Download de factsheet (PDF) - Foodwatch

Factsheet E-nummers
Kunstmatig blauw: E131 of Patentblauw
Zonder E131 zouden de kersen op jouw sorbet of taart er een beetje beige uitzien 1 .
Dat is een stuk minder aantrekkelijk dan de paarsrode kleur die de voedselfabrikant
ze heeft gegeven met behulp van E131. Maar wat weten we over dit E-nummer?
Wat is E131?
E131 of Patentblauw V is een donkerblauwe kleurstof die wordt gebruikt
in voedselproducten, maar die ook wordt ingespoten bij medisch
onderzoek om lymfevaten zichtbaar te maken2 . Voedselproducten
krijgen door E131 een diepblauwe kleur 2 .
Voedselfabrikanten beschikken over een
fl inke serie E-nummers waarmee ze de
natuurlijke kleur van ons voedsel kunnen
veranderen of versterken. Alle nummers
tussen E100 en E200 3 zijn kunstmatige of
natuurlijke kleurstoffen. E131 zit ook in
talloze andere producten die niet je niet
opeet of binnenkrijgt voor medische doeleinden.
Denk aan textiel, papier, tabletten
en cosmetica 4 .
E131 is een koolteerkleurstof, net zoals
bijvoorbeeld E102. Deze kleurstoffen
werden oorspronkelijk gewonnen uit
koolteer, maar dat is inmiddels verboden
voor voedselproducten. Koolteer is namelijk
giftig en kankerverwekkend 5 . Tegenwoordig
worden in dit soort kleurstoffen
nog wel componenten gebruikt die zijn
Heeft E131 bijwerkingen?
De heftigste bijwerking van E131 komt
gelukkig zelden voor: een anafylactische
shock 1 . Dat is een hevige allergische
reactie, waarbij de bloeddruk snel daalt
en ademhalingsproblemen ontstaan. De
ergste vorm kan binnen enkele minuten
tot de dood leiden als die niet meteen
behandeld wordt. Mensen kunnen een
overgevoeligheid voor E131 opbouwen
doordat ze regelmatig in aanraking komen
met de stof die ook in andere dagelijkse
producten zit. Krijgt zo iemand als patiënt
E131 ingespoten om de lymfevaten zichtbaar
te maken, dan kan binnen zeer korte
tijd een anafylactische shock ontstaan.
Zowel een anafylactische shock als bijwerkingen
als jeuk en astma worden veroorzaakt
door de histamine die in het lichaam
vrijkomt door E131 1 . Histamine kan
allergische reacties veroorzaken. En dan
is er nog een fl inke reeks vervelende bij-
gewonnen uit koolteer of olieteer 1 . Met
bacteriën uit zeesediment kan ook een
natuurlijke violette kleurstof gemaakt
worden 6 .
Bestanddelen van E131 zijn natrium- of
calciumchloride en natrium- of calciumsulfaat
1 , maar ook zware metalen als
arsenicum, lood, koper en cadmium 7 .
Voedselfabrikanten hoeven dit niet aan
consumenten te vertellen – je vindt deze
informatie dan ook niet terug op etiketten
of productenwebsites.
E131 bevat geen ingrediënten (zoals
varkensvlees of andere dierlijke producten)
die de kleurstof ongeschikt maken
voor religieuze groepen, vegetariërs en
veganisten 8 .
werkingen die worden toegeschreven aan
deze kleurstof: oedeem, puntbloedingen,
spierspasmen, hyperactiviteit, netelroos
en eczeem, lage bloeddruk, misselijkheid
en trillen 1 . Hoewel de kans hierop niet
erg groot is, zijn deze bijwerkingen de
reden voor een verbod op E131 in landen
als de Verenigde Staten, Noorwegen en
Australië 9 .
Hoe herken ik E131?
In de ingrediëntenlijst wordt de stof
meestal vermeld als E131, vrijwel nooit
als Patentblauw V. Maar, E131 is ook
bekend onder de namen Food Blue 5,
Acid Blue 3, Sulphan Blue of CI 42051.
In welke voedselproducten
zit E131?
Patentblauw V wordt niet op zeer grote
schaal gebruikt. Toch vind je het terug
in veelgebruikte producten als puddingpoeder,
vla, kersen op sap, limonadesiropen,
zacht fruitsnoep, chocoladesnoepjes,
gebak, vieux, keelpastilles,
yoghurtdrinks, kroepoek, kauwgom,
fruitcocktail op siroop en sauzen 1 .
Formeel staat E131 te boek als ‘niet kankerverwekkend’,
omdat dit niet is onderzocht
bij mensen. Bij ratten veroorzaakte
inspuiting van de stof wel tumoren 10 .
De Europese Voedselveiligheidsorganisatie
EFSA is in 2010 opgeroepen om alle
E-nummers die voor 2009 zijn goedgekeurd
opnieuw te beoordelen, maar
voor E131 is dat nog niet gebeurd 11 .
Waarom kiezen
voedselproducenten
voor E131?
