moleculaire straling 

biedt daarvoor veel mogelijke perspectieven. 

Maar er zijn oneindig veel moleculen 

om uit te proberen. Er is meer nodig dan experimenten. 

Namelijk fundamentele kennis 

en theorievorming. Daarvoor is een omgeving 

nodig waar mensen twee jaar of langer 

een bepaalde vraag kunnen uitdiepen.’

Waarmee Vegter de achterliggende reden 

van de langlopende samenwerking met 

de TU/e nog maar eens bevestigt. ‘En natuurlijk 

de contacten met TU/e-studenten 

als potentiële Philipsmedewerkers’, vult 

hij aan. ‘De samenwerking met de groep 

heeft naar schatting zo’n 25 medewerkers 

voor ons bedrijf opgeleverd in vijftien 

jaar.’ 

Voor de TU/e geldt dat ze graag wetenschappelijke 

kennis omzet naar producten. 

‘We willen niet alleen in onze 

academische kamers blijven’, zegt Van 

der Mullen. ‘De stimulans om meer direct 

toepasbaar onderzoek te doen stamt 

vooral uit de jaren tachtig. Inmiddels 

zijn er richtlijnen opgesteld die meer 

duidelijkheid geven over intellectueel 

eigendom.’ Er is een raamovereenkomst 

tussen Philips en de TU/e. Philips heeft 

de eerste optie op het verkrijgen van een 

patent. Als ze daar gebruik van maakt, 

krijgt de TU/e vergoedingen voor het patent. 

‘Het speelveld is nu duidelijk’, zegt 

de hoogleraar. ‘Ook naar andere bedrijven 

waarmee we geregeld samenwerken, 

zoals AsMl. In het zoeken naar die juridische 

structuren zijn we erg geholpen 

door de technologiestichting sTW.’ 

Zwaartekracht 

Momenteel werken binnen EPG drie promovendi 

en een postdoc aan vraagstukken 

gerelateerd aan lichtopwekking. ‘Eén 

werkt aan moleculaire straling, de ander 

aan een project voor het starten van 

de lampen, en ook het Argesproject 

krijgt een vervolg.’ 

In 2004 heeft astronaut André Kuipers 

experimenten in het internationale ruimtestation 

Iss gedaan aan speciaal ontwikkelde 

hogedruklampen. Het ging erom de 

lampen te onderzoeken in gewichtsloze 

toestand. Het miljoenenproject, uitgevoerd 

door een breed consortium onder leiding 

van Gerrit Kroesen en Winfred stoffels, 

werd ondersteund door Philips. ‘De resultaten 

van het onderzoek hebben we echt 

kunnen gebruiken’, zegt Vegter. ‘Wij dachten 

dat een bepaalde gewikkelde draad 

voor de halogeenlamp tijdens de productie 

steeds inklapte vanwege de zwaartekracht. 

Maar dat bleek niet het geval te zijn, dat 

hebben de experimenten in de ruimte uitgesloten. 

Toen moesten we verder zoeken, 

bijvoorbeeld door de draairichting te wijzigen.’ 

De samenwerking tussen Philips 

lighting en de TU/e beperkt zich overigens 

niet tot de groep EPG. Philips heeft 

ook contacten met onder meer de groep 

Elektromechanics and Power Electronics 

van de faculteit Elektrotechniek, en met 

Bouwkunde over verlichtingskunde en 

gezondheid. Ook de snelle ontwikkeling 

van lEDs biedt veel nieuwe kansen voor 

directe samenwerking met de 

TU/e. ‘Voor ons zijn 

dat ook spannendedin- 

gen die erbij komen’, zegt Van der Mullen. 

‘Er zijn veel soorten verlichting mogelijk 

met lEDs, bijvoorbeeld signalering in het 

verkeer of fietslampen, en het is een uitdaging 

om deze met plasma’s te kunnen 

evenaren of overtreffen.’ De toekomst van 

de plasmafysica ziet er goed uit, volgens 

de wetenschapper. Philips lighting zal 

zich vooral concentreren op bijzondere 

toepassingen. ‘Denk aan ultraviolet licht, 

dat ook allerlei goede effecten heeft op de 

mens, bijvoorbeeld voor behandeling van 

de huid.’ 

De intentie is aanwezig om door te gaan 

met de samenwerking. ‘Het gaat om meer 

dan de projecten’, zegt Vegter. ‘We willen 

met één voet in de academische wereld 

staan. Er zijn genoeg potentiële raakvlakken 

in de toekomst. Daar kunnen nog 

allerlei nieuwe samenwerkingen uit ontstaan.’ 

Of, zoals Van der Mullen beaamt: 

‘De samenwerking heeft ons veel goeds 

gebracht en nog aardig wat in petto.’ 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 3 7


3 8 

S a M E n W E r K i n G M E t M K B 

Bart Rosendaal bij 

zijn biodieselfabriek . 

Aan de wieg van dit bedrijf staat scheikundig 

ingenieur en TU/e-alumnus ir. 

Bart Rosendaal, die in de afgelopen drie 

jaar met verschillende faculteiten en het 

Innovation lab van de TU/e samenwerkte 

om de beste mogelijkheden voor de productie 

van biodiesel te achterhalen. Dr.ir. 

Han van Kasteren en dr.ir. Mark Prins 

een jaar geleden lag het noordelijke terrein van de oude cokesfabriek in 

sluiskil bij terneuzen er nog verlaten bij. sinds vorig jaar verrijst er een 

compleet nieuwe onderneming: Rosendaal energy. een olieraffinaderij, een 

biodieselfabriek, opslagtanks en een eigen terminal en kade waar zeeschepen 

kunnen laden en lossen, worden allemaal in sneltreinvaart geplaatst. een dezer 

dagen neemt Rosendaal energy de fabrieken in bedrijf en zullen de eerste liters 

van de jaarlijkse productie van 250.000 ton biodiesel geleverd worden. dit kan 

ongeveer drie procent van de nederlandse behoefte aan diesel dekken. 

Biodieselfabrikant 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 

(inmiddels werkzaam bij shell) van het 

Innovation lab begeleidden een aantal 

studies waar ongeveer twintig studenten de 

afgelopen jaren bij betrokken zijn geweest. 

‘Dit is een hele goede mogelijkheid voor 

studenten geweest om eens echt met de 

praktijk in aanraking gekomen’, vindt Van 

Kasteren. ‘Ze moesten allerlei berekenin- 

in Zeeland 

gen en proeven doen. En rapporteren aan 

de opdrachtgever. Als docenten stonden wij 

uiteraard garant voor de kwaliteit van de 

inzet.’ Rosendaal begon aan zijn avontuur 

als ondernemer, enerzijds uit de behoefte 

om op een commerciële manier een mooi 

product te maken, anderzijds ook uit ideële 

overwegingen. ‘We willen als Rosendaal

Energy wat doen in deze wereld. Het staat 

vast dat we als maatschappij snel iets moeten 

veranderen aan onze energieconsumptie. 

Als producent van biodiesel kunnen we 

daar ons steentje aan bijdragen. De negatieve 

verhalen van de laatste tijd geven een 

verkeerd beeld. Zo zou de productie van 

biodiesel ten koste gaan van het eten van 

de armste mensen in deze wereld. Honger 

en hoge voedselprijzen zijn gevolgen van 

onder andere politieke onwil, achterblijvende 

investeringen in de landbouw en de 

gestegen welvaart in Zuidoost Azië. Wij 

brengen een nieuwe duurzame brandstof 

op de markt die in principe oneindig is en 

voor een veel kleinere aanslag op ons leefklimaat 

zorgt dan fossiele brandstoffen.’ 

