Wij zijn de bouwers van een komende aarde - Leuven

48 | Het Socialisme in Leuven
Tussen 1862 en 1911 werden
in opdracht van het Leuvense
liberale stadsbestuur 7 nieuwe
stadsscholen gebouwd,
opgevat als wijkscholen
en genummerd van 1 tot 7.
Vier ervan ( Ridderstraat,
Tessenstraat, Naamsestraat,
Parkstraat) werden ontworpen
door stadsarchitect Frische
volgens hetzelfde model:
klassen op twee verdiepingen
gegroepeerd rond een centrale
overdekte hal, die ook bij
slecht weer als speelplaats kon
dienen. Drie van deze scholen
zijn bewaard gebleven. Na
de Eerste Wereldoorlog werd
het vierdegraadsonderwijs
in afzonderlijke gebouwen
ondergebracht, voor de jongens
in de koning Albertschool
(school 9) en voor de meisjes in
de koningin Astridschool
(school 8). Ook in Heverlee koos
het liberale gemeentebestuur in
1891 voor gemeentescholen met
een lagere school in Park en een
bewaarschool in Terbank.
de ‘ziel van het kind’!
Omtrent de eeuwwisseling stak een ander
heikel dossier de kop op: het schoolvraagstuk.
Deze kwestie verdeelde het land
al decennia lang in twee onverzoenbare
kampen. Voor de katholieken was dit
gevecht om ‘de ziel van het kind’ na 1884
uitgelopen op een verkiezingsoverwinning
en een wetgeving die het vrije onderwijs
bestaansrecht had gegeven, maar niet de
broodnodige financiële gelijkberechtiging
met de officiële scholen. In 1911 hadden
liberalen en socialisten zich nog eensgezind
verzet tegen de plannen van de
katholieke regering om in de hervorming
van het lager onderwijs vrije en openbare
scholen op gelijke voet te behandelen, o.m.
via de schoolbon. De groeiende katholieke
aanwezigheid in de gemeenteraad maakte
ook in Leuven het schoolvraagstuk tot
inzet van felle polemieken over de vraag
of het stadsbestuur katholieke scholen al
of niet mocht betoelagen. Naast een eigen
gemeentelijk net, vooral in Leuven maar
ook in Heverlee en Kessel-Lo, werden vele
lagere scholen geleid door geestelijken of
religieuze gemeenschappen. Het kwam
veel goedkoper uit deze te subsidiëren
dan voor de kinderen die daar de banken
bevolkten bijkomende officiële scholen te
bouwen. Liberalen en socialisten echter
beschouwden onderwijs als een vorm
van openbare dienstverlening, waar alle
kinderen, ongeacht de levensbeschouwing
van hun ouders, welkom waren. In de stad
Leuven bleef het antiklerikale kartel op dat
punt overeind. Na de oorlog zou de betoelaging
van vrije scholen een wig drijven in
het vrijzinnige bondgenootschap.
leuvense socialisten in het
parlement
In het parlement speelde Van Langendonck
geen opvallende rol. Spreken kon hij als
geen ander, maar hij miste de technische
vaardigheden en kennis om in het parlement
potten te beken. Hij kwam tussen in
materies, waar hij dagelijks mee te maken
had, o.m. landbouwproblemen, pendelarbeid
en de arbeidsomstandigheden van
overheidspersoneel, meer bepaald die van
de Centrale Werkplaatsen.
Binnen de partij kreeg de ‘rode winkelsocialist’
tegenwind door de autoritaire
leiding en de uiterst pragmatische geest
waarmee hij de partij uitbouwde. Op het
einde van de 19 de eeuw kreeg hij het aan de
stok met een antiparlementaire groep, die
zich De Vrije Leuvense Socialisten noemde,
en met ‘rechtzinnige’ ontevredenen die als
Socialisten tegen de Wind Op zonder noemenswaardig
resultaat deelnamen aan de
parlementsverkiezingen van 1900. Bij de
verkiezingen van 1906 behield hij wel zijn
zetel, maar verbleekte het zwakke resultaat
zijn blazoen als partijleider. In 1911 kwam
hij in opspraak en werd hij als gevolg van
financieel wanbeheer in het schoenmakersbedrijf
Immer Hooger door de nationale
partijleiding tot ontslag gedwongen.
In het parlement werd hij opgevolgd door
Theophile Claes en een jaar later door
Frans Triau.
De lokale afdeling deelde in de algemene
malaise die na de staking van 1902
ontstaan was. Nu het algemeen stemrecht
op korte termijn niet haalbaar was, ging
alle aandacht naar de versterking van de
beweging. In 1910 ontstond een permanent
bemand partijsecretariaat met Desiré
Vandemoortele als vrijgestelde secretaris.
Een jaar later werd Henri Bollens de
eerst vrijgestelde van de Federatie van
Vakbonden.
In 1912 deed zich op nationaal niveau een
gedroomde kans voor om de katholieke
meerderheid in de Kamer, die tot zes zetels
geslonken was, omver te werpen. De BWP
besloot een kieskartel te vormen met de
liberalen op basis van een antiklerikaal
programma, waarin ook het zuiver algemeen
stemrecht was opgenomen.
Het resultaat van de parlementsverkiezingen
was ronduit teleurstellend. Vele liberale
kiezers hadden, bevreesd als ze waren
voor een socialistische doorbraak, hun
stem gegeven aan de katholieke verdedigers
van orde en eigendom. De katholieke partij
kwam zelfs versterkt uit de stembusgang.
Deze nederlaag bracht de strijd om het
algemeen stemrecht opnieuw op straat.