E131 kun je heel makkelijk oplossen in
water 8 en dat maakt de kleurstof goedkoop
voor voedselproducenten. Ze
hoeven geen ingewikkelde bewerkingsprocessen
toe te passen voordat ze E131
kunnen mengen met andere ingrediënten.
Bovendien is voor een diepblauwe
kleur maar een klein beetje E131 nodig.

Wat zegt de wet over E131?
De Europese Unie staat het gebruik van
E131 toe in ‘eet- en drinkwaren’ en als
versiering van eierschalen. In richtlijnen
heeft ze bepaald hoeveel E131 in een product
mag zitten – dit verschilt per product.
Ook in de Nederlandse Warenwetregeling
‘Gebruik van kleurstoffen in levensmiddelen’
staat E131 op de lijst van toegestane
stoffen 12 . Consumenten kunnen de kleurstof
overigens ook rechtstreeks kopen.
Net als bij E102 heeft de EU vastgesteld
dat 85 procent uit echte kleurstof moet
bestaan. De rest mag onder meer zware
metalen bevatten: per kilo maximaal
3 mg arsenicum, 10 mg lood, 1 mg kwik
(in totaal maximaal 40 mg zware metalen) 7 .
Ook de variant ‘aluminiumlak’ van E131
mag aan voedsel toegevoegd worden. Die
vind je bijvoorbeeld op tabletten, cakes of
kauwgom. Hoeveel van die aluminiumlak
een mens binnen mag krijgen, moet de
EFSA nog vaststellen 13 . Aluminium is in
verband gebracht met ziektes als dementie,
maar dat is niet bewezen 14 .
Zoals al aangegeven is in de Verenigde
Staten, Australië en Noorwegen niet toegestaan
om E131 in voedsel te gebruiken.
Wat vindt
foodwatch?
E131 of Patentblauw V is een kunstmatige kleurstof die niet zonder risico voor de
menselijke gezondheid is. De kleurstof kan een flinke serie allergische reacties
oproepen, waaronder jeuk en astma. Ook kan E131 zware metalen bevatten, zonder
dat consumenten dit weten. E131 kan bovendien een – gelukkig zelden voorkomende
– anafylactische shock veroorzaken. Of de stof kankerverwekkend is voor mensen
is onduidelijk: hier is geen onderzoek naar gedaan. Maar verontrustend is wel dat
ratten na inspuiting van E131 tumoren ontwikkelden. foodwatch vindt dan ook
overheden hier het voorzorgprincipe moeten toepassen: bij twijfel niet gebruiken!
Volgens foodwatch zou E131 verboden moeten worden, net als in Australië, de
Verenigde Staten en Noorwegen.
Bestaan er alter-
natieven voor E131?
Natuurlijke alternatieven voor E131 zijn onder
meer het paarsrode anthocyanine (E163),
bietenrood (E162), paarse wortel, rode
fruitconcentraten en het groene chlorofyl
(E140) 16 . Een nadeel is dat deze kleurstoffen
minder stabiel zijn, duurder en kwetsbaarder
voor temperaturen en tijdens het transport.
Een ander natuurlijk alternatief is de blauwe
kittelbloem (Clitoria ternatea), een plant die in
(sub)tropische gebieden groeit 17 .
Hoeveel E131 mag ik
dagelijks eten?
De acceptabele dagelijkse inname van E131
is 15 mg per kg lichaamsgewicht 15 . Maar het
is moeilijk om erachter te komen hoeveel
E131 je in totaal eet gedurende een dag.
1. E=Eetbaar, Kamsteeg, 2011 2. Ned Tijdschr Geneeskd. 2001;145:2086-8 3. E100- E200 Kleurstoffen. Food-info.net 4. Overgevoeligheidsreacties op Patent Blauw V. Bijwerkingen: Kennis en kunde.
5. Coal tar. Toxnet, CCRIS 6. Patent number: 7901914, Google patents 7. Official Journal of the European Union: COMMISSION DIRECTIVE 2008/128/EC 8. E131. Food-info.net 9. Foodreactions.org
10. C.I. FOOD BLUE 3. Toxnet, HSDB database 11. Call for scientific data on Patent Blue V (E 131), EFSA 12.Warenwetregeling Gebruik van kleurstoffen in levensmiddelen 13. Scientific Opinion on
the re-evaluation Tartrazine (E 102) 14. Alzheimer’s Society: Aluminium and Alzheimer’s disease 15. E131. Food-info.net 16. Food Standards Agency: Guidelines on approaches to the replacement of
Tartrazine, Allura Red, Ponceau 4R,Quinoline Yellow, Sunset Yellow and Carmoisinein food and beverages 17. Preparation and stability of butterfly pea color extract loaded in microparticles prepared
by spray drying, Thai J. Pharm. Sci. 32 (2008) 59-69.
stichting foodwatch nederland • fizeaustraat 23 • 1097 sc amsterdam • +31 (0) 20 77 41 079 • www.foodwatch.nl • info@foodwatch.nl