Investering 

‘Ik heb voor Q8, DsM en later sabic gewerkt 

in de procestechnologie, de commercie 

en de logistiek. Ik wilde altijd al 

een eigen bedrijf beginnen, iets maken en 

verkopen. In 2004 kwam ik in contact met 

biodiesel en schreef een plannetje voor een 

bedrijf dat 10.000 ton biodiesel per jaar zou 

gaan leveren. Al snel bleek dat je zoiets 

groot moet aanpakken: dit is een bulkmarkt 

(commodity) en de prijs is dan het enige 

wat telt. Je moet ook voldoen aan eisen 

van kwaliteit en duurzaamheid. Maar dat 

is het. De fabriek moest dus een zo groot 

mogelijke schaalgrootte hebben om te kunnen 

concurreren en daarbij hoorde een investering 

van zestig miljoen euro. Dat geld 

hebben we kunnen lenen op grond van 

onze plannen. Ik nam in 2006 ontslag en 

ging me fulltime met dit bedrijf bezighouden.’ 

Rosendaal is nu ‘Commercial / R&D 

Director’ bij Rosendaal Energy. 

In het ‘worst case scenario’ van Rosendaal 

Energy kan het bedrijf blijven draaien 

door plantaardige olie te raffineren voor 

de consumptiemarkt. Deze ‘food-grade 

olie’ wordt tijdens de opstart wel gemaakt, 

maar daarna wordt volstaan met een zogenaamde 

semi-raffinage, waarna de olie 

voldoende gezuiverd is om middels esterificatie 

omgezet te worden in biodiesel. 

De fabriek die binnenkort geopend wordt, 

is één van de meest flexibele ter wereld 

en kan vrijwel alle grondstoffen aan, van 

plantaardige olies van hoge kwaliteit (bijvoorbeeld 

van koolzaad, zonnebloem, soja, 

kokos en de tropische jatophraplant) tot 

dierlijk vet uit slachtafval en afgewerkt frituurvet. 

Ook van algen kan hier in principe 

biodiesel gemaakt worden. Plantaardige 

olie uit de hele wereld kan rechtstreeks 

door zeeschepen geleverd worden aan 

de tien meter diepe kade van Rosendaal 

Energy langs het kanaal van Gent naar 

Terneuzen. Ook het bijproduct glycerine 

kan daar verladen worden. Bart Rosendaal 

is dan ook trots dat hij zo’n toegankelijk 

eigen terrein in de ARA (Amsterdam- 

Rotterdam-Antwerpen) trading zone heeft 

kunnen bemachtigen. 

‘Wij streven naar de grootst mogelijke flexibiliteit’, 

stelt hij. ‘Wij zijn in deze markt 

nog klein en kunnen niet opboksen tegen 

de grote machten in deze markt. Daarom 

moeten we de ontwikkelingen vóór proberen 

te zijn. slimheid en wendbaarheid 

worden onze sterktes.’ 

Het plan is om binnen een paar jaar nóg 

een biodieselfabriek te bouwen op deze 

locatie die 800.000 ton biodiesel gaat 

produceren en ongeveer 200-250 miljoen 

euro moet kosten. Als alles goed gaat, 

wil Rosendaal, wellicht in samenwerking 

met een ander energiebedrijf, daarna een 

fabriek met zogenaamde BTl-technologie 

(Biomass-To-liquid) inrichten, waar 

biomassa en afval tot biodiesel wordt 

verwerkt, wat ook wel bekend staat als 

tweede-generatie biobrandstoffen. ‘Er zijn 

nu verschillende processen bekend voor 

BTl en nog geen enkele techniek is commercieel 

toepasbaar. De meeste verkeren 

tussen laboratorium en pilot plant. Het 

verschil tussen een labopstelling en een 

commerciële fabriek is het verschil tussen 

een koffiezetapparaat voor vier kopjes 

koffie en een voor een miljoen kopjes. 

Bij het opschalen van een proces om een 

veel grotere productie te bereiken, komen 

weer hele andere dingen kijken’, aldus 

Rosendaal. Vanwege de grote concurrentie 

in deze markt wil Rosendaal niet te veel 

zeggen over het onderzoek samen met 

De biodieselfabriek 

in Sluiskil. 

TU/e en de Universiteit Wageningen. Wel 

wil hij kwijt dat hij erg geïnteresseerd is in 

de mogelijkheden om algen als grondstof 

voor biobrandstoffen te gebruiken. Algen 

kunnen theoretisch een productie halen 

die tientallen malen hoger ligt dan bij bijvoorbeeld 

koolzaad. Bovendien zijn algen 

ook op de zee te telen. Van Kasteren werkt 

aan de processen die nodig zijn om algen 

te verwerken. De Universiteit Wageningen 

onderzoekt de algenproductie. 

Van Kasteren: ‘Wij hebben allerlei mogelijkheden 

rondom biodiesel vanaf 2006 

onderzocht. Elk jaar leverden we een stukje 

werk af. Over wat er uit de reststromen 

te halen valt. Over alternatieven voor de 

gangbare olies waarvan biodiesel gemaakt 

wordt. Over de markt en wat te doen als 

de prijzen van grondstoffen fluctueren. 

Ook de alternatieven voor biodiesel, zoals 

ethanol, hebben we onder de loep genomen. 

Het bedrijf moest zo flexibel mogelijk 

worden.’ 

Jet fuel 

Rosendaal: ‘Zoals gezegd onderzoeken we 

ook de mogelijkheden van algen als grondstof 

voor biodiesel en voor hoogwaardige 

brandstof voor vliegtuigen, de zogenaamde 

biojet fuel. Voor jet fuel gelden veel zwaardere 

eisen dan voor diesel en benzine. 

Traditionele biobrandstoffen zijn daarvoor 

ongeschikt. Hiervoor dient een nieuwe 

klasse van brandstoffen ontwikkeld te worden. 

Bovendien zijn sommige brandstofalternatieven 

zoals elektriciteit en waterstof 

niet toepasbaar in de huidige luchtvaart. 

Kerosine is ook nog eens een stuk duurder 

dan diesel. Al met al een markt die veel 

belooft voor de toekomst en waar we als 

Rosendaal Energy verwachten een stukje 

vanaf te snoepen!’ 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 3 9

4 0 


S t a r t E r S 

ongebruikt zonlicht 

omzetten in elektriciteit 

de vinding van de jonge tU/e-onderneming Peer+ past helemaal bij de eisen van duurzaamheid die 

tegenwoordig aan producten worden gesteld. de regelbare getinte ruiten besparen op het gebruik van 

airco, verwarming en binnenverlichting, en als klap op de vuurpijl vangen ze overbodig zonlicht af en zetten 

dit om in elektriciteit. Het smart energy glass zal binnen drie jaar te bewonderen zijn in kantoorgevels. 

In een doorsnee kantoor zitten mensen met 

de binnenverlichting aan, terwijl de ramen 

verduisterd zijn omdat het zonlicht het 

beeldscherm onleesbaar maakt. Intussen 

staat de airco aan om het hele gebouw, 

inclusief de ongebruikte ruimtes, koel te 

houden. Bij kou wordt de verwarming ingeschakeld, 

wederom vaak in het hele gebouw. 

De manier waarop we gebouwen inrich- 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 

ten is, kortom, niet erg energie-efficiënt. 

