Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 2

183
Paeschen nae Orleans om allerley tydingen daer af te wachten. Dye van de Religie,
zeer gesterckt door het innemen van Sabledolonne ende eenige veldslagen, toonen
te veel courage, breecken kercken ende cluysen. Dye van Rochelle hebben verclaert
vyand alle die, van de Religie zijnde, haer partye niet en volgen. De jonge Prins van
Portugael 1 is gisteren vertrocken. Ick hoor dat eenigen hem garen hyer hadden
gehouden met een goed pensioen, maer dat sulcx by anderen niet en is goed
gevonden. Men seyt hyer opentlick dat 677 2 zyne neven voor een groot deel
erfgenaemen destineert, oock van Orange. 349 3 dient sulcx te weten. Vordert doch
het drucken van de ses boucken 4 op d'eene off d'andere wegen, sonder langer
uytstel. Hyer is weer ontsteltenisse over het quaed tractement van de Franchoysen
tot Jacatra; men sal hyer by arrest procederen, hetwelck al meerder verbittering
geeft. Doet myne gebiedenisse aen 349 3 met presentatie van alle dienst. Vindt hy
goed yet aen 75 5 ofte aen Condé te schryven, ick sal 't wel seeckerlick bestellen.
In 't uytgaen van des Conincx camer nam my de Cardinael de Rets waer, seggende
kennisse met my te willen maecken. Ick en had hem niet aengesproocken hoewel
hy machtigh is in credyt. Doch ick sal het soo wel moeten doen als het de heer van
Langerak doet.
Ick verwacht het oordeel van de vrunden over de Apologie. De maet is quaed te
houden om de saeck niet te cort te doen, nochte de passiën toe te geven. Evenwel
ick heb mijn best gedaen. Verstaet U.E. yet naerder van Oost-ende Westindië, wilt
my adviseren. By my is recht voor 't vertreck van de extraordinarisse Ambassadeur
van Engelant 6 geweest zyne predicant 7 , een van de Dordrechtsche synode; sprack
zeer moderaet van onse opinie ende was niet vremdt van tolerantie, als op het
predicken ordre conde werden gestelt. Soo yemant van kennisse daer eenige
processen heeft over illustre materiën, daer ick dienst in zoude connen doen,
soodanige proffytelicke occupatiën souden my wel dienen. Ick doe dagelijcx mijn
best om alle de Heren te doen verstaen dat Vrancrijck gelegen is aen de conservatie
van ons Landt, ende dat de confidentie niet wel en can geplant worden soolang
hyer 't oorlogh duyrt. Vertoon haer oock de periculen van Rochelle te verwachten
by continuatie van het oorlogh. Dese dage had ick verstaen dat de Coning van
Spangie door de Reine Mère hadde geobtineert 't geldt nae Bruyssel over Vrancrijck
te senden, meenende van dit jaer te senden vyer millioen goudts. Ick had dit garen
belet, maer quam te laet tot de kennisse. Ick sende U.E. nevens desen een brief 8 ,
dyen ick dese dagen meende gesonden hebben aen 349 3 , maer heb daernae beter
gevonden die aen U.E. te senden om de substantie te gebruycken met discretie.
Ick com weder tot de vragen by U.E. geproponeert van secours van hyer. Soolang
de staet van binnen soo syeck is, sal men houden voor verloren al wat daeraen
besteedt wordt. Tevergeefs geeft men medicyne aen een crancke, die geen diëet
en wil houden. Voorts de Regeering blyvende alleen in handen van degheen, dye
onder de naem van de Religie een factie dick-
1 Zie p. 170 n. 4.
2 Prins van Oranje.
3 Frederik Hendrik.
4 Bewijs van den waren godsdienst; zie p. 26 n. 6.
3 Frederik Hendrik.
5 De Koning.
6 James Hay, first earl of Carlisle; zie p. 122 n. 3.
7 Joseph Hall (1574-1656), later bisschop van Norwich.
8 N o . 728.
3 Frederik Hendrik.
Hugo de Groot, Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 2