Etikettering Gentech- producten en - Burgers voor gentechvrij voedsel
Etikettering Gentech- producten en - Burgers voor gentechvrij voedsel
Etikettering Gentech- producten en - Burgers voor gentechvrij voedsel
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>G<strong>en</strong>tech</strong>-<br />
<strong>product<strong>en</strong></strong><br />
<strong>en</strong><br />
<strong>Etikettering</strong>
Als consum<strong>en</strong>t heb je in principe keuzevrijheid: je koopt b.v. <strong>product<strong>en</strong></strong> waarvan je weet<br />
dat ze goed zijn <strong>voor</strong> je gezondheid. Maar het kiez<strong>en</strong> is in de praktijk nog knap lastig als je<br />
niet over de juiste informatie beschikt.<br />
De werkgroep ‘<strong>Burgers</strong> <strong>voor</strong> g<strong>en</strong>techvrij <strong>voedsel</strong>’ constateert dat de Nederlandse Overheid<br />
de burgers niet of nauwelijks informeert over g<strong>en</strong>etisch gemanipuleerd <strong>voedsel</strong>. Er<br />
ontbreekt e<strong>en</strong> duidelijke etikettering van <strong>product<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> logo met de aanduiding<br />
‘<strong>G<strong>en</strong>tech</strong>vrij’. De overheid heeft meer oog <strong>voor</strong> handelsbelang<strong>en</strong> dan <strong>voor</strong> vrag<strong>en</strong> over<br />
veiligheid <strong>en</strong> gezondheid.<br />
De Nederlandse regering doet ge<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> onafhankelijk onderzoek naar de gevolg<strong>en</strong> (op<br />
langere termijn) van het et<strong>en</strong> van g<strong>en</strong>tech-<strong>voedsel</strong>.<br />
(Voor meer informatie over o.a. de risico’s <strong>voor</strong> de gezondheid, zie deze uit het Engels<br />
vertaalde tekst, afkomstig van www.banGMfood.org)<br />
We hebb<strong>en</strong> <strong>voor</strong> u informatie verzameld over:<br />
1. Welke <strong>product<strong>en</strong></strong> bevatt<strong>en</strong> GGO’s (= G<strong>en</strong>etisch Gemanipuleerde (of Gemodificeerde)<br />
Organism<strong>en</strong>): Goede Waar & Co, Trouw 15-10-2008, Gre<strong>en</strong>peace lijst uit oktober 2004:<br />
http://www.gre<strong>en</strong>peace.nl/news/winkel-g<strong>en</strong>techvrij;<br />
zie ook http://www.g<strong>en</strong>techvrij.nl/<strong>product<strong>en</strong></strong>.html<br />
2. <strong>Etikettering</strong><br />
3. Wat kunt u zelf do<strong>en</strong>?<br />
~~ 1. Overzicht <strong>G<strong>en</strong>tech</strong><strong>product<strong>en</strong></strong> in de <strong>voedsel</strong>ket<strong>en</strong> ~~<br />
Gro<strong>en</strong>te <strong>en</strong> fruit: Op dit mom<strong>en</strong>t zijn er ge<strong>en</strong> g<strong>en</strong>etisch gemanipuleerde gro<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> fruit op de<br />
markt <strong>voor</strong> m<strong>en</strong>selijke consumptie.<br />
Zuivel <strong>en</strong> eier<strong>en</strong><br />
● Eier<strong>en</strong> <strong>en</strong> melk afkomstig van dier<strong>en</strong> uit de gangbare landbouw. Deze dier<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>voor</strong> 90%<br />
gevoed met g<strong>en</strong>-maïs <strong>en</strong> g<strong>en</strong>-soja; dit hoeft niet op het etiket vermeld te word<strong>en</strong>.<br />
Vlees<br />
