Wij zijn de bouwers van een komende aarde - Leuven

64 | Het Socialisme in Leuven
Na 1919 hadden de liberalen - in
één klap de kleine partner in het
antiklerikale kamp - het minder
begrepen op de socialistische
‘nieuwlichters’, die ze moeilijker
naar hun hand konden zetten.
Een terugblik in het liberale blad
De Vrijheid (3 november 1923):
‘O! socialistische partij, wat is er
van u geworden?
Waar is de tijd toen ge aan uw
hoofd leiders hadt wier politieke
spierkracht zich gevormd had
in het onverpoosd strijden voor
een ideaal dat, was het soms
wel dweepend, ten minste de
waarde had rechtzinnig te zijn?
Toen werd gestreden op grond
van princiepen, toen stelde
ieder zich, in zijn kamp, te weer
voor zijne sociale strekking, en
verdedigde die met hand en
tand!
En nu? Een nieuw geslacht
van socialisten is gekomen,
een soort van “parvenus” die
de anderen hebben verdrongen
en thans van de sociale politiek
een stiel, een ambacht, een
“postje” hebben gemaakt. Een
zwerm van gelukzoekers hangt
aan de slippen: mannen zonder
politieke overtuiging, waren zij
blauw of geel of ookwel rood,
naar gelang het midden in
hetwelk zij zich bevonden, tot
den dag waarop persoonlijk
voordeel hun dwong in ’t roode
dwanggareel te lopen.
Opgedrongen nieuw-bakken
politiekers spelen de groote
viool, mislukte kommunisten
prediken “grève” waar ze maar
kunnen, en de laagste wezens
worden uitgezonden om “spioen”
te spelen onder een huichelend
mombakkes.
O! socialistische partij, wat zijt
ge laag gevallen!’
de eerste strijd voor leuven vlaams
de bwp bijt de spits af
Franstaligen waren in de stad een welstellende,
invloedrijke minderheid. Het Frans
was de diensttaal in het Leuvense bestuur
en in het middelbaar onderwijs. Zelfs in het
vierdegraadsonderwijs, een opstap naar
een klerkencarrière, was Frans de voertaal.
Om de Vlaamse bevolking voor zich te
winnen legde de Duitse bezetter tijdens
de Eerste Wereldoorlog het Nederlands
op als bestuurstaal. Die had trouwens om
de Belgische arbeiders aan haar kant te
krijgen de invoer van de zeer vooruitstrevende
Duitse sociale wetgeving overwogen.
Onmiddellijk na de aftocht van de Duitse
troepen werden de vooroorlogse taaltoestanden
hersteld.
De socialistische fractie nam het voortouw
bij de vervlaamsing van het bestuur. Nog
voor de taalwet daartoe verplichtte, vroeg
zij om het Nederlands te gebruiken in de
gemeenteraad. Dat gaf de nieuw verkozen,
Fransonkundige gemeenteraadsleden de
kans om volwaardig aan de debatten deel
te nemen. De taalwet van 1921 legde het
basisbeginsel ‘streektaal = voertaal’ vast,
maar liet ruimte voor uitzonderingen.
Begin 1922 stelde het katholiek-liberaal
college voor om het Frans te behouden als
tweede bestuurstaal. Na protest van de
socialisten en de katholieke flaminganten
maakte de gemeenteraad het gebruik van
het Nederlands verplicht zoals de wet oplegde,
maar met een uitzondering voor de
burgers die erom vroegen. De socialisten
stemden tegen. Bij nieuwe aanwervingen
was de kennis van het Nederlands vereist,
waardoor het Frans als voertaal in
de stadsdiensten in onbruik geraakte. De
BWP bleef in de volgende jaren de Vlaamse
grieventrommel roeren. Op 2 oktober 1922
werd een BWP-motie tot vernederlandsing
van de Gentse universiteit door een meerderheid
in de gemeenteraad aanvaard.
In 1924 stelde Louis Tielemans voor om
de stedelijke vakschool nieuw leven in te
blazen door het Nederlands als voertaal
te gebruiken in het derde en vierde jaar.
Dit werd verworpen door de meerderheid,
inclusief de katholieke flaminganten.
linkse flaminganten op het
voorplan
Dat de lokale BWP zich strijdbaar flamingantisch
opstelde, was niet zo verwonderlijk.
De ‘klassenvijand’ op de werkvloer
en de stedelijke elite die op het stadhuis
de dienst uitmaakte, was Franstalig. Vlak
voor de verkiezingen van 1921 had de
katholieke rechterzijde de liberalen nog
gepolst over een franskiljons en antisocialistisch
monsterverbond. Ook de breuk in
het antiklerikale front met de overwegend
franskiljonse liberalen kwam de linkse
flaminganten goed uit. Edmond Doms, die
na de gemeenteraadsverkiezingen van
1926 eindelijk in de gemeenteraad kwam,
was vóór de oorlog nog opgetrokken met
Camille Huysmans in de Brusselse rand.
Ze waren bevriend gebleven, ook toen
deze laatste voor zijn Stockholmdiplomatie
en later als Vlaamsgezind minister onder
vuur kwam te liggen van Franstalige tegenstanders
en franskiljons uit Vlaanderen. In
januari 1921 stelden ze samen in een ophefmakend
Kamerdebat voor om de spons
te vegen over de misstap van het activisme.
Doms was gewezen kabinetschef van Justitieminister
Vandervelde, die vlot omging
met clementiemaatregelen. Doms wist dus
waarover hij sprak als hij het had over ‘de
anti-Vlaamse vervolgingswaanzin’.
In de aanloop naar de verkiezingen van
1926 pakte de BWP uit met Jan Huyberechts,
katholiek, maar ook actief bestuurder
- na 1927 zelfs voorzitter - van de
Vlaamse Oud-strijdersbond, dus een notoir
flamingant. Hij miste op het nippertje een
zetel, maar werd in 1932 gepolld op de
zevende plaats.
Ook in het geschil over de herbenoeming
van ontslagen activistische onderwijzers