Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 2

388
ἐνδύσασϑαι τὸν ϰαινὸν ἄνϑρωπον dixit Eph. IV. 24. Simile est quod Deus populum
Hebraeum a contractis in Aegypto sordibus purgari, et ad legem suam accipiendam
rite piari cupiens, cum in itinere mutandarum vestium copia non esset, lavari vestes
eorum imperat, Ex. XIX. 10. Ex hoc more Graeci quoque et Romani sacra facturi
solebant λευχειμονεῖν, alba veste indui. Quod Iacobus praeceperat id familia fecisse
narratur, tradidisse scilicet Iacobo Deos extraneos, quos penes se habebat, quos
ille ab omni humano conspectu amoturus subter quercum defodit. Quales Dii isti
fuerint difficile coniectu non est. Nam ut et Hebraeorum magistri, et Diodorus Siculus 1
et alii nos docent, prima superstitio circa Solem, Lunam atque alia sidera fuit, quae
fulgore suo admirabili facile divinitatis opinionem hominum animis iniecerunt,
praesertim ubi traditio de Mundi conditu a primis parentibus profecta exolescere
spernique coepit, et suis quisque coniecturis quam a primis parentibus profectae
famae credere maluit. Ergo non eam tantum vim, quam revera inesse sideribus ex
ipsis effectis constat, sed et intellectum perfectissimum et summam in homines
potestatem coelestibus illis corporibus tribuere tum alii, tum Syri maxime, inter quos
vixit Laban, coeperunt. Cui errori Moses ipso libri sui initio occurrit, cum hominem
quidem creatum dixit ad Dei instar et inditum ei a Deo spiritum quendam, at de astris
nihil tale, sed in hoc instituta, ut dies ac noctes et varias anni tempestates
discriminarent. Et Solem quidem et Lunam vetustissima omnium prope gentium
numina nulli non libri loquuntur. Solem quem non sine causa שמש, id est ministrum,
Hebraei vocant, Syri coluerunt sub augusto nomine בעל שמין quod Βεελσαμὴν
exprimit Philo Byblius 2 , id vero coeli dominum significat; sic et Lunam sub vocabulo
בללת שמין Βῆλον dixit Herodotus 3 ex priori eius appellationis parte, Οὐρανίαν alii ex
parte posteriori, quae ipsa est coelestis Carthaginiensium ortorum e Phoenicibus
Syris. Post hos est מלְך Μολὸχ Saturnus regia appellatione ‘stella altissimo orbe
praecipua potentia’, ut Tacitus loquitur Historiarum quinto 4 , cui filios suos sacrificare
solebant Phoenices, ut idem Philo docet, et eorum exemplo Carthaginienses, ut
Ennius 5 aliique testantur. Is ipse est כיון Amos V. 26, nam Arabes et Persae astrologi
Saturnum vocant כיואן, iisdem Syris מולידתא. Μύλιττα id est γενέτειρα est Venus:
cui viri ipsi sacrificabant in femineo veste, ut contra Marti etiam feminae arma indutae,
quo spectare legem quae exstat Deut. XXII. 5 notant Hebraeorum magistri. Denique
vicinorum exemplo Iudaei στρατίαν οὐρανοῦ coluisse leguntur Act. VII. 42, contra
interdictum quod disertim extat Deut. IV. 19. Neque vero astra tantum in coelo
existentia colebant Syri, sed latius procedente superstitione ex auro, argento aliave
materia simulacra facere sibi coeperunt in speciem humanam ut divinae dignitate
proximam, - βρέτα haec dicta antiquissimis Graecis a mortali effigie notat Clemens
Alexandrinus 6 - in quae simulacra non quovis tempore, sed sub certo positu eius,
a quo dicebantur, sideris fabricata, illicio carmine spiritum quendam de ipso sidere
induci ab astro-
1 Diod. Sic., Bibl. hist, III, 57.
2 Sanchuniaton e vers. Philonis Byblii I, 3.
3 Herod. I, 181.
4 Tacitus, Hist. V, 4, 16.
5 Ennius, Ann. VII fr. 221 (Vahlen).
6 Clemens Alex. 1.1.
Hugo de Groot, Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 2