Wij zijn de bouwers van een komende aarde - Leuven

Dat hield ook een vorm van zogezegd pragmatisme
in, al werd er vooral gewied in
het onkruid van zogenaamde socialistische
principes. Vreemd toch, hoe de man die in
de jaren tachtig nog door tal van christendemocratische
en liberale krantencommentatoren
als een rode bullebak werd
afgeschilderd, op minder dan vijf jaar tijd
het gezicht werd van het pragmatische
socialisme. Een socialisme dat tegelijk het
politieke antwoord werd op de ultraliberale
Burgermanifesten waarmee de liberale
oppositieleider Guy Verhofstadt vanaf 1990
de politieke opinie onder stroom zette: een
aanvankelijk zeer harde en compromisloze
aanval op de staat en de overheid.
Het eerste boekje dat Louis Tobback
schreef (eigenlijk vooral een bundeling
van zijn opmerkelijkste uitspraken, zijn
pittigste uithalen ook) droeg als titel Ik ben
een gematigd man. Dat werd toen vaak
begrepen als een grapje, ten onrechte trouwens.
Dat werd veel duidelijker toen in
1991 Afscheid van een stiefzoon verscheen,
met als ondertitel ‘een gesprek over het
socialisme en de staat’. En voor de goede
lezer mocht daar toen al bij staan: ‘en de
gemeente’. Bij politicus Tobback werd het
bestuurlijke nogal nadrukkelijk het referentiekader,
en in de talloze voorbeelden
en praktijkgerichte illustraties waarmee
hij zijn betoog kruidde, was de Leuvense
realiteit steeds prominenter aanwezig.
Na enige tijd zou ‘mijn kapper’ zelfs
een autoriteit worden, bijna zoals Steve
Stevaert een decennium later ‘mijne pa’
opvoerde als ‘gezond verstand’ tegen allerlei
evidenties die in de Wetstraat (of op
het stadhuis) leefden, of ze nu ingegeven
waren door linkse, rechtse of gewoon ambtelijke
of bestuurlijke vooringenomenheid.
Frank Vandenbroucke had ook een boekje
- of eerder een boek - geschreven, op uitnodiging
van het Davidsfonds nog wel: Over
dromen en mensen, waarin hij een helder
betoog bracht over heden en toekomst van
het socialisme en de sociaaldemocratie. Hij
smokkelde er nochtans inzichten binnen
van denkers die niet uit de eigen familie
kwamen: John Rawls, Pierre Rosanvallon,
Marc Walzer en Herman Deleeck - die
laatste werd in de socialistische familie nog
altijd gewantrouwd wegens zijn christen-
democratisch engagement.
Maar dat werd toen amper opgemerkt. Er
wàs misnoegdheid over Over dromen en
mensen, maar dan omdat het bij de
Leuvense uitgeverij Davidsfonds was uitgegeven.
Logisch, het was ook het idee van de
uitgever uit de Blijde Inkomststraat: de
Forumreeks was een voor die tijd interessante
formule om de horizon van het
klassieke Davidsfondspubliek te verbreden
door hen te confronteren met inzichten
van auteurs van uiteenlopende achtergrond:
onder meer Hugo Schiltz, Herman
Van Rompuy, Luc Versteylen en Marc
Grammens schreven er een boek voor, en
dus ook Frank Vandenbroucke. Voor vrijzinnige
middens, die zich vooral in Gent en
Antwerpen situeerden, was dat not done:
een socialistisch voorzitter die publiceerde
bij een uitgeverij die zich profileerde als
Vlaams en christelijk. En dus moest er een
overdruk gemaakt worden, uitgegeven
door de ‘eigen’ Socialistische Standpunten.
Een beetje socialist hoefde toch geen kaft
aan te raken met het Davidsfonds-logo erop?
Ook die scherpslijperij was het Leuvense
socialisme vreemd. Frank Vandenbroucke
had een katholieke achtergrond, Louis
Tobback noemde hemzelf en zijn hele
familie ‘overtuigde “VUB”ers’. Maar die
vrijzinnigheid was een persoonlijke overtuiging,
niet georganiseerd in humanistische
kringen, laat staan dat het wortelde in
de in Leuven eveneens actieve maçonnieke
werkplaatsen. Het Leuvense socialisme
was en is religieus tolerant, niet uit pragmatisme,
maar uit overtuiging. Het zou later
bovendien pragmatisch blijken om een
stad te besturen die nu eenmaal de zetel is
van belangrijke katholieke instellingen en
daarmee gelieerde bedrijven met voorop
natuurlijk de alomtegenwoordige universiteit,
de universitaire ziekenhuizen, en een
bijzonder goed uitgebouwde katholieke
onderwijsinfrastructuur, de Boerenbond
en haar verzekeringen, haar bank, haar
organisaties …. Niet dat die katholieke gemeenschap
een hecht cluster was. Tussen
de rectoren van de katholieke universiteit
en de CVP-burgemeesters op het Leuvense
stadhuis was de verstandhouding minder
optimaal dan ze had kunnen zijn.
‘Het stadspark is eigenlijk een binnentuin
1995-... | 189