Dat kan beter, was het idee bij de faculteit 

scheikundige Technologie. 

Coating 

Het resultaat is een raam met glas waarvan 

is te regelen hoeveel zonlicht het doorlaat. 

Het tegengehouden licht wordt afgevangen 

en omgezet in elektriciteit. ‘We hebben 

aangetoond dat het werkt’, vertelt ir. Casper 

van Oosten (29). Hij is promovendus op het 

gebied van polymeertechnologie aan de 

TU/e en tevens de technische man van 

Peer+. Van Oosten studeerde werktuigbouwkunde 

aan de TU Delft. Zijn compagnon 

is ir. Teun Wagenaar (31) die industrieel 

ontwerpen en innovatiemanagement 

in Delft studeerde. Op dit moment werkt

Peer+ in de prijzen 

smart energy glass viel al 

meerdere malen in de prijzen. 

eerder dit jaar won Peer+ een 

prijs voor de beste haalbaarheidsstudie 

en een aanmoedigingsprijs 

voor het bedrijfsplan 

in de new Venture wedstrijd 

voor startende ondernemers, 

georganiseerd door ondernemersorganisatie 

Vno-ncW. 

ook kreeg het bedrijf een 

‘Valorization grant’ van techniekstichting 

stW, ter waarde 

van 25.000 euro. Peer+ is ook 

één van de tien genomineerden 

voor de Herman Wijffels innovatieprijs 

van de Rabobank. deze 

prijs, die sinds 1999 bestaat, is 

gericht op mensen met ideeën 

voor kansrijke en duurzame 

producten, technieken of diensten. 

de eerste prijs bedraagt 

50.000 euro, de tweede 37.500 

euro, de derde 25.000. op 3 

december worden de winnaars 

bekend gemaakt. 

Teun Wagenaar (links) en ir. Casper van Oosten 

met een sample van het Smart Energy Glass. 

hij bij Home Automation Europe, maar als 

de financiën het toestaan gaat hij fulltime 

aan de slag bij de TU/e-spin-off Peer+. Van 

Oosten: ‘De hoeveelheid licht die de ruit 

afvangt, is door de gebruiker zelf te regelen. 

Er zijn drie standen, met een bereik van 

dertig procent lichtafvang in de lichte stand, 

tot zeventig procent in de donkere. Wat het 

bijzonder maakt is dat we het afgevangen 

licht gebruiken om er elektriciteit van te 

maken.’ Dit afvangen gebeurt met een coating. 

Door er een spanning op te zetten kan 

de helderheid van de coating geschakeld 

worden. Op de technologie is een patent 

aangevraagd, dat tevens de basis is van de 

commerciële activiteiten van Peer+. 

In het smart Energy Glass komt een aantal 

technologieën bij elkaar: het opwekken van 

zonne-energie en displaytechnologie. slim 

omgaan met licht met behulp van polymeren 

is een onderwerp van onderzoek aan de 

faculteit scheikundige Technologie van de 

TU/e. ‘Achteraf gezien ligt de combinatie 

erg voor de hand’, zegt Van Oosten, ‘maar 

de mensen die traditioneel aan zonne-ener- 

gie werken, weten te weinig van displays 

om het te bedenken. Omdat deze kennis in 

deze groep bij elkaar komt, was de vinding 

mogelijk.’ 

Besparingen 

Om de besparingen van smart Energy 

Glass te becijferen zijn verschillende sommen 

te maken. Wagenaar: ‘Op de eerste 

plaats heb je in een gebouw sowieso glas 

en kozijnen nodig, dat is een voordeel. Je 

betaalt voor onze slimme ruit een paar 

honderd euro per vierkante meter meer ten 

opzichte van een gewoon raam, maar je 

bespaart al direct bij de bouw van het pand: 

je hebt namelijk geen gordijnen nodig, de 

airconditioning kan kleiner en er zijn subsidies 

op duurzaam bouwen. Ter vergelijking: 

als je een zonnepaneel koopt, betaal je 

al snel 600 euro per vierkante meter.’ 

De besparingen – energie voor airco, energie 

voor verlichting, plus de energiewinning 

van de ruit – komen op tientallen euro’s per 

vierkante meter per jaar. De overheid geeft 

hier een bonus bovenop. Dat alles brengt 

de terugverdientijd van de ruit op tussen de 

drie en vijf jaar. ‘Daarin zijn de subsidies 

meegerekend. Aangezien de overheid de 

afgelopen jaren erg makkelijk subsidieregelingen 

in het leven roept en weer afschaft, 

hebben we berekend dat de terugverdientijd 

zonder subsidies maximaal negen jaar is.’ 

Het is kortom zakelijk interessant om bijvoorbeeld 

een kantoorgebouw van smart 

Energy Glass te voorzien. Wagenaar: ‘Er 

zijn nu al partijen geïnteresseerd in onze 

ruiten. Zo zijn we in gesprek met een gemeente 

die een gemeentehuis wil bouwen 

met onze technologie. Nu energie en milieu 

zo centraal staan in de samenleving is ons 

product extra aantrekkelijk: het geeft een 

uitstraling van technologie en duurzaamheid. 

We komen wat dat betreft op een goed 

moment.’ 

De verschillende 

grondstoffen voor de 

coatings met rechts 

het glas met de elektrische 

aansluiting. 

Welke afzetmarkten zien de ondernemers 

van Peer+? Van Oosten: ‘We dachten in eerste 

instantie aan de glastuinbouw. Het glas 

in de kassen wordt nu elke zomer met kalk 

bespoten, wat er in de winter weer af moet. 

Erg omslachtig. We dachten ook aan de automobielindustrie. 

Er zijn al autodaken met 

zonnecellen. Ook kantoorgebouwen liggen 

voor de hand, die bestaan vaak voor een 

groot deel van glas. Het kan ook voor woonhuizen 

interessant zijn. Er zijn kortom verschillende 

markten.’ 

Wagenaar ging op zoek naar de markt die 

‘het minste moeite kost’. ‘De markt van 

kantoren is relatief eenvoudig, maar wel 

erg conservatief. Toch geloven we dat daar 

op dit moment de beste mogelijkheden 

liggen. Wij hebben geen verstand van glastuinbouw, 

we zouden extra kennis moet 

inhuren. Dit viel daarom af. De markt van 

particulieren is lastig omdat je dan een voet 

tussen de deur moet krijgen bij bouwmarkten 

of glasleveranciers. Hiervoor moet je 

allerlei distributiekanalen opzetten en de 

ruiten in allerlei maten leveren. Dat is bewerkelijk 

voor een start-up.’ 

Van Oosten en Wagenaar richten zich 

op het doorontwikkelen van de slimme 

coating, ze gaan zelf geen glas produceren. 

Van Oosten: ‘Er zijn fabrikanten die dat veel 

beter kunnen. Wij leveren de coating in de 

gewenste kleur en zorgen er met de glasleverancier 

voor dat het een werkend systeem 

wordt.’ De verwachting is dat in 2010 

de eerste ruiten van Peer+ worden geplaatst. 

De technologie leent zich ook uitstekend 

voor gebieden met veel zonlicht. Daarom 

richt het bedrijf zich ook op landen rond de 

Middellandse Zee en in het Midden-Oosten. 

