Auteursrechten en gebruiksvoorwaarden - Regionaal Archief ...

Zoeklicht
Tussen 1980 en 2005 zijn er zes delen genealogische bronnenpublicaties over Nijmegen en
de regio verschenen. Deze Zoeklicht-reeks was een gezamenlijk project van de afdeling
Kwartier van Nijmegen van de Nederlandse Genealogische Vereniging, de Stichting
Zoeklicht en het Gemeentearchief Nijmegen (tegenwoordig Regionaal Archief Nijmegen
(RAN). Gezien de diversiteit van de bronnen kunnen ook niet-genealogen baat hebben bij de
raadpleging van de reeks.
Omdat de artikelen in de delen Zoeklicht op Nijmegen (1980), Zoeklicht Kwartier van
Nijmegen (1985), Zoeklicht zonder Grenzen (1990), Zoeklicht bij Zilver (1995), Zoeklicht
2000 en Zoeklicht 2005 van blijvend belang zijn voor historisch en genealogisch onderzoek
in de regio Nijmegen, heeft het Regionaal Archief Nijmegen na overleg met het bestuur van
de Stichting besloten deze bronnenpublicaties op de website van het RAN te zetten. De
bronnen zijn op woordniveau doorzoekbaar.
Auteursrechten en gebruiksvoorwaarden
De publicaties van de Stichting Zoeklicht Nijmegen worden beheerd door het Regionaal
Archief Nijmegen en zijn te gebruiken onder de voorwaarden van de Creative Commons
Naamsvermelding-NietCommercieel 3.0 Nederland licentie.

Afstamming van Z.K.H. Willem-Alexander,
Prins van Oranje, Prins der Nederlanden,
Prins van Oranje-Nassau, Jonkheer van Amsberg,
uit de oudste heren van Doornenburg,
Van Doornik en Van Ooy
Vnd die Fäden, die zerrissen,
kniipft Er alle wieder an ..... .
Aan de hand van literatuur stelde de heer J.B. Bronsema twee stamreeksen
van de kroonprins op, die opgevoerd konden worden tot in
de volle Middeleeuwen. De inleiding op beide reeksen is van zijn
hand evenals alle wapentekeningen.
Doornenburg
Doornenburg wordt als 'villa Doronburc' reeds in de jaren 891/892 vermeld; een daar
gelegen hoeve was door een zekere Walto aan de abdij Lauresham (Lorsch) bij Mannheim
geschonken. Omstreeks 1046 wordt 'Dorinburc' vermeld als behorende tot de goederen,
waaruit aan de abdij behorende kerk van Gendt inkomsten trok. Doornenburg is etymologisch
te verklaren uit 'Doronburc', dat wil zeggen een burcht omringd met doornstruiken.
Gezien de strategische ligging, vlakbij de splitsing van de Waal en de Rijn, zal er zich op
deze plek reeds vroeg een of andere versterking hebben bevonden, mogelijk op de plaats
van de latere voorburcht 'Doronburg' .
Pas in 1255 wordt de naam Dorenburg weer genoemd als de plaats waaruit tienden geheven
werden die door graaf Otto van Gelre aan het door hem gestichte Cisterciënserklooster
'Graventhai' bij Goch geschonken werden.
In de oudste akte in het archief van de Doornenburg uit 1295 verklaart G. van Lynden,
dat de tyns van de parochie Doornenburg - voordien bezeten door deken en kapittel van
St. Albertus te Aken - na aankoop nu in 1295 toebehoort aan dominus Wilhelmus, miles de
Darenborch. Uit deze betiteling van 'miles' blijkt dat deze een 'kasteel' bewoonde, in
welke vorm dan ook.
Deze heer van de Doornenburg noemt zich afwisselend Willem van Doornick of Willem
van Doornenburg en wordt in de bronnen vermeld van 1295 tot 1346. De toenaam Doornenburg
werd dus gevoerd door leden van het geslacht Van Doornick.
Doornick
Hoewel er twee plaatsen zijn die met Doornick of Dornick worden aangeduid - de een aan
de Waal, de ander even over de grens in Duitsland ten noorden van de Rijn - zullen we de
oorsprong van de heren van Doornick moeten zoeken te Doornick, gelegen tussen Lent en
Bemmel. Op de plaats van het vroegere kasteel dat in 1827 is gesloopt en waarvan nog
slechts een restant van een kasteelgracht over is, staat thans de stijlvolle witte boerderij
'tIuize Doornik'.
