Download de factsheet (PDF) - Foodwatch
Download de factsheet (PDF) - Foodwatch
Download de factsheet (PDF) - Foodwatch
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Factsheet E-nummers<br />
Kunstmatig blauw: E131 of Patentblauw<br />
Zon<strong>de</strong>r E131 zou<strong>de</strong>n <strong>de</strong> kersen op jouw sorbet of taart er een beetje beige uitzien 1 .<br />
Dat is een stuk min<strong>de</strong>r aantrekkelijk dan <strong>de</strong> paarsro<strong>de</strong> kleur die <strong>de</strong> voedselfabrikant<br />
ze heeft gegeven met behulp van E131. Maar wat weten we over dit E-nummer?<br />
Wat is E131?<br />
E131 of Patentblauw V is een donkerblauwe kleurstof die wordt gebruikt<br />
in voedselproducten, maar die ook wordt ingespoten bij medisch<br />
on<strong>de</strong>rzoek om lymfevaten zichtbaar te maken2 . Voedselproducten<br />
krijgen door E131 een diepblauwe kleur 2 .<br />
Voedselfabrikanten beschikken over een<br />
fl inke serie E-nummers waarmee ze <strong>de</strong><br />
natuurlijke kleur van ons voedsel kunnen<br />
veran<strong>de</strong>ren of versterken. Alle nummers<br />
tussen E100 en E200 3 zijn kunstmatige of<br />
natuurlijke kleurstoffen. E131 zit ook in<br />
talloze an<strong>de</strong>re producten die niet je niet<br />
opeet of binnenkrijgt voor medische doelein<strong>de</strong>n.<br />
Denk aan textiel, papier, tabletten<br />
en cosmetica 4 .<br />
E131 is een koolteerkleurstof, net zoals<br />
bijvoorbeeld E102. Deze kleurstoffen<br />
wer<strong>de</strong>n oorspronkelijk gewonnen uit<br />
koolteer, maar dat is inmid<strong>de</strong>ls verbo<strong>de</strong>n<br />
voor voedselproducten. Koolteer is namelijk<br />
giftig en kankerverwekkend 5 . Tegenwoordig<br />
wor<strong>de</strong>n in dit soort kleurstoffen<br />
nog wel componenten gebruikt die zijn<br />
Heeft E131 bijwerkingen?<br />
De heftigste bijwerking van E131 komt<br />
gelukkig zel<strong>de</strong>n voor: een anafylactische<br />
shock 1 . Dat is een hevige allergische<br />
reactie, waarbij <strong>de</strong> bloeddruk snel daalt<br />
en a<strong>de</strong>mhalingsproblemen ontstaan. De<br />
ergste vorm kan binnen enkele minuten<br />
tot <strong>de</strong> dood lei<strong>de</strong>n als die niet meteen<br />
behan<strong>de</strong>ld wordt. Mensen kunnen een<br />
overgevoeligheid voor E131 opbouwen<br />
doordat ze regelmatig in aanraking komen<br />
met <strong>de</strong> stof die ook in an<strong>de</strong>re dagelijkse<br />
producten zit. Krijgt zo iemand als patiënt<br />
E131 ingespoten om <strong>de</strong> lymfevaten zichtbaar<br />
te maken, dan kan binnen zeer korte<br />
tijd een anafylactische shock ontstaan.<br />
Zowel een anafylactische shock als bijwerkingen<br />
als jeuk en astma wor<strong>de</strong>n veroorzaakt<br />
door <strong>de</strong> histamine die in het lichaam<br />
vrijkomt door E131 1 . Histamine kan<br />
allergische reacties veroorzaken. En dan<br />
is er nog een fl inke reeks vervelen<strong>de</strong> bij-<br />
gewonnen uit koolteer of olieteer 1 . Met<br />
bacteriën uit zeesediment kan ook een<br />
natuurlijke violette kleurstof gemaakt<br />
wor<strong>de</strong>n 6 .<br />
Bestand<strong>de</strong>len van E131 zijn natrium- of<br />
calciumchlori<strong>de</strong> en natrium- of calciumsulfaat<br />
1 , maar ook zware metalen als<br />
arsenicum, lood, koper en cadmium 7 .<br />
Voedselfabrikanten hoeven dit niet aan<br />
consumenten te vertellen – je vindt <strong>de</strong>ze<br />
informatie dan ook niet terug op etiketten<br />
of productenwebsites.<br />
E131 bevat geen ingrediënten (zoals<br />