Voor meer informatie over Peer+ zie: 

www.peerplus.nl. 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 4 1

4 2 

XL oX Xo XP XB Xa Xa Xn X X X X X X X 

tU/e-alumnus ir. kamiel duynstee (41) is ‘hoofd 

logistieke operatie’ bij FloraHolland aalsmeer, 

de vroegere Bloemenveiling aalsmeer. daar 

is hij verantwoordelijk voor het ‘voor de klok 

brengen’ van bloemen en planten, het verdelen 

van goederen en het afleveren bij de klant. 

dagelijks worden tussen de 12.000 en 30.000 

karren met planten en bloemen aangevoerd, die 

zich in onherkenbare patronen over de 999.000 

vierkante meter vloeroppervlak bewegen. 

ingenieur in 

logistiek 

‘Binnen mijn afdeling werken alleen al 1100 mensen. Je 

kunt de prestaties van deze groep niet bepalen met om je 

heen kijken alleen, je moet meten. Managen van logistiek 

is meten. Doorlooptijd, ziekteverzuim, aantal klachten 

van klanten, productiviteit, dat soort factoren. De vraag 

voor de veiling is: hoe krijgen we het elke dag voor elkaar 

die enorme volumes zonder problemen naar de klant te 

brengen? Dat doen we met 135.000 karren. 

Op piekmomenten, zoals Moederdag, hebben we hier in 

de hele keten nét genoeg aan. Ook lijkt het of de veiling 

met bijna een miljoen vierkante meters over veel oppervlakte 

beschikt, maar elke meter wordt dagelijks drie keer 

gebruikt. ’s Nachts is de aanvoer, dan staat alles vol. 

’s Ochtends gaat de veilingklok draaien en distribueren 

we de planten en bloemen. Elke dag weer, en elke dag 

proberen we weer zo min mogelijk fouten te maken. Ja, 

dat kun je met recht een prestatie noemen.’ 

Direct toepasbaar 

‘Op de TU/e koos ik voor de richting distributie en logistiek, 

omdat dit dicht bij de praktijk staat. De theorie die je 

leert, is direct toepasbaar. Het leuke is ook dat je goederen 

daadwerkelijk door de tent ziet gaan. Daar is de bloemenveiling 

bij uitstek een voorbeeld van. Mijn eerste baan 

was in de logistieke dienstverlening. Bekende namen 

hierin zijn: DHl, TNT, UPs, Frans Maas, dat soort bedrijven. 

Men kent ze voornamelijk als vervoerders van pakketten, 

maar er zit een complete dienstverlening achter. 

Zoals warehouses, de opslag van goederen, value added 

logistics, klantspecifieke processen, en uiteindelijk de distributie. 

Ik begon bij een kleine logistieke dienstverlener. 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 

F oto : B a R t V a n o V e R B e e k e 

Ik deed er alles: transportplanning, urenregistratie, salarisadministratie 

– een manusje van alles. Hiervoor had 

ik helemaal geen universitaire opleiding nodig, maar het 

gaf me inzicht in de dagelijkse praktijk van het logistiek 

bedrijf. Bij een volgende werkgever werd het al geavanceerder. 

Ik was verantwoordelijk voor de distributie van 

computeronderdelen in heel Europa. 

Gedurende bijna tien jaar werkte ik bij DHl Exel, al 

veranderde het bedrijf door overnames een aantal keer 

van naam. Dat is overigens een trend in de logistiek; het 

doorlopend consolideren van bedrijven. Het is groter, 

groter, groter, met als doel de hele supply chain beheren 

en managen, om uiteindelijk alle stukjes in de keten op 

elkaar af te stemmen. Dit heeft grote voordelen: de klant 

krijgt één aanspreekpunt, de kosten in de keten kunnen 

omlaag en een bedrijf wil een wereldwijde dekking hebben 

voor het bezorgen van goederen. De concurrentie is 

moordend, daarom zijn er veel overnames om het dienstenpakket 

maximaal te maken. Hier hebben we de heel 

grote bedrijven in de sector aan te danken. 

We deden bij DHl Exel als logistieke dienstverlener zelfs 

de assemblage van printers, daarmee waren we ook een 

productiebedrijf. Het was een hectische baan; de vraag 

naar producten is onvoorspelbaar, waardoor we nooit 

wisten wat we konden verwachten. Op dit grillige verloop 

moet je de productie aanpassen. De eerste uitdaging 

voor mij was het zoeken van vierkante meters, want de 

containers bleven maar binnenkomen. In het begin was 

ik meer een makelaar: warehouses zoeken, inrichten, 

bemannen, openen en laten draaien. Drie weken later 

zat het vol en ging het volgende warehouse open. Deze

spullen moesten ook weer naar de assemblagelijnen op 

een centraal punt. Hoe meer van deze satellieten, hoe 

lastig het wordt om te besturen. Op zeker moment had ik 

50.000 vierkante meter opslag van printeronderdelen. 

Begin 2007 werd ik gepolst voor de vestiging Aalsmeer 

van FloraHolland, een organisatie die intussen zes bloemenveilingen 

in Nederland heeft. Aalsmeer is verreweg 

de grootste. Ik had het klassieke beeld van de veiling als 

een mierenhoop waar duizenden karren met bloemen 

doorheen gaan. Dit beeld bleek wel te kloppen, het is een 

logistieke uitdaging. Daarbij is het een mooi product, een 

echt Nederlands product, ondanks dat we veel import van 

bloemen hebben. Het is ook een echt Nederlands bedrijf, 

al zijn we steeds meer aan het internationaliseren. We 

gebruiken ook mooie Nederlandse namen: ik ben hoofd 

logistieke operatie, we hebben hier ook chefs en groepsleiders.’ 

Mega-investering 

‘De kick van de bloemenveiling is zorgen dat klanten 

tevreden zijn. Wij moeten die klus hier samen klaren 

én we moeten structureel beter, sneller en goedkoper 

worden. Daarom werken we aan een plan voor een heel 

nieuwe aanpak van de logistiek. Wat we nu doen is de 

zogenaamde push-logistiek: u koopt en wij zorgen dat de 

goederen zo snel mogelijk (binnen 2,5 uur) worden geleverd. 

We drukken de goederen dus zo snel mogelijk door 

de tent heen en leveren ze af bij de klant in het pand. We 

denken nu na over een concept van pull-logistiek bij de 

bloemen: de klant bepaalt op welk tijdstip hij de goederen 

krijgt. Een klant heeft dan minder oppervlakte voor opslag 

en minder koelcapaciteit nodig. Daarbij kan de klant 

de planning voor transport aanpassen op de eigen organisatie. 

In feite zijn dat de principes van logistieke dienstverlening: 

wij slaan op en leveren wanneer de klant dit 

wil. We worden daarmee één groot koelwarehouse, van 

waaruit we leveren. De veiling doen we dan virtueel, op 

basis van foto’s van bloemen. Het principe is goed, maar 

het gaat over een mega-investering. Het is dus een kwestie 

van berekenen of die het waard is. Dat weten we nog 

niet. Een operatie als deze heb ik nog nooit meegemaakt. 

Als het doorgaat, is dat een enorme uitdaging.’ 

Kamiel Duynstee 

op de werkvloer 

van FloraHolland. 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 4 3

iedereen 

ondernemend ! 