In het oudste leenakteboek van het graafschap Gelre vindt men in 1326 een lijst van alle
heren die door graaf Reinaid van Gelre na de dood van zijn vader in genoemd jaar be-
7

leend waren. Daaronder staat ook:
Item her Jan van Dornic helt thus to Doernic, alst gelegen ist, ende LXXX
morgen lands, darbi alrenast gelegen, te Sutfensche rechte.
In een akte van 1368:
............ van der scheidinge heeren Wouters van Dornick en Johans siins
soens
is sprake van een overdracht van enige goederen te Lent en Doornick, alsmede de helft
van het goed te Doornenburg.
In 1409 gaat het goed Doornick over op een ander geslacht; de gebroeders Bertout en
Borren van Doernic worden opgevolgd door Jan van Steenbergen, nakomeling van een
bastaard van een der hertogen van Gelre. Het was toen een Hemmens leen.
In 1337 wordt de zoon van Wilhelmus senior, Willem, genoemd als Dominus Wilhelmus
de Doernicck, morans in Dorenborch, en burger van Nijmegen. Na diens kinderloos
overlijden ca 1353 kwam de Doornenburg aan zijn zuster, gehuwd met heer Dirck van
Bylandt, wiens nakomelingen het kasteel drie generaties lang in bezit hadden.
kasteel Doornenburg
De eerste vermelding van het huidige kasteel is die van het jaar 1402 in het leenregister
van Gelre, waarbij Dirck van Bylandt, als erfgenaam van zijn vader Johan met dat huys te
Dorrenburch ende dat voorgeborcht met acht morgen lands beleend wordt. Een erfdochter
Sophia van Bylandt, huwde in 1449 met Reinaid van Homoet, heer van Doorwerth. Na
het overlijden van hun enige zoon vererfde de Doornenburg op haar dochter Margriet van
Homoet, gehuwd met Johan van Rechteren, genaamd Voorst, en vanaf dit echtpaar loopt
de afstammingslijn naar prins Willem-Alexander.
Reeds met Margriets kleindochter Wilhelmina, gehuwd met Joost van Amstel van Mynden,
kwam de Doornenburg in 1621 in bezit van een ander geslacht, dat na drie generaties
in 1727 uitstierf. Het kasteel vererfde op de aangetrouwde familie Van Heemskerk van
Bekesteyn, die in 1767 de Doornenburg naliet aan Jacob Boudewijn van Bemmel,
overleden in 1799. Zijn weduwe Maria Clara van Bemmel-von Dalwich (1760-1847) was
de laatste bewoonster.
In de jaren 1937 tot 1941 werd het in diep verval geraakte kasteel gerestaureerd. Aan het
einde van de tweede Wereldoorlog was er een Duits hoofdkwartier gehuisvest. Het kasteel
werd door de geallieerden tot één grote ruïne gebombardeerd. Tussen 1947 tot 1968 werd
het gehele complex echter herbouwd, respectievelijk gerestaureerd.
8
Het huidige kasteel Doornenburg in vogelvlucht

1.
11.
Willem de Dornick
____ A ___ _
Heer Willem van Doornik
alias Doomenburg (1295-1346)
00 Elisabeth van Keppel (1330)
______ A ___ _
N. van Doornick
t na 1350
00 Diderick van Bylandt, ridder
(1350-1359) t vóór 1368
_______ A ___ _
HenricllS de Dornecho (1112)
Henricus de Thornecke (1116, 1118, 1126)
GerardlIs de Dornicke (1242)
GerardlIs milite de Doornike (1264)
afstamming uit het geslacht Doornick
broers? Wolter de Dornick
____ A ___ _
Johannes de Dornic
richter tussen Maas en Waal (1294)
knape (1317), ridder (1318)
burggraaf van Nijmegen
(1322-1328) t vóór 1330
00 Jutta
_______ A _____ __
Wolter van Doornick (1322)
burggraaf van Nijmegen (1329)
ridder (1335 of 1355)
borgman van Cleve (1352)
t na 1368
00 (2) ca 1352
Geertruid van den Borg (1401)
A
------- ------
III. Johan van Bylandt (1360-1390) 00 ca 1370 Geertruid van Doornick (1403)
t 1399
IV. Dirck van Bylandt, ridder (1390-1424), 00 ca 1400 Margriet van Langerak (1427).
V. Johan van Bylandt, ridder, heer van Doornenburg (1412-1450) 00 (2) ca 1427
Sophia van Rossem t 1499, 0 Doornenburg.
VI. Sophia van Bylandt t 1498, vrouwe van Doornenburg, 00 1449 Reinaid van
Romoet, heer van Dorenweerd en Valburg, t ca 1459, raad van de hertog van
Gelre.