● Vlees van dier<strong>en</strong> uit de gangbare landbouw. Deze dier<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>voor</strong> 90% gevoed met g<strong>en</strong>-maïs<br />
<strong>en</strong> g<strong>en</strong>-soja; dit hoeft niet op het etiket vermeld te word<strong>en</strong>.<br />
Ingrediënt<strong>en</strong> <strong>voor</strong> het bakk<strong>en</strong> (brood, koekjes, snacks):<br />
Veel <strong>voor</strong>kom<strong>en</strong>de ingrediënt<strong>en</strong> die g<strong>en</strong>etisch gemanipuleerd kunn<strong>en</strong> zijn:<br />
● Bloem van g<strong>en</strong>etisch gemanipuleerde sojabon<strong>en</strong>; moet wel vermeld word<strong>en</strong> op het etiket.<br />
● Olie van g<strong>en</strong>etisch gemanipuleerde sojobon<strong>en</strong> of van g<strong>en</strong>etisch gemanipuleerde koolzaad; moet<br />
wel vermeld word<strong>en</strong> op het etiket.<br />
Zoetigheid (chocolade, snoep, ijs):<br />
Veel <strong>voor</strong>kom<strong>en</strong>de ingrediënt<strong>en</strong> die g<strong>en</strong>etisch gemanipuleerd kunn<strong>en</strong> zijn:<br />
● Lecithine van g<strong>en</strong>etisch gemanipuleerde soja; moet wel vermeld word<strong>en</strong> op het etiket.<br />
● Glucose of glucose-stroop van g<strong>en</strong>etisch gemanipuleerde maïs; moet wel vermeld word<strong>en</strong> op het<br />
etiket.
● Ingrediënt<strong>en</strong> <strong>en</strong> additiev<strong>en</strong> van g<strong>en</strong>etisch gemanipuleerde maïs; moet wel vermeld word<strong>en</strong> op het<br />
etiket.<br />
Toevoeging<strong>en</strong>: Veel <strong>voor</strong>kom<strong>en</strong>de toevoeging<strong>en</strong> die geproduceerd word<strong>en</strong> met behulp van<br />
g<strong>en</strong>etisch gemanipuleerde bacteriën; dit hoeft niet op het etiket vermeld te word<strong>en</strong>:<br />
● Ascorbinezuur (vitamine C).<br />
● Glut<strong>en</strong><br />
● Enzym<strong>en</strong><br />
● Glutamaat (smaakversterker in o.a. Aziatische <strong>product<strong>en</strong></strong>)<br />
● Aspartaam (zoetstof in veel light- of dieet<strong>product<strong>en</strong></strong>)<br />
● Citro<strong>en</strong>zuur<br />
● Vitamine C, B2, B12, E<br />
● Cellulose (vaak gebruikt als bind- of verdikkingsmiddel)<br />
● Xanthaan<br />
Supermarkt<strong>product<strong>en</strong></strong> die g<strong>en</strong>etisch gemanipuleerde ingrediënt<strong>en</strong> bevatt<strong>en</strong>:<br />
● AH Halvarine Zaanse Hoeve<br />
● SU Ruitjes Halvarine<br />
● SU Ruitjes Margarine<br />
● Rilanto Margarine<br />
● Fancy Halvarine (AH)<br />
● AH Slaolie<br />
● Burg Slaolie<br />
● Markant Slaolie<br />
● O’Lacy’s Slaolie<br />
● Perfekt slaolie<br />
● Goldsun Slaolie<br />
● Plus slaolie<br />
● Perfekt Maiskiemolie<br />
● AH Slasaus<br />
● Euroshopper slasaus<br />
Bloem<strong>en</strong>:<br />
Op dit mom<strong>en</strong>t word<strong>en</strong> er in Nederland g<strong>en</strong>etisch gemanipuleerde anjers verkocht die e<strong>en</strong> blauwe<br />
kleur hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> herbicide-resist<strong>en</strong>t zijn. Op de hoez<strong>en</strong> waarin de anjers naar de bloemist gaan staat<br />
duidelijk vermeld dat het om g<strong>en</strong>etisch gemodificeerde bloem<strong>en</strong> gaat. De anjers, die zowel in<br />
<strong>en</strong>kelbloemige- als in trosvorm beschikbaar zijn, word<strong>en</strong> vanwege hun hoge prijs vrijwel niet per<br />