100% WERKONDERNEMERSCHAP 

> LANGDURIGE ARBEIDSRELATIE 

> INDIVIDUELE WINSTDELING 

> 1-op-1 CARRIÈRE COACHING 

> WERKZAAM IN EEN GESPECIALISEERDE, ONDERNEMENDE BUSINESSCEL 

TMC Group, technology & ICT-dienstverlener, is specialist in hoogwaar- 

dige ondersteuning in de vorm van kennis en advies. Onze vakspecialisten 

zetten we op projectbasis in bij hoogwaardige opdrachtgevers binnen de 

profit en non-profit sector. Met twee member companies bewerken wij de 

markt: TMC Technology & ICT en Adapté Bouwkunde & Civiele Techniek. 

Specialistische kennis en goede ‘soft skills’ zijn voor onze mensen 

vanzelfsprekend. Maar we gaan een stapje verder. Een langdurige 

relatie, individuele winstdeling, 1-op-1 carrière coaching en gespe- 

cialiseerde businesscellen: dat is werkondernemen. Het bewezen 

werkondernemerschapsmodel biedt continuïteit en flexibiliteit aan 

onze opdrachtgevers. Iedereen ondernemend! 

TMC Group Flight Forum 107 – Postbus 700 – 5600 AS Eindhoven – Tel. 040 239 2260 – Fax 040 239 2270 – info@tmc.nl – www.tmc.nl

c o n g R e s 

op 28 oktober vindt er op de tU/e een supertU/esday 

met als onderwerp ‘Plasma’ plaats. 

de supertU/esdays hebben als doel om een 

bepaald vakgebied voor het voetlicht te brengen. 

alle alumni van de tU/e zijn ook welkom op deze 

supertU/esday. 

s U P E R T U/ e s D Ay ‘ P l A s M A’ 

Het ontstaan en toepassen 

van plasma’s 

Het plasmamedium is alom aanwezig, 

maar veel mensen hebben daar geen weet 

van. Plasma’s zijn gassen (of vloeistoffen) 

die gedeeltelijk geïoniseerd zijn. Deze 

ionisatie gebeurt meestal onder invloed 

van een elektrisch veld. Het bekendste 

voorbeeld in de natuur is de bliksem. 

Daar wordt het elektrisch veld opgewekt 

door verticale stromingen in wolken. 

Waterdruppeltjes bevriezen gedeeltelijk en 

krijgen door wrijving en kosmische straling 

een elektrische lading. De bliksemstraal 

is het kanaal waardoor de elektrische 

ontlading optreedt. Het kanaal geleidt 

elektriciteit, de atomen en moleculen zijn 

gedeeltelijk gedissocieerd, geïoniseerd en 

aangeslagen en het kanaal zendt licht uit. 

Andere voorbeelden van plasma’s in de 

natuur zijn het noorderlicht. Ook sterren 

zijn plasma’s, die zichzelf in stand houden 

door middel van kernfusie. 

Plasma’s om ons heen 

Plasma’s hebben aan de basis gestaan van 

veel van de moderne natuurkunde. De 

atoomfysica is grotendeels opgebouwd 

door elektrische ontladingen te bestuderen. 

De mens heeft het plasmamedium 

inmiddels naar zijn hand gezet. langs 

kunstmatige weg worden tegenwoordig 

plasma’s opgewekt. soms gebeurt dat 

toevallig, zoals bij vonken die ontstaan bij 

kortsluiting. Vaak gebeurt het ‘op commando’. 

De reden daarvoor is dat plasma’s 

een breed scala aan toepassingen hebben. 

Zo is de moderne micro-elektronica niet 

mogelijk zonder plasma-etsprocessen 

die, dankzij de verticale wanden die 

in het silicium geproduceerd kunnen 

worden, het mogelijk maken dat de 

wet van Moore nog steeds stand houdt. 

De wet van Moore stelt dat het aantal 

transistors op een computerchip elke 

24 maanden verdubbelt. Corona-ontladingen 

(een soort ‘minibliksems’ van 

enkele bliksems) maken het mogelijk 

dat textielbedrukking goed vast blijft 

zitten en dat elektriciteitscentrales 

nauwelijks nog roet uitstoten. Ook 

kunnen ze giftige en kwalijk ruikende 

gassen uit de uitstoot van een fabriek 

verwijderen. Plasma-depositie is in staat 

om snel efficiënte zonnecellen te produceren. 

De meest efficiënte lamptypes 

berusten op plasma’s: van Tl-buizen via 

spaarlampen naar natriumlampen. Van 

alle licht dat ’s nachts zichtbaar is op de 

donkere zijde van de wereldbol wordt 

meer dan 95 procent met plasma’s 

opgewekt. Plasma’s wekken straling in 

het extreme ultraviolet op, waardoor 

nieuwe generaties lithografiemachines 

ontwikkeld kunnen worden. Ultrakoude 

plasma’s bieden perspectieven op revoluties 

in de wereld van de elektronenmicroscopie. 

Fusiereactoren, met als 

exponent ITER (de grote fusiereactor 

die momenteel in het Franse Cadarache 

wordt gebouwd, door de Europese Unie 

samen met o.a. Amerika, Rusland, 

Japan en India. www.iter.org), bieden 

een perspectief op duurzame energie in 

overvloed. Kortom: plasma’s zijn overal om 

ons heen en vervullen een veelvoud van 

nuttige taken. 

Programma 

De superTU/esday heeft als doel u te 

verwonderen met plasma’s. Er zullen demonstraties 

plaatsvinden van vonken die 

over een lengte van een meter worden getrokken 

en die enorme knallen opwekken. 

Gasontladingen in glazen buizen zullen allerlei 

fraaie, maar ook interessante vormen 

aannemen. Demonstraties in laboratoria 

laten u zien hoe het huidige plasma-onderzoek 

aan de TU/e vorm gekregen heeft. In 

een wervelende show worden de principes 

van kernfusie gedemonstreerd, waarna 

uit de doeken gedaan wordt hoe ITER er 

uit zal gaan zien. Demonstratiemodellen 

van luchtreinigingsapparatuur worden 

getoond. Mensen uit diverse industrieën 

laten zien hoe plasma’s bij hen gebruikt 

worden. Kortom: een afwisselende dag 

die in het teken van de verwondering zal 

staan. 

Het volledige programma zal via de website 

http://web.phys.tue.nl/supertuesday 

beschikbaar komen. Via deze website kunt 

u zich ook aanmelden voor de dag. 

Alumni Technische Natuurkunde 

De alumni van de faculteit Technische 

Natuurkunde worden speciaal uitgenodigd. 

Zij kunnen desgewenst een bezoek 

brengen aan de groep waarin ze zijn afgestudeerd 

of gepromoveerd. Hen zal na de 

borrel een etentje in de University Club 

worden aangeboden. Aanmelden voor dit 

etentje (uiterlijk 21 oktober) is verplicht, 

en kan via de alumnivereniging VENI 

(www.veni.nl) en via Alumninet 

(www.tue.nl/alumnus). 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 4 5

4 6 

o n t W e R P e n 

na haar studie natuurkunde in griekenland kwam Melina apostolidou in 1999 

via een studentenuitwisselingsprogramma naar nederland. Ze kreeg een 

aanbod voor een baan, bleef in nederland en om haar carrièreperspectieven te 

vergroten volgde ze de ontwerpersopleiding information and communication 

technology (ict) aan de tU/e. Zij won dit jaar de ontwerpersprijs van de tU/e. 