VII. Margriet van Romoet t 1519, 0 Nijmegen, vrouwe van Doorwerth, Nederhemert
en Doornenburg, 00 Johan van Rechteren genaamd van Voorst t Nijmegen
13.4.1485, 0 Broerenkerk.
VIII. Margriet van Rechteren genaamd Voorst t na 1537, 00 Johan van Boinenburg
genaamd Honstein t 1549, ridder, heer van Ubbergen, lid Ridderschap van het
Kwartier van Nijmegen.
IX. Sophia van Boinenburg genaamd Honstein 00 1527 Wolter van Eyll, heer van
Ingerhey bij Rheinberg, Heydick, Sleeswijk en Rijnen, drost te Alpen.
X. Dirck van Eyll t 1595, heer van Heydeck, Sleeswijk, Rijnen en Weyer, lid van de
Ridderschap van het Kwart. van Nijmegen, 00 (2) Margriet van Bernsau t 1592.
9

XI. Gebhard van Eyll, heer van Heydeck en Gastendonck, 00 1612 Elisabeth van Haes
t 1623.
XII. Degenhart van Eyll i' 1658, heer van Heydeck, Gastendonck en Olmont 00
Magdalena Sophia van Bernsau t 1641.
XIII. Margaretha Elisabeth van Eyll, t in of na 1704, 00 Henrick van Raesfelt en de
Ehze t 1678.
XIV. Magdalena Sophia van RaesJelt 1658-1704, erfdochter van Heydeck, 00 1692
Georg Henrich Freiherr von Mönster, t 1709, 'Herr auf Surenburg, Craolshof und
Echteld' .
XV. Johann Henrich Christian Ludwig Freiherr von Mönster 1694-1735, 'Herr auf
Surenburg, Graolshof, Bevergen, Geisbeck, Loppersum und Echteld', 00 1718
Mechtild Dorothea von Ledebur 1699-1728.
XVI. Georg Hermann Heinrich Freiherr von Manster 1721-1773, 'Herr auf Surenburg,
Bevergen, Geisbeck und Loppersum', 'Erbburgman' te Quakenbrück, 'Fürstbischöt1.
osnabrück. Drost des Ambts Iburg', 00 1745 Dorothea Philippine Wilhelmine
Freiin von Hammerstein-Gesmold 1730-1758, Erbin zu Langelage, Warburg,
Germete und Brüning.
XVII. Identiek aan het in de navolgende 'Ooyse lijn' onder generatie XX.
Over de oorsprong van het geslacht van de heren van Ooij, dat zich evenals dat van de
heren van de Doornenburg, verliest in nacht en nevel van de Middeleeuwen, vinden we
een eerste aanwijzing omtreeks 1080: Werenbertus de Dia. In het jaar 1184 werd het
eigen goed met een daarop gelegen slot - allodium Stephani de Oya cum ipsius loci
castro - van Stephen van Ooi aan de kerk van Keulen bevestigd.
Als naam dragers en mogelijke voorouders van de verderop genoemde onder generatie I,
noemen we Werenbertus de Oia (1076-1081), Stephanus de Oge (1081), Hupreth de Oy
(1104), Stephanus en Hermannus de Oies (1107), Gerardus de Oie (11 08), Stephanus
Oyensis (1125-1141) en Hermannus de Oie (1203).
In 1254 werd het leenheerschap met alles wat Berthold van Ooij in het Rijk van Nijmegen
bezat door Rooms-koning Willem overgedragen aan graaf Otto van Gelre. Hiertegen
hebben zich de heren van Ooij en de graaf van Kleef lang verzet. Eerst in de jaren 1321-
1336 vindt de verzoening met Gelre plaats en in het laatstgenoemd jaar treedt Gerhard van
Ooij voor het eerst op als leenman van de Graaf van Gelre. Zijn zoon Barthold wordt in
1346 burggraaf van Nijmegen en richter in de Duffeit. De grenzen van de heerlijkheid
werden in 1420 in het leenregister als volgt omschreven: die borch ende voorborcht tot
Dy. end dat gerichte hoge en lege, buten den uutersten cingelgrave om de borch voors.
Het kasteel werd in 1502 evenals het naburige Persingen door de Kleefsen ingenomen en
deels verwoest.
Na het kinderloos overlijden van Otto van Ooij in 1531, trad diens broer op verzoek uit
de Duitse Orde, teneinde met de heerlijkheid Ooij beleend te kunnen worden.
