Auteursrechten en gebruiksvoorwaarden - Regionaal Archief ...

Het provinciale bestuur van Gelderland ging voortvarend te werk en stelde een commissie in,
genaamd Collegie van Politie, Finantie en Algemeen Welzijn (aldus de secretaris van Gendt en
Erlecom). Van dit college ging 26 september 1795 aan elke gemeente een verzoek uit een
volkstelling te houden 1.
In het gebied van het ambt Overbetuwe had deze waarschijnlijk plaats in de maand oktober, want
toen werden de resultaten aan genoemd college toegezonden. Deze lijsten waren gedateerd:
oktober 13 (Valburg), 14 (Aerdt en Oosterhout), 15 (Herwen, Homoet en Slijk-Ewijk), 16
(Andelst en Zetten), 17 (Herveld, Heteren en LoenenJWolferen), 19 (EIst, Gendt en Erlecom), 20
(Pannerden). 24 (Indoornik en Meijnerswijk) en 26 (Schenkenschans). Bij de inzendingen van vijf
gemeenten ontbreekt de datum: Angeren, Bemmel, Lent, Ressen/Doornik en Doornenburg.
De telling werd doorgaans uitgevoerd door drie personen. Van enige gemeenten is dit niet zeker,
omdat de lijsten dit niet vermelden. Zo staat te Schenkenschans H.J. Hoogers zonder functie en
medetellers genoemd en zo ook te Pannerden lB. Pattera, plaatsvervangend richter. Ook staat A.
ten Hietbrink, schout, alleen genoemd voor de gemeenten Angeren, Bemmel, Doornenburg, Lent
en RessenJDoornick en A. Boll, scholtus, alleen voor Heteren. Voor Eist tekent alleen H. de Litte
als plaatsvervangend schout.
Voor de gemeente Meijnerswijk tekent Nicolaas Reinhart, schout, (met de schrijver H. Brantsen).
Eén schout tekent nadat de ingezetenen in diverse gemeenten geteld zijn, voor verschillende
gemeenten, namelijk E.H. Coeleman. Hij telt en tekent te Andelst (samen met de buurmeesters l
Driessen en H. Deijs), te Herveld (buurmeesters D. Jacops en Reinier Wilmsen), te Oosterhout
(buurmeester Egbert Saeijer), te Slijk-Ewijk (buurmeesters Toon Tunnisse en P. van Beem), te
Valburg (buurmeesters T. Pallada en C. van den Wiltenburg) en Zetten (buurmeesters Willem
Ariesen en D. Holmans). De telling te Homoet wordt verricht door de schout lC. Coeleman (met
buurmeester C. van Brakel).
In enkele gemeenten is de richter de hoogste gezagsdrager. De lijst van LoenenJWolferen is alleen
getekend door W.D. Schonbach, richter, en die van Pannerden door J.B. Pattera als plaatsvervangend
richter. In Indoornick worden de ingezetenen geteld door de richter Peel Beek met
twee schepenen D. van Deelen(?) en J. van Nas, terwijl de verzonden lijst medeondertekend wordt
door W. Merkes. lG. Gunther, richter, verricht de tellingen te Aerdt (met de buurmeesters H.
Caspers en E. Scholten) en te Herwen (met de buurmeesters Jan Geerligs en Cornelis van
Embden).
Wie te Gendt en Erlecom geteld hebben, is niet duidelijk. De lijsten - naar Arnhem verzonden -
zijn beide ondertekend door burgemeesters en secretaris: van Gendt: Burgert Burgers met Joh. van
Rees, en van Erlecom: Lamert Verhoeven met dezelfde secretaris.
Toelichting
De door het College van Politie, Finantie en Algemeen Welzün ontvangen lijsten verschillen over het
algemeen weinig van elkaar. De resultaten zijn in drie kolommen vastgelegd: de eerste veelal een
persoonsnaam aangeduid met ongeveer gelijke termen als hoofd van het huisgezin, de tweede het aantal tot
het gezin behorend, ook familieleden, knechten, meiden en andere inwonenden, en de derde het aantal
mannelijke personen boven de 18 jaar, aangeduid als meerderjarigen. Deze wijze van noteren is toegepast
door de gemeenten: Aerdt, Angeren, Bemmel. Doornenburg, EIst, Gendt en Erlecom, Herwen, Lent,
Pannerden, Ressen en Schenkenschans, alle gelegen in het oostelijk deel van de Overbetuwe. In het westelijk
deel worden in de eerste kolom ook alle andere in het pand aanwezige personen genoemd in hun familie- of
dienstrelatie met de hoofdbewoner: Andelst, Herveld, Homoet, Meijnerswijk, Oosterhout, Slijk-Ewijk,
Valburg en Zetten. Nog uitvoeriger in de opgave aan het college is die van de gemeente lndoornik. Die bevat
een lijst van alle bij naam genoemde personen, geplaatst in zeven kolommen, waarvan in de laatste de
meerderjarige manspersoon. In 1. het gezinsnummer, 2. de naam van de vrouw, 3. kinderen, 4. knechts, 5
meiden, 6. de leeftijd van elk persoon. Vanwege eenheid en plaatsruimte is hieronder de lijst vereenvoudigd
tot de vorm zoals die in het westelijk deel van de Overbetuwe gebruikelijk was.
Noot
1. De volkstelling gehouden in de Nederbetuwe is gepubliceerd in de Osevorenreeks mr 48, maart 1994.
129