Wij zijn de bouwers van een komende aarde - Leuven

kwaad, woedend en verontwaardigd omdat hen een rechtmatige plaats in de maatschappij ontzegd
werd. Ze geloofden in de kracht van de eigen organisatie maar ook in die van de stem, in de politieke
macht die via het stemhokje kon ingezet worden voor de verbetering van hun werkvoorwaarden en
leefomstandigheden. Zij werden ook gedreven door wanhoop en verontwaardiging. Maar anders
dan toen hebben antiglobalisten van gisteren en de indignados van vandaag hun vertrouwen in de
traditionele cenakels van de politieke besluitvorming verloren. Hoewel de toekomst zal uitwijzen
hoe duurzaam deze protestbewegingen zijn, ze spitten telkens weer een onderstroom van onrust en
ongenoegen boven.
Zeggen dat het socialisme vandaag een klaar en duidelijk antwoord biedt op actuele uitdagingen,
is zacht uitgedrukt een eufemisme. Het socialisme en het linkse progressieve gedachtegoed in het
algemeen liggen wat uitgeteld in de hoek waar de klappen vallen of worden mee verantwoordelijk
geacht voor de mankementen van ons economisch systeem, die aan de oppervlakte komen. Oude
idealen deemsterden onherkenbaar weg in noodzakelijke compromissen die onlosmakelijk met het
beheer van de overheidstaken verbonden zijn. Soms trekt de nevel op en verliest de glitter haar glans,
worden de reële machtsverhoudingen opnieuw zichtbaar en komt het onvolmaakte, onafgewerkte aan
de oppervlakte. Maar in tegenstelling tot wat men zou verwachten, zoeken steeds minder mensen hun
heil in het socialistische gedachtengoed. Meer bijval vinden de makkelijke praatjes van populistische
herauten die de problemen afwentelen op de meer zichtbare ‘andere’, vlakbij, een straat verder of op
wie aan de andere zijde van de taalgrens in ‘hangmatten’ zijn dagen slijt. Dat moet vooral de politieke
en syndicale linkerzijde zorgen baren.
Wat zal het Leuven van morgen zijn? Steden waren in de 19 de eeuw het decor van ellende, maar
tegelijk de drager van vernieuwing en modernisering. Het lokale niveau was een voelbaar platform
waarop de komende aarde zichtbaar kan gemaakt worden. Socialisten als Doms, Tielemans, Decoux,
de gebroeders Vranckx en vele anderen waren bouwers als ze het voor het zeggen kregen. Het is niet
aan historici, hoe geëngageerd ze ook zijn, om over de wijze waarop ze dat gedaan hebben een oordeel
te vellen. In wat ze deden waren ze een kind van hun tijd, maar dat waren hun politieke tegenspelers
ook. Hoe duurzaam zal de nalatenschap van hun opvolgers zijn? In oktober 2012 zullen in Leuven
voor het eerst kiezers naar de stembus trekken, die nooit anders dan Louis Tobback gekend hebben
als burgemeester. Op enkele uitzonderingen na is dat in het verleden nooit echt een waarborg voor
succes gebleken. Meer nog. Al van in de jaren ’50 dunde de natuurlijke sociaal-economische achterban
van het socialisme uit. Wie in deze stad een thuis vond, ruimte kreeg, een job heeft behoort tot een
bevolkingsgroep die veraf staat van de lokroepen van weleer.
Dit nawoord wil met ons verleden in het achterhoofd vooral uitdagen. Het socialisme wortelde in
woede en verontwaardiging en confronteerde de wettelijke zelfvoldane burgerlijke maatschappij
met de echte samenleving van de ‘verworpenen der aarde’. Het socialisme smeedde losse occasionele
verbanden aaneen tot sterke organisaties, die de droom van een wereld waarin kanslozen rechten
kregen, beetje bij beetje dichterbij brachten. De arbeidersbeweging heeft de historische verdienste
dat ze een stem heeft gegeven aan een bevolkingsklasse die in de rauwe realiteit van de 19 de eeuw tot
een pariabestaan veroordeeld leek. Die wereld behoort definitief tot het verleden. Gelukkig maar.
Waarden als solidariteit, gelijkheid en rechtvaardigheid moeten een actuele en hedendaagse invulling
krijgen. Wie zal de drager van die boodschap zijn? Als we naar het verleden kijken weten we wie.
De historische rol van de socialistische beweging kan niet genoeg onderstreept worden. Kijken we
vooruit, dan staan linkse vakbonden en partijen veel minder dan in het verleden alleen en zijn de
christelijke arbeidersbeweging en de Groenen zeker bevoorrechte bondgenoten. Maar eer dat besef
doordringt, zal nog veel water door de Dijle moeten vloeien.
De ‘komende aarde’ kwam er, misschien niet helemaal zoals de kameraden van toen die zich
voorgesteld hadden. De geschiedenis is niet altijd een goede leermeester. Maar het kan geen kwaad
om op wat achter ons ligt terug te blikken, te kijken naar wat rond ons gebeurt of te gebeuren staat en
opnieuw ruimte te geven aan een flinke portie verontwaardiging. Een ‘brood’nodige bezieling voor
een beweging, die gelijkheid en solidariteit hoog in het rode vaandel voerde. Misschien moet de rode
draad opnieuw gesponnen worden om het weefsel af te werken. Wie schrijft het volgende hoofdstuk
van dit boek of liever nog, wie levert de stof daarvoor?
Nawoord | 213