Wij zijn de bouwers van een komende aarde - Leuven

58 | Het Socialisme in Leuven
In de grondwetsherziening
van 1921 werd het algemeen
enkelvoudig stemrecht
ingevoerd; dit systeem huldigde
het principe van “één man, één
stem”. Vrouwen kregen enkel
stemrecht op gemeentelijk
niveau.
socialistische ‘vloedgolf’
(1918-1921)
verwezenlijkingen op
nationaal vlak
Tijdens de onrustige weken na de wapenstilstand
had de Leuvense BWP zich zeer
pragmatisch en allesbehalve revolutionair
opgesteld. Toen de kruitdampen optrokken
en het kanongebulder zweeg, zag de
politieke toekomst er wat rooskleuriger
uit, hoewel niet echt rood. De verkiezingen
van 1919 - de eerste met algemeen mannenstemrecht
- schudden de parlementaire
krachtsverhoudingen grondig dooreen.
De Katholieke Partij verloor haar absolute
meerderheid en viel terug op 73 zetels, de
liberalen op 34. De BWP werd met 36% van
de stemmen en 70 zetels, de tweede partij
van het land, maar de grootste in Wallonië
en Brussel.
Het klimaat van sociale beroering en vermeende
revolutiedreiging maakte de burgerij
vrijgeviger dan ooit, ook omdat deze
de BWP in die jaren van heropbouw liever
in de regering duldde dan in de oppositie.
Met het zuiver algemeen stemrecht, de
achturendag, de achtenveertigurenweek,
een wettelijk minimumloon, een kosteloos
pensioen en de afschaffing van het
stakingsverbod als blikvangers verzilverde
de BWP haar loyale deelname aan de
regeringen van nationale eenheid.
In ruil respecteerde de partij de sociale
vrede.
lokale doorbraak
Ook in Leuven heerste tot 1921 de ‘godsvrede’
tussen de partijen. Het was voor de
BWP moeilijk om in Leuven een aansprekend
boegbeeld te vinden. De partij zocht
iemand die haar in het parlement waardig
en op niveau kon vertegenwoordigen.
Het activisme bv. had opkomend talent
verbrand. Louis Tielemans was door zijn
burgerlijke afkomst niet de aangewezen
figuur om de partij te leiden. ‘Brussel’ wipte
ook vooroorlogs Kamerlid Frans Triau
en dropte Edmond Doms uit Anderlecht,
gewezen onderwijzer en kabinetschef van
Emile Vandervelde op Justitie. Tijdens de
oorlog had hij lesgegeven aan de Centrale
voor Arbeidersopvoeding en hij was dus
in Leuven geen onbekende. Na de parlementsverkiezingen
van 1919 bleef de
Katholieke Partij met 40% van de stemmen
de grootste partij in het arrondissement
Leuven. De BWP kwam als tweede uit de
stembus met 27%. De katholieken bleven
de baas op het platteland, maar in de meer
geïndustrialiseerde kantons Leuven (35%)
en Tienen (32%) moesten ze de socialisten
laten voorgaan. De arbeidersklasse stuurde
Doms en Victor Hessens uit Tienen naar
de Kamer. De Leuvense socialisten waren
opgetogen over dit resultaat en hoopten op
een doorbraak in volgende stemrondes.
In 1921 werd elke volwassen man van 21
jaar en ouder driemaal naar de stembus
geroepen. Niet enkel de Kamer en de
Senaat, maar ook de provincie- en de
gemeenteraad moest vernieuwd worden.
Alleen voor de gemeenteraad mochten
vrouwen hun stem verheffen. De partijleden
wilden Doms bovenaan de lijst voor de gemeenteraadsverkiezingen.
Er ontstond een
fikse rel toen de Bestendige Deputatie van
Brabant hem onverkiesbaar verklaarde,
omdat hij nog in Anderlecht woonde, waar
zijn vrouw les gaf. Louis Tielemans kwam
onverwacht pas als achtste uit de ledenbevraging.
Het socialistisch programma
bevatte punten die voor de komende jaren
de rode leidraad vormden: versterking van
het officieel onderwijs, goedkope huisvesting,
verfraaiing van de arbeiderswijken,
warme maaltijden op school, een gemeentelijke
kinderkribbe, arbeiderspensioen
en de achturendag in de stadsdiensten. De
BWP en de katholieken kwamen met elk 10
zetels op gelijke hoogte. De liberalen vielen
terug op 4 zetels. Een zetel ging naar een
nationalist.
De socialisten wilden met de liberalen
een antiklerikaal schepencollege vormen,