M E l I N A A P O s T O l I D O U ( 3 2 ) 

Minder energieverbruik 

en minder ruis 

‘Ik was erg jong toen ik na mijn studie 

natuurkunde aan de universiteit van 

Thessaloniki naar Nederland kwam’, vertelt 

Apostolidou. Via het Europese IAEsTEprogramma 

(International Association for 

the Exchange of students in Europe) kreeg 

ze de gelegenheid om werkervaring op te 

doen bij de Digital IC-ontwerpgroep bij 

Philips Research. ‘Direct na mijn studie 

wist ik nog niet zo goed waar ik zou willen 

werken, maar na die vier maanden vond ik 

het ontwerpen van ICs erg interessant. Mijn 

begeleider vroeg me of ik wilde solliciteren 

op een baan. Dat deed ik, ik kreeg die baan 

en ben gebleven.’ 

Apostolidou ging aan het werk in de groep 

die zich met het ontwerpen van chips voor 

de transmissie van radiosignalen vanuit 

satellieten bezighield. ‘Ik had dan wel 

natuurkunde gestudeerd en basiskennis 

van de elektronica, maar ik moest nog veel 

bijleren. Toendertijd nam Philips Research 

mensen aan op basis van hun algemene 

kennis en inzet. Ze zouden zich de specialistische 

kennis nodig voor hun werk 

gaandeweg wel eigen maken, was het idee. 

Toch kwam ik er snel achter dat ik een aantal 

basisvaardigheden miste. Ik wilde dat 

gemis in mijn opleiding goed maken door 

het volgen van de ontwerpersopleiding ICT. 

Het was niet gemakkelijk om de mensen bij 

Philips Research ervan te overtuigen dat dit 

goed voor mij zou zijn. Ze waren tevreden 

met mijn werk en met wat zij dachten dat 

mijn rol in de groep was. Maar ik wilde 

verder doorgroeien. Ik hield vol en in 2004 

werd mijn contract omgezet naar vier 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 

dagen per week. Philips en ik investeerden 

zo een halve werkdag in mijn opleiding. 

Omdat mijn werktijden flexibel waren kon 

ik de colleges en werkgroepbijeenkomsten 

bijwonen, maar natuurlijk is er ook in het 

weekend veel tijd in studie gaan zitten. Ik 

had wel het voordeel dat ik al veel ervaring 

had opgedaan tijdens mijn werk.’ 

Extra titel 

In januari 2007 sloot Apostolidou de opleiding 

af. Ze is heel blij dat ze er de energie 

in gestoken heeft en haar werkgever, NXP 

Research inmiddels, is er ook tevreden mee. 

Naast allerlei technische vakken leerde ze 

technisch schrijven en projectmanagement. 

Apostolidou: ‘Dat zijn zaken die je jezelf 

ook wel aan kunt leren, maar het gaat veel 

sneller als iemand ze al voor je op een rijtje 

heeft gezet. Ik ben nu veel beter georganiseerd 

aan het werk en weet beter hoe ik 

mensen moet overtuigen van wat ik wil en 

waarom. En hoewel dat niet overal en altijd 

geldt, denk ik dat een extra opleiding en 

titel goed is voor mijn verdere carrière. Het 

was hard werken maar het was ook leuk. Ik 

was vrij jong toen ik begon met werken en 

daarom vond ik het ook heel ontspannend 

om met een groep zorgeloze studenten om 

te gaan en plezier te hebben.’ 

Ontwerpersprijs 

Apostolidou werd dit jaar genomineerd voor 

de Ontwerpersprijs van de TU/e en tot haar 

eigen verbazing won ze die ook. Kennelijk 

was de jury onder de indruk van haar toch 

tamelijk technische werk. Het streven naar 

Melina 

Apostolidou 

een zo laag mogelijk energieverbruik en zo 

weinig mogelijk ruis vormen tegengestelde 

eisen bij het ontwerp van chips voor satellietontvangst 

van radiosignalen. ‘Mijn taak 

was om de ruisbronnen in een deel van de 

chip te analyseren en de belangrijkste ervan 

te identificeren. Dat deed ik vanuit de 

theorie, maar ik ontwierp ook testchips 

en een meetopstelling. Dat laatste is niet 

zo eenvoudig, want bij dergelijke lage 

ruisniveaus pik je alle storingen, hoe klein 

ook, op. Met mijn resultaten kon ik de 

ruissimulatietools die in de chipontwerpprogramma’s 

gebruikt worden, verifiëren. 

Ontwerpers weten nu veel beter wat ze 

doen. Voorheen hielden ze grote marges 

aan om er zeker van te zijn goed te zitten. 

Nu die kleiner kunnen zijn omdat we beter 

begrijpen wat er gebeurt, is ook het energieverbruik 

lager.’ Apostolidou’s resultaten 

worden nu door haar collega’s bij NXP in 

Nijmegen gebruikt. Zij werkt inmiddels in 

een ander onderzoeksproject aan vermogensversterkers. 

F oto : B a R t V a n o V e R B e e k e

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 4 7

techniekbedrijven 

14 november 2008 

Talents 

Zoek jij een baan of stage? 

Schrijf je in voor 26 oktober op www.techniekbedrijven.nl

a L U M n i 

Vsi/e werkt nauw samen met 

jonge generatie technologen 

de Vereniging van scheikundig 

ingenieurs (Vsi/e) is een van de oudste 

alumniverenigingen op de tU/e. Maar de 

afgelopen jaren is de Vsi/e vooral bezig 

met vernieuwing. ‘We hadden het er tijdens 

algemene ledenvergaderingen steeds over 

hoe we het voor elkaar moesten krijgen om 

de jongere alumni te interesseren voor de 

vereniging. toen dacht ik: als ik vind dat er 

iets moet gebeuren, waarom doe ik het dan 

niet zelf?’ aldus ir. Reidar timmermans. Zo 

gezegd, zo gedaan. timmermans werd twee 

jaar geleden lid van het bestuur van Vsi/e 

en kort daarna voorzitter. 

VsI/e haalde de banden aan met de studievereniging 

Japie en vroeg twee studenten om bij het zeskoppige 

VsI/e-bestuur te komen. Timmermans: ‘Het contact 

tussen VsI/e en Japie is hecht geworden. Zij helpen ons 

met dingen regelen op de TU/e en met reclame maken 

voor onze activiteiten. Met hen praten we natuurlijk 

ook over welke activiteiten geschikt zijn voor recent 

afgestudeerden. Van onze kant helpen wij Japie regelmatig 

financieel, bijvoorbeeld met sponsoring voor een 

symposium eerder dit jaar. Timmermans studeerde zelf 

in 1997 af als scheikundig ingenieur. Hij bleef contact 

houden met zijn studievrienden, ook via VsI/e. Hij 

woont en werkt nog steeds in de regio. Hij is momenteel 

plant manager van de mouterij van bierbrouwer Bavaria 

in lieshout. 

Levendig contact 

VsI/e organiseert een aantal activiteiten per jaar, een 

borrel/etentje, een excursie en één of meer lezingen. De 

volgende excursie is in de loop van september/oktober, 

meer informatie op de website (www.tue.nl/VsI/e). ‘We 

proberen onze leden minstens een keer per jaar terug 

op de TU/e te krijgen. Velen van hen wonen nog in 

de buurt en vinden het leuk om weer even op de universiteit 

te komen. Zo blijven ze op de hoogte van wat 

er op de TU/e speelt en van de ontwikkelingen op het 

vakgebied. En niet onbelangrijk: ze houden het contact 

met studiegenoten levend.’ VsI/e vertegenwoordigt 

volgens Timmermans een actief netwerk. ‘Ook al is het 

niet vaak, mensen komen elkaar bij ons ook werkelijk 

tegen, anders dan bij Hyves of linkedin. Iedereen is druk, 

maar een of twee keer per jaar tijd hiervoor vrijmaken 

lukt’, aldus Timmermans. De alumnivereniging heeft zo’n 

vijfhonderd leden, waarvan een groot deel passief is maar 

wel graag op de hoogte blijft. Activiteiten trekken maar 

ongeveer dertig mensen per keer. De alumnidag voor 

alle verenigingen, eens in de vijf jaar, heeft wel een hoge 

opkomst. ‘Wij studeren nog op hoe we kunnen voortborduren 

op het succes van de alumnidag. We hebben al veel 

gehad aan het alumninet van de TU/e, het is nu veel gemakkelijker 

om het VsI/e ledenbestand up-to-date te houden. 

