Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 2

171
daer ick nu mede bezigh ben, 't welck boven tyen off twaelff dagen niet en zal
aenloopen. Tot beide de Epitaphiën most ick weten off men prosa begeert off versen,
hoe lang ende breedt.
Wat aengaet de equivocatien, op dye materie plagt meest genoemt werden
Emanuel Sa 1 , een cloeck Jesuyt, doch zyne opinie is een particulier opinie, by 't
lichaem van de Roomsche kercke noch niet geautoriseert, maer blyckende
ongedecideert, zulcx dat men daerop in dispuyten niemant en can porren. Ick heb
die materie in myne Annotatiën op 't Nieuwe Testament wat breedt verhandelt op
Lucam XXIV. 28. Dat niet alle maniere van spreecken, die anders by de hoorders
verstaen werden dan dezelve werden gemeent in zaecken, waeraen de hoorders
niet gelegen is om de zelve te weten, maer waervan zy de wetenschap misbruycken
zouden, is ongeoorlooft, blijckt zoo by andere passagiën als by 't notabel exempel
Jeremiae XXXVIII, 26, zulcx dat dese questie niet en can geëxamineert werden dan
met veele distinctiën. Wat de tyen geboden belanght, in de Roomsche Bybels is
daerin geen mangel; maer daer dezelve bywyle in 't cort werden gestelt, werdt
uitgelaten het tweede gebodt, 't welck zy sustineren, met Augustino ende weynigh
anderen, een deel te zijn van het eerste, gelijck oock de Lutherschen zeggen. De
Gereformeerden ter contrarie zeggen zoowel met de Joden Philo, Josephus, ende
met de oudste Christenen, dat het gebod van de beelden is een gebod apart, ende
dat het gebod van niet te begeren niet en behoort aen tweën gedeelt te werden.
Verder is tusschen ons en de Papisten de questie off dat gebod is juris naturalis et
perpetui off alleen juris positivi; ende, indien het is juris positivi, off het niet en is
vermeldt in het Evangelio. Wat belanght de methode om met de Roomschgezinde
te confereren, ick wil daer wel wat op peynsen, alzoo het is een wijdlopende materie
by veele geleerden clouckelick getracteert. By provisie zal ick dit zeggen, dat men
moet letten op de hypothesen van deghene, waermede men disputeert. Eenige
staen op de autoriteit van het gros, 't welck zy noemen de Algemeene kercke,
anderen - als de Jesuyten - op de autoriteyt van den Paus, andere op de
overeenstemminghe van de oude leraers. Nae deze diverse praesuppoosten moet
diverselijck met de luyden gehandelt werden. Een gemeen remedie is haer te
bewysen dat God door Christum geen uyterlycke vyerschaer en heeft belooft, alwaer
alle geschillen zouden onfeylbaerlijck geslist werden: zijnde genouch dat de
noodighste poincten zoo claer staen, dat elck godzaligh hart daervan werdt
overtuyght, ende dat de anderen niet en zijn van zulcke importantie, dat de zalicheyt
daeraen hangen zoude. Met zommigen zoude men meer voordeel doen met haer
aen te wyzen een grof erreur van de Roomsche kerck ende Paus, als de
Transsubstantiatie, 't Verbieden van de kelck, ofte yet dyergelijcks. Want een erreur
zijnde bewesen vervalt het fundament van de infaillibiliteyt, ende is overzulcx de
wech gebaent tot een vry ende onbedwongen onderzouck uit Godes woordt, wel
geëxamineert nae de eygenschap van de originele talen, voorts verlicht door collatie
van verschyde passagien met malcanderen, oock met de schriften van de
alderoudste ende minst vervalschte Christenheyt. Maer, gelijck ick zeyde, dit alles
wel aen te wysen is een werck van grooten tijdt, doch naeder U.E. meninghe
verstaende zal ick garen al bybrengen, dat my mogelick is, U.E. middelertijd
recommanderende het bouck Plessaei de
1 Emmanuel Sa, Scholia in quatuor Evangelia. Antwerpen 1596.
Hugo de Groot, Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 2