Wij zijn de bouwers van een komende aarde - Leuven

inleiding
Jaak brepoeLs
De geschiedenis van de arbeidersbeweging en in het bijzonder van het socialisme wordt
bij het brede publiek stilaan een onbekende. Alleen wie de jaren van sociale onzekerheid
en schaarste nog aan den lijve gevoeld heeft, weet de rol van de georganiseerde
arbeidersklasse in de totstandkoming van de welvaartsmaatschappij echt naar waarde
te schatten. De arbeidersbeweging streefde naar de maatschappelijke ontvoogding van
de kleine man en vrouw die door het 19 de eeuwse kapitalisme veroordeeld leken tot
een armoedig bestaan in de marge van de samenleving. Dat dit verleden ver achter ons
ligt, is de historische verdienste van de arbeidersbeweging geweest. Het voorliggend
boek kan je lezen en bekijken als een geschiedenisboek, een reconstructie van feiten en
gebeurtenissen die achter ons liggen. Maar ook als een opwaardering van wat generaties
voor ons vaak met veel dagelijkse offers en solidaire inzet opgebouwd hebben. Het
leverde toch ‘een aarde’ op, anders en zeker in materieel opzicht beter dan voorheen.
De titel van het boek ontleende ik aan de eerste regel van een strijdlied van de Weense
arbeiders uit 1934, dat die ambitie in woord en gezang klank gaf. Ook in de omschrijving
van de hoofdstukken beklemtonen we dat, misschien iets minder strijdlustige, maar
niettemin opbouwende. Het onderzoek gaf niet alleen leiders meer profiel. Ook de
gewone militanten kregen een gezicht. Zij leefden en betoogden naamloos doorheen de
geschiedenis. Zij streden ten koste van vele offers - broodroof, fysiek geweld, de hoon van
andersdenkenden - voor zichzelf. Maar ze vochten ook om hun kinderen en kleinkinderen
een wereld achter te laten die beter was, met veel minder materiële zorgen. Dit boek is
een eerbetoon aan de strijders van gisteren, aan de bouwers en de smeden van een andere
wereld. Hun inzet dreigt onderbelicht te verdwijnen in de geschiedenis. Het fotoarchief
werd uitgespit om sommigen onder hen aan de vergetelheid te onttrekken en op papier
enige eeuwigheidswaarde te geven.
De tocht doorheen archieven, vergeelde en dus vergeten brochures, bekende en
minder bekende publicaties, doorheen gekleurde en andere pers, verhandelingen die
in bibliotheken een weinig toegankelijk bestaan leiden, was fascinerend, de oogst aan
informatie buiten alle verwachting. Wat je nu in handen houdt, is daarvan slechts een
bescheiden weerslag. Bij de verwerking van de schat aan gegevens sloeg de rode pen
genadeloos toe: tientallen bladzijden sneuvelden, wat ongetwijfeld de leesbaarheid
ten goede kwam. Om deze reden waren we dan ook minder geneigd te snoeien in de
illustraties. Hoe dan ook: archieven wachten op een meer intensieve raadpleging. Laat
deze eerste synthese historici uitdagen om verder te graven en wat vergeten dreigt te
worden, van onder het stof te halen.
De eisen van het socialisme waren niet mis te verstaan: toegang tot onderwijs,
gezondheidszorgen, comfortabele huisvesting, zuivere lucht, groen, kinderopvang. Al
wie uit de arbeidsmarkt verdrongen werd door ziekte, ouderdom of handicap mocht zich
nog weinig zorgen maken. In de uitbouw van de verzorgingsstaat speelden socialisten in
regeringen of vakbondsvertegenwoordigers in het sociale overleg vaak een beslissende
rol. Maar ook op het lokale niveau waren socialisten zeer bedrijvig. Leuven vandaag is een
samenvoeging uit 1976 van gemeenten zoals Wilsele en Kessel-Lo, die decennialang een
absolute socialistische meerderheid kenden. Leuven is een stad die enkele legislaturen
Inleiding | 5