Maar we kunnen nog een voorbeeld nemen aan het 

systeem in de Vs, daar zijn de alumniverenigingen heel 

groot en prestigieus. sommige hebben een fulltime staf 

in dienst. Het lijkt wel of Amerikanen veel trotser op hun 

universiteit en studie zijn dan wij. Ikzelf ben ook best trots 

op mijn tijd bij de TU/e, ik heb toen werkelijk van alles 

kunnen doen, in mijn studie en daarbuiten. Ik speelde bij 

de volleybalvereniging Hajraa, maar ook bij Japie heb ik 

veel gedaan. Ik heb aan mijn studietijd een groep hechte 

vrienden overgehouden’, vertelt de voorzitter. 

Reidar Timmermans 

bij de faculteit 

Scheikundige 

Technologie. 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 4 9

5 0 

service 

nieuws 

uiTVinder Van ‘brigHT blue 

led’ HoudT HolsTlezing 2008 

Prof.dr. Shuji nakamura zal op donderdag 

20 november de 32e Holstlezing houden. 

nakamura (Japan, 1954) werd opgeleid als 

elektrotechnisch ingenieur en ontwikkelde in 

1992 in dienst van een Japans bedrijf de eerste 

heldere blauwe LED. De LED (light emitting 

diode)-techniek begon daarna aan zijn opmars 

in de wereld. Sinds 1999 is nakamura als 

hoogleraar verbonden aan de University of 

California, Santa Barbara. nakamura werkte de 

laatste jaren ook aan groene en witte LEDs die 

gebruikt worden in Blu-ray technologie en in 

HD tV. in 2006 ontving hij de Finse Millenium 

technology Prize voor zijn inspanningen om 

goedkopere en efficiënte lichtbronnen te 

realiseren. Voorafgaand aan de lezing wordt 

een symposium georganiseerd, waarin vier 

vooraanstaande sprekers uit vier disciplines 

hun visie geven op toepassingen van licht in 

hun vakgebied. aan de orde komen licht en 

energie, licht en gezondheid, licht en interaction 

design en licht en kunst. De Holstlezing wordt 

sinds 1977 gezamenlijk georganiseerd door 

Philips research en de tU/e. Het evenement 

is vernoemd naar dr. Gilles Holst (1886-1968), 

oprichter en eerste directeur van het Philips 

natuurkundig Laboratorium (natlab) en een van 

de drijvende krachten achter de oprichting van 

de tU/e. Het Holstsymposium (aanvang 10.30 

uur) en de Holstlezing (aanvang 16.00 uur) 

vinden plaats in het auditorium van de tU/e en 

zijn voor geïnteresseerden gratis toegankelijk. 

aanmelding is in verband met het beperkte 

aantal plaatsen noodzakelijk. 

Voor het programma en aanmelding zie: 

www.holstmemoriallecture.nl. Meer informatie: 

Congresbureau tU/e, tel. 040- 247 4000, 

e-mail: congressoffice@tue.nl. 

TecH uniTed Tweede op 

wk roboTVoeTbal 

tU/e-robotvoetbalteam tech United is recent 

tweede geworden op roboCup 2008, het WK 

voetbal voor robotteams in Suzhou China. Het 

team, dat speelt in de Middle Size League, 

Eindhovense studenten winnen GNSK 

Eindhoven mag zich Groot nederlands Studenten Kampioen 2008 noemen. 

Honderdtachtig Eindhovense studenten haalden begin juni de titel binnen in 

Delft. nijmegen werd tweede, Groningen eindigde als derde. 

De Eindhovense studenten haalden tijdens de vijftigste editie van het GnSK 

de hoogste totaalscore, met onder andere zes finaleplaatsen. De rugbyers 

werden eerste. Bij schermen, tafeltennis, vrouwenvoetbal, volleybal vrouwen 

en volleybal mannen werden tweede 

plaatsen gehaald. De mannen scoorden 

met voetbal een derde plaats. Ook 

kwamen verschillende Eindhovense 

teams op de vierde, vijfde en zesde 

plek. al deze resultaten bij elkaar, 

maakten de overwinning een feit. De 

afgelopen jaren eindigde Eindhoven 

steevast in de top-drie. in 2004 werd 

Eindhoven ook Groot nederlands 

Studenten Kampioen. 

F oto : J o e P H U i s k a M P 

F oto : e . L a n d R e 

Prof.dr. Shuji Nakamura. 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 

werd in de finale met 7-1 verslagen door het 

Portugese CaMBaDa van de aveiro Universteit. 

Het Eindhovense team bereikte de finale 

ten koste van de wereldkampioen van 2007, 

Brainstormers tribots uit Duitsland. in de halve 

finale versloeg tech United de Duitsers met 2-1. 

Op het hele toernooi speelden de robots van de 

tU/e veertien wedstrijden. Daarvan werden er 

negen gewonnen, vier gelijk gespeeld en één 

verloren – de finale. naast Europees kampioen 

– tech United veroverde in april van dit jaar de 

Europese titel in Hannover – is het tU/e-team 

nu dus ook vice-wereldkampioen. Volgend 

jaar wil tech United natuurlijk meedoen aan 

roboCup 2009, in Graz, Oostenrijk. De eerste 

kwalificatiepunten daarvoor zijn door de tweede 

plaats bij robocup 2008 al binnen. 

jo Van Ham lid college 

Van besTuur 

Mr. Jo van Ham treedt per 1 oktober toe tot 

het College van Bestuur van de tU/e. Van 

Ham is nu nog plaatsvervangend directeurgeneraal 

Hoger Onderwijs, Beroepsonderwijs, 

Wetenschapsbeleid en Emancipatie van 

het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en 

Wetenschap (OCW). Van Ham is benoemd voor 

een periode van vier jaar. Hij volgt de in het 

voorjaar overleden prof.dr. Paul Verhaegen op. 

perspecTieFprijs Voor 

HeT eersT uiTgereikT 

Begin juli reikte de tU/e de academische 

jaarprijzen uit voor het beste onderzoek dat 

is uitgevoerd door afstudeerders, ontwerpers 

en promovendi. Voor het eerst werd ook 

een prijs uitgereikt voor het project met het 

meeste toekomstperspectief voor mens en 

maatschappij. Deze tU/e-Perspectiefprijs 

werd gewonnen door ir. Bas Groenendaal van 

de faculteit industrial Design. Hij kreeg de 

F oto : F R e d e R n s t

F oto : P H oto d e t t e 

prijs, 10.000 euro en een oorkonde, voor zijn 

ontwerp Scope, een rond fototoestel met een 

rechthoekig gat erin. Je houdt het apparaat 

vast alsof het een stuurwiel is en foto’s maak je 

door erin te knijpen. Groenendaal ontwierp de 

camera voor getraumatiseerde kinderen met als 

doel hen te helpen bij hun herstel. Belangrijk 

aan het ontwerp is dat de camera de fotograaf 

niet de mogelijkheid biedt zich erachter te 

verschuilen. Zo brengt de camera kinderen in 

contact met hun omgeving. 

uFe 

Het Universiteitsfonds Eindhoven (UFe) 

subsidieert grote projecten die een verbinding 

leggen tussen bedrijfsleven en wetenschap. 

