Negatief polaire uitdrukkingen I* - Keur der Wetenschap ...

Dergelijke voorbeelden tonen aan dat niet volstaan kan
worden met een karakterisering van de klasse van regerende
elementen in haar geheel, maar dat daarbinnen verschillende
deelklassen moeten worden onderscheiden. Daartoe dienen we
echter over aanmerkelijk fijnere semantische middelen te
beschikken. Uit het vervolg zal blijken dat zulke middelen niet
alleen voorhanden zijn, maar dat zij ook met zeker resultaat
aangewend kunnen worden om de verschillen en
overeenkomsten tussen negatief polaire uitdrukkingen als hoeven
en ook maar te beschrijven.
2. Regerende elementen.
De indrukwekkende verscheidenheid van de omgevingen waarin
negatief polaire uitdrukkingen voorkomen, leidt al snel tot de
slotsom dat het niet zonder meer mogelijk is om de klasse van
regerende elementen te vereenzelvigen met de klasse van
negatieve elementen. Het is een vaststaand feit - getuige de
handzame overzichten in Seuren (1976: 161) en Fauconnier
(1979: 293) - dat negatief polaire uitdrukkingen hun opwachting
maken
[p. 40]
in omgevingen waar van een negatief element niet of nauwelijks
sprake kan zijn. Wellicht de duidelijkste voorbeelden zijn in dit
verband de zogeheten universele uitdrukkingen. De zinnen in
(17) laten er geen twijfel over bestaan dat elementen als alle, in
tegenstelling tot bijvoorbeeld vele en de meeste, het optreden van
negatief polaire uitdrukkingen kunnen uitlokken 4) .
(17)
a. Alle kerkgangers die ook maar iets gezien hadden
getuigden.
b. *Vele kerkgangers die ook maar iets gezien hadden
getuigden.
c. *De meeste nonnen die ook maar iets gezien hadden
getuigden.
Evenzo ontmoeten we negatief polaire uitdrukkingen in
vrije relatieve zinnen die door het universeel te interpreteren wie
worden ingeleid, getuige de voorbeeldzin (18).
(18)
Wie ook maar één misstap begaat wacht eeuwige
verdoemenis.
Dergelijke zinnen lijken een vereenzelviging van het
begrip regerend element met het begrip negatief element in de
weg te staan, aangezien het geenszins duidelijk is waarom
uitdrukkingen als alle en het universeel te interpreteren wie wèl
tot de negatieve elementen moeten worden gerekend, maar
uitdrukkingen als vele en de meeste niet.
http://www.dbnl.nl/tekst/zwar007nega01/zwar007nega01_001.htm
6 of 104 31-3-2005 8:22