bos verkocht, maar <strong>voor</strong>namelijk verwerkt in arrangem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Daarbij gaat de informatie op de<br />
verpakking uiteraard verlor<strong>en</strong>. In Nederland word<strong>en</strong> de bloem<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> beperkt aantal<br />
bloemisterij<strong>en</strong> geleverd.<br />
~~ 2. <strong>Etikettering</strong> (van: g<strong>en</strong>techvrijezones.nl) ~~<br />
● Bon Apetit<br />
● Mexicaantjes<br />
● Super Mexicaantjes<br />
● Jumbo Zoutjes Mexicaantjes<br />
● AH Mexicaantjes<br />
● AH Pikantjes<br />
● Osaka Chili Crackers<br />
● Grand Cru Mexicaantjes<br />
Waar ligt de gr<strong>en</strong>s, wat is g<strong>en</strong>techvrij <strong>en</strong> wat niet?<br />
Alle <strong>product<strong>en</strong></strong> waarbij op het etiket staat aangegev<strong>en</strong> dat er ggo’s inzitt<strong>en</strong>, zijn sowieso niet<br />
g<strong>en</strong>techvrij. Dit wordt vermeld bij de ingredi<strong>en</strong>t<strong>en</strong>lijst. Ook als dit niet bij de ingredi<strong>en</strong>t<strong>en</strong>lijst<br />
vermeld wordt, kunn<strong>en</strong> er ggo’s in e<strong>en</strong> product zitt<strong>en</strong>: ingredi<strong>en</strong>t<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> maximaal 0,9% vervuild<br />
zijn met ggo’s zonder dat deze aanwezigheid op het etiket hoeft te staan.
Voeding met e<strong>en</strong> biologisch keurmerk is gegarandeerd g<strong>en</strong>techvrij (met gr<strong>en</strong>s van 0,9% onbedoelde<br />
besmetting), daar zitt<strong>en</strong> ook ge<strong>en</strong> additiev<strong>en</strong> in die geproduceerd zijn met behulp van g<strong>en</strong>etisch<br />
gemanipuleerde bacteriën. En biologisch vlees <strong>en</strong> zuivel is afkomstig van vee dat ge<strong>en</strong> voer van<br />
bij<strong>voor</strong>beeld g<strong>en</strong>techsoja of -mais heeft gehad.<br />
GGO etikettering van toevoeging<strong>en</strong> aan voeding, smaakstoff<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>en</strong>zym<strong>en</strong><br />
In principe geldt dat toevoeging<strong>en</strong> <strong>en</strong> smaakstoff<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> label moet<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> waarop vermeld<br />
staat dat ze g<strong>en</strong>etisch gemodificeerde ingrediënt<strong>en</strong> bevatt<strong>en</strong>. In de praktijk is dit echter maar beperkt<br />
tot e<strong>en</strong> paar toevoeging<strong>en</strong>.<br />
Wanneer is etikettering verplicht?<br />
Van toevoeging<strong>en</strong> <strong>en</strong> smaakstoff<strong>en</strong> die direct geproduceerd word<strong>en</strong> uit g<strong>en</strong>etisch gemodificeerde<br />
organism<strong>en</strong> moet op het etiket vermeld word<strong>en</strong> dat ze g<strong>en</strong>etisch gemodificeerd zijn.<br />
Hierbij gaat het onder meer om:<br />
• Lecithine van GM sojabon<strong>en</strong> (vorm van E322);<br />
• Vitamine E (tocoferol, E307) van GM sojabon<strong>en</strong>;<br />
• Smaakstoff<strong>en</strong> van eiwitt<strong>en</strong> van GM sojabon<strong>en</strong>;<br />
• Cellulose van GM kato<strong>en</strong>, gebruikt als verdikkingsmiddel;<br />
