Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 2

IX
Onder de brieven die hier voor het eerst het licht zien is wel de merkwaardigste die
aan Nicolaas, van 1 Mei 1625 (n o . 974), waarin Grotius vertelt van een gesprek met
Richelieu. Nauwelijks is het bericht van het overlijden van Maurits in Parijs bekend,
of de Kardinaal ontbiedt Grotius, - die uitdrukkelijk vermeldt dat het onderhoud niet
op zijn verzoek plaats had - en spreekt met hem over den toestand in de Republiek,
de politiek, die van Frederik Hendrik verwacht kan worden; Richelieu belooft te
zullen laten onderzoeken of het mogelijk is dat Grotius weer naar Holland terugkeert.
Heeft hij het werkelijk gemeend? Grotius komt later nooit meer op dit gesprek terug,
en van pogingen van Fransche zijde in die richting blijkt niets. Trouwens, welk belang
had de kardinaal er bij, dat Grotius, die toch in Holland zonder eenigen invloed zou
zijn, terugkeerde? In Parijs kon hij misschien een werktuig in zijn handen worden,
in Holland zeker niet. De uitlating van Richelieu ‘dat in materie van staat de swackste
altijdt ongelijck moeten hebben’, was voor den balling zeker niet hoopgevend, en
het is begrijpelijk dat zij hem ‘niet wel en behaeghde’.
Als Hugo nog niet lang in Parijs is, ziet hij zelf in of wordt het hem duidelijk
gemaakt, dat hij zijn houding tegenover de regeering in 't Vaderland, die tot zijn
gevangenneming en veroordeeling leidde, openlijk zal moeten verdedigen; ook hoe
voortaan zijn houding zal zijn. Immers, reeds in April 1621 liepen er in Parijs
geruchten, dat hij aan de Staten-Generaal vergiffenis had gevraagd, en de gezant,
Langerak, had dit naar Holland overgebriefd. De Groot verdedigde zich terstond in
een kleine brochure, de ‘Stuytinghe van een tastelycke logen’ (Rogge 430), die ook
in 't Fransch en 't Latijn vertaald uitkwam, maar een uitvoeriger, gedocumenteerd
verweerschrift was noodig, voor de vrienden zoowel als voor de vijanden, in Frankrijk
en in Holland. Het is de bekende ‘Verantwoordingh van de wettelycke Regieringh
in Hollandt ende West-Vrieslandt’, in 't Nederlandsch geschreven en als ‘Apologeticus
eorum qui Hollandiae Westfrisiaeque praefuerunt’ door hem in 't Latijn vertaald,
beide in 1622 (Rogge 89 vv.).
De Groot is, zie ik wel, ongaarne tot het uitgeven overgegaan; hij begreep dat het
geschrift den terugkeer niet zou vergemakkelijken, maar het moest. Het is een
meesterlijk betoog, waarin hij de machthebbers, in 't bijzonder den Prins, zooveel
mogelijk spaart, maar toch niet verzweeg, wat niet verzwegen kon worden. Ik mag
voor dit boek verder wel verwijzen naar Rogge in Bijdragen Vaderl. Geschiedenis
3e R. VIII (1893) p. 94. Doch op één punt wil ik nog bijzonder wijzen:
De Staten-Generaal namelijk beantwoordden de Verantwoordinghe met het
plakaat van 24 Nov. 1622, bij Brandt, Leven van Hugo de Groot, I p. 302, te vinden.
Het was voor hem een reden om de bescherming van den Franschen koning in te
roepen (n o . 818), welke hem ook verleend werd. Doch er moest ook op het plakaat
gereageerd worden. In de brieven van December 1622 en Jan. 1623 komt dit punt
herhaaldelijk ter sprake. Grotius confereert met zijn Parijsche vrienden. Sommigen
meenen dat hij aan de
Hugo de Groot, Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 2