Met Gerhard Herman van Ooij stierf in 1633 het geslacht in mannelijke lijn uit. De
heerlijkheid vererfde via zijn zuster Margaretha Judith op de Van Bylandts. Zijn zuster
Anna Sophia (1616-1690), huwde in 1635 met Evert Jurriën van Oër. Vanaf dit echtpaar
10
Ooij

loopt een afstammingslijn naar prins Willem-Alexander.
Kort nadat in 1790 Otto Willem Hendrik graaf van Bylandt met de heerlijkheid was beleend,
werd het kasteel door de Franse invasietroepen zwaar beschadigd. De schade was
zo groot dat de graaf Van Bylandt in 1798 besloot om de hoofdburcht voor afbraak te verkopen.
De Van Bylandts werden in 1848 opgevolgd door de familie Zuylen van Nyeveld. In de
19de en 20ste eeuw volgden de families Van Balveren en Van Verschuer. Als huidige
heer van Ooij en Persingen is te noemen W.F.F. baron van Verschuer, heer van Leur.
Hiermede behoort Ooij tot die zeldzame heerlijkheden, welke nimmer verkocht zijn. Van
het kasteel te Ooij, het Kasteelse Hof, resten nog slechts gedeelten van de voorburcht met
het gehalveerde Knechtenhuis, het tot boerderij verbouwde stalgebouw en een torentje met
verdedigingsmuren. Deze resten werden in 1950 en in de jaren 1977 en 1978 gerestaureerd.
I. Gerardus de Oye (1233-1239)
11. Bertholdus de Oye I (1239-1273)
lIl. Egidius de Oye (1280)
IV. Gerardus de Oye (1282-1285)
V. Gerard de Dy (1328-1335)
Het hl/is te Ooij, gezien vanaf de Hezelslraal
Tekening C. Pronk. Schetsboek Il, 20. Rijksprentenkabinet, Amsterdam
afstamming uit het geslacht Ooij
11

VI. Berthold, heer van Ooij (1345-1347), burggraaf van Nijmegen (1345-1346),
ambtman van de Duffeit (1346) 00 Hilla (Van Bentheim ?)
VII. Berthold, heer van Ooij 2 (1351-1360) 00 Heilwich van Bylant
VIII. Reinaid, heer van Ooij 3 (1372-1395)
IX. Gerard, heer van Ooij (1395-1417)
X. Reinaid, heer van Ooij (1421-1458) 00 (1) Johanna van Orsbeke (1430); 00 (2)
Geza van Bylant (1456)
XI. Reiner, heer van Ooij (1460-1487) 00 Otte (?)
XII. Gerrit, heer van Ooij (1490-1526), schepen van Nijmegen, 00 Anna van Steprade
XIII. Lyffart, heer van Ooij 4 (1532-1573), Ridder in de Duitse Orde, schepen van
Nijmegen, gedeputeerde van het Kwartier van Nijmegen, 00 1531 Sophia van
Boetbergen
XIV. Gerard, heer van Ooij (1573), t 1588, Waldgraaf (1573), Burggraaf van Nijmegen
(1575-1588) 00 Anna van Merode 1533-1575.
XV. Otto, heer van Ooij en 's-Gravenweerd 1574-1621, drost van Lobith en
Sparrenberg, 00 1609 Dorothea van Loë t 1628, vrouwe van Palsterkamp.
XVI. Anna Sophia van Ooij 5 1615-1690, 00 1635 Evert Jurrien van Oër t 1662, heer
van Brucke, 'Obristwachtmeister osnabrück. Rat, drost van Iburg.
XVII. Hermann Philipp von Oër 1644-1703, luitenant-generaal in Hannoveraanse dienst,
drost van Iburg, 00 Anna Margaretha von Lüninck 1653-1723, 'Erbin zu Langelage'
XVIII. Clara Maria von Oër 1695-1758, 00 1729 Wilhelm Freiherr van Hammerstein­
Gesmold 1683-1730, 'Herr zu Dratum', ritmeester in Brunswijk -Lünenburgse
dienst.
XIX. Dorothea Philippine Wilhelmine Freiin von Hammerstein-Gesmold 1730-1758,
'Erbin zu Langelage, Warburg, Germete und Brüning', 00 1745 Georg Hermann
Heinrich Freiherr von Münster 1721-1773, 'Herr auf Surenburg, Bevergen,
Geisbeck, Loppersum', 'Erbburgmann' zu Quakenbrück, 'Fürstbischofl. osnabrück.
Drost des Ambts Iburg' .
XX. Friedericke Luise Philippine Dorothea Freiin von Münster 1747-184 .. 00 1755 Ernst
Franz Graf von Platen-Hallermund 1739-1818, 'Kais. Kg!. Geheimer Rat', Kg!.
bayr. Wirklicher Geheimer Rat', kamerheer van de koning van Beieren.
