Wij zijn de bouwers van een komende aarde - Leuven

26 | Het Socialisme in Leuven
Volkskinderen Leuven n.a.v.
hun tienjarig bestaan in 1910
De socialistische turnclub
De Proletaar, 1908
aanpak van de armoede, hoewel bij de
liberalen menslievende argumenten
speelden en bij de katholieken de religieuze
plicht tot naastenliefde en armenzorg.
Allen verwachtten veel van door hen
rijkelijk gespijsde maatschappijen van
onderlinge bijstand, als een middel om de
arbeider spaarzaamheid, zuinigheid en
verantwoordelijkheid bij te brengen. Maar
vooral om de armen onderdanig te houden.
brood op de plank
Verenigingen van ambachtslui uit de
binnenstad en Kesselse metaalbewerkers
stonden aan de wieg van de partij in
Leuven. Vleugels kreeg de beweging
met het bakken van goedkoop en
voedzaam brood, van oudsher het
hoofdbestanddeel in de voeding van de
arbeidende bevolking. De oprichting van
de coöperatieve bakkerij De Proletaar
verliep niet zonder slag of stoot. In 1886
daagden enkele militanten de Leuvense
burgerij uit door in de prestigieuze
Stationsstraat (nu Bondgenotenlaan)
een huis te huren. Lang wapperde de
rode vlag niet aan de Leuvense Champs
Elysées! Weggepest na een lastercampagne
over gesjoemel met geld moest naar een
andere behuizing uitgekeken worden. De
Proletaar vond in 1888 een nieuwe stek in
de Parijsstraat, dank zij de steun van de
Gentse Vooruit en het Brusselse Maison du
Peuple. Ook progressist Albert Peemans,
eigenaar van Hungaria, kwam financieel
tussen. Progressieve liberalen hengelden
immers naar socialistische steun in de
verkiezingsstrijd. In de periode van het
cijnskiesrecht konden enkele tientallen
stemmen beslissen over wie het in de stad
voor het zeggen kreeg.
Vanaf eind 1888 opende de bakkerij
haar deuren voor leden-coöperanten.
Het winstaandeel werd uitgekeerd in de
vorm van broodkaarten, waarmee andere
goederen konden aangekocht worden. In
1892 waren er al 800 leden. De coöperatie
kreeg nieuwe ruime lokalen in de Mechelsestraat,
in panden die - heel toevallig - te
koop stonden als De Roode Leeuw. Ze
werden feestelijk in gebruik genomen in
aanwezigheid van nationale kopstukken
als Anseele en Volders. Hier zouden ook
andere verenigingen een onderdak vinden.
Met vijf door honden getrokken broodkarren
en balans trok de coöperatie de gangetjes
en steegjes in om brood te verkopen.
Het bleef niet bij brood: ook vlees, kledij,
kruidenierswaren, bier, sigaren, kolen kon
je kopen in de Mechelsestraat.
Brood bleef het belangrijkste product als
hoofdbestanddeel in de voeding van de
arbeiders. Brood gaf soms toegang tot
dorpen, die voor de gewone socialistische
propaganda hermetisch gesloten bleven.
Toen De Proletaar bij de zware wolkbreuk
in 1906 ook in naburige dorpen voedsel
bedeelde, verbood de pastoor van Bertem
zijn parochianen het manna van de
socialisten te eten, omdat op die manier
‘het kwaad in hun lichaam wortel zou
schieten’. Samen met het brood, maar ook
met een eigen weekblad De Volkswil kwam
de socialistische boodschap de arbeidershuisjes
binnen.
‘moeder’ proletaar:
niet bij brood alleen
De coöperatie was de financiële en
organisatorische ruggengraat van de partij.
In de Mechelsestraat klopte het hart van