varkensvlees of an<strong>de</strong>re dierlijke producten)<br />
die <strong>de</strong> kleurstof ongeschikt maken<br />
voor religieuze groepen, vegetariërs en<br />
veganisten 8 .<br />
werkingen die wor<strong>de</strong>n toegeschreven aan<br />
<strong>de</strong>ze kleurstof: oe<strong>de</strong>em, puntbloedingen,<br />
spierspasmen, hyperactiviteit, netelroos<br />
en eczeem, lage bloeddruk, misselijkheid<br />
en trillen 1 . Hoewel <strong>de</strong> kans hierop niet<br />
erg groot is, zijn <strong>de</strong>ze bijwerkingen <strong>de</strong><br />
re<strong>de</strong>n voor een verbod op E131 in lan<strong>de</strong>n<br />
als <strong>de</strong> Verenig<strong>de</strong> Staten, Noorwegen en<br />
Australië 9 .<br />
Hoe herken ik E131?<br />
In <strong>de</strong> ingrediëntenlijst wordt <strong>de</strong> stof<br />
meestal vermeld als E131, vrijwel nooit<br />
als Patentblauw V. Maar, E131 is ook<br />
bekend on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> namen Food Blue 5,<br />
Acid Blue 3, Sulphan Blue of CI 42051.<br />
In welke voedselproducten<br />
zit E131?<br />
Patentblauw V wordt niet op zeer grote<br />
schaal gebruikt. Toch vind je het terug<br />
in veelgebruikte producten als puddingpoe<strong>de</strong>r,<br />
vla, kersen op sap, limona<strong>de</strong>siropen,<br />
zacht fruitsnoep, chocola<strong>de</strong>snoepjes,<br />
gebak, vieux, keelpastilles,<br />
yoghurtdrinks, kroepoek, kauwgom,<br />
fruitcocktail op siroop en sauzen 1 .<br />
Formeel staat E131 te boek als ‘niet kankerverwekkend’,<br />
omdat dit niet is on<strong>de</strong>rzocht<br />
bij mensen. Bij ratten veroorzaakte<br />
inspuiting van <strong>de</strong> stof wel tumoren 10 .<br />
De Europese Voedselveiligheidsorganisatie<br />
EFSA is in 2010 opgeroepen om alle<br />
E-nummers die voor 2009 zijn goedgekeurd<br />
opnieuw te beoor<strong>de</strong>len, maar<br />
voor E131 is dat nog niet gebeurd 11 .<br />
Waarom kiezen<br />
voedselproducenten<br />
voor E131?<br />
E131 kun je heel makkelijk oplossen in<br />
water 8 en dat maakt <strong>de</strong> kleurstof goedkoop<br />
voor voedselproducenten. Ze<br />
hoeven geen ingewikkel<strong>de</strong> bewerkingsprocessen<br />
toe te passen voordat ze E131<br />
kunnen mengen met an<strong>de</strong>re ingrediënten.<br />
Bovendien is voor een diepblauwe<br />
kleur maar een klein beetje E131 nodig.
Wat zegt <strong>de</strong> wet over E131?<br />
De Europese Unie staat het gebruik van<br />
E131 toe in ‘eet- en drinkwaren’ en als<br />
versiering van eierschalen. In richtlijnen<br />
heeft ze bepaald hoeveel E131 in een product<br />
mag zitten – dit verschilt per product.<br />
Ook in <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse Warenwetregeling<br />
‘Gebruik van kleurstoffen in levensmid<strong>de</strong>len’<br />
staat E131 op <strong>de</strong> lijst van toegestane<br />
stoffen 12 . Consumenten kunnen <strong>de</strong> kleurstof<br />
overigens ook rechtstreeks kopen.<br />
Net als bij E102 heeft <strong>de</strong> EU vastgesteld<br />
dat 85 procent uit echte kleurstof moet<br />
bestaan. De rest mag on<strong>de</strong>r meer zware<br />
metalen bevatten: per kilo maximaal<br />
3 mg arsenicum, 10 mg lood, 1 mg kwik<br />
(in totaal maximaal 40 mg zware metalen) 7 .<br />
Ook <strong>de</strong> variant ‘aluminiumlak’ van E131<br />
mag aan voedsel toegevoegd wor<strong>de</strong>n. Die<br />
vind je bijvoorbeeld op tabletten, cakes of<br />
kauwgom. Hoeveel van die aluminiumlak<br />
een mens binnen mag krijgen, moet <strong>de</strong><br />
EFSA nog vaststellen 13 . Aluminium is in<br />