XXI. Sabina Luise Julie Gräfin von Platten-Hallermund 1780-1826, 00 1801 Albrecht
Friedrich Wilhelm Christian Anton Ferdinand von Malortie 1771-1847, 'König!.
hann. General Forstdirektor' .
12

XXII. Elise von Malortie 1802-1862, 00 1819 Ludwig August Friedrich Freiherr von dem
Bussche-Haddenhausen 1772-1852, 'Herr auf Liethe und Offelten'.
XXIII. Julius Ernst Hermann Friedrich Georg Wilhelm Freiherr von dem Bussche­
Haddenhausen 1827-1882. 'Herr auf Liethe und Offelten', ritmeester in
Hannoveraanse dienst, vice-opperstalmeester van de hertog van Cumberland, 00
1865 Juliane Auguste Henriette Carotine Mathilde von Salviate 1832-1892.
XXIV. Georg Freiherr von dem Bussche-Haddenhausen 1869-1923, overste in dienst van
het koninkrijk Saksen, 00 1896 Gabriele Marie Amelie Leontone Freiin von dem
Bussche-Ippenburg 1877-1973.
XXV. Gosta Julie Adelheid Marion Marie Freiin von dem Bussche-Haddenhausen * 1902,
00 1924 Claus Felix Friedrich Leopold Gabriel Julius August von Amsberg 1890-
1953, reserve 1 ste luitenant der infanterie, planter te Njesani (Taganjika).
XXVI. Claus Georg Wittem Dtto Frederik Geert, Jonkheer van Amsberg, Prins der Neder
landen, *1926, gewezen Legatieraad der Duitse Bondsrepubliek, 00 1966 Beatrix
Wilhelmina Armgard, Prinses der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau,
Prinses van Lippe-Biesterfeld, * 1938, sedert 1980 Koningin der Nederlanden.
XXVII. Willem-Alexander Claus George Ferdinand, Prins van Oranje, Prins der Neder
landen, Prins van Oranje-Nassau, Jonkheer van Amsberg, * 1967.
Noten
1 Hij had als broer Gerardus de Oye (1239-1257), heer van Spralant-Oostrum.
2 Hij had als broers Reinaid (1351) en Steven (1351).
3 Hij had als broer Johan van Ooij (1379-1392).
4 Hij had als broer Otto, heer van Ooij (1531) 00 Mechteld van der Hoeij.
5 Zij had als broer en zuster Gerard Herman van Ooij t 1633, heer van Ooij, Persingen en 's-Gravenweerd,
en Margaretha Judith van Ooij, t 1646, 00 Roelman van Bylandt-Rheydt t 1690, rijksgraaf,
heer van Spaldrop.
Geraadpleegde literatuur
P.N. VAN DOORNINCK, 001*ondenboek van het geslacht Doornick of Doorninek, tot op 1813,
Haarlem 1894.
R.F.P. DE BEAUFORT en HERMA VAN DEN BERG, Het kasteel Doornenburg, z.p., 1971.
JOH.H. GRAADT VAN ROGGEN en H.D.J. VAN SCHEVICHAVEN, 'Het huis Doornik en de
heerlijkheid Doornik en Ressen', in Bijdragen en Mededelingen 'Gelre', dl. 6 (1903), p. 395-
433
Fr. GORISSEN, Die Burgen im Reieh von Nimwegen, [overdruk uit] Niederrheinisches
Jahrbuch, Band IV, 1959].
A.P. VAN SCHILFGAARDE, 'De oudste heren van de Doornenburg', in De Nederlandsche
Leeuw, jrg. LV (1937), p. 267-273, enjrg. LXXXIII (1966), p. 267-271.
W.W. VAN VALKENBURG, 'De voorouders van Z.K.H. Claus prins der Nederlanden', in De
Nederlandsehe Leeuw, jrg. LXXXIII (1966). p. 29-154.
A.A. VORSTERMAN VAN Ou EN e.a. (red.), 'Van Bylandt', in Jaarboek van den Nederlandschen
Adel, 4 (1891), p. 58-141.
JAN Kuys, De middeleeuwse heren van Ooij, De Ooij 1993.
J.B. RIETSTAP, Amorial Général, 2 roo éd., Gouda 1884 [Reprint 1987].
CLAES HEINENZOON GEZEGD GELRE, Het Gelre-wapenboek ca 1370/1414, Bibl. Royal.
Bruxelles. [Ms 15652-56] (Reprint, Leuven 1992).
JOHANN SIEBMACHER, Wappenbuch, 1605 (Reprint 1994).
14