Het UFe zet zich ook in voor activiteiten die 

bijdragen aan het studentenklimaat van de 

tU/e en de stad Eindhoven. in de eerste helft 

van 2008 heeft het UFe de volgende subsidies 

toegekend: 

- Of CoUrsE!: studiereis studenten Bouwkunde 

(€ 5.000,-) 

- Masterclass Wiskunde: wiskunde voor 5/6 

VWO (€5.000,-) 

- ESC: studentenstadsdiner (€ 1.000,-) 

- ESMG Quadrivium: subsidie t.b.v. aanschaf 

vleugel (€ 5.000,-) 

- E.s.v. Demos: lustrumfeest (€ 2.500,-) 

- Bouwkunde: symposium Cradle to Cradle 

(€ 7.500,-) 

- CHEOPS: studiereis naar Oost-Europa 

(€ 2.000,-) 

- Doe de Dommel (€ 2.500,-) 

Staat uw project er nog niet bij? informatie 

over het indienen van een subsidieaanvraag en 

uitgebreidere informatie over de projecten die 

door het UFe gehonoreerd zijn, is te vinden op 

de website: www.ufeindhoven.nl. Hier vindt u 

ook informatie over de mogelijkheden om het 

UFe te ondersteunen en over het bestellen van 

de wiskunde cd. 

agenda 

3 oktober, 16.00 uur, TU/e-auditorium: 

Intreerede van prof.dr. Sandro Etalle van de faculteit 

Wiskunde & Informatica. Meer informatie: www.tue. 

nl, ga naar agenda. 

5 oktober, 12.00 – 17.00 uur, TU/e-terrein: 

Publieksdag van de TU/e met als thema ‘Daar krijg 

je energie van!’. Voor sommige voorstellingen zijn 

toegangskaartjes nodig. Deze zijn gratis te bestellen 

via www.tue.nl/publieksdag. 

16 oktober, 07.45 uur, Hoofdgebouw TU/e: 

Ontbijtsessie met als thema: Thema: Stop! kwali- 

teit en veiligheid in uw software – Verificatie van 

softwaresystemen. Meer informatie en aanmelden: 

www.tue.nl/ondernemen. 

18-26 oktober, Eindhoven: Dutch Design Week. 

Meer informatie: www.dutchdesignweek.nl. 

21 oktober 2008, 17.00- 18.00 uur, 

Gebouw Multimedia Paviljoen: Technologielezing 

met als thema: Menselijk potentieel maximaal benut 

– Vergroot het vermogen tot leren, produceren en 

innoveren van uw organisatie door prof.dr. Sjoerd 

Romme van de faculteit Technologie Management. 

Tijd: 17.00-18.00 uur. Meer informatie en aanmelden: 


21 oktober, 20. 00 - 22.00 uur, Gaslab: 

Science Café, over de laatste ontwikkelingen op het 

gebied van design. 

Meer informatie: www.sciencecafeeindhoven.nl. 

24-25 oktober, 9.00 – 16.00 uur, 

TU/e-auditorium: Open dagen voor vwo’ers. 

Meer informatie: www.tue.nl/voorlichtingsdag. 

28 oktober: 9.00 – 17.00 uur: Super TU/es 

Day faculteit Technische Natuurkunde. Zie artikel op 

pagina 45 van deze Matrix. Meer informatie: web. 

phys.tue.nl, kijk op de agenda op de homepage. 

31 oktober, 16.00 uur, TU/e-auditorium: 

Intreerede van prof.dr. Douwe Beijaard van de 

Eindhoven School of Education. Meer informatie: 

www.tue.nl, ga naar agenda. 

5 november, 11.45 – 13.00 uur, TU/e- 

auditorium: Lezing door Nobelprijswinnaar prof. dr. 

Gerard ’t Hooft met als titel: Elementaire deeltjes. 

Meer informatie: www.tue.nl/sg. 


auditorium: Masteravond. Voorlichtingsavond voor 

hbo’ers en wo-bachelors. Meer informatie: www.tue. 

nl/masterdag. 

13 november, 07.45 uur, Gebouw W-hoog: 

Ontbijtsessie met als thema: Medische technologie 

mogelijk gemaakt – Antwoord op toenemende vraag 

naar betere diagnose, prognose en behandeling van 

hart- en vaatziekten. Meer informatie en aanmelden: 


14 november, 16.00 uur, TU/e-auditorium: 

Intreerede van prof.dr. Giampiero Gerini van de facul- 

teit Elektrotechniek. Meer informatie: www.tue.nl, 

ga naar agenda. 

19 november 2008, 17.00 – 18.00 uur, 

Gebouw de Zwarte Doos: Technologielezing met als 

thema: Veiliger niet altijd beter – Hoe veilig is uw 

computer? door prof.dr. Sandro Etalle van de facul- 

teit Wiskunde en Informatica. Meer informatie en 

aanmelden: www.tue.nl/ondernemen. 

20 november 2008, 15.30 uur, Gebouw 

Kennispoort: Meet & Match Technostarters. 

Ondernemers en TU/e-starters ontmoeten elkaar. 

Meer informatie: www.tue.nl/ondernemen. 


Holstlezing. Zie het artikel op pagina 50 van deze 

Matrix. 


auditorium: Symposium ‘Biology meets Chemistry’ 

georganiseerd vanuit de faculteit Biomedische 

Technologie. Meer informatie en aanmelden: 

w3.bmt.tue.nl, klik vervolgens op het symposium dat 

in de agenda staat vermeld. 


Intreerede prof.dr.ir. Pieter van Wesemael van de 

faculteit Bouwkunde. Meer informatie: www.tue.nl, 

ga naar agenda. 

11 december 2008, 07.45 uur, 

Hoofdgebouw TU/e: Ontbijtsessie met als thema: 

Nieuwe kansen met ‘intelligente’ producten 

– Designed Intelligence. Meer informatie en aanmel- 

den: www.tue.nl/ondernemen. 

18 december 2008, 17.00 – 18.00 uur, 

Gebouw Multimedia Paviljoen: Technologielezing 

met als thema: Voor (bijna) niets gaat de zon op – 

verbetering in efficiëntie zonnecellen door prof.dr.ir. 

Richard van de Sanden van de faculteit Technische 

Natuurkunde. Meer informatie en aanmelden: www. 

tue.nl/ondernemen. 

19-20 december, 9.00 – 16.00 uur, TU/e- 

auditorium: Open dagen voor vwo’ers. Meer informa- 

tie: www.tue.nl/voorlichtingsdag. 

M a t r i x / 3 / 2 0 0 8 5 1

Technische Universiteit Eindhoven 

Den Dolech 2 

Postbus 513 

5600 MB Eindhoven 

Telefoon (040) 247 91 11 

e-mail: voorlichting@tue.nl 

Internet: http://www.tue.nl 

Bart ter Haar Romeny 

de dag zal 

komen dat china 

zijn talent zelf 

nodig heeft

Multidisciplinaire Master Systems and Control - Technische ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?