Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 2

317
restituendam unitatem, a qua tanta Occidentis et Orientis pars divulsa est, unica
videtur, stabilitis iis, quae manente unitate universis placuerunt, in iis, in quibus
antiquos non idem sensisse nec consensum ut necessarium exegisse apparet,
libertatis indulgere aliquid et attemperare se alienis infirmitatibus. Iam vero ut a
credendis ad agenda veniam, quam multa sunt non divini sed ecclesiastici iuris, in
quibus, si quid adhibeatur laxamenti, spes sit populos integros ad unitatem corporis
reduci posse! quid autem Patres Ecclesiae magis deceat, quam in hanc curam
sedulo incumbere? Sunt autem in editis antehac M. de Dominis operibus quaedam
acerbius et intemperantius dicta, sed multa etiam quae usum habere possunt, si
quis de resarcienda concordia serius cogitet. Nolo autem arbitreris hominis me
moveri auctoritate, quam sibi ipse et in praeteritum et in posterum destruit, cum
quae scripsit scripsisse se ait neque ex cordis sinceritate neque ex bona conscientia.
Sed veritas a quocumque prolata et validis rationibus suffulta sperni non debet. Quid
posthac scripturus sit nescio. In illo tumultuario opere de Reditus sui consilio 1 , quod
pridem legeram, et nunc relegi, nihil invenio quod ante scriptis contendere possit.
Legi et Huntlaeum 2 : et miratus sum eruditionem, tum in philosophicis perspicue
explicandis, tum in cognitione linguarum, Hebraeae praesertim. Loca, Scripturae
praesertim Sacrae, ab ipso prolata inspexi: multa me ab illo didicisse fateor: sed
illud cui tam multa superstruit, de iudicio illo, cui error subesse nequeat, probasse
mihi minime videtur. Causas cur ita sentiam exponere libri sit, non epistolae. Sed
illud te per illum candorem atque amicitiam tuam ut credas precor, nullum mihi in
iudicando impedimentum esse ex pudore mutandae sententiae. Nam cum in his, in
quibus aetatem trivi, in literis inquam humanioribus et in iure, quotidie improbem
quae antea proba mihi videbantur, nec id profiteri erubescam: cur me in iis rebus,
in quibus minus laboravi, in quibus summa ingenia quotidie dissident, pudeat errorem
agnoscere? Nihil ab animo meo longius abest, quam pertinacia: sed quia didici
quicquid non ex fide fit, id est a stipulante conscientia, peccatum esse, quicquam
agere, quicquam affirmare, quod non rectum verumque dictet animus, reformido.
Deum precor, ut si quid discendum mihi ad salutem restat, id mihi pro summa sua
misericordia patefaciat, paratus ducentem sequi etiam per gravissima incommoda,
quod et feci et facio hactenus in ea Veritate, quae mihi illuxit. Vale, Clarissime
Hemelari, et meam libertatem aequi consule, et amare me, ac precibus etiam apud
Deum adiuvare perge. VII. Nov. CIƆIƆC.XXIII Lutetiae.
Tibi obligatissimus
H. Grotius.
859. 1623 Nov. 16. Van B. Aubéry du Maurier 3
.
Monsieur. Le soin charitable que vous prenez de ce bon personnage qui languit
aux liens 4 , est digne de vostre bon naturel et de son affliction, laquelle
1 M.A. de Dominis, Sui reditus ex Anglia consilium, 1623. Nederl. vertaling: Knuttel, Pamflet
3497 a .
2 James Gordon, S.J., zoon van George Gordon, 4. earl of Huntly, schrijver van Controversiarum
Epitome. 1612.
3 Hs. U.B. Leiden, cod. Pap. 2. Antwoord op n o . 856.
4 Hogerbeets.
Hugo de Groot, Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 2