verband gebracht met ziektes als <strong>de</strong>mentie,<br />
maar dat is niet bewezen 14 .<br />
Zoals al aangegeven is in <strong>de</strong> Verenig<strong>de</strong><br />
Staten, Australië en Noorwegen niet toegestaan<br />
om E131 in voedsel te gebruiken.<br />
Wat vindt<br />
foodwatch?<br />
E131 of Patentblauw V is een kunstmatige kleurstof die niet zon<strong>de</strong>r risico voor <strong>de</strong><br />
menselijke gezondheid is. De kleurstof kan een flinke serie allergische reacties<br />
oproepen, waaron<strong>de</strong>r jeuk en astma. Ook kan E131 zware metalen bevatten, zon<strong>de</strong>r<br />
dat consumenten dit weten. E131 kan bovendien een – gelukkig zel<strong>de</strong>n voorkomen<strong>de</strong><br />
– anafylactische shock veroorzaken. Of <strong>de</strong> stof kankerverwekkend is voor mensen<br />
is ondui<strong>de</strong>lijk: hier is geen on<strong>de</strong>rzoek naar gedaan. Maar verontrustend is wel dat<br />
ratten na inspuiting van E131 tumoren ontwikkel<strong>de</strong>n. foodwatch vindt dan ook<br />
overhe<strong>de</strong>n hier het voorzorgprincipe moeten toepassen: bij twijfel niet gebruiken!<br />
Volgens foodwatch zou E131 verbo<strong>de</strong>n moeten wor<strong>de</strong>n, net als in Australië, <strong>de</strong><br />
Verenig<strong>de</strong> Staten en Noorwegen.<br />
Bestaan er alter-<br />
natieven voor E131?<br />
Natuurlijke alternatieven voor E131 zijn on<strong>de</strong>r<br />
meer het paarsro<strong>de</strong> anthocyanine (E163),<br />
bietenrood (E162), paarse wortel, ro<strong>de</strong><br />
fruitconcentraten en het groene chlorofyl<br />
(E140) 16 . Een na<strong>de</strong>el is dat <strong>de</strong>ze kleurstoffen<br />
min<strong>de</strong>r stabiel zijn, duur<strong>de</strong>r en kwetsbaar<strong>de</strong>r<br />
voor temperaturen en tij<strong>de</strong>ns het transport.<br />
Een an<strong>de</strong>r natuurlijk alternatief is <strong>de</strong> blauwe<br />
kittelbloem (Clitoria ternatea), een plant die in<br />
(sub)tropische gebie<strong>de</strong>n groeit 17 .<br />
Hoeveel E131 mag ik<br />
dagelijks eten?<br />
De acceptabele dagelijkse inname van E131<br />
is 15 mg per kg lichaamsgewicht 15 . Maar het<br />
is moeilijk om erachter te komen hoeveel<br />
E131 je in totaal eet geduren<strong>de</strong> een dag.<br />
1. E=Eetbaar, Kamsteeg, 2011 2. Ned Tijdschr Geneeskd. 2001;145:2086-8 3. E100- E200 Kleurstoffen. Food-info.net 4. Overgevoeligheidsreacties op Patent Blauw V. Bijwerkingen: Kennis en kun<strong>de</strong>.<br />
5. Coal tar. Toxnet, CCRIS 6. Patent number: 7901914, Google patents 7. Official Journal of the European Union: COMMISSION DIRECTIVE 2008/128/EC 8. E131. Food-info.net 9. Foodreactions.org<br />
10. C.I. FOOD BLUE 3. Toxnet, HSDB database 11. Call for scientific data on Patent Blue V (E 131), EFSA 12.Warenwetregeling Gebruik van kleurstoffen in levensmid<strong>de</strong>len 13. Scientific Opinion on<br />
the re-evaluation Tartrazine (E 102) 14. Alzheimer’s Society: Aluminium and Alzheimer’s disease 15. E131. Food-info.net 16. Food Standards Agency: Gui<strong>de</strong>lines on approaches to the replacement of<br />
Tartrazine, Allura Red, Ponceau 4R,Quinoline Yellow, Sunset Yellow and Carmoisinein food and beverages 17. Preparation and stability of butterfly pea color extract loa<strong>de</strong>d in microparticles prepared<br />
by spray drying, Thai J. Pharm. Sci. 32 (2008) 59-69.<br />
stichting foodwatch ne<strong>de</strong>rland • fizeaustraat 23 • 1097 sc amsterdam • +31 (0) 20 77 41 079 • www.foodwatch.nl • info@foodwatch.nl