E<strong>en</strong> <strong>voor</strong>beeld hiervan is chocolade met sojalecithine van g<strong>en</strong>etisch gemodificeerde sojabon<strong>en</strong>.<br />
Wanneer is etikettering wettelijk mogelijk maar in de praktijk niet gebruikelijk?<br />
Er zijn vele toevoeging<strong>en</strong> die afgeleid zijn van chemische of anderszins aangepaste ruwe grondstoff<strong>en</strong>.<br />
Deze kunn<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> van GGO’s, gewoonlijk mais of soja (tweede g<strong>en</strong>eratie toevoeging<strong>en</strong>).<br />
In de regels van de EU wordt niet duidelijk vermeld of deze toevoeging<strong>en</strong> gelabeld moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
maar in de praktijk is de regel dat het niet hoeft.<br />
Hierbij gaat het om:<br />
• mono -<strong>en</strong> diglycerid<strong>en</strong> van GM sojabon<strong>en</strong> gebruikt als emulgator<strong>en</strong> in ijs,<br />
gebak etc. (E471-2);<br />
• gemodificeerd zetmeel <strong>en</strong> vergelijkbare ingrediënt<strong>en</strong> van GM mais;<br />
• suikervervangers zoals maltitol (E965), sorbitol (E420), fructose van GM mais;<br />
• suikervervangers zoals maltitol of polydextrose (als vulstof) gemaakt van<br />
glucose (grondstof GM mais);<br />
• smaakstoff<strong>en</strong> afgeleid van eiwitt<strong>en</strong> van GM sojabon<strong>en</strong>;<br />
Wanneer is etikettering niet verplicht?<br />
Van toevoeging<strong>en</strong>, smaakstoff<strong>en</strong> of vitamin<strong>en</strong> gemaakt met behulp van g<strong>en</strong>etisch gemodificeerde<br />
micro-organism<strong>en</strong> hoeft niet op het etiket vermeld te word<strong>en</strong> dat ze g<strong>en</strong>etisch gemodificeerd zijn.<br />
Voorwaarde is wel dat het g<strong>en</strong>etisch gemodificeerde organisme of onderdel<strong>en</strong> daarvan niet meer in<br />
het product terug te vind<strong>en</strong> zijn.<br />
Hierbij gaat het onder meer om:<br />
• vitamine B2 (riboflavine);<br />
• vitamine C (ascorbic acid, E300), vitamine B12 (cobalamin);<br />
• glutamaat <strong>en</strong> andere smaakversterkers (oa E621);<br />
• aspartaam gebruikt als zoetstof (E951), pas op: de nieuwe naam is aminosweet!;<br />
• xanthaangom gebruikt als verdikkingsmiddel (E415);<br />
• conserveermiddel<strong>en</strong>, zoals natamycine (E235), nisine (E234), lysozym (E1105);
Van <strong>voedsel</strong><strong>en</strong>zym<strong>en</strong> die geproduceerd zijn met behulp van g<strong>en</strong>etisch gemodificeerde microorganism<strong>en</strong><br />
hoeft niet op het etiket vermeld te word<strong>en</strong> dat ze g<strong>en</strong>etisch gemodificeerd zijn.<br />
Gewoonlijk zijn deze <strong>en</strong>zym<strong>en</strong> niet meer actief terug te vind<strong>en</strong> in het <strong>voedsel</strong> dat ze hebb<strong>en</strong><br />
gemaakt. Ze word<strong>en</strong> daarom als proceshulpmiddel<strong>en</strong> gekwalificeerd <strong>en</strong> niet als <strong>voedsel</strong>, e<strong>en</strong> paar<br />
uitzondering<strong>en</strong> daargelat<strong>en</strong>.<br />
Het zetmeel zelf kan ook van g<strong>en</strong>etisch gemodificeerde oorsprong zijn, zoals gm-mais of -<br />
aardappel.<br />
Deze hoev<strong>en</strong> gewoonlijk niet geëtiketteerd te word<strong>en</strong>:<br />
• chymosine om kaas te mak<strong>en</strong>;<br />
• zetmeelscheid<strong>en</strong>de amylases in brood of gebak;<br />
