Wij zijn de bouwers van een komende aarde - Leuven

ouw van sociale huurwoningen als duurzame
oplossing. Ongeschonden huizen en
heropgebouwde panden werden letterlijk
volgestouwd met gezinnen. Door de ‘babyboom’
kwamen er ook veel kleine kinderen
bij. Die gezinnen trokken in arren moede
in bij ouders, die al benepen woonden, of
op kamers, die verhuurd werden aan voorwaarden
die de beurs van noodlijdende
arbeidersgezinnen ver te boven gingen. De
eigenaars, ‘huisjesmelkers-bloedzuigers’
volgens de socialistische pers, maakten van
de woningnood een lucratieve deugd, ook
in de gangetjes en cités.
Veel ijver om daaraan te verhelpen legde
het rooms-blauwe college niet aan de
dag. In de gemeenteraad van september
1923 luidde de BWP-fractie dan ook de
noodklok. De huurwet liep af en tientallen
gezinnen dreigden op de straatstenen te
belanden. Tielemans die zich ook zorgen
maakte om de stadsvlucht van arbeidersgezinnen,
drong aan op de bouw van sociale
huurwoningen op het grondgebied van de
stad. De regering verlengde de bestaande
huurwet, uiteindelijk tot in 1933.
In 1916 had de regering in ballingschap
het Koning Albertfonds opgericht voor de
bouw na de oorlog van noodwoningen,
demonteerbare houten paviljoenen, en
de aankoop van Britse legerbarakken,
die eerder gebruikt waren in de vluchtelingenkampen.
Noodwoningen van het
Albertfonds moesten dringend aangekocht
worden om gezinnen, die tijdens de oorlog
have en goed verloren hadden, te huisvesten.
Heverlee en Kessel-Lo hadden die al
gezet resp. aan de Nachtegalenstraat (het
zogenaamde bohemersdorp) en langs de
Wilselsesteenweg. Niet dat de socialisten
er hoog mee opliepen, maar als tijdelijk
onderkomen voor dakloze gezinnen boden
ze enig soelaas.
Uiteindelijk kwamen een aantal noodwoningen
op de Mechelsevest. In 1930
werden ze onbewoonbaar verklaard. In
1935 werden de laatste ontruimd, hoewel
zoon Tielemans beweerde dat in 1953 nog
26 van die barakken op de Mechelsevest
bewoond waren.* In Kessel-Lo bleven ze
tot in de jaren dertig in gebruik.
‘een gelukkige eigenaar is
een slechte socialist’
De BWP kreeg in 1919 haar zin: de Nationale
Maatschappij voor Goedkope Woningen
en Woonvertrekken bood voordelige
leningsvoorwaarden om gronden te kopen
en goedkope woningen te bouwen. In de
voorkeur van die nieuwe maatschappij
voor tuinwijken, de oprichting van
huurderscoöperaties en collectieve
wijkvoorzieningen was de socialistische
inspiratie duidelijk aanwezig.
Tuinwijken zouden de woningnood verhelpen
en door de aanwezigheid van collectieve
voorzieningen bijdragen tot de ontvoogding
van de arbeidersklasse. De werkman
vond daar wat in de grauwe achterbuurten
en de overbevolkte gangetjes ontbrak:
ruimte, zon, licht, lucht, en een tuintje,
waarin hij afgetobd de vervreemding van
zich af kon spitten. Ze waren aanvankelijk
erg in trek in Leuven, ook in rechtse
kringen, hoewel die liever koopwoningen
wilden gebouwd zien en niet wilden
horen van de collectieve voorzieningen of
huurderscoöperaties. Het familiaal geluk
1919-1950 | 61
Verkiezingsaffiche over de
verlengde huurwet tegen de
katholieke burgemeester
1932
Veel comfort boden die
barakken niet: zij bestonden
uit één kamer, waarin geslapen,
gekookt en gegeten werd.
‘Weet gij niet, mijnheeren,
dat die ellendige huisvesting
een kanker is. Men dient den
arbeider meer te waardeeren
dan om zijn spierkracht alleen.
Gezegend is het, waar men soms
in een kamer van die barakken
gezinnen met zes en meer
kinderen van beide geslachten
te slapen vindt. Gezegend is
het als men in den winter in die
krotten het water nevens de
kachel ziet bevriezen. Gezegend
is het als men des zomers in
die stikkende heete en slecht
vérlichte kamers komt waar
licht en lucht niet voldoende kan
ververscht worden.’
De Volkswil, 29 januari 1926
* F. TIELEMANS,
De saneringsactie te Leuven, in:
Huisvesting, jg. 8, 1953, nrs. 3-4,
p. 348