K-,\ (., mai el 4

PAUL KRUGER 'S DERDE PRESIDENTSCHAP. 135
Kruger de Burgers om eendrachtig samen te werken en
niet langer in tweedracht te leven, en richtte ook tot de
kinderen het woord, hen vermanende om getrouw te blijven
aan hun moedertaal. Deze aanmaning had bijzondere beteekenis
door het feit, dat er het vorige jaar een hervorming
in het onderwijsstelsel was gebracht, waarbij vooral
werk werd gemaakt van het behoud der taal, I) en de samen-
1) Deze rede luidde : „Lieve kinderen, op u houdt uw Staatspresident
zijn oogen gericht, in u ziet hij den toekomstigen Staat en de toekomstige
kerk, en het is mijn innige hartewensch, alle krachten in te spannen om u
tot nuttige leden der maatschappij op te voeden. Gij genet het groote
voorrecht dat uw Staat christelijk onderwijs verlangt, en dit voorrecht zal
niet tot weinigen beperkt blijven ; het is ons plan het onderwijs onder het
bereik van alien te brengen en alien deelachtig te maken aan het voordeel.
Uw regeering heeft het beginsel van christelijk onderwijs in de wet vastgelegd.
Een ander groot voordeel is het, dat uw wetgevende regeering over de taal
van het land waakt — over de taal, die uwe voorouders in strijd en Teed
is lief geworden — de teal, waarin uw Bijbel is geschreven en waarin gij
hem leest. Als gij onverschillig wordt voor uw taal, dan wordt gij onverschillig
voor uw voorvaderen en uw bijbel en ten slotte ook, voor uw godsdienst,
ja zelfs voor uw volksaard. Houdt daarom vast aan uw teal I Het is
wel noodig vreemde talen te leeren, vooral de taal van hen, met wie gij
veel omgaat, maar het moeten altijd bijtalen blijven. Uw taal, de teal van den
Bijbel, moet uw hoofdtaal wezen. Neemt het ter harte, wat ik u zeg, en
denkt gedurig daarover na, den Hoer biddend, dat gij er getrouw in moogt
blijven en bet nageslacht zal u er dankbaar voor zijn."
Joist de twee gezichtspunten, in deze rede ontvouwd, had President Burgers
in de door hem ontworpen onderwijswet van 1874, die hij alleen door
zijn welsprekendheid in den Volksraad er door had gekregen, verwaarloosd.
Die wet was in strijd met „het godsdienstig bewustzijn van den Staat," en
bleef om die reden ook een doode letter. Na den Vrijheidsoorlog was het
een der eerste daden van het bewind geweest om een wet te verkrijgen, die
paste aan den wil en wensch van het yolk. Kroger geloofde in Ds. du Toit
den man gevonden te hebben, die de noodige wetenschappelijke ontwikkeling
bezat en de overtuiging der Boeren deelde. Daarom benoemde hij hem
tot Superintendent van Onderwijs. In 1882 werd du Toit's onderwijswet
door den Volksraad aangenomen, doch du Toit voerde ze slecht nit.
Hij was nicer politicus dan onderwijsman en in het jaar 1889 nam hij
zijn ontslag. De ontwikkeling der gondvelden en het binnenstroomen der
vele vreemdelingen namen alle krachten en aandacht der regeering
zoo in beslag, dat zij niet voor het onderwijs kon zorgen, zooals
zij dit wel wilde. Later wilde men geen predikant meer belasten met de
leiding van het onderwijs-departemont, omdat de kerkelijke twisten juist
zoo hevig waren. Toen werd Dr. N. Mansvelt benoemd, die hoog-