• suikerscheid<strong>en</strong>de invertases in snoep of chocola;<br />
• amylases <strong>en</strong> andere <strong>en</strong>zym<strong>en</strong> die gebruikt word<strong>en</strong> om glucosesiroop te mak<strong>en</strong><br />
van zetmeel ;<br />
• pectinases die celmembran<strong>en</strong> in wijn of sap afbrek<strong>en</strong>;<br />
• dextrine van zetmeel gebruikt als vulstof <strong>en</strong>/of verdikkinsmiddel in snoep,<br />
kant-klare-<strong>product<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> drager <strong>voor</strong> smaakstoff<strong>en</strong> <strong>en</strong> vitam<strong>en</strong>;<br />
Bron: http://www.gmo-compass.org/<strong>en</strong>g/grocery_shopping/ingredi<strong>en</strong>ts_additives/<br />
~~ 3. Wat kun je zelf do<strong>en</strong> aan g<strong>en</strong>tech<strong>voedsel</strong> <strong>en</strong> g<strong>en</strong>techkleding? ~~<br />
Goede Waar & Co, Diederick Sprangers<br />
Bijdrage aan workshop “<strong>G<strong>en</strong>tech</strong>-<strong>voedsel</strong>: wat te do<strong>en</strong>?”, zaterdag 20 mei 2006<br />
Nederlands Sociaal Forum, Nijmeg<strong>en</strong><br />
Consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>ver<strong>en</strong>iging Goede Waar & Co behartigt de belang<strong>en</strong> van de bewuste consum<strong>en</strong>t.<br />
Vanuit uitgebreid duurzaamheidonderzoek vertelt zij de consum<strong>en</strong>t hoe goed kledingmerk<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
voedingsmiddel<strong>en</strong> zijn <strong>voor</strong> hem of haar zelf. Én laat zij zi<strong>en</strong> welk effect die <strong>product<strong>en</strong></strong> hebb<strong>en</strong> op<br />
de wereld om de consum<strong>en</strong>t he<strong>en</strong>, vanuit sociaal, economisch <strong>en</strong> milieu-oogpunt.<br />
Gebruik je macht als consum<strong>en</strong>t door g<strong>en</strong>tech<strong>product<strong>en</strong></strong> niet te kop<strong>en</strong>! Dat kan als volgt:<br />
GENTECHKATOEN:<br />
Gangbare kato<strong>en</strong> kan g<strong>en</strong>techkato<strong>en</strong> bevatt<strong>en</strong>, maar dit staat niet op het kledinglabel. Ongeveer e<strong>en</strong><br />
kwart van de wereldkato<strong>en</strong>productie is g<strong>en</strong>tech, maar Goede Waar & Co trof het bij zesti<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>de<br />
kledingmerk<strong>en</strong> gelukkig niet aan: zie het nummer van Goede Waar magazine (juni – juli 2006). Dit<br />
is uiteraard ge<strong>en</strong> garantie dat deze merk<strong>en</strong> g<strong>en</strong>techvrij zijn – het was maar e<strong>en</strong> kleine steekproef.<br />
Zekerheid heb je alle<strong>en</strong> als je biologische kato<strong>en</strong> koopt: die is niet gemanipuleerd.<br />
GENTECHVOEDSEL:<br />
De e<strong>en</strong>voudigste manier is om biologische voedingsmiddel<strong>en</strong> te kop<strong>en</strong>. Daarin is elke vorm van<br />
g<strong>en</strong>technologie verbod<strong>en</strong>.<br />
Voedingsmiddel<strong>en</strong> met ingrediënt<strong>en</strong> uit g<strong>en</strong>techplant<strong>en</strong> kun je e<strong>en</strong>voudig vermijd<strong>en</strong> door op het<br />
etiket te lett<strong>en</strong>: in de ingrediënt<strong>en</strong>lijst tref je de woord<strong>en</strong> “g<strong>en</strong>etisch gemodificeerd” aan.
