Wij zijn de bouwers van een komende aarde - Leuven

30 | Het Socialisme in Leuven
Vlag van de Werkersbond
Blauwput, 1888
Vlag van de Centrale van
Metaalbewerkers (1886-1953)
speelden vakbonden van schoenmakers,
meubelmakers en sigarenmakers een pioniersrol.
Zo telde de schoenmakersbond in
1900 reeds 350 leden.
Het duurde een tijd voor de partij de
fabrieksarbeiders bereikte. De harde vakbondskern
bestond uit de syndicalisten van
de spoorwegen, de Centrale Werkplaatsen
en ‘den Dyle’. Vlak voor de Eerste Wereldoorlog
waren er meer dan 500 leden.
Deze metaalbewerkersbond had veel succes
door zijn werkloosheidskas. ‘Den Dyle’
bv. werkte alleen op bestelling, waardoor
tijdelijke werkloosheid een dagelijks risico
was. Werklozen trokken dan naar Nijvel,
Luik, Antwerpen, Noord-Frankrijk en zelfs
naar Rusland. In de Russische stad Tver
bouwde ‘den Dyle‘ in de jaren negentig
met Leuvense arbeiders een filiaal, voor
o.m. de fabricage van luxewagons die op
de legendarische Transsiberische spoorlijn
ingezet werden. De metaalbond richtte ook
een reisgeldkas op om de kosten gemaakt
bij zoeken naar werk te vergoeden.
De werkomstandigheden waren dramatisch:
met werkdagen tot 13 uur, zeven
dagen op zeven. Er werd geen aandacht
besteed aan het lawaai, de ongezonde en
onhygiënische situaties in de fabrieken:
gevaar van giftige walmen, stof en rook.
Over veiligheidsmaatregelen en controle
werd niet eens nagedacht. De chemische
fabrieken in Wilsele werden de ‘zoete
dood’ genoemd: door de niet of nauwelijks
bestaande reglementering waren de
arbeidsomstandigheden er ronduit gevaar-
lijk. Een bijzonder kwalijke reputatie had
de Céramique de la Dyle, die tegenover
Remy gelegen was. Wie daar ging werken
haalde nauwelijks de veertig.
Het Leuvense was einde 19 de eeuw een lage
loongebied. De schaarse gegevens die door
de industriële tellingen van 1880 en 1896
worden aangeleverd, tonen dat de lonen
beneden het gemiddelde in België lagen,
en een kwart lager dan die in Henegouwen
en Antwerpen, de twee grootste centra van
de constructie van spoorwegmaterieel. In
de rangorde van arrondissementen volgens
loonniveau kwam Leuven na de meeste
Waalse en de meer geïndustrialiseerde
Vlaamse arrondissementen.
In de Centrale Werkplaatsen ging het
iets beter, zeker na de overname van de
exploitatie door de Belgische Spoorwegen.
Natuurlijk was dat in de 19 de eeuwse context
relatief. Tussen 1868 en 1871 vielen in
de Centrale Werkplaatsen 7 doden en 27
zwaargewonden. Als we dat cijfer extra-
poleren, dan zouden er tot aan de overname
door de Belgische staat 81 arbeidsongevallen
met dodelijke afloop geweest
moeten zijn, wat onwaarschijnlijk veel is.
Op andere werkvloeren in de houtbewerking
en de voedingsbedrijven aan de
Vaart en Remy (de stijfselmakers) hadden
de vakbonden het moeilijk. Pas rond 1910
werden arbeiders uit de mest-, zeep-,
verf- en cementbedrijven aan de Vaart
georganiseerd. In kleine bedrijven was de
vakbeweging nagenoeg afwezig. In 1897
sloten verschillende socialistische bonden
‘In het werkhuis “Ceramiek der Dijle”, zeer ongezond bedrijf, worden de werklieden aan
hongerloonen te werk gesteld. Wie durft klagen vliegt buiten. Een geval uit tientallen. Een jongeling
van 18 jaar verdient 1,80 fr. per uur, vraagt verhooging van loon. Gevolg: afdanking denzelfden dag.
Op zijn afdankingscertifikaat staat vermeld: Kwaadwillig werkman. Die jongeling heeft natuurlijk,
dank den vakbond zijn recht op vergoeding ontvangen. Dit geval heeft mij doen nadenken. Twee jaar
heeft die jonge arbeider zijn gezondheid verknoeid in dat moordend kot. Slechts 18 jaar, en toch heeft
hij de kiem in zich opgedaan van een langdurige ziekte. Men gaat daar gezond binnen, na een paar
jaar stoot men u gebroken uit. Ik beklaag dien jongen niet, misschien zal hij zich herstellen. Hij had
ten slotte begrepen dat het leven van een jongeling van 18 jaar meer waard is dan 1,80 fr. per uur.’
De Volkswil, 5 mei 1940