Produc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> importeurs zijn sinds april 2004 wettelijk verplicht om dit erop te zett<strong>en</strong>. Dat is<br />
mede te dank<strong>en</strong> aan de productlijst<strong>en</strong> die Goede Waar & Co van 1997 tot 2004 uitgegev<strong>en</strong><br />
heeft: hierop stond<strong>en</strong> <strong>product<strong>en</strong></strong> met deze ingrediënt<strong>en</strong>. Die informatie staat nu gewoon op het<br />
etiket. Daardoor hebb<strong>en</strong> de meeste produc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> deze ingrediënt<strong>en</strong> eruitgegooid – dus je komt<br />
de vermelding weinig teg<strong>en</strong>.<br />
Eier<strong>en</strong>, zuivel, vlees <strong>en</strong> honing van dier<strong>en</strong> die g<strong>en</strong>techvoer gekreg<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>: dit is de grootste<br />
categorie – hier gaan mom<strong>en</strong>teel veruit de meeste g<strong>en</strong>techgrondstoff<strong>en</strong> he<strong>en</strong> in de EU, omdat<br />
dit niet op het etiket hoeft te staan. Bij eier<strong>en</strong>, zuivel <strong>en</strong> vlees kun je hier nauwelijks omhe<strong>en</strong><br />
(als ze niet biologisch zijn): alle<strong>en</strong> scharrelproduc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> prober<strong>en</strong> g<strong>en</strong>techvoer soms te beperk<strong>en</strong>,<br />
maar garanties kunn<strong>en</strong> ze niet gev<strong>en</strong>.<br />
Gangbare honing is nog wel meestal vrij van g<strong>en</strong>techstuifmeel.<br />
Additiev<strong>en</strong> uit g<strong>en</strong>techbacteriën <strong>en</strong> -schimmels: ook deze hoev<strong>en</strong> helaas niet als “g<strong>en</strong>etisch<br />
gemodificeerd” op het etiket aangeduid te word<strong>en</strong>.<br />
Restaurants <strong>en</strong> andere eetgeleg<strong>en</strong>hed<strong>en</strong> hoev<strong>en</strong> je in Nederland niets te vertell<strong>en</strong> over g<strong>en</strong>tech in<br />
hun gerecht<strong>en</strong>.<br />
Je grootste bijdrage aan het terugdring<strong>en</strong> van g<strong>en</strong>tech kun je op dit mom<strong>en</strong>t dus lever<strong>en</strong> door<br />
biologische eier<strong>en</strong>, zuivel <strong>en</strong> vlees te kop<strong>en</strong>! Daar is de meeste <strong>voor</strong>uitgang te boek<strong>en</strong>.<br />
De dier<strong>en</strong> die nu gedwong<strong>en</strong> g<strong>en</strong>tech te et<strong>en</strong> <strong>en</strong> de boer<strong>en</strong> in Zuid-Amerika (waar het meeste<br />
g<strong>en</strong>techvoer vandaan komt) zull<strong>en</strong> je dankbaar zijn.<br />
Besmetting van g<strong>en</strong>techvrije voedingsmiddel<strong>en</strong> met g<strong>en</strong>tech-eiwit of -DNA is helaas niet uit te<br />
sluit<strong>en</strong>: het is wettelijk toegestaan tot e<strong>en</strong> niveau van 0,9% van e<strong>en</strong> ingrediënt, mits het onbedoeld<br />
<strong>en</strong> technisch onvermijdbaar was.<br />
WORD OOK LID!<br />
Ook langs andere weg<strong>en</strong> kun je e<strong>en</strong> bijdrage te lever<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> g<strong>en</strong>techvrije wereld, bij<strong>voor</strong>beeld<br />
door e<strong>en</strong> van de volg<strong>en</strong>de organisaties te steun<strong>en</strong>:<br />
www.goedewaar.nl of 020-6863338<br />
www.g<strong>en</strong>tech.nl<br />
www.aseed.net<br />
www.gifsoja.nl<br />
www.gre<